JUAN SOLDADOREN IXTORIOA

        Hainitz Eskualdun othe da Juan Soldadoren ixtorioaz orhoitzen denik? Beldurtzeko da ezetz. Han-hemenka xahar zenbeitek polliki kondatzen dukete supazterrean, neguko arrats luze eta hotzetan: bainan oraiko haurreri ez zaizkote lehengo ixtorioak gustatzen, eta aitatxi edo amatxi bururatu gabe lokhartzen dire, harria bezala.

        Bizkitartean bi gazteek hondaturik dakit nik Juan Soldadoren ixtorioa eta «Gure Herria»-ren irakurtzailetan izan baititake nor edo nor, atseginekin irakurtuko duenik, huna nun den ikasi dutan bezala, deusere deusetan emendatu gabe, deusere deusetan gutitu gabe.

        Juan Soldado beraz mende zaharretako Eskualdun bat zen, Jesu-Krixtoren denborakoa. Nungoa? Saratarra? Batzuek hala diote. Hazpandarra? Bertze batzuek hala nahi lukete. Milafrangarra? Zertako ez, Hazpandarra edo Saratarra bezen ongi. Zer uste dutan nik erran behar banu, Juan Soldado Larrungo mazelan zenbeit lamiña zilhotan sortu zela erran nezake, orai kapera pollit bat baita Haranederreko mahastiari hurbil, han nunbeit.

        Dena dela, gizon ederra zen Juan Soldado, eta azkarra. Ahal zuen bezala bizi haatik, ihizitik, arraintzatik, oilasko ixterrak baino maizago artho eta gasna janez!

        Egun batez arraintzarat zoan, etzuela bada arratsean eguerditan bezala ahoan gurutze eginik egon behar. Horra nun urrunsko bi gizon ikusten dituen: biak bizardunak.

        —Nor othe ditut nik bi gizon horiek leku huntan eta tenore huntan? Deus onik ez naski. Neri zerbeit khendu nahiz heldu badire haatik, ez dire hanbat aberastuko...

        Hurbiltzearekin, Juan Soldado ohartzen da aski ongi emanak dituela bere bi gizonak eta batek guziz begitarte ona baino hobea duela.

        —Agur, jaunak, agur.

        —Bai zuri ere, adixkidea.

        —Eta nun zabiltzate hemen tenore huntan?

        —Gauak atxematen gaitu herrian sartu gabe eta guretzat ohe bat bazinuken nahi ginuke jakin?

        —Ez zaituztet segurki kanpoan lo egiterat utziko.

        —Milesker adixkidea.

        —Bainan nor zaituztet, zuek?

        —Jesu-Krixto eta Jondoni Petri.

        Nola harritu zen gure Juan Soldado gaizoa! Bainan ez da erran behar, laster berebaitaratu zen eta aski ongi ohoreak egin ziozkaten Jesu-Krixto eta Jondoni Petriri bizpahirur amorroin lastersko atxemanik, hek jan arazi: alimaleko su bat eginik, zangoak ongisko bero-arazi: eta gero iratzezko ohe garbi eta gozo batean etzan-arazi, biak.

        Berak gauerdi bazuen lokhartu orduko.

* * *

        Biharamun goizean, argia gabe atzarriak ziren Jondoni Petri eta Juan Soldado.

        —Zer egin behar diot gosaritzat?

        —Ez du balio deusik egitea, gizon maitea.

        —Zer egin behar diot gosaritzat? Ez dut nahi Jesu-Krixto behin ethorriko hunat eta gosea doan hemendik.

        —Barur egiten du egun guziez.

        Hainbertzenarekin iratzartzen da Jesu-Krixto ere.

        —Hau da zer loa egin dutan! Ez nuen aspaldi holako oherik atxeman! Zer dautzut zor?

        —Jauna, ez zazula othoi holakorik aipha. Denen nausia zu zare eta denen erregea.

        —Ez da hortan, Juan Soldado: egiatza on guziek behar dute beren saria. Ez zaitut segurki saririk gabe utziko. Zer nahi duzu?

        —Zuk nahi duzuna, jauna.

        —Ederki ihardetsi duzu, hori. Beraz, egundik goiti, zerbeiten beharretan zaren aldi guziez askiko duzu zaku handi bat idekitzea, behar duzun hura zakurat ethorriko zaitzu!

        Eta mendia behera jautsi zen gehiagokorik erran gabe Jesu-Krixto Jondoni Petrirekin...

* * *

        Handik hamarbat egunen buruan Iruñako ferietarat zoan Juan Soldado, delako zaku handia bizkarrean. Hiri batean, karrikaren erdi-erdian zoalarik, horra nun betbetan sekulako goseak hartzen duen.

        —Hau da lana! Gose hamikatua naiz eta sos bat, ardit bat zarpan ez, zerbeiten erosteko! Hainbertzenarekin xerri hiltzaile baten etxe aintzinean dela ohartzen da: sei edo zazpi odolki eder dilindan ikusten ditu. Oi, zer errabia ematen dioten.

        Zer egin? Guziek eginen zutena eta zak, zakua idekitzen du. Lehen aldia zuen idekitzen zuela zerbeit sar-arazteko, Jesu-Krixto ikusiz geroztik.

        Juan Soldadoren loria, odolki eder andana hura bere zakuan sartzen ikusi zuelarik! Nausia oihuka hasi zitzaion ondotik, bainan hankak arin zituen Juan Soldadok eta laster aintzindu zitzaion mendia goiti xerri hiltzaile dohakabeari...

* * *

        Harritzeko da ordutik nolakoa bilhakatu zen gure Juan Soldado! Lehen guti ari baitzen lanean, orai etzuen gehiago pikorik egiten. Arraintzan nardatzen zen, ihizin unhatzen eta jateko nahiago zuen etxez-etxe ibili bere zaku handiarekin. Zer ogi puskak, zer zingar zaflak, zer pinta arnoak biltzen zituen, herritarren oihuen eta dixiduen gatik!

        Bainan guzietan bada hein bat. Denetaz ongi baliatu zelarik, zer gertatu zen? Denek athea hetsi zioten Juan Soldadori. Akabo ogi, odolki, zingar, arno: deus fritsik ez zuen gehiago biltzen ahal bere zakuarekin!

        Hain xuxen muthil bat nahiz zabilan inguru herrietako arotz bat. Juan Soldadori erraiten dio hobe duela arotzgoari lotzea, biek ederki elkar adituko dutela. Ez zuen baitezpada fama hoberenetarik arotz harek; bainan gosearekin azeria ere atheratzen da bere zilhotik, eta Juan Soldado muthil sartu zen arotzarekin. Ondoko egunetan behartu zitzaion ez baitzuen bere zakua lamiña zilhoan ahantzi!

        Badakizue nor zen arotz hura? Debrua, adarrak gapelu handi batean gordeak zabilana! Harek Juan Soldadori jasan-arazten ziozkanak! Hainbertzetaraino nun, etsiturik, baleki bale bere zakua ideki baitzuen eta debrua hartan sartu: sartu zueneko, martilu pisu batekin phorroskatu. Orduan hango debru tiki guzien marruak, zeren aita galdu zuten! Hek ere, bat bertzearen ondotik, zakuan sartu zituen Juan Soldadok eta aita bezala phorroskatu, xirtxikatu...

* * *

        Ordutik heriotzeko oreneraino zer egin zuen gure herritar gaizoak, nihork ez daki. Bertze herri zenbeitetarat jo othe zuen ala lehen bezala arraintzan eta ihizin abiatu othe zen zakua bere gisa utzirik, Jainkoak daki. Gure zaharrek ere ez zakiten eta ez dute behinere erran. Utz dezagun beraz huntan Juan Soldado? Ez eiki. Ezen huna nun, hil-eta, Jainkoaren aintzinean ikusten dugun oraino. Eta Jainkoak gain gainetik larderiatzen du. Entzun dezagun:

        Hoakit hemendik laster: hoa ifernurat egin ditukan ohointza guzientzat, Juan tzarra! Eta, burua aphal, Jesu-Krixtok zaku hura eman ez balio ez zela holakorik gertatuko bere baitan eginik, abiatu zen Juan Soldado ifernurat. Bainan horra nun, hurbiltzearekin, debru tiki bat oihuka hasten den, karrasiaka:

        —Huna Juan Soldado, huna denak porroskatu gaituena. Cuidado, amigos! Cuidado!

        Eta ikharetan, athea muthurrerat zerratzen diote ehun edo berrehun debruk.

        —Zer, ifernurat ere ez nautela sartzerat utziko? Hainbat gaixto...

        Eta zerurat itzultzen da. Jondoni Petrik, ez diola athea idekiko. Juan Soldadok, baietz, idek dezala, ifernukotz ez dutenaz geroz on atxeman.

        Ezetz. Baietz. Zer egiten du Juan Soldadoak?

        Zakua han baitzuen, idekitzen du, Jondoni Petri nahi-eta ez barnean ematen eta tuku-tuku, hirurgarren zeruan sartzen. Geroztik han omen dago, matelak gorri.

LURTXURI