BIXINTXOREN PREDIKUA

        Orai ere, nihor guti ditake naski Landesetan gaindi eskuara dakienik, bainan denbora bat izatu da han Eskualdun itzalik, beharrez ere, kausituko etzena.

        Eskualdunak beren mendietan zauden orduan, artzain egunaz, kontrabandixt gauaz, behinere herritik urrundu gabe. Zorionezko denbora! Deusek etzituen gure arbasoak Baionarat deitzen,... are gutiago Baionatik harat. Etzen burdin biderik. Etzen beribilik. Etzen pirripitarik. Deus, itzuli batez urruneko aldiaren egiteko. Mirakuilu zen beraz Eskualdun bat Baionatik harat kokatzea, ezkontzaz edo bertzela.

        Bizkitartean, denbora hartako apezpikua Eskualduna zuten Landesetan. Nungoa? Orduko paperek ez dute erraten. Bai ordean, jakitate handiko gizona zela: saindua ere ba: bainan guziz mintzatzaile xoragarria elizan. Ithurritik ura bezala omen zoakon ahotik elhea.

        Bihotz ona ere zukeen, paperek ekartzen baitute apezpikuak bere kalonjeen trufak berak onhartzen zituela. Hargatik laudorioak etzituen maite eta behin kalonje batek haren predikuari xoratua egona zela erranik, laster ihardetsi zion: «Zer derasazu? Ageri da zure denboran ez duzula mintzatzaile eder handirik entzun! Zer litake Eskualdun aphez batzu aditzen bazintu?»

        —Zure umiltasunak dautzu hori erran-arazten, ezen aphez bat ez da Lapurdi, Baxenabar eta Xubero guzian axoinerat heltzen zautzunik...

        —Ikusiko duzu halako aldi batez.

* * *

        Aldi hura ez baitzen ordean laster heldu eta, egunetik egunerat, Landesetako kalonjeak gero-ta gehiago trufatzen zitzaizkon Eskualdun apezpikuari... bereziki Eskual-Herriko aphezen jakitateaz eta mintzatzeko modeaz!

        Hainbertzenarekin, horra nun Akitzeko urak manatzen diozkaten Arruntzako jaun erretorari. Delako apezpikuarekin eginak zituen bere eskola guziak, lehenik Hazparnen, gero Larresoron eta Baionan azkenik. Egundainotik toka mintzatuak ziren. Akitzerat orduko, agur bat egin nahi izan zion Eskualdun apezpiku eta haurreko lagunari. Apezpikutegirat sartzean:

        —Agur.

        —To, Jainkoak egortzen nau: ongi ethorri haizela segurki!

        —Zer duk bada!

        —Helduden igandean Bixintxoren phesta baitugu Akitzen, haren predikua hik emanen dautak...

        —Apezpiku izanik ere, baduka burutik? Nik Bixintxoren prediku bat eman? Eta erdaraz oraino?

        —Ba, hik eta erdaraz oraino. Prediku bat egin behar duk nere kalonje guziak harrituko dituena, neronek behinere egin ez dutan bezalakoa!

        —Ago othoi ixilik. Ala ahantzia duk nere eskola guziak herrestan eginak ditudala, bethi ororen gibeletik, bethi azken, behinere erdara debru hortan hainitz trebatu gabe! Eta, jakizak bertzalde haurrean ikasi nuen erdara puxka hura aspaldi Uztaritzeko oihanetan galdua dutala!

        —Galdua eta maldua, hik eginen duk igandeko predikua. Ala sinhestea ttipitzen ari zauk? Hoa, hoa zabal-zabala, Jainkoak lagunduko hauelakoan: ez duk Harek egin ez dezakenik. Huntan akhabo. Etzakala ahantz Landesetako apezpikua eguerditan xuxen ematen dela mahainean. Beraz...

* * *

        Zer bazkari egin zuten egun hartan, ez dakigu. Ez-eta zertaz mintzatu ziren mahainean bi adixkideak. Haurreko zenbeit pilota partida aiphatu zituztelako beldurra dugu bakharrik.

        Bi orenetan laneko gelarat abiatzearekin, keinu bat apezpikuak egin zion Arruntzako erretorari, jarraik zakion, eta jarraiki zitzaion erretora. Mahain batean biak jarri-eta, liburu handi batzuen artetik paper luze bat apezpikuak atheraturik:

        —To, horra nun dukan Bixintxoren predikua. Goiz huntan neronek hiretzat egina diat. Aski duk gogoz paterra bezala ikastea. Sarri ikusiko diat zer heinetan haizen.

        Eta erretor gaizoari ahoa idekitzeko astirik utzi gabe, apezpikua kanporat badoa,... athea gakhoturik, orduan.

        Aspaldi zuen Arruntzako erretorak, aspaldi segurki, etzela zerbeiten ikasteko hola bermatu. Hamarretan kopetako izerdia xukatu ez bazuen arratsalde hartan, behinere etzuen egin.

        Bainan ere ilhuntzean berritz gela hartarat sartu zelarik apezpikua, gure erretoraren atsegina, marmarmar den gutieneko dudarik gabe hari prediku luzearen ematean! Doidoia bietan edo hiruetan izatu zuen-eta errateko zerbeit apezpikuak!

        —Ikusten duk etzuela kexatzea hainitz balio! Igandean behar ditek, eiki, nere kalonje kaskoinek ederki harritu!

        —Hemendik harat arratsalde huntan ikasia ahanzten ez badiat, Larresoron frangotan gertatu izan zautan bezala!

        —Haurra hintzen orduan eta burua airean. Bertzalde bihar eta etzi askiko duk paperari artetan behatzea. Horiek hola, orai guazen afaltzerat, gero lo on baten egiteko.

* * *

        Ondoko igandean, Akitzeko eliza-nausia gaineraino bethea zen, predikari handi baten fama karrikaz karrika laster hedaturik. Aldarearen aintzinean, hamabi kalonje beren xingola gorri ederrekin: predika-alkiari parrez-par, belusa horiz estalirikako tronu gora batean, jaun apezpikua, Akitzeko auzapez jauna ber-bera eskuinean jarria zuela, eta ezkerrean xutik bere gelaria.

        Egun hartako meza! kantu guziak xaramelan eta apugnatik, alde batetik hiriko haur guziek eta bertzetik neskatxa kantariek gizon andana batekin baltsan! Loria zen. Bainan huna, azkenean, Eskualdun erretora predika-aldian.

        Aitaren eta Semearen eta Izpiritu Sainduaren izenean. Halabiz. Gurutzearen seinalea egiten du predikariak: zeinatzen dire apezpikua, kalonjeak, kantariak eta oro. Oro. Eta lotzen da predikuari gure herritarra, eztiki lehenik, halako ikhara batez bezala boza dardaratuz. Berotzen da gero. Eta orai badoa, badoa gero-ta gorago, Bixintxoren urhats guzieri jarraikiz zehe batez baztertu gabe.

        Xoratua dago hari eliza guzia. Apezpikuak berak, loriaren loriaz, noizetik noizerat bere kalonje trufanten alde hartarat burua itzultzen du. Zer predikua!

        Baina, zer da? Horra nun, betbetan, krak, predikaria ixildu den. Itzultzen da ezker, itzultzen da eskuin, bainan hitzik ez gehiago. Zer da? Gure erretor gaizoa demendrenik ez da gehiago orhoitzen paper luze hartako hitzez. Oro suntsitu dire haren burutik. Jautsi beharko baitu naski predika-alkitik, predikua hortan utzirik? Azken indar bat egiten du oraino, bainan burua hutsa du. Hutsa. Itzultzen da, ahalgeak ithoa, apezpikuaren alderat, zer egin behar duen galdetzeko bezala. Eta apezpikua, hor aintzinean, zuri-zuria hura ere, ikusi dueneko, odolak gaindi egiten dio bihotzean: errabia ikaragarri batek hartzen du burutik zangotaraino, eta, elizan zela ere orhoitu gabe, haurrean bezala eskuaraz, oihu egiten dio: «To, horra nun dukan hire prediku debrua! Hire espantuekin edertzen gaituk segurki Lapurdi, Baxenabar eta Xuberoko aphezak, haizen bezalako lukaink...» Hitz hori bururatu gabe, berritz krak gelditzen da predikaria. Jainkoaren mirakuilua! Bere predikua berritz gogorat heldu zaio. Zer egin orai? Nola antola eskuarazko atheraldia?

        Zuek eta nik ez ginuen naski eginen, irakurtzaileak: jaun erretorak ederki egin zuen. Rrau, itzuli zen kalonjeen alderat eta hekieri buruz erran: «Jaun kalonje jakintsunak, zuek badakizue doidoia erran ditudan hitzak, hitz hebreo batzu direla, Jeremias profetak maiz errepikatzen zituenak...» Eta hasian hasi, lotzen da azken sailari karraskan, elizako lau zokhoak inharrosten dituela. Berritz badoa. Orai paper luze guzia baderama gelditu gabe, azken hitzeraino, halabiz dohatsu hartaraino. Eta kopeta izerdi uretan, predika-alkitik aldarerat jausten da orduan, behako bat iragaitean apezpikuari emanik.

* * *

        Sei ilabethez bederen kaskoinak mintzatu omen ziren Arruntzako erretoraz. Kalonjeak, gehienik. Eta hautan bat baitzen lauetan hogoita hamar urthetarat zoana, lañoki aithortzen omen zuen: «Ori, prediku ederrik aditu dut segurki nere denboran: bainan batek ez nau behinere hala agradatu nola Eskualdun erretorarenak! Zer jakintsuna! Eskuaran bezen trebe iduri zuen frantsesean, latinean, eta gehiago dena hebreo mintzairan!»

ZERBITZARI