IPUI 4

Baserritarra ta Basaurdea

Baserritar bati basaurdeak

Egiten zizkon bere soroan

Kalte asko, gari, ta artoan,

Ta igestzen zion abereak.

—Zer? —dio—: Ez aut nik artuko,

Ta noiz edo noiz eskupetuko?

Etortzen zitzaion gabaz sarri,

Alako batean eskuak zizkon ezarri.

Bai bere zorionean,

Ipintzen zuela bere mendean.

Ebakitzen dio ezker-belarria,

Largatzeko ala ezagugarria.

Bidaltzen du bada ala basora,

Biurtu ez zidin berriz sorora.

Sendatu zitzaionean zauria,

Ezpazuen ere lengo belarria,

Gerta zitzaionaz azturik,

Ekusi zuen soroan sarturik.

Igesa artu zion;

Arrapatzeko astirik eman etzion.

Beste gabean dago zelatatzen,

Ta dakus artoak lurreratzen.

Belar-bakoitzak marra marra,

Nola zaldi batek garagarra,

Apurtzen zuen bere ortzetan,

Biurtzen zuela iriñetan.

Baserritar gaixo kaltetuak

Egotzi ziozkan berriz eskuak.

Ebakitzen dio belarri eskuikoa

Largatzeko ala belar-motzekoa.

Gurrinka dijoa au basora,

Odola zeriola, ez sorora

Geiago joateko asmoaz.

—Ai ai! —dio— zergatik zoaz

Kalte egitera bazterretan?

Ez dezu arte ale, lur-arbietan

Zerekin gosea ase ugari?

Zertako baserritar gaixoari

Galdu zuk izerdia

Ta bere urte guziko janaria?

Sendatu zan berriz belar motzekoa,

Ta gogora zitzaion arto sorokoa.

—Banoa ara —dio— naiz ariña,

Txakurrakin jostatzera egiña.

Ez bada beldurrik,

Jateko bear ez det belarririk,

Dijoa gelditxo soro maitera;

Belarriak daramazki etxera,

Otsik ote dan ango atean,

Ez baldin bazan bera bitartean

Artoz asetzeko atseginez,

Ez izuz, ikaraz, ta beldurrez.

Baserritarra orduko soroan

Bere morroiakin zelata zegoan.

Ala dute arrapatzen

Ta lokarri sendoakin gatigatzen.

Urde zatarrak ordu ain estuan,

Eskintza ederrak egiten zituan.

Enzuterik ez zaio ematen,

Bai berriz aserrez esaten;

—Kalte gille gaiztoa!

Zergatik izan aiz ain eroa?

Ekusi dek nere onegitasuna,

Nik ere bai ire gaiztotasuna.

Ez ziagok barkaziorik,

Ez iri bizitza largatzeko gogorik.

Erori aiz irugarrenez gure eskuetan,

Burnia izango dek ire saietsetan.

Au esanaz iltzen dute beingoan,

Artu ere bai morroiak lepoan,

Poz pozik etxera eramateko,

Ta auzoetan berri onak emateko.

Ala biaramonean

Ipiñi zuten zatarra zaldi gañean.

Artzen dituzte burni zulatuak,

Su-auts ederrarekin prestatuak.

Abiatzen da sutunpa gogorra,

Esna zezakeana ordi konkorra.

—Zer da au? —diote erriko mutillak,

Atso, agure, ta umetxo sotillak.

Asitzen da berriz su-aize soñua;

Alde askotan ekusten da lañua.

Jesten dirade errira

Basaurde zatarrari daude begira.

Dijoaz andiki baten etxera,

Itxusi arekin eskintza egitera.

Hakuste, baña arriturik,

Ez zuela basaurdeak belarririk.

Biltzen da ara gizon tegia;

Ateratzen ere zaie zaragia.

An bai zala atsegiña!

Ardoaz onratzen kaltegiña.

Ebakitzen diote burua;

Jende guzia dago arritua,

Ez zuelako garuñik agiri;

Ezin ere zioten igarri.

Zertan zegoan ipuia;

Ote zan gezurra, edo egia.

—Ez zaitezte, jaunak, arritu;

Dakutsutenaz ez miraritu;

Dio batek asko jakiñik,

Ta ipuia egiaztu nairik.

—Nola muñak iduki

Basaurdetzarrak? belarri bi,

Galdu ezkero, badia sorora,

Ekarri gabe leena gogora.

Gastiguak ondutzen ez duena

Da muñgabe, ta zoruena.