ERRETRATUA

                        Obe zukean Baxilik

                        egondu bazan ixilik.

—I—

        —Zer berri, Baxili?

        —Emen nago ernegatzen aste guzian.

        —Zergatik ba?

        —Erretratuaren zai; erri guziak badaki bialtzeko didatela, beti galdeka daukat jente guzia, eta eskribitu egiñ bearko diot nere nagusiari, egiñ dezala mesede bialdu eraztiaz Jose Palluri, agindu zidan erretratua.

        —Ondo egingo dezu.

        Egia esateko, erri guzia gortuta zeukan Baxilik bere jardunarekiñ, bere erretratua gora, eta erretratua beera.

—II—

        «Muy Siñor mío: Un pabor de suplicación para Jose Pallu, para amandar a mi el erretrato que me está prometerri, porque estoy ernegando con tanto tardamiento».

        Andik iru egunera Baxili zegoan beste amar lagunekiñ, eta an dator korrioa Baxilirentzako karta andi batekiñ. Idiki zuan baña etzetorren erretratorik baizik paper andi bat, inprentatua, eta nola etzeukan aldian antiojorik, agindu zion aizpari irakurri zezala; baña sermoia bezela, guziak ondo aditu zezaten. Ala irakurri zuan aizpak:

        «Baxiliren erretratua, solpan:

                Ille beltz eder eta mardula

                artuko luke baleuka,

                baztartutzeko beti-betiko

                oraiñ daraman peluka;

                ederra ere izan diteke

                iñork ezingo du uka,

                edertasuna erosten balitz

                itxustasunaren truka.

                Agiñ guziak osorik dauzka

                baña betilliak urdiñ,

                arrigarria, persona baten

                ona bi gauza desberdiñ;

                badiote're Bilbon ipiñi

                dituala ogei agiñ,

                betille oiek belztutzen berriz

                badu naikua zeregiñ.

                Kejatutzen da buruko miñaz

                daukala ille geiegi,

                agiñaz ere esaten ditu

                orrelako zenbait egi,

                al balituzke siñisterazi

                itz bakoitzean gezur bi,

                damuko luke kontzientzian

                eziñ esana bi t'erdi.

                Gazeta batek baño geiago

                eguneroko berriak,

                berak asmatu eta esanak

                gutxienian erdiak;

                egun batian gezur diranak

                bestean ditu egiak,

                baña gauz ona, guziak dauzka

                prezio baten jarriak.

                Egun geiena igarotzen du

                ixpilluan jai ta aste,

                luzitu naia ezta milagro

                dagoalarik aiñ gazte;

                ogei bat urte aitortzen ditu

                gorderik beste ainbeste,

                sekreto oien berririk iñork

                dakienik, eztu uste.

                Onen ustean mundu guzia

                dago berari begira,

                baña guziak ikuste utsaz

                beingoan aspertzen dira,

                ibilli arren erromeri ta

                plazatan jira ta bira,

                saldu ezin dan prenda bezela

                atzera dator errira.

                Dantza-leku ta plaza danetan

                bera da beti aurrena,

                lanik asko du disimulatu

                eziñik bere errena,

                guziak gandik aditzia nai

                bera dala ederrena,

                bere burua edertu naia

                da daukan gaitzik zarrena.

                Senargaiak bi izandu ditu

                baldin bada're gaztia,

                barkillerua lenbizikua

                soldadu zarra bestia,

                baña diote: zertako degu

                pelukadun emaztia ?

                aurrera ere obeko degu

                len bezelaxe uztia.

                Apainduririk eztuala nai

                baña bai ondo jaztia,

                piper miña da onentzaz iñor

                apaiñago ikustia;

                fed-esperantzak zerbait baditu,

                baña arako bestia,

                apurtxoren bat badauka ere

                bera ondotxo kostia.

                Pazientzia asko bear du

                gure Baxili tristiak,

                auek entzunta ez botatzeko

                tripan dituan estiak;

                lertu eztediñ eziñ nitzake

                esan gaurkoan guztiak,

                urrengo baten bere baimenaz

                esango ditut bestiak.

        Zurkaizturik gelditu zan Baxili bertso oiek aditzian. Baña noizpait ere, arnas andi bat botata, esan zuan: Ka! Ka!. Karta bat egiñ bear diot Jose Palluri.

        «Muy Señor mío: El ertrato solpa no es así para mí, sino para Caxill Mortzill Tarabilla, como a mi parecido, y digamúste si es kibocasion para ermediar deskuido».

        Baña, miruste y que preskura! Jose Palluk etzion erantzun kartari.

        Auzoan bizi ziran Baxiliren bi adiskide, Kaxill ta Zizili, aizpak. Pentsatu zuan Baxilik, bere izena borratu bertso aietatik, onen lekuan Zizilirena ipini eta Kaxilli bialtzea, esanaz kartestalki edo sobrean Baxiliren izena etorri zala, baña barruan Zizilirena zetorrela, eta por si akaso, begiratzeko bere aizparentzat ote zan erretrato ura.

        Baxilik bialdu zuan ba bere ama karta edo solpako erretratuarekiñ. Leku onera!

        Amak jo zuan atea Kaxillen etxean deadar egiñaz: Kaxiiiiill...! Baña...

                Erantzun zuan Zizilik

                emen eztago Kaxilik;

                obe zukean Baxillik

                egondu bazan ixillik.

1902'ko Bagillaren 16'an.

Ibaizabal, 1902