ANDOAINGO ASTO APUSTUA

        (1892)

Milla zortzireun larogei eta

amabigarren urtian,

Uztako illaren amaikian zan

ori señalamentian,

asto-apustu bat jokatuba da

or Andoaiñgo partian,

bide luzian, San Estebandik

Iyuiara bitartian.

Uztako illaren amarrian zan

apustu ori zerratu,

Jose Antoniok ginduelako

astuarekin markatu,

obia nun zan banerakien,

nik ere ez nion barkatu,

bosna pezeta siñale bota,

ontzako bana jokatu.

Jose Antonio astoarekin

oso zeguan arrotuta,

obia nun zan orduko berriz

Matias akordatuta,

San Estebandik Iyuiaraño

bidia siñalatuta,

zein azkarrago ara allegatu

zortzina arroa artuta.

Esan dan gisan prestatu gera

apustuba jokatzeko,

azkena ara iristen danak

ontzaku ori galtzeko,

armoni txarrik izan ez dediñ

ondoren iñorentzako,

bien partetik juzkalaritzan

Toledo ori jartzeko.

Orla izketak egiñagatik

gertatu dira alperrik,

Jaungoikuari graziak eman:

ez degu izan okerrik;

mesede ustez ibilli eta

zenbaitek ez du eskerrik,

Jose Antonio ez da piatu

Toledorekin bakarrik.

Toledo ori gizon prestuba

bere bizitza osuan,

arentzat ere armoni txarrak

egin ditue auzuan

arren astuak azkar juteko

biar aiñ indar etzuan,

ametituko zitzaion pozik

lan egin izan bazuan.

Bekaistikuak alimalia

abieran bai listua,

utsikan ariñ zebillen baño

karga aundia eziñ jasua,

piña zeukala ark uste arren

ateria du bastua,

Arimaloko bire-gutzian

erori zaio astua.

Matias orrek asto txikia

bañan ibildun trebia,

bost minutuz atzetik asi,

laster jo dio paria,

ots egin zion arrentzat azkar

libra zezala bidia,

estu artuta bertan erori,

etzan kontentu jabia.

Asto txikiak zortzi arroa

eraman biar sakuban,

San Estebandik Iyuiaraño

gañera mendi altuban,

baña ori allegatu da

an berrogei minutuban,

egon aundirik ark eztu egin,

ankak dantzatu zituban.

Atzetik ori asi zan baño

allegatu da aurrena,

zortzi arroa bizkarrian da

mendi guziak barrena,

aundiagorik ez baldin bada

probintzian dan onena,

jabia zeiñ dan esan biar det,

astua Zozberrirena.

Guk apustuba irabazita

alare geunden serio,

zergatik eze panparreriak

iñun eztuben balio,

galtzalliaren pamili orrek

setari segitu dio,

gero baikuntza egin digue

lan ori dala medio.

Asto-baikuntza egin digue

Uztaren amazazpian,

aurtengu ontan igandian zan,

ori nere iritzian,

gure tartian deretxo gabe

asi nai zuben auzian,

orrelakorik len ezta pasa

eguzkiaren azpian.

Guk aziendak lan bezelaxe

bialdu'itugu larrera,

ataka zabal ikusi eta

alimaliak aurrera,

kulparik ezta gureganako

oiek daukaten kolera,

lau astorekin bi emakume

or juan dira kalera.

Asto oiekin juan dirade

ebia ari duala,

batek gerrira jasoa zuen

bere gonaren egala,

an dabillela puntara askatu,

manera zeukan zabala,

itxura ederra ematen zuben

kamixa agiri zuala.

Asto oiekin alkatiari

juan zitzaizkan aurrena,

bere manera zabal zuala

kale guziak barrena,

testigu gabe artubak izan,

ori gauzarik txarrena,

ark lege onez bialdu ditu

andikan juezarena.

Oiek ez ditu ibilli-azi

iñork galtzeko perezak,

edozein gauza libre dala uste

emakume alrebesak,

baikuntzarekin etxeratu nai

apustuko interesak,

azkar astuak entregatzeko

agindu due juezak.

Atrebitu aiek besteren gauza

kaleraño ekartzia,

juez jaun orrek agindu eta

kosta zaie entregatzia,

kaso txarra da alimalia

testigu gabe artzia,

emakumi oik merezi zuten

biak kartzelan sartzia.

Bi emakume lau astorekin

kalera dira abitu,

nere etxekuak izatezkero

biarko zuen gelditu,

ibilli pranko egiñagatik

eztue asko serbitu,

gizonik ezta ondo biziko

andriak galtzak baditu.

Berri onikan eztu sekulan

gaizki lanian astiak,

bi asto ziran Estebanenak,

Matiasenak bestiak,

erromeria kalera eginda

apenas dauden tristiak,

kastigatzia nai zuen baño

eztira asko kostiak.

Mingain gaiztoak eragiten du

munduban asko erida,

beragatikan papera onetan

ipiñi degu segida,

zer pasatzen dan ikasitzia

askorentzat komeni da,

bertso berririk etzan jarriko

ixilik egon balira.

Apustuba ta baikuntzari guk

orra bertsuak atera,

al dan guztia zabaldutzeko

Euskalerriko partera,

kasua zer dan ikasitzeko

emen badago aukera,

gusto duanak artu dezala

bost zentimuan papera.