II.— HARTZAK NOLA GALDU ZUEN BUZTANA

Panat e repanat,

Nat de pecat.

        Hartzak athera zuen hitz hori; bustana gosta zitzayon bere hitza.

        Herjauna, beihalako gauzez oraikoez bezain jakitsun zare. Zuetarik, ordean, oi ene lagunak, zeinek erran dezake nola hartzak galdu zuen buztana. Egun, hori ez dakienak entzun nahi banaz, erranen duke bihar ni bezain jakintsun dela.

        Jainko onak egin zituenean abere motak, hartzari, bertze guzieri bezala, gibelean ezarri zion buztana, buztan luze eta hazkarra. Orai, bada, hartzak ez du buztanik. Nola galdu duke luzagarri eder hori?

        Egun batez, goseak inguruka zerabilan hartza: zerbait onik atzemateko lehiak, sudurra airera ezarrarazten zion. Bere usnak erreka batetara jautsarazten du. Eta zer ikusten du han? Borjatto jaunak, antzara handi bat ithorik, jatera daramala, Hegoaritz-zilhon.

        Bi jauziz badohako, oihu egiten duelarik: Zer hari haiz, ohoin txarra? nork eman dauk antzara hori? Xirtxila, utzak berehala, edo zafraldi bat atherako duk sari.

        Azeriak etzuen utzi nahi. Erraten zuen nihork etzuela atzemaileak baino zuzen hoberik antzararen jateko. Hartzak kaskoinez ihardesten dio:

Que l'as panat!

Panat e repanat,

Nat de pecat.

        Erran nahi baita:

Hik ebatsi,

Nik arrebatsi,

Bekhatu dela ez die irakatsi.

        Haimbertzenarekin, jotzen du azeria bere buztan hazkarraz, pimpoilka igortzen du hogoi urhatsetan harat, eta bi klaskakoz iresten du antzara bere hegatsekin.

        Borjattok min zuen sahets-hezurretan; emeki ferekatzen zituen minaren gozatzeko, eskaraz hortzen artean erranez hartzak kaskoinez erran zuena:

Hik ebatsi,

Nik arrebatsi,

Bekhatu dela ez die erakatsi.

        Gero aphalttorik hau ere erraten zuen:

Nik oloak,

Ez goxoak!

Hik ere beharko

Niri pagatu biharko.

        Azeriak, ordean, zer egin hartzari? Ez da ahanzteko gaizkia gogoan duen gaixtagina gai dela bethi gaizkiaren egiteko, indarka ez bada ere, eskupez bederen. Laster ikusiko duzue hean ez den hori egia.

        Handik bi edo hirur oren gabe, azeria oharten da bere etsaya lo datzala, ongi gosaldurik, iguzki begira, haritz baten azpian. Herresta-herresta hurbiltzen zayo emeki; estekaten dio buztana haritzari, eta lau-hazka badoha Olhaberriko gizonetara deihadar eginez: Hartza! hartza! zuen azienden xahutzen hari!

        Gizonak altxatzen dira, sardeak harturik, zakhurrak aintzinean, eta oihuka. Harramantz hortara, hartza atzartzen da; ihes egin nahi luke, hainan buztanak haritzari lothua dauka. Egonez galtzera dohala ikusirik, etsiako indar bat egiten du; libratzen da; ai! bainan buztana, errotik atheraya, haritzari utzirik. Hola ihes egin dezake, oinhazez marrumaka. Eta Borjatto irriz eta jauzika, eta gibeletik burlaz:

Panat e repanat,

Nat de pecat,

Nik oloak hartu

Hik orai pekatu.

        Horra nola geroztik hartzak diren buztanik gabe. Hortarik ageri da gizonik txarrenak hazkarragoari min egin diozokela. Ongiegileak, esker guti maiz izanen badu ere, ez du bederen etsai ixilkakorik egiten.

        Bere aldian mintzatzera doha Geraxane Iriberrikoa, neskatxa gazte pimpirrina.

        Adi zazue zer dion: