ERRETRATO BERRIA

                        Errazoiagaz diardun

                        baña ez eiñ alperrikan jardun.

—I—

        —Baxili; piperra jan al dezu?

        —Bai ta... oso miña.

        —Ezagun dezu.

        —Zergatik ba?

        —Mingaiñ erre, biotz erre, esan oi da ta.

        —Eta zer?... Nere biotza errea al dago?

        —Bai orixe! esango nuke, kia dariola dago ta... badakizu... sua dagoan lekutik ateratzen da kia, eta suak erre egiten du; Jose Pallu ibilliko da or, Jose Pallu.

        —Jose Palluk artu du onuzkero karta ederra, eman bearko dit satispasioa; bestela an juango zaio enbargua. Esaten nion kartan: satispasion o embargasion.

        —Eta zer kenduko diozu Jose Palluri?

        —Beste gauzarik ezpada, larrua, pellejo.

        —Pellejo zaagia ezta ba? Amaika zaagi-azal egongo dira ark baño ardo gutxiago barruan iduki dutenak.

        —Jainkoak gorde bearko du ba neri satispasioa ematen ezpadit.

        —Estutuko dala uste det urdalletik.

—II—

        Andik iru egunen buruan korrioak ekarri zuan Jose Palluren

                Satispasioa

                Pekatu bada fama

                norbaiti kentzia

                atzera biurtzia

                da penitentzia;

                ala eman dirate

                oraiñ sententzia,

                Baxilirekiñ bear

                da pazientzia.

                Ez omen da egia

                nik lendik esana,

                señorita Baxili

                neska zarra zana;

                ala izan dedilla,

                esan, nai dan dana,

                baña gutxienaz da

                len gazte izana.

                Oraindik ezpadago

                osoro zartua,

                urteetan dago bai

                aurrera sartua,

                baña iñola ere

                ez da pekatua

                izatea mundura

                antziña sortua.

                Orain zar izan edo

                lenago gaztia

                diferentiak dira

                bata ta bestia,

                baña ez da konbeni

                disputan astia

                eta betozkoturik

                iñor ikustia.

                Emakume oberik

                eztaukala lurrak,

                azal zuriagorik

                ezta ere elurrak,

                lodi eta mardulik

                bakarrik ezurrak,

                eta gañerakoak

                guziak gezurrak.

                Oso gaitz izan bear

                du beltzak zuritzen,

                alperrik nabillela

                zait gaur iduritzen,

                naiz Tximiñua jantzi

                modara Parisen,

                tximiñua beti da

                tximiñu gelditzen.

                Edertasunik saltzen

                iñun balegoke,

                kostako dana kosta

                garesti naiz merke,

                zuretzat pozikan nik

                erosiko nuke,

                erregalatutzeko

                pelukaren truke.

                Nere borondatea

                ona da izatez,

                erregiña ziñake

                nere borondatez,

                baita ere Santa andi,

                biak bide batez,

                orra fama biurtu

                bertsoen bitartez.

                Egiñ bearko dezu

                oraiñ esamiña

                erretratu au ondo

                dagoan egiña,

                edo egiten ote

                dizun sabel-miña,

                bada egia maiz da

                izaten samiña.

—III—

        «Muy Señora mía: Ahí ba un poco de porrusalda para templar nervios, que son guitarra-cuerdas paresidos. Si esta gazipunto, echuste agua, y si esta gezatxo, sal. Ahí esta errestitusion de pama quitao, y bertsos ni tienen aitzakia: no hay que pegar illetas. Si no estan de gusto mandemuste molde, y mañana mejor.—Jose Pallu.

        Baxilik etzekian, ez non zegoan, ez zer esan, eta ez zer egiten zuan. Alper, gaizto, lotsagabe, ordi, zikiñ, lapur, gezurti, Barrabasa. Auek ziran itzikan onenak. Aotik txinparta eta kia botatzen zituan, eta begietatik su-garra.

        Bizkaitar atso lodi eskale batek aditu zuan Baxiliren errosarioa, eta galde zuan nola zuan izena emakume ark. Erantzun zioten Baxili zuala eta esan zuan ondo zetorkiola.

        —Zergatik ba?

        —Basilisko erderaz, da euskeraz ersugea, eta Baxili ere zerbait ala izango da, dirurienez; bestela ipiñi bearko zitzaion Martinika.

        —Zergatik?

        —Su asko ematen dualako.

        Ari zan ixildu ere gabe Baxili aoak ekarri alian, eta esan zion Bizkaitar atsoak:

        —Errazoiagaz diardun, baña ez eiñ alperrikan jardun.

1902'ko Bagillaren 30'an

Ibaizabal, 1902