BIGARREN ZATIA

Jainkoak Abraham bere populuaren
aintzindaritzat hautatu zuenetik, eta populu
hura Ejiptoko lurretarik athera zen arteraino

(500 urtheren heina)

        1. Zer egin zuen Jainkoak egiazko erlisionea munduan bizirik atxikitzeko?

        Jainkoak, mundu deboilatuaren erdian egiazko erlisionea bizirik atxikitzeko, populu bat hautatu zuen bere populutzat; eta bertze nazione guzietarik berex ezarri zuen, nahiz eta populu harrek bederen ahantzi gabe begira zetzan, bai Salbatzailearen agintza, bai Adamek Jainkoaren berarenganik ikasi zituen, eta bere ondokoeri utzi ziozkaten erlisioneko egiak.

        2. Nor izan zen populu harren aita?

        Populu harren aita izan zen Abraham, gizon zuzen eta Jainkotiarra, Sem Noeren semearen ethorkitik sortua. Jainkoak bere adixkidetzat hartu zuen Abraham, eta erran zion: «Utzatzik hire sor-lekua eta hire aitaren etxea, eta athor nik irakutsiko daroiatan tokirat; populu handi baten aita izanen haiz; eta lurreko nazione guziak benedikatuak izanen dituk hire ethorkitik sortuko denaren baithan.»

        Irakaspena.— Nola Jainkoa Abrahamen adixkide egin baitzen, hala da gure adixkide egin Jesu-Kristoren bidez. Eta nola Abrahamek ondoko hainitz eta hainitz izan baitzuen, hala Jesusen haurrak, giristinoak, osteka dire mundu guzian.

        3. Zoin eskualdetara gan zen Abraham? Jainkoaren manuaren arabera, Abrahamek utzi zuen bere sor lekua, eta gan zen Khanaango eskualdera. Lur saindua deitzen dugu orai eskualde hura. Han Jainkoa berritz agertu zitzaion, eta hitzeman zion inguru hetako eremu guziak emanen ziozkatela haren ondokoeri; hitzeman zion ere haren ethorkitik sortuko zela munduaren salbatzailea, zoinari esker lurreko nazione guziek, luzez gal-bidetan ibili ondoan, egun batez itzuli behar baitzuten egiazko Jainkoarenganat, eta sartu zeruko bidean.

        4. Adami bezala, Jainkoak Abrahami ere galdetu othe zion bere amodioaren eta obedientziaren zerbeit froga berezi?

        Bai segurki, eta huna zer: Jainkoak Abrahami manatu zion, berak, Jainkoaren ohoretan, Isaak bere seme bakharra hil zezan. Abrahamek ez zuen den gutieneko dudarik izan; bainan, bihotza erdiratua bere semearen sakrifikatzerat zohalarik, Jainkoak adiarazi zion aski zitzaiola obeditzeko irakusten zuen lehia khartsua.

IXTORIOA

Abrahamen sakrifisioa

        Abrahamek, Jainkoak manatua egiteko, deitzen du Isaak bere semea, eta bizkarrean emaiten dio sakrifizioko behar den egurra. Berak hartzen ditu sua eta espata, eta bidean abiatzen dire mendia gora. Badohatzilarik, Isaakek erraiten dio bere aitari: «Aita, huna egurra eta sua, bainan non dugu sakrifizioarentzat behar den biktima [1].»

        «Ene haurra, Jainkoak emanen du behar dena», ihardesten dio Abrahamek. Heltzen denean Jainkoak irakutsi tokirat, Abrahamek, aldare bat eginik, han emaiten du egurra, gero semea lotzen du eta ezartzen egurraren gainean. Isaaken hiltzeko hartzen du ezpata, eta kolpearen emaiteko besoa hedatzen. Bainan huna non Jainkoaren aingeru hatek oihu egiten dion zerutik: «Abraham, Abraham!!» Abrahamek ihardesten du: «Hemen naiz.» Eta aingeruak orduan: «Ez zazula haur hori uki; ez zozula den gutieneko minik egin; ezen badakit orai Jainkoaren beldurra baduzula, Jainkoari atsegin egiteko zure semeaz gabetzera zinohazinaz geroz.» Abrahamek begiak altxatzen ditu, eta bere gibelean ikusten du ahari bat, elhorri batzuetan adarretarik lotua. Ahari hura hartzen du, eta bere Semearen orde, Jainkoaren ohoratzeko, aldare gainean hiltzen du eta erretzen.

        Irakaspena.— Isaakek, hil eta erre behar zuen tokirat, berak ereman zuen erretzeko egurra; halaber Jesu-Kristo gure Jaunak bere gurutzea garraiatu du Galbarioko bidean.

        [1] Biktimak deitzen ziren Jainkoari sakrifiziotzat eskaintzen edo ofrezitzan zitzaizkon gauzak, bereziki haren ohoretan hil behar ziren gauza biziak, nola baitire bildotxak, migak, ahuntxak eta gaineratekoak.

        5. Zoin izan ziren Abrahanzen ondokoak?

        Isaak, Abrahamen semeak, emaztetzat hartu zuen Rebeka, eta izan zituen bi seme: Esau eta Jakob. Jainkoak Jakob izendatu zuen Israel, eta eman ziozkan hamabi haur. Hauk deitzen dire hamabi patriarkak, izan zirelakotz Israeldar populuaren lehen aitak, eta hamabi tribuen buruzagiak. Israeldar populuan, alainan bada, egin ziren hamabi tribu edo jende-aralde; eta tribu bakotxak hartu zuen patriarka baten izena. Huna hamabi patriarken izenak: Ruben, Simeon, Lebi, Juda, Isakhar, Zabulon, Dan, Neftali, Gad, Azer, Josef eta Benjamin.

        6. Nola bizi ziren patriarkak?

        Patriarkek bizi arrunt bat zaramaten, nekhatzaile bizi bat. Bazituzten artalde handiak, eta hekien alhatzeko bazohatzin orai hunat, gero harat, nihon aldera gelditu gabe. Jainkoak benedikatzen zuen hekien lana, zeren baitziren haren nahiari jarraikiak; eta iragaiten ziren toki guzietako jendek, ala xehek ala larriek, begi onez ikusten zituzten.

IXTORIOA

Josef saltzen dute bere anaiek

        Jakobek bertze seme guziak baino maiteago zuen Josef; anaiek aldiz, aitak hala maite zuelakotz, higuin zuten, eta harrentzat ez zuten solas garratzik baizik. Gertatu ere zitzaion Josefi, egin zuen amets baten bere anaieri erraitea, eta horrek are gehiago sumindu zuen hekien herra. Erran zioten beraz: «Iduri zitzaitan phal lotzen hari ginela landa batean; ene phala altxaturik xutik zagon, eta zuenak makurturik etzinak nerearen aintzinean.» Anaiek ihardetsi zioten: «Gure erregea izanen othe haiz bada? hire azpiko behar othe diagu?» Bertze amets bat ere erran zioten. Huna zer: «Iduritu zait ikusten nituela iguzkia, hilargia, eta hameka izar nere adoratzen.» Aitak gaizki hartu zion hori, eta erran: «Zer dioke amets horrek? Nik eta zure amak, eta zure anaiek, adoratu behar zaitugula?» Egun batez, bertze haurrak artaldearen alhatzerat urrun ganak zituelarik, Jakobek erran zion Josefi. «Zohatzi zure anaien ikusterat, eta ekhar dazkidatzu hekien berriak.» Josef berehala bideari eman zen. Anaiek, urrundanik ikusirik, egin zuten beren artean: «Huna non heldu zaikun gure amets-egilea; hil dezagun eta zipu [Putzua edo ur biltzeko zuloa] handi batetarat artik; erranen dugu gero zerbeit basa ihizik jan duela, eta ikusiko du orduan zer baliatuko zaizkon bere ametsak.»

        Bizkitartean Ruben, anaia zaharrena, Josef bertzen eskuetarik athera nahiz hari zen, garo aitari bihurtzeko esperantzan, eta erraiten zioten: «Ez zazuela hil, ez zazuela haren odolik ixur, bainan bizirik artik zazue hortxeko zipu hortarat, eta atxik zatzue zuen eskuak garbi.» Oro Rubenen erranerat erori ziren, eta Josef hetarat heldu izan zen bezen sarri, gaineko soinekoak khendurik, zipurat jautsi zuten. Handik laster ethorri ziren Ismaeldar tratulari batzu, Ejiptorat zohatzinak. Judak erran zioten bere anaieri: «Hobe dugu Josef gizon hoiki saldurik; gure anaia da, gure odol berekoa.» Saldu zuten beraz hogoi diru pusketan, eta Ismaeldarrek ereman zuten Ejiptorat. Arte hartan Jakoberen haurrek hartu zuten Josefen soinekoa, eta pittika baten odolean sartu ondoan, aitari igorri zioten, erranarazten ziotelarik: «Soineko hau atzeman dugu, ikus zazu ez othe den zure semearena.» Bai hala zen; Jakobek ezagutu zuen, eta, ustez semea hila zuen, hainitz denbora nigarretan bizi izan zen.

        Iraraspena.— Nola Josef saldu baitzuten bere anaiek, hala Jesus Jauna saldu zuen Judas bere Apostoluak, erran ditake bere anaiak.

        7. Jakob, bere semekin, beti Khanaango lurretan egon zen-a?

        Ez Jakob, bere semekin, ez zen beti Khanaango lurretan egon. Gosete handi batek bortxatu zituen Ejiptorat gatera, eta geroztik han finkatu zuten beren egoitza.

IXTORIOA

Josefek salbatzen ditu
Ejiptoko populua eta bere familia

        Bazuen jadanik urthe multxu bat Josef Ejiptoan zela. Ismaeldar tratulariek saldu zuten Ejiptoko harmadaren aintzinriari, Putifar deitzen zen bati. Putifarek, ikusirik Jainkoa Josefekin zela, bere etxe guzia harren gain utzi zuen. Putifaren emazteari aldiz prestuegi zitzaion, ez ziolakotz gaizki ziren gauzetan obeditu nahi. Egun batez beraz, bere senharrari gezurrez sinhetsarazi zion, Josef behar ez zen urratsetan ibili zela. Putifarek preso harrarazi zuen. Handik laster presondegi berean emanak izan ziren bi gizon, batek erregearen mahaineko ogiaz, eta bertzeak arnoaz artha hartzen ohi zutenak. Eta Josefek bere bi laguneri erran zioten, zer gertatuko zitzaioten; ogi arthatzaileari erran zion, hilaraziko zutela, eta arno arthatzaileari, erregeak barkhatuko ziola. Hark erran bezala gertatu zen. Handik bi urtheren buruan, erregeak egin zuen amets bat, nihork xuri ez zezakena. Ustez ur handiaren hegian zagolarik, ikusi zituen uretik atheratzen zazpi behi gizen eta eder, eta hekien ondotik bertze zazpi itsusi eta mehe akabatu; eta mehek gizenak iretsi zituzten. Arno arthatzaileak erregeri erraiten die, nola presondegian Josefek ethorkizuna ezagutarazi zioten; erregek ekharrarazten du, eta huna Josefek zer argitasun emaiten dion bere ametsaz: «Zazpi urthez zer nahi ekharriko dute Ejiptoko lurrek, eta bertze zazpi urthez deus; goseteak orduan bazter guziak xahutuko ditu. Josefen sariztatzeko, erregek, bere erheztuna emanik, beraren ondotik lehen ezarri zuren erresuma guziko, eta harren gain utzi zuen lehen zazpi urthetan ahal bezenbat bihiren biltzea, bihi hartaz jendearen hazteko urthe txarretan. Josefek erran bezala gertatu ziren guziak: zazpi urthe nasaien ondotik gosetea hedatu zen Khanaango eskualdetaraino. Orduan gan zen Jakob bere semekin Ejiptorat bihi-ketara. Josefek ezagutu zituen; bihotz onez barkhatu zioten bere anaieri, eta familia guzia dohainez gainditu ondoan, eman ziozkan, han egoiteko, Jessen aldeko lurrak. Han bizi izan zen Jakob hil artio.

        Irakaspenak.— Josefek, gosete denboran, biziarazi zituen Ejiptoarrak, biziarazi hain gaizki ibili zuten bere anaiak. Halaber Jesus Jaunak, gurutzean hilez, bizitze eternala ardietsi diote gizon guzieri, Juduak berak barne, gurutzeari itzatu zuten Juduak.

        8. Zer gertatuko zela erran zuen Jakobek, hil baino lehen?

        Hiltzera zohalarik, Jakobek bere ondorat bildu zituen bere haur guziak: bakharka benedikatu zituen, eta gero erran zioten, egun batez Jainkoak segur berritz eremanen zituela beren arbasoen tokietarat; erran zioten oraino, Juda izanen zela anaia guzietarik aiphatuena. Judaren ariaz, Khanaango herriak hartu behar zuen egungo egunean oraino dakharken izena: Judea; Judaren ariaz, Israeldar jendeak deituak izan behar ziren egun batez Juduak. Jakobek, Juda benedikatzen zuelarik, erran zion zoin ethorki loriosa izanen zuen, erran zion haren ethorkitik sortuko zela munduaren Salbatzailea.

        9. Jakob hil eta, zer egin zuen haren familiak?

        Jakob hil eta, hainitz emendatu zen haren familia; bilhakatu zen populu handi bat Ejiptoarren erdian. Populu hura atxikia egon zen patriarken sinhesteari; agerian zerbitzatzen zuen Ejiptoarrek ezagutzen ez zuten Abrahamen, Isaaken eta Jakoben Jainkoa. Josef hil zenean, bertze errege bat zen Ejiptoan; hunek axolarik ez zuen Josefek eginikako ongiaz , eta hasi zen behar zituela Israeldarrak suntsitu.

IXTORIOA

Moise ithotzetik begiratua

        Jakoben ethorkiaren suntsitzeko, errege berriak manatu zuen, Nil deitua zen ur handirat artikitzea sortzen ziren Israeldar muthiko guziak. Lebiren tribuko emazte batek gorde ahal izan zuen bere semea hiru hilabetez; bainan beldurturik, azkenean atzemanen ziotela haur ihizin zabiltzan Ejiptoarrek, ihizko saskitto batean ezarririk, ereman zuen ur hegirat, eta han kanaberen artean utzi. Handik hurbil egon zen haurraren arreba, jakiteko zer gertatuko zen. Bada, nola erregeren alaba heldu baitzen ur handian mainatzera, saskittoa ikusi zuen, ideki, eta haur ttikia nigarrez baitzagon, urrikaldu zitzaion. Hurbildu zen orduan haurraren arreba, eta erran zion erregeren alabari: «Nahi baduzu, ekharraraziko dautzut haur horrentzat Israeldar amaño bat.» «Bai, zohazi bilha», dio ihardesten errege alabak. Nexka badoha, eta ekharrarazten du bere ama. Eta errege alabak erraiten dio amari: «Har zazu haur hau eta haz, emanen dautzut beharko dena.» Haur hura bere seme ordetzat atxiki zuen errege alabak, eta izendatu zuen Moise, erran nahi da uretik salbatua. Moise, handitu zenean, erregeren gortean bizi izatu zen, bainan ez luzez. Ikusten zituen Israeldar bere anaiak laidoztatuak, joak, lehertuak; aditzen zituen hekien auhenak, aditzen Jainkoari, Ejiptoarren eskuetarik libratuak izaiteko egiten ziozkaten othoitz khartsuak. Moise hazkarki jazarri zen bere anaien alde, eta ihesi gan behar izan zuen morturat.

        10. Nola salbatuak izan ziren Israeldarrak?

        Jainkoa agertu zitzaion Moisi, eta erran zion: «Oha erregerenganat, eta errok utz dezan ene populua Ejiptotik atheratzera.» Bainan erregek ez zuen holakorik aditzen. Moisek orduan Ejiptoa jo zuen Ejiptoko hamar zauriak deituak diren hamar zigorrada izigarriz. Errege ikharatu zen, eta utzi zituen Israeldarrak gatera.

IXTORIOA

Bazkoa

        Hamargarren zigor-aldiaz Ejiptoarrak jo baino lehen, Moisek Jainkoaren manuz erran zioten Israeldarreri: «Zuetarik bakotxak bar beza urtheko bildotx bat, tatxarik gabekoa, eta hil arrats irian. Haren odolarekin busti zatzue zuen etxetako atheak. Gero, xutik, gerria lotua, oinetakoak zangoetan eta makila bat eskuan, janen duzue bildotxaren haragia.

        »Ahalik lasterrena hartuko duzue janari hori, Bazkoa delakotz, erran nahi da Jainkoaren iragaitea.» Zerutik manatuak egin zituzten Israeldarrek. Gau erditsutan, Jainkoaren aingeruak hil zituen Ejiptoarren muthiko zaharren guziak; nihori ez zioten barkhatu, salbo beren athetan bildotxaren odola zuten etxetako jenderi. Hori izan zen hamargarren zigorrada edo zauria. Orduan erregek, ikharaturik, utzi zituen Moise eta Israeldar populua Ejiptotik atheratzera.

        11. Zer gertatu zitzaioten Israeldarreri, Ejiptotik athera zireneko?

        Ejiptoko erregea laster urrikitu zen Israeldarrak urruntzera utzirik, eta abiatu zitzaioten ondotik, harmada handi batekin. Israeldarrak itsaso gorriaren hegirat helduak ziren. Moisek, Jainkoaren manuz, eskua hedatzen du, eta itsasoko ura urratuz bezala idekitzen da, eta urezko bi pareten erdian, Israeldarrak leihorrez badohatzi bertze alderaino. Ejiptoarrak ere sartzen dire bide berean; bainan Moisek berritz ere eskua hedatzen du, eta bi aldetarik ura biltzen da, bateratzen, eta Ejiptoar guziak urpean ehortziak dire. Israeldarrek, zuzen zen bezala, Jainkoa laudatu zuten eta benedikatu, kantaz eskerrak bihurtu ziozkaten.

        Irakaspena.— Israeldarrak Ejiptoarren esklabo ziren bezala, Satanen esklabo egiten gaitu bekatuak. Moisek Israeldarrak Ejiptotik libratu zituen bezala, Jesu-Kristok gizon guziak bekhatutik ditu libratu; eta nola Ejiptoar guziak itho batziren, itsaso gorriko urean, hala bathaioko urean, erran behar bada, ithotzen dire bekhatu guziak.