ONDICOLA ETA LUTXOKI

Don Anbrosio'ri

        Arruntzako herri guzian etzen Ondikola baino gizon prestuagorik. Mandoa baino azkarrago zen eta bizkitartean etzuen sekulan, xorta bat edan eta ere, uli bati minik eginen. Prestua bezen Jainkotiarra bertzalde. Beraz herrian guziek maite zuten, maite bihotzaren erditik; bainan etzuen Lutxoki baino adixkide minagorik. Elizan bethi biak elkarren aldean jaun erretoraren prediku ederreri beharriak luzatuak: ostatuan bethi biak musean elkarren lagun nor nahirekin. Ez da beraz harritzeko, Ondicolaren heriotza ortzirale batez ikasi zuenean, goxoki nigar egin bazuen Lutxoki gaizoak!

        Eta geroztik etzuen onik. Bethi buruko min tzar batekin: deus ezin gehiago gogo onez jan. Hiratuz zoan egunetik egunerat: mirakuilu baita! Hamar urthe iraun zuen haatik oraino. Orduan zer begi eztiarekin ikusi zuen hurbiltzen heriotza, bere adixkide Ondikolaz orhoitu eta! Hil zen eztiki eta Arrunztar guziek erran zuten: «To, elkar atxeman dute berriz bi adixkideek!»

        Elkar atxeman bi adixkideek? Bai,... bainan ez hain errexki. Uste baino xokho gehiago da gain hartan eiki! Beha beraz hunat zer itzulikak ibili zituen Lutxokik Ondicolaren ondotik. Harrigarri da kasik.

* * *

        Begiak sekulakotz hetsi zitueneko eta bera den gutienekorik ohartu gabe, zeruko athean zen Lutxoki. Kaxk, kaxk, kaxk jotzen du athea. Burua artetik doidoia agertzen du Jondoni Petrik eta, behatu gabe ere, galdetzen:

        —Nor da hor?

        —Ni.

        —Nor, ni? Ni hainitz bada lurrean.

        —Ni, Lutxoki.

        —Nungo Lutxoki? Bada ere hainitz Lutxoki bazterretan.

        —Arruntzakoa, jauna.

        —Arruntzakoa? Zoazi beraz hemendik, Arruztarrekin aski buru-hauste badut izanik orai arte!

        —Barkatu, jauna, nik ez nakien holakorik. Bainan ez ahal nauzu bederen nere adixkide Ondicolari agur baten erraterat utziko? Hor dukezu nunbeit hamarbat urthe huntan.

        —Nere paperetan ez dut izen hortako Arrunztarrik. Zoazi beraz hemendik, bertze denborarik neri gal-arazi gabe.

        Eta, tanpakoan, athea hesten dio Jondoni Petrik, tente han dagoela gure Lutxoki, harritua.

        —Hau duk ongi ethorria egin dautana zeruko athezainak! dio bere baitan Lutxoki gaizoak. Ez nauk, dudarik gabe, ni aski garbi zeruan sartzeko. Ez eta Ondicola ere. Eta hala duk. Hainbertze kapilla gorri ibili diagu igande arratsetan! Zenbeit tanto ere musean ebatsi, behar handirik gabe! Gehiago dena, behin edo bertze jaun erretoraren atheraldi batzueri irri egin elizan! Holakoentzat egina duk Purgatorioa: goazen harat...

* * *

        Ez baitzen haatik Purgatorioan ere Ondicolaren izenik, hango paper guziak azpikoz gora bietan itzulikatu eta ere! Gaizo Lutxokiren harritzea! Eta lotsatzea! Orduan, bere baitan egin zuen:

        —To, Ondicola ifernuan bada, izanen duk bertze Arrunztarik ere! Egia baita naski gure erretorak latinez hainbertzetan errepikatzen zaukuna: Multi sunt vocati, pauci vero electi. Eiki bada nere herritarrentzat egia dena, zenbat gehiago ahal ditakeen lehen hauzo Arrangoiztar eta Milafrangarrentzat! Dena dela, ez nauk huntan baratuko. nere Ondicola nunbeit atxeman behar diat. Goazen beraz ifernurat.

        Huna ifernua. Athean joko dut ez dut mende bat egonik, azkenean jotzerat deliberatzen da Lutxoki: kaxk kaxk kaxk. Zabal-zabala idekitzen da berehala athea. Jesus, Maria eta Josepe, zer kalda! Erre nahi du ondo hartan. Eta Lutxokik aditzen ditu ikaragarrizko marraskak, gizon batzu bizirik larrutzen ari balituzte bezala. Sentitzen du ere ezin jasanezko suge usain bat, bafadaka sudurrerat heldu zaiona. Hainbertzenarekin, debru beltz bat agertzen zaio bi begi handi gorrirekin, ahotik sua dariola.

        —Zer nahi duzu?

        —Arruntzako Ondicola hemen duzuen jakin.

        —Bada segurki Arrunztar barne huntan, bainan Ondicola deitzen denik, ez...

        Gehiagokorik galdetu gabe, Lutxoki itzultzen da laster zeruari buruz, ifernuko usainaren ondotik hangoa berritz usnatzeko. Eta bideak bideari bazoan, burua hautsia nun othe zuen bada Ondicola. Bide erditsutan bezala, zerbeitek gogorat ematen dio, menturaz denbora hartako erretorak gaizki bathaiatu zuela eta, sekulan bada, linboetan kausituko duela. Eta taka taka abiatzen da linboeri buruz. Eremu zabalak dire gain hartan. Orenak eta orenak bidean eman zituen beraz Lutxokik, bainan halere, noizbeit heldu zen linboetarat.

        Ondikotz, linboetan ez baitzen ordean Ondicolarik! Ongi bathaiatua baitzuen beraz orduko erretorak! Horiek hola, orai zer egin!

* * *

        Bai, zer egin?... Hortan zagolarik Lutxoki, buruari hatzka, hedoiezko pareta baten gibeletik entzuten du halako burrunba bat. Harritzen da eta linboetako haur bati galdetzen dio berehala:

        —Haurra, zer da burrunba hori? Hor ere bada naski egoitza zenbeit?

        —Izan behar da zeren mila urtheko bat badu ni hemen naizela eta egundainotik burrunba bera aditu izan dut.

        —Huntaraz geroz, ikusi behar dut hor kausituko othe dutan bederen bilha nabilan adixkidea! Agur, haurra, eta milesker hainitz.

        —Ez da zeren, jaun maitea.

        Bainan Lutxoki jada bazoan han-harat, delako burrunbari buruz.

        Etzitzaion halere hain urrundik heldu burrunba. Bi oren eta erdiren buruko Lutxoki han zen sekulako jendeketaren erdian. Hango mintzairak ordean! Aditu zituen batzu hemen anglesez, hor bertze hainbertze, españolez; haratxago asko eta asko frantsesez. Eta nik dakita urrunago nor nola!

        —Nun dire Eskualdunak?

        —Ori aditzen ditutzu xokho hartako kantari hek? Eskualdunak dire. Ez dire goizetik arratserat ixiltzen.

        Lutxokiren loria hainbertzenarekin leku hartan eskualdun kanta zahar batzu aditzean! Lasterka abiatzen da delako zokhoari buruz, bidean lehenik español bat eta gero frantses bat pusakoan lurrerat aundikirik. Eta Eskualdunetan lehen-lehenik nor ikusten du? Ondicola...

        —Errak, to, zer ari haiz hemen?

        —Eta hi, nun habila?

        —Hire ondotik, zeruan sartzeko.

        —Baduk asti beraz, gaizoa. Hoa, hoa bakarrik, eta lehenbailehen: ni ondoko urtheetan ethorriko nitzaik.

        —Bainan zer duk leku hau?

        —Hik ez dakik eta ez jakiten ahal.

        —Bainan?

        Hau duk denbora gabe hil direnen lekua.

        —Nola hil zukek denbora gabe?

        —Ni bezala, to. Sortu nintzelarik Jainkoak nere paperetan eman zikan 75 urthe biziko nintzela. Ondikotz nik egun batez erremedio bat hartu behar izan mirikuak manaturik eta berehala hil, 50 urthetan. Orai beraz hemen egon behar 75 urthe egin arte.

        —Gizagaizoa! Eta hemengo mundu hau guzia?

        —Mundu hau guzia denbora gabe mirikuek hila.

        —Jainko ona, lurrekoek balakite!

* * *

        Ondicola eta Lutxokiz guk ez dakigu gehiagokorik. Huntan akabatuko dugu beraz aldi huntako ixtorioa. Bainan ez da erran behar, zer ziren haatik lehengo mirikuak! Jainkoari esker, bertzerik dire oraikoak... Arruntzen eta bertzetan...

LURTXURI