III. GAZTAIÑARO

Biamonago Mikel dei dute

neskaren gaztaiñadira.

Onen anaia lege gogorrak

eramana da atzerrira.

Etxean indar urri dutela,

norbaiten bear maiz dira:

gazteai beren maitea azteko

etorri zaie egokira.

Mutil maizterra etxe-lan urriz,

irabazirako dago.

Zenbait egunez (asko ba lira!)

etxe artan du lan naiko.

Lansari ona, otordu guri,

ta sarien saritako,

Gerriederren biotza arentzat,

ua Garazirendako.

Urtaro artan artantzu, bildots,

eiten dute zilipurdi,

gaztain ezkurren indar berriaz

iñarrausirik zintzarri.

Zozo-bikote datorrenean

ez dira negu-bildurti;

udaleenean ernal ba dira,

azi dezate axuri.

Esnetan urtu ziraden amak

ordura artean begi-illun;

burua zuti, jasez dabiltza,

laister daitezke zintzardun.

Gaztaiña janez muturra laztu

ta bizkarrezurra legun;

antzu naiz ernal ote zitezken

artzaiak ezin ezagun.

Larre-zerriek, ezkur ta gaztain,

artzen dute ere aragi;

zerramak esne-irai usuaz

saldo guri guria azi.

Basurde, muxar, satagin, sagu,

lur ta lurpe diran pizti,

otordu onik aurten ba dute:

asarre ez dago eiztari.

Garazi, Mikeli, arlora doaz

argizirrintaz apustu.

Loa aiza dute (—ez baita ain astun

elkarnaia zanez sortu—).

Mutillak aga bi sorburuan,

neskatxak saski ta zaku;

lakatz-biltzeko matxarda dizu

Garazik etxean aaztu.

Zangoa baiño miia ariñago,

garai-zantzua gal dute:

Bide-erdi bage, biligarroek

xinta ñabarra jo dite.

Ark zirika ta, leiatzen dira,

ez andik luzaro arte.

Aiek baiño leen gaztaiñadian

langilleren bat ba daite.

Aurre-egunetik gaztaiña-pilla

aitak orbelez estali,

zarbaz ta sasiz, abar lodiaz,

ausar ez daiten ortzuri.

Gure gazte ook eldu orduko,

ari zan jalki ta jalki.

Zumez bizkarra berotu arte

ez du nai andik igesi.

Basurde izua jeki-berri da,

bero dago oraiño ogea;

orbel dario, ez da iñarrausi,

ez da joan urrutira.

Txoriak, aldiz, nabari dira,

zabaliz dioa argia.

Egoaizeak ez du lo egin:

alper bakar eguzkia.

Gure Elederrek eseri eta

oiñetakoak askatu;

basakaturik ain arin ez da

abarrez abar goratu.

Garazik beetik: —«Matxarda aaztu zait,

bat egin bear didazu»—.

—«Leenik lurreko ale jalkiak

magalean bil etzatzu.

»Agoxabalik orrako or dagon

mitxirrika goiztarrari

iñarrausi bat emanen diot,

bertan baititake jalki.

Magal-magalka bete zazuke

dakartzun zakuto xuri,

afaltzen gogoz nik jan detzadan

datozela zure eskuti»—.

Abarrez abar, suge bailitzan,

jetsi da zugatz-gerrira:

ala maiteren burutik dator

biotzeraiño zirrara.

—«Begira jausi!»—. «Ez bildur, maite».

Itz oriek esan-aala,

eskuei listu, oin biak berdin,

egin du jauzi lurrera.

Gaztain-urtume urtxilarekin

egiten dio matxarda;

neskatxa maitez minduarentzat

alako zurgiñik aal da?

Zugaz-gaiñera igo baiño leen

bekie zillegi itz alda,

batak «begira» besteak «erne»,

aizatuz maitasun-galda.

Mutillak: «Etzait oraindik aazten

Begibakar'en patua,

gaztaiñapean ari zalarik

baitzuen begi galdua.

Gora begira, morkotsa jausi,

zori txarreko ukitua!

negar ta negar, oiñaze ta min,

geldi zitzaion urtua».

Neskak: «Nik ere berritzen dizut

Galartza'ren eroria:

adarra zarrat, buruz erori,

beean arki du arria.

Bi eskuz aga tinkatu eta

egin du oldar aundia:

beste adarrik ora aal baiño leen

aizean barrena dia».

Mutillak: «Eder, ibilli zaite

gaztain batez urrenean,

oarkabe ere sar etzaitela

ari naizanaren pean.

Lanera noa, guk nai baiño leen

aita eldu ez daitean.

Gurdia bete genukenetik

ba gaudeke itxedonean».

Berriz igo da Mikel Eleder

leengo ondoaren gaiñera;

Gerriederrek ezin etsi du

argandik begi-kentzera.

Esku bakarrez adarretikan

dilindan atzera aurrera,

naiz buruz beera zintzilikatzen

zango biak gurutzera.

Artan, Garazik burua itzuli

barne-zirrara aundirekin;

mutil bizkorrak sar nai lioke

maitea bildurrarekin.

Noizik bein zear-begiratu bat

alare neskak duke egin.

Alako batez bien begiak

billatzen dire elkarrekin.

Aize naasiak andik emendik

gogor dardaratzen bailu,

amar erroko gaztain mardula

mutillak gutxiz muskildu.

Biek, isillik, aldi luze bat:

egin bailute apustu.

Ale jalkiak bildu ta bildu,

nexkak zakua bete du.

Lau gaztain moztu ditu mutillak,

neskak iru biltzerako.

Gurdi-otsa da. Ba datorkie

aita eguzki orduko.

Txondar-zulora pillatu dute

morkotsa bizar zutiko,

saskia bete, saskia irauli,

gurdia mukurutzeko.

Saskia bete eskuarez neskak,

mutillak gurdian ustu;

gurdira igota oin bien bidez

berdinkaratuz zalkatu.

Neskak lasago dauka biotza,

—ez goien ikusten balu—;

urrenerako deus esan baiño

isillik utzi naigo du.

Aitak, etxera gurdi-gaztaiña,

gazte ook, ekin lanari.

An ari dira, lanez elkarren

ederra nola irabazi.

Mikelek aita jaunaren naia

nai luke limurrarazi.

Alabarena egintxea du:

besteren ez da Garazi.

Gaztaiñondoa muskildu-aala

jeisten da neskarengana.

Itz laburño bat esanarekin

borobiltzen dio lana.

Urrena aita jaun etortzerako

egiñen lana bikaiña:

aren agotik entzun nai lute

langille on aipu bana.

Gosal-ondoan gogoak dio

muxarrak arrapatzea:

esku-ekusi bereizi batez

saritu nai du maitea.

Afaritako, leenez gain dute

giar goxo ta koipea.

Etxean dagon amona ez da

nonaiko jan-ontzallea.

Etorri da aita. Beste gurdia

ezpaiñeraiño beterik,

abarrez, ostoz, estaltzen dute

goroitez ongi loturik.

Gazteak, gosal-legea egin,

ta aita etxera dalarik,

lanak aurrera ditutela ta,

bai ote dagon muxarrik.

Ezkur-urte da, baita arto-urte,

ardientzat belaxaka:

muxarrak uzta joria dute,

eiztaria ba da sailka.

Pago, zaar, gaztain, zulo dutenak

daitezke pozik araka;

kabi oietan eskua sartuz

aterako da atzaparka.

Gaztain arteko pagoa duzu

aberatsa muxarretan;

egurretako, gerri gaiñetik

moztua baitzan gaztetan.

Aizkoraz ongi berdindu bagez

ura sar zaio euritan:

andik asten da galtzen, zulatzen,

muxarzaleen pozetan.

Gaztain goiaren adar goietan

eizean zuen ikasi,

baiña lurretik maiteri lio

nola dan nai erakutsi.

Poz ar-emanak ezin lezake

maitetasuna galetsi:

tantak adarra baiño barnago

biotza deza soatsi.

Pago legun bat gazte zaartua

aizkora ankerraren bidez

arakatzen du eskua sartuz,

—maitea ikaraz ta parrez—.

Leenik muxar bat gizen gizena,

beste bat, giarra koipez,

iru ba ditu. Ziri ta ziri,

laugarrenik ageri ez.

Etsitzen ez ta, kakoa sartuz

orbela du ateratzen:

«Ogerik bage —maiteri dio—

iñor etzaigu etzaten.

Muxarrak ere biguiña nai du,

iñor ain bage ez gelditzen,

—eskaleren bat, gau epelean;

neguz, barnera aalegiten—».

Beatzez autsi lepezurra ta

gordetzen ditu zapelan.

Aurrera doaz eskua sartuz

or, an, zulo jakiñetan.

Neskak zugatz bat begiz jo dizu,

an muxarrik ote litzan;

Mikel maiteri galdegin dio

zergatik billatzen ez an.

Mutillak irriz: «Ba dakit, maite,

or ez dagola bizirik;

etxe orretan ez da gaur sartu

jan ta lotara muxarrik.

Ez dakusagu amaun sarea

dagola urratu bagerik?

Orrek atzitu zaitun bezala

atzitu nai zinduket nik».

Zulo au, ori, ezagun ditu

etxeko leioen gisan:

aen yaiorik etxe-billatzen

ez dabil uri aundian.

Sal-erosleak agurtzen baitu

jende ezaguna perian?

ala Mikelek pago bakoitza

derabil bere begian.

Andi igaz zenbat muxar atzeman,

igaz-leen zenbat besteti...

pago guzien, gaztain guzien

istorioa ba daki.

Bakoitza zeatz jalkitzen dio

Gerrieder maiteari;

baiña ondo batek besteen aldean

ba du zerbait jakingarri.

Bost ume ta ama zituen igaz

zulo artatik atera;

eskuz ez kakoz iristen ez da

zuloaren ondarrera.

Goizago norbait ibilli ote,

usu doa jakitera:

zakurrari ots, ark igarriko,

galdu ez badu usaikera.

Intzirinetik ezagutu du

zuloan zerbait ba dela:

isats lepoak geldi daduzka,

an da du nonbait okela.

Nagusiari milika dio

aretan saia daitela;

lardai piztua eskuan du, ta

lanean asi da beela.

Beko zuloak goikoarekin

ba du iñolaz ar-emana;

baiña kakoek elkar ez jotzen,

erabat ez baita jana.

Goitik okillak zula-adarra da,

beetik aizkoraren lana:

tarte, zirriku, bide, bidexka

keak billa deza dana.

Goiko zuloa arkoskoz ertsi,

beekotik eman dio su;

barnean diran loti biziak

keaz esna ta zoratu.

Ataka-billa, gora ta beera,

beekoan daite zirriku:

Mikel Eleder ez dabil nagi,

ernerik begi ta esku.

Atzeman ditu bi muxar eder,

bat arra ta bat emea;

itxedoten du bi «Kredo» tarte:

jende txeerik ote dea?

Sua itzali du, ta alarik ere

ez da beela atertu kea;

berriz muxarrak sartu ditezen,

zabali du goi-atea.

Zortzi muxar, ta naiko gizenak,

beteko dute zartari;

aiekin gaztain errez esnea,

ba dute naiko afari.

Mutillak, ortaz, ekarri dio

mokadu eder neskari

berak ere bai, itxaro duke

bein ez bezalako sari.

Berriz arlorantz dirala, neskak

esker on dio Mikeli:

aren antzea gora nai luke

ta iztxurikatzen ez daki.

Izketan ere eiztari den ark

itz erdiño bat du aski;

gaiñerakoa Gerriederrek

uste ezik dezake jalki.

Mutillak, aldiz, oroitzen dio

Anbulute'ko zokoa,

Urli igandetan baxaran-biltzen

neska ari izan zanekoa.

Magala zabal, eskaini zion

bere lanaren ondoa;

esker egiñez artu baitzion

beterik eskuzuloa.

Artean, Maitek etzitun uki,

soillik zuten gazte-lege.

Emai arek au berdin dezanik

Garazik, bidez, ez du uste.

Emaiarekin gogoa barnen

argi nabari daiteke.

«Au besterik da» bildurti dio;

mintzoak sala dezake.

Ardi sarkoia esi-inguruka

dabilla argigune billa;

ibilli, itzuli, begira, geldi,

ez daki nondikan zila.

Alako batez erabaki du,

—ala da gure mutilla—

itzez neskaren barnera bide

oraintxe du uste dakila.

«Zer dirudizu artazuritzez

egin zuten bikotea?»

Par murritza du erantzun-orde.

—«Al ba zinduket nerea!»—

Ezpaiñik ez du neskak zabaltzen,

aski du begitartea.

—«Baiña maizter naiz».— «Zer dio? baita

beso langillen jabea».

Itz onek dardar eragin dio:

entzun du gogo zuena.

Ataka zabal sartu daiteke

aren biotza barrena.

Isilgune bat egin ondoren

berritu dute lan leena.

Maiteak berak ematen die

bear duten iraupena.

Bizkor-belarra jan dute, nonbait:

sartu zaie lan azkura.

Batak lurrera besoak luza,

besteak jaso zerura.

Eskuak bezain biotzak bizkor

ari diraden itxura.

Gaztaiñak moztu, morkotsak bildu,

bazkal-garaia da ingura.

Neskaren aitak bazkaria du

itzai dalarik eraman.

Neskak bereela saskia jaso,

zabaldu maaia lurrean.

Bazkaritara otsegin dio

leen bai leen jetsi daitean.

Belarriz erne, zangoz ez nagi,

ez du dei bigarrenean.

Lanaldi gaitza egin dutela

ta aitak ditu goraipatu.

Neskak, tarteko muxar-eizea;

barnean ezin gorde du.

Mutillak, eskuz beiari legun,

esertokia autatu du.

Bazkal-artean maitea nai lu

legunago begiztatu.

Gurasoen itzalak, orde,

aldez dezake eragotzi;

baiña noizik bein begirune bat

lapurtze ez aal da zillegi?

Ain zuzen ere, basora doa

ikazkin Erramun Mari:

nagusi jaunak eserazten du,

bai baitu gaiñez eltzari.

—«Onenbesterik artua nauzu,

—dio— ni zure basoan.

Artzai nintzala, ikazkin-baba

biok jana dut gogoan».

Kutxarez, orde, bat gutxiago.

Estubiderik etzuan:

lantegin bertan ikasi baitzun

ogiz ta artoz zurgingoan.

Ogi-ertzari mamia kenduz

egin dio zorrotena;

jan-aala bustiz beratzen da ta

beura jaten dizu urrena.

Berriz ta berriz xalinko berri

eiteko ba du aalmena.

Eltzeko ondarrak bukatu arte

axalak ba du iraupena.

Oi danez, jana on aipatu du

ikazkin Erramun Marik:

babak ederrak, gazta garaia,

Larraunen ez da alakorik.

—«Bordako belar, Lizardiko ote,

jan zuten etxeko ardik.

Negu-buruan, bildur giñan ta

eman genien aletik».

Gaztaiñaroa, ikazkintzara,

irauli dute jarduna.

Naiz baterako, naiz besterako

ez dago aro lizuna.

Oinbeste gaztain, bestenbat egur,

bakoitzak gogara duna:

solas aretan oarkaberik

gautuko litzaie eguna.

Neska mutillak ez dira asarre,

ez ere keiñu-debeku.

Bata besteren leiaka dira

nork leunago begiratu.

Itzik ez dute zillegi, baiña

biotzez dira mintzatu.

Aien barnean Maitasun, zenbat

ari dan, zeiñek asmatu?

Bart arratsean larratz garbia,

gaur goizean ziza zuri;

artzaik, eiztarik, asmatzen ez du

zer indarrez diran azi.

Negu-gau batez, lurmen dagola,

jekitzean elur lodi:

Maiteak ere istillu bage

lanak egiten ba daki.

Gurdia betez aita bidali,

iardausi ta alea bildu;

langille izena ez galtzearren

ez dira lanean auldu.

Baiña mutillak neskari esan

ele bi ondora nai du:

abagunea billa ta billa,

iñondik ezin arkitu.

Etxerakoan, elkarrekilan

etor bezala jun ezin;

etxera aurretik neska bear du

ta amonari lagun egin.

Bazkal-saskia buruan artu,

—an barnean muxarraakin—,

ondarrak biltzen gelditzen dala

Mikel-bakarrek luke min.

Lana atertu ta bi itz esatea

zerbait iduritzen zaio.

Atsalde-erdiko puska jatean

labur itzegin lezaio;

baiña oraindik ez itza nabarmen,

naiz ez dan mutil soraio;

kantak itzalpe geigo dula ta

gaztain-gaiñetik au dio:

«Itz gutxiz ezin esan nolako

dan ene maite Garazi.

Itz askoz ere nork adirazo

nolako ditun bi begi?

Beso ta zango, gerri ta galtzar

txeetzea bada zillegi,

mingain motel au mintzatu-aala

biotza mintzatu bedi.

»Mendi gaiñetik ikusi ditut

elkarren albo larrain bi:

baba beltzaren eultzia dute,

garbitu baitzuten gari.

Larrain-erdian losa garbia,

bueltaka an beor-gidari:

eraztun beltxantz orren barnean

dirudila begi-nini.

»Orren begien larrain bietan

nindeke beor-gidari:

begizulo oien erdi erdian

nindeke betiko nini!

Eguzki beroz eultzitu niro

maitetasunaren gari;

orren biotzak irindu leza

biurturik eiara-arri.

»Itza zillegi bedi; galtzarrez

neska au ez da Uitziko:

ez ditu serail, ez ditu tontor,

gorderik dauzka lotsaro.

Iduri dute gazur-pertzean

leer-berri diran maskulo;

euri-ondoko eguzki-zizak

eguna bete ez duteño.

»Labainak ditu meakak, baiña

saskittoa tinkatzeko

naiko nabari.

Nekez ikusi

ditiot beso ta zango.

Uretan iñoiz luze, biribil,

oiala baiño zurigo;

zenbaitez ere belarrekoan

larrak odolduta gero.

»Gerria berriz... artatik ditu

Gerrieder izenondo.

Aren mintzoa zein biguin ote?

Oso bakan zaigu mintzo.

Oilloai deika goizean goizik

noiz baiño noiz nik entzungo;

ta nere saiets igarotzean

agur doi doi bat esango.

»Begiak beti bereganantza

goizean Jauna artu bailu,

ta Aren oroitzak biotz-erdian

auznar egiñez balirau.

Itzalkera bat —ez dakit zer dan—

munduan iñoiz agertu bada,

Garazi bai dala aingeru!».

Au entzun eta, gaztain-bilketan

gordetzenago du buru.

Bazkal-ondotik kanta-aurreraiño

morkots-aldiro jaso du.

Orain ordea, lana bukatuz,

okotzez jo belaunburu:

oillo egarri bazan leenago,

orain izai gose dugu.

Mutillak, itzez ezin esana

leertu du kantaren bidez:

mingain-motelak alaxe dira,

itzez naasi ta kantuz ez.

Maitetasunak bizkortuko du

aurrera ausardi emanez;

moteltzen bada, mintxotuko da

leengoa berriz esanez.

Atsaldekora deitzen du neskak

lanaldi egin ondoren;

zer esan ezin asma dutela

diote elkarri beiratzen.

Gerriederrek muxar-eizea

atsegiñez dio oroitzen;

aiek saskian, etxera doa

afari-gaia antolatzen.

«Gaztain zaar ori muskildu, bildu,

zaborrez estal ezazu,

larre-zerri naiz ezkur-basurdek

ez dezaten muturkatu.

Amonak bai poz, muxar oetxek

ikus detzan bezain usu!

Zu an orduko, afari goxo

etxean antola dugu».

Mutillak begiz jarraitzen dio,

basoan izkuta deño;

andik irtenik, aize biguiñak

loetan jo du maiteño.

Artzai goiztarra, errian zuri

ikus dezanean laiño,

ez da pozago, listua kurkaz,

gure Garazi dan baiño.

Oraindik an du belarrietan

maite-kantaren zantzua:

«Munduan iñoiz agertu bada,

bera omen aingerua».

Orduko lotsa poz biur zaio,

orain zuti du burua;

ekaitz-ondoko eguzkipetik

ala lore zutitua.

Etxera sar ta poza gaintzen da

neska-amonen biotzetan,

neskak zearo jalkitzen dio

ziradela muxarretan.

«Ez uste, naski, —aurreratzen du—

egun-lanaren kaltetan:

Mikelek biren kemena ba du

bakarrik gaztain-mozketan».

«Gizenak zeudin —dio amonak—

ezkurrak il din gosea;

nere ezur oek igurtzitzeko

bildu duzute koipea».

Ezueria zuen amonak,

tinkin zebillan bernea,

gerria mako, saiets bat labur,

sudurra soillik luzea.

Sendabide au ikasia zun

aitaren aitonengandik;

saiets osoan barreiatzen zun

beatz-txikarra bustirik.

Ezur guziak aska lezazke

igurtziz lodiagorik;

tanta bat utsez zula dezake

solairua alden aldenik.

Muxar-gurin au urre-ordaiñez

saldu oi da Naparroan;

aiton amonak gantzugaillutzat

darabilte zaartzaroan.

Aralarren zan apaiz nagusi

Larraun guziren gogoan:

bere gaitzaren sendagarria

billatzen zuen pagoan.

Amandreari burura zaio,

damurik burura ere,

koipe orretan mutillak bestek

ez dizula eskubide.

Garazik kezka uxatzen dio,

—egin baitu denen jabe—:

«Ortik urtzen dan muxar-guriña

amandrearentzat gorde».

Zerri basurdeen zati berberak

ditu muxarrak barnean:

eizeko oriek zerri-antz dute

gantzean ta gizenean.

Eiztari-poza zein aundia dan

sumatu dute goizean.

Zer eztai-aurre duten bereela

bi gazte ook afaltzean!

Illunabarrez, Migel ageri

Anbulute'ko egira;

leenik begia zuzen zizta du

Gerriederren kabira.

Goizgorri baiño maitego du

arrasgorriren diztira:

onek, arean, baitakarkio

biamon on idurira.

Mendizaleak, errira agertuz,

kantarako du gogaldi.

Gure Elederrek gogoan duna

kantetan azaldu legi.

Miian oztopo bat jarri zaio,

—ez nai oraiño nabari—

gaztain-gaiñeko goizeko kanta

biur du kanta-marmari.

Josemendi'tik beera ardiekin

Gorritxo dator oiuka;

oraindik ere buruan dizu

egin Garaziri kuka.

Siñeskeri bat ustel irtenik,

beste bat dabil asmuka.

Au ere oker irten baledi,

onekin dezake buka.

Mikelek kanta au gogora dizu

artako doi doi jarria,

ikazkin Daldai Xuberokori

txikidanik ikasia.

An eman zizun marmari bage

dardatuz eztarri, miia,

oi dan bezala, bere asmura

erriko izkuntzaz naasia:

        «Ba nabilazu karriketan

        ene paseiu onetan.

        Etsai bekaitza begira daukat

        non sarturen ote nizan:

        eupa bizkor bat eginen diot

        maite, zu zauden lekuan».

Atean sartuz, muxar-usaia

zartarian du sumatu;

amona illobak —ama illa baitzun—

aroan atzeman ditu.

Oles jakiña, aurpegi ona,

afaria laister gertu:

muxarrak eta gaztain erreak,

esnea dutela atzesku.

Lizar-arbaren galda zuria

danboliñak du eskatzen;

besoaldi bat sutara dute,

baiña ke gorri emaiten.

Itotepean egonak ziran

ango euri maizak artzen.

Bustigunea listuka aizatuz

isillik dira gelditzen.

Danboliñari itzul-iraulka

bakan asten dira aurrenik;

gordin-soiñua moteldu-aala

eragiñez usugorik.

Arbaztak bildu, arbaztak eman,

ez utzi galda atertzerik;

txigor-soiñua entzun danetik

eskuak ez du pakerik.

Tiroek ere bana banaka

ematen dute gaztigu,

aurrena bakan eizeko gisan,

gero, gerra-antzera, usu.

Oriek oso isil dirala

gaztaiñak dira xigortu.

Ataka zabal, erreak diran

noiz nai ditezke aztertu.

Zenbaitek, azal gorriantzatxo

oraindik ageri dute;

txanpon-giteko mailluz jotzean

agian, itsas litezke.

Azal-xigorrak eskuan geldi

nai lukete lanik bage;

beste galdaldi labur batekin

aski beztuko dirade.

Gaztain-azala ikazten zaigu;

mamia, aldiz, gogortzen ez:

euzkiak ala loia gogortzen,

urtzen, orde, ezkoa berez.

berdin-galdaren ondorea du

lagundurik esku-lanez.

Danboliñeko gaztaiñik ez ba-

duzu jan, isil gaztaiñez.

Saskira atera ditu Garazik

eta oialez estali;

an aogoxo artuko dute

jan arte zuku ta jaki.

Lanak egiñik, gauzak gaiturik,

astera doaz afari.

Eguerdiz ainbat begira ai lio

maite batak besteari!

Ortzak zorrotzik, su-atzean da

Mikela-Borda baldana.

Amaika baba ta artopil bero

ango sukaldean jana.

Etxeko andre zabalak ba du

zabala bear-izana:

otordu batez errez jan leza

lau egunetako lana.

Arta-jalkitzen aria duzu

bazkaltzetik afaltzera;

arek jalkia zamari batek

ba deramake eiotzera.

Etxe-orde dun baztar artara

laister datorke atzera,

egun ta iguzki egin ez dizun

artzekoa lakatzera.

Okotzaundia, begi-ezkela,

galbaia aiñeko ezpaiña;

ortzez ederra, agoz betea,

gaiñez dario mingaiña.

Oiñak igesi, besoak zintzil,

koloka du buzkar-gaiña;

ipurdia, aldiz, galdu-einean:

orra neskazar liraiña.

Gazte-jendeak ba du parraldi,

esanaraziz ipui bi.

Azpikoaz gain esan oi ditu,

bat bera zuzen ez daki.

Kantetan ere saiatua da,

naiz leena kantatu beti.

Aretxengandik ikasi nizun

leen eta azken-ahapaldi:

        «Nik zartaria,

        zuk burruntzalia:

        sutegiko lana

        bi ook erdi bana.

        Besteek eman jana

        ta poltsan bear dana,

        aisa bizi diteke

        bera nor dana».

Gure Elederrek zirikatzen du,

besteren bat kanta dezan.

Begiak itxi, burua argi nai,

zimurra ateraz kopetan,

eskuz okotza estu dularik

gogora du bat batetan:

«ara beste bat oso polita,

ez dakit asma dezadan»:

        «Arrosa eder baratzean

        loratzen da maiatzean:

        amodiorik ez duenak

        ez du miñik biotzean».

Lelo orrek maiteen biotzari

egin dio ozki samurra,

—basurde-eiztarik atsegin baitu

aipa dezaten elurra—;

min, orde, biek kanta polit au

izan dedin ain laburra.

Mikelak, aldiz, afari-min du,

ez dauka pake sudurra.

Afalondoan konta dezake,

—ori du kontu betiko—

zer ta nola ta nondikan nora

bizi zan Mari Muiroko.

Jan deza, artean, gazte ook ainbat

soillik zartari-ondoko;

igurtzi igurtziz lanik ez galtzen

gurin-kutsua kentzeko.

Afalondoa luzatzen dute

oi dan baiño berantago;

gure gazte ook kux-mux ditugu

irauliz zerbait gogoko.

Pizgarrigorik ba dute naski

neska aren ipuia baiño.

Artaz aazturik, zail ez da asmatzen

zertaz ote diran mintzo.

Gazteari aitak atzeman die

zenbait aieruzko keiñu,

orotaz gaindi luze ta samur

isilkako begiratu.

—Ala sugeak aize-egaztia

lurretik du lilluratu—.

Bien erdian beurea artetuz

maite ook ditu banatu.