VII
NOIZ GAUDE ERNAI, NOIZ SOGOR?

Noiz gaude ernai, noiz sogor? —Ernai egotez baitaratzea. —Iduri-zentzu bakoitzari dagokion oroitzea.

        N.— Biaramonean paperean ipiñi nitunan Elias'ek esanak, alde aldera zirriborrotan; baiña biaramonagoan garbitan. Sartu natxin gauez lotara, ta etziramonagoan, goizeko bostetan, San Salvador'en eta emen argi-xirrinta zala, ikus non agerzen zaidan berriro Iainkozko gizon ori.

        Nondik orren goiz? —nik—

        El.— Eta, Erroma'ko Iondone Petiri'n oraintxe entzun dut Meza nagusia.

        N.— Egal-ontzia baiño usuago etorri zera, —nik—; nola diteke ori?

        El.— Oso errex —arek—. Aingeruak andik onara etortzeko gogoak ematea besterik ez du. Orrentzat ez da bitarterik ez lurrean, ez izarretan. Eta eramatez, lur biribila beatz-muturrean eraman lezake.

        N.— Bedi; baiñan eguratsean zatozela nola etzaitu erretzen ziztu orrekin aizeak? —nik.

        El.— Eta, nere gorputzak pisu guzia galtzen du. Bidealdi ortan, nere buruari ere itzali egiten nakio eskurik eta zangorik eta gerririk ez nutren gisan; baiñan argi bezala biurtzen naiz. Esaten baitu Iondoni Paul'ek, Iesukristok bere argi-gorputzaren antzeko biurtuko gaitula zeruan? Lurrean ere nolabait sumarazi dit ori.

        N.— Obea zaude —nik—. Nere kaxkarrean... —nik—...

        D.— (........ arrebak........)

        N.— Berez, galdegin nionan lengoan ederki adierazi baitzenidan otoitz bikain ori zer dan, ots, «berekin gauzkan Iainkoa siñestez eta maitaro gogoratzen egotea», nola egon orrela, zeruan bezala, bakoitzaren alegiñez, beintzat?

        El.— Ortarako —arek— gizonak eragaitz aundi bat dauka; ernai egon bearrean xorraldi edo sogorraldiak baititu. Ontan dago neke guzia, ta au adierazi nai nizuke. Otoitzean benaz artzen diran kristau zintzoek kezkarik aundiena au dute, ta, albait, kezka ortatik ateratzen lagundu bear diezu.

        Nola? —nik—

        El.— Eta, ernai egotea zer dan adieraziz, edo beintzat, sogoraldi asko dirala iduritu utsezkoak. Askotan ez dakigu noiz gauden ernai, noiz sogor, ez baikera baitara edo konturatzen zeruan ari geran.

        N.— Ateka beltzean sartu zera oraintxe, esan nionan.

        D.— Baiki, mutikoa!

        N.— Luze ioko du —nik— bigarren galdera aundira orduko, ots, Iesukristo dugula laguntzailerik bikaiñena otoitz bikain ortan; baiña merezi du luzeago iarduteak. Mintza.

        El.— Atertu gabe oroitzen egotea —arek—, ots, oroitu zer dan iakitea dugu lenik. Nolabait ikusi, entzun, ukitu, usmatu, aegozatu egindako gauza dugu oroitze ori. Oroitze ortan, geienez beintzat, idurimena sartzen da gutxi edo asko, gu baitaratzen ez bagera ere. Beraz, ba-dugu begi-oroitze, entzun-oroitze, uki-oroitze, usma-oroitze, atse-oroitze esan ditekena.

        N.—. Banago, —nik—.

        El.— Begi oroitze ori —arek— berez, edo gizonik geienetan biziago dalako, iduritzen zaie batzueri, begiz bezala oroitzen ez diranean, sogor dau dela. Ori dute kezka aundien eta, urbil, guzien oiñarri. Neri, beintzat, Iainkoak ala egin naulako, edota grazi bereiziz dalako, entzunoroiketa ori aski zaida. Etzaida atertzen ere Iainko-oroite ori otoitzean ari naizanean, soiñu edo ixiltasun ori entzunez. Esan nizuna, soiñu ori ez da otoitz bikaiña bera, baiña musikaren lagungarri bezala. Iainkoa oroitarazten baldin ba'du, eta atergabe, ez al da ori otoitz bikaiña lurrean, oroitze ori maitetsua baldin ba'da?

        N.— Ala nik uste, esan nionan.

        El.— Gertatzen zaigu iñoiz —arek— gutxi ezagutu dugun baten aurpegia etzaigula iduritara etortzen, eta deituago ta igesago esan diteke. Ala ere norbait ua gogoan daukagu, artaz oroitzen gera, naski, ta aren mintzoa ere entzun-iduri zaigu. Zer dio, gero ere, begi-iduri ori galtzea, entzun-iduriz edo bestez gogoratzen ba'dugu? Askotan gau za bat bizi daukagu oroimenean, baiñan gauza izena galdu zaigu, izketan ari geran izkuntza artan. Ez daukagu azturik, atertu gabe daukagu gogoan; eta, aren izena beste izkuntza batean etortzen zaigu mingamera edo zer esan nai genuken itz-inguru batzuekin alieraziz, au da, esaten digu, lagunak, izena bera ere burura guri ekarriz.

        N.— Egia da —nik— izan ere.

        El.— Beraz —arek— bego ongi ezarririk, begi-iduria naiz beste edozein, xor egonik ere, naiz oso itzalia, beste zentzu-iduriz norbait gogora dezakegula. Nik uste —arek oraino— gure oroitzerik irautetsuena belarriaren bidez datorrela, ots entzunetik. Illuntsuago dala? Laiñotsuago dala? Geienetan ba'diteke; baiñan askoz iraunkorrago, ta otoitzean ortara io bear dugu: Iainkoaz iraunkiro oroitzera. Arengaz dakigun pixka ere belarriz sartu baitzaigu. Gizaki batek ez dezake beste batekin osotara barrena zabaldu, itzez belarrira, ta andik aren barnera nolabait sartu ezean. Iainkoa ere mintzatu egin zaigu Liburu Santuetan, eta belarri-bidez ezaguarazi zaigu obekienik. Beraz, ez da arritzeko entzundakotik gu Iainkoaz luzaroago oroitzea. Begiratu utsik egin ba'ligu, ez genekike Aren berri mintzoz bezala. Ta bere adiskide gutxi batzueri begiratzearekin, beste guziak nola leudeke Aren berri gabe? Gaiñera, belarriak ez dida barkatzen bere entzun-nai ortan; begiak, bai.

        N.— Ba-dantzut, Iauna, —nik—.

        El.— Alegia, —arek— Iainkoaz oroitzeko (ortaz ari baikera) nere begiek etsi dutela itxirik ere, ezer ikusi gabe ta ezeri begiratzeko miñik gabe; belarriak ez, entzun gabe. Otoitzaldian obe omen da asi-aurre artan, begiak itxirik egotea; alaba Teresak ala dio; baita geroan eta azkenean ere, Augustiñek diagona; ezin arkitu baitugu Iainkoa iñon gure oroimenean bezain ongi. Neri ere asko laguntzen dit begiak itxirik idukitzeak, alegiñak egitea eskatzen baitit oraindio Iainkoak, otoitzean sartzeko beintzat. Iainkoagan bildurik egoteko, neregan bildurik egotea ederki datorkit. Zentzu batek besteari galarazi egiten dio, eskuarki, baiñan, ez dionean, eta elkar artzen dutenean, ez da eragozpenik. Ekartzu iduritara Bolibi'ko zabaldi arrigarri ua.

        N.— Artan nago, Iauna, —nik—.

        El.— Ain goian dagolarik —arek— ez duzu entzuten txori-xintarik eta ezer. Belarriak an badu bere ixiltasun aundi ori, ta ez da sogortzen Iainkoagandik, begiak noranai zabaldurik ere. Gainzelai guzi ua Bakartetxez beterik ba'lego, bai zerua!

        N.— Bai, —nik—, len ere esanik daukat nonbait, Tebaida bera kaxkar utzi lezakela.

        El.— Goazen orain —arek— ukituz oroitze ortara.

        N.— Nai duzun bezala, —nik—.

        Ukituak ere bere oroipidea ba-du, begi-belarriek duten antzera. Illuntsuagoa, laiñotsuagoa, nai ba'dugu, baiñan bere einekoa. Emazu neska bat, suilla buruan eta eskuiñean pertza, urketara doala. Ba-daki zertara doan; baiña topo egiten du mutil batekin. Ba-daude berriketan ordu laurden bat, erdi bat, olako pesta, alako txango, ta au ta beste iardunean irauliz. Bitarte guzi ortan neskaren begi-belarriak bestetara daude suilletik eta pertzetik; baiñan ukitua berera dauka. Neska orrek ez dio buruari eragingo suilla erori ez dakion, ez ta pertza eskutik utziko ere. Ta biek elkarrengandik aldegitean, eskua emateko ez du pertza erortzen utziko, edota eskuaren ordez ez dio pertza luzatuko. Beste zentzuekin artara oarkabe zegola, ere, suillari ta pertzari dagokion zentzuarekin, ukimenarekin, egon bear dunera dago. Ta eskua ematean, pertza bestera aldatuko du. Orra zer dan, zentzu batzuekin sogor egon arren, batekin ernai egotea. Egia, obe litzake zentzu guziak batera egotea, ta adimena ere aiekin; baiña batekin gaudela ere ez gaude xor, ez gaude Iainkoa oroitzez aterturik. Gaiñera, zentzuak ez dezake atzi Iainkoa; lagundu, bai, egiten dio adimenari, siñestez argitua dan adimenari —nondik eta, nola ezagun gabe— belarriaren bidez, batez ere.

        Askotan ez dakigu —arek oraino— noiz gauden ernai, noiz gauden sogor. Gure animak —mistikuek ederki esan dutenez— axala ta barne-muiñ antza ba-ditu. Axalera askotan agertzen ez ba'zaigu ere, barren artan Iainkoarekin gaude.

        D.— Zer lasapidea!

        N.— Jainkotar zintzoak naiago lukela zentzu guziz, almen guzi, bere izate osoz Iainkoa laztantzea; baiña, danean dantxoa, nere gizontxoa, gure aita zanak esan oi zuna.

        El.— Oarkabe gaudela —arek— gertatzen zaizkigu alako animaren gaiñezkaldi batzuk; ustez oarkabe, baiña berez ezin esan. Alaba Teresa luzaro mintzo zaigu ortaz, eta bai nonbait zuen Loiola ere, arean, zenbait Iainkozko biotz-eragin, nondik eta nola datozen ezagun gabe gertatzen zaizkigula. Ustez, itxuraz esan bear da; ezbaitakigu egitan nondik eta nola diran. Geroago ortaz.

        Dezagun —iarraitu zunan—, otoitzera doan bat. Adimena siñestearekin argituz, berekin gauzkan Iainkoa bizi bizi laztantzen du asieratik. Adimena bestetara ioan ba'lekio ere, —zentzua beintzat— eskuetan ertsiki artzen du Gurutze Santua Liburu Santu, Errosario, naiz olako zerbait. Beste zentzuak noranai doazala ere, ez al dauka ukimena Iainkoari eldurik bezala? Askotan, gure naiaren indarra adierazteko, bi eskuak estutu oi ditugu. Neskak pertza baiñon ertsiago. Ez al dagoke orduan gure naimena Iainkoarekin, adimena bestetara dabilan arren? Ori aski da, berez, sogor egon ez gerala uste izateko. Ustez otoitzear xorraldi edo aterraldi aski ditutenentzat ez al dator au ongi, uki-oroitze ori Iainkoarekin baitzeukaten? galdetu zidanan.

        N.— Naski, erantzun nionan.

        D.— Ez duk gezurra, mutikoa!

        N.— Andik urrena, agosapaiaren oroitzeari dagokiona aztertu zunan.

        El.— Egizu —arek— lagun batekin luzaro ari zerala izketan. Goxoki zorro bat daukazu zeurekin, eta andik atereaz ian eta ari zera, aldian aldian lagunari ere eskeiñiz. Zuen bion oroimena guzi, iardunean dagola uste al duzu? Ez; milixkaillu ua agoan urtzen zaizutenean, oarkabe (begi-belarrier oroitzearen oarkabe), sapaia beti oroituki ari di bere atsegiñez. Xor ba'lego, ez luke bere atsegiñik berrituko. Ta sapaiaren oroitzez oartu gabe beste gaiñerako oroitzearen puska an ari da lagunarekin. Ori gertatzen zaigu Iainkoarekin gaudela ere. Ez al da au lasapide aundia otoitzean gogoz ari diranentzat, baiña gogoz-beste oroitze pixka batek edo puska batek etxetik igesegiten dienentzat?

        N.— Egitan.

        El.— Ez naiz alperrentzat ari. Egiñalak egir ezkero, guk naita xortzen ez ba'gera, ez dugu kezkatu bearrik. Atsegiñetan gaudenean, ots, Iainkoagandiko aogozoa esaten zaion pozaldi mota orren mende gaudenean, beste gaiñerako oroitze orren puxkak ere etxera bilduko zaizkigu. Atsegiñ ori gorputz anima osoetara zabaltzen da, ta orrek dirauño, errezago baitaratzen gera Iainkoarekin gaudela. Baiñan ez dago beti baitaratuz edo konturatuz egon bearrik, ala obe ba'da ere Bein gure naimena ekiñaldi bizkor batez bere as moari lotzen ba zaio, ez da artatik lasatuko, aldez besteko asmo bat artu arte.

        Ba-zoaz Uitzitik Aralar'a, Aingeru aundiari agertu bat egitera. Lagunekin zoaz. Au ta ori ta bestea aipatuz, milla gauzaz mintzatuz, nora zoazen ere begi-belarrieri ta aiekiko idurimenari aztu zaie. Ia norbaitek Etxarri, edo Madoz aldera ioan keiñu egiten dun edo zuri egiñerazi nai dizun. «Ortik ez» esango diozu: Aralar'a goaz, eta oiñak ez dira bidetik baztartuko, begi belarriak alde banetara barreiatuz baldin ba'zoaz ere. Nora zoazeneko oroitze ori etzaizu aterten, baitaratzen ez ba'zera ere.

        D.— Poliki adierazten yuk.

        N.— Izan ere. Nik au eratxiki nunan: gertatzen zaigu iñoiz, ernai egon bear dugunetik beste nonbait egotea, oso xorturik bezala. Gogoan daukat ikasle lagun bat; eskolan paper-txori ta olakoak egiten ari zan, bakartasun goxoan, eta ustez xorturik zegolakoan, «zertan ari giñan?» maisuak galde, eta, ola ta ola arek zintzo erantzun. Are geiago: lezioa esateko agintzen ziotenean, eskuetan lapitz edo zerbait bear zunan beti, bere oroipena bilduarazteko. Maisuak «zaude geldi, utzazu ori eskutik» esaten ba'zion, galdurik gelditzen zan.

        El.— Erne ta sogor egotea zer dan, misterio bezalako gauza da —esan zunan; Ori zer dan ez dakiguño —eta ez dugu beiñere iakingo— zintzoen artean kezka ba'diteke otoitzekoan. Baizik ere, sogortzen geran gutxi edo asko ori gure gogoaren kontra izan ezkero, ez dagola asaldatu bearrik.

        N.— Ontan, ez Iesus eta ez amen, gizon ori ondotik itzali zitzaidanan. Nora ioan ote zan? Bear ba'da, Paris'ek bi millagarren urtea ospatzen baitu, an musika entzunaldi batekin belarrieri atsegin ematera. Ni, berriz, nere xokoan gelditu nintxinan, nere «musika ixilla», nere «ixiltasun mintxoa» entzun eta entzun.

MAITARO OROITZEA

(LEGORRALDI, XAMURRALDI, SIÑEST-ARGI)

        N.— Andik zenbait egunetara, gizon ori noiz etorriko zai nengola, bertan agertu zitzaidanan. Nondik etorri zera? —nik—.

        El.— Eta, Begoña'ko karmeldarren Elizatik —arek—. An ba-ditut seme kutunak, eta atzo igandez an entzun nun Meza nagusia.

        N.— Ni ere araxe ioan oi nintzan igandero —nik—, eta ba-dut Eliza artako oroipen goxorik, batez ere aste Santuetan eta Pazkoetan. Poliki kantatzen zuten. Oraintxe ari nintzan, bada, nere buruarekin, noiz etorriko zenkidan, eta zer galde egin bear nizun. Bigarren galde aundira baiño len, or duzu azkenekoa, ta orri erauntsirik datozkenak. Esazu, beraz; «Berekin gauzkan Iainkoaz maitaro oroitzea». Nola ezagutu maitaro gaudela?

        El.— Neke da, bai, —arek— ori bear bezala adierazten; baiña saiatuko naiz, Iainkoaren laguntzarekin.

        Oroitzeaz mintzo nintzaizula, esanik utzi nizun, naski, misterio antzeko gauza zala. Beste auez da batere errexago. Emen datoz ederki animaren axala ta barne-muiña esaten diotena. Barren ortatik axalera zerbait iario oi zaigunean, ezagutzen dugu ta baitaratzen gera; are geiago, xamurtasun ortan gorputza bera ere erdikide ba'litza; baiña legor gaudenean nola igarri? Emen dira lanak eta nekeak! Iainkoaz oroitze maite ortan, asiberrian, kristau zintzo askok ez dute arkitzen lenago guritasunik. Gure erlijioaren egiak iraultzen eta arrazoiketan oiturik ba'zeuden, ortan oso aldapa gora egiten zaie oroitze maite soil ortan geldi egotea. Legorraldi ortatik atera nairik, berriz lengora biurtu ba'litez, oraingo onek iges egiten die, ta lengoak nazka ematen. Berriro oroitze maite ortara itzultzen ba'dira, alperkeri bizian daudela iduri zaie. Or dira estualdiak! Eta animako guraso iakintsu bat arkitzen ez ba'dute, kezka gogorrak sortzen zaizkie. Au da atekarik estuenetakoa Kristau-bizieran. Ederki diago nere seme Donibane'k: «Ikasi bezate olakoek Iainkoa ernai ta maitaro gogoratzen, eta ez bie axolik atseden artan, iduripenaren ekiña gora bera. Onela atsedeten du animak arrazoiketa gabean. Eta noizean bein zerbait ari baldin ba'da, indar egiñez ez-baiña, arrazoika ez-baiña, ezarian ari da maitatzen, animaren egiñez baiño Iainkoarenez eragiñago». Buruan ezer ezin irauli dunean, ikagu beza Iainko-oroitze maitatsu ortan egoten, adimenari atseden emanez, ezer ari ez dala iduri bazaio ere. Askotan gure anima oroitze maite paketsu ortan egongo da, adimenaren nekerik gabe; askotan, berriz, arrazoiketak emeki ta ezarian lagundu bear dio oroitze maite orri, ortan atsedeteko. Bein ortara ezkero, adimenak ez du lanik. Orduan, bai, esan diteke, bestek eragiñik goxoki ari dala, ta berezkoz ez dala ari. Baizik ere, oroipena Iainkoagana maitaro daukala, zer-ikusi ta zer-suma egon ordez, bere burua Iainkoari egotzi dezaiola, Berak besoetan eraman dezan». Au ez da alperkeria, ezda egote utsa. Iainkoa maitaro gogoratuz ari dana, arrazoiketa alde batera utzi ba'leza ere, ez dago egon utsean. Min sogor batek arturik gauzkanean, ezertako ez dagola iduri zaio gure buruari; baiña miñ artaz minki oroitzen da beintzat. Alaxe, Iainko-miñ orrek arturik Iainkoaz minkioroitzen gera, ta miñ ori beste sendabiderik ez dugu, ots, Iainkoa minki oroitze uts utsa beste sendabiderik. Bego arrazoiketa. Alper-uste ori bidegurutze ez-ezaguna da; bidez doanak ez baitio errez igerriko nondik artu: batetik, alperkeri goxora pasatzen ote dan; bestetik, anima geiegi zirikatuz, aspertuko ote dan; atzera egiñez beste bide bat artuko ote dun; edota Iainko-bidean ibiltzeari erabat utziko ote dion. Ernai ala sogor gauden askotan ez dakigula esan bainizun? berori gertatzen zaigu naimenaren eragiña sumatze ortan ere: alper gauden ala ari geron, ez dezaiokegu igerri ordu artan. Zenbait aldiz, bai, otoitz ondoan, sekulan baiño kemen geiago arkitzen dugu gerongan Iainkoaren alde lan egiteko ta nekeak iasaiteko. Ortatik ageri zaigu, gure geldi-egon paketsu ua etzala alperrarena. Iainkoak Berekin, gauzkala soil soillik oroitzen ari ba'giñan, zerbait on ari genun; eta maitaro baldin ba'geunden Arengana, gauzarik oberenean ari giñan.

        Nai-izanaren, eragiña noiz eta non asten, noiz eta non bukatzen dan, biotzak ez du berririk. Muga orrek ez du zuiñik edo arrastorik, ez mugarririk. Au da asi-berrian kezkarik aundienetakoa. Ez du balio, berriz, ago-otoitz pixka bat egiteak, ez irakurtzeak, ez buruiraulketan iarduteak. Batzutan, bai, orregatik, ago-otoitz labur gori batek, «Gura Aita» emeki esanak, Iainkoazko egi bat ezarian ezarian iraultzeak. Besteetan ez dago bidea arkitzerik. Dezagun gibel olakoetan, eta itxedon dezagun, Iainkoaren laguntza noiz agertuko. Batez ere, ez geiegi zirikatu gure adimena, alperkerian bailegon. Kezka orren miña sumatzea bera, Iainkoarekin maitaro egotea da. Suko autsaren azpian ba-daude txinar batzuk, ikatz bizi batzuk; aizemaka asten ba'zera, aiek agertuz, surik ez duzu piztuko, bear ba'da, ta txinar aiek ere itzali egingo zaizkigu. Ezazu iraupen, bear baita, ez nolanaikoa!

        Miñ orren sendabidez zenbaitek musikara iotzen. Belarriaren laguntza aundia dugu emen ere. Eliza batean zaudela? —Meza-Bezperetaz landa baldin ba'da, irauli etzazu bakartasunean, buruz, ainbeste ta ainbeste Elizkanta eder. Ekarri etzazu berriro idurimenaren belarrira, astiro auznartuz. Emagun, aldareko gure Iaunaren aurrean zaudela. Oroimena —batez ere begiarena— Iainko-oroitze soil eta maitetsu orri ezin lotu ba'diozu, maiz aterezen ba'zaizu, berritu ezazu asi ta buka elizkizunik ederrenetako bat, esaterako Korpus egunekoa. Asi zaite bezperako ezkilak entzutetik. Zer alaitasuna bein edo bein! Gero, oinperako lezkak eta belarrak dirala, aldareetako arrosak dirala, Mezabezperak dirala, ordubete errez ioango zaizu gauza orriek astiro berrirotzen. Bear ba'da, animaren ago-sapaiean atsegin artzen asi zera.

        N.— Baiña —nik— animaren begi-belarrirk alde banatara ioaten ba'zaizkit? bakoitza bere auzora?

        El.— Bedi —arek—. Animaren eta bear ba'da gorputzaren agosapaia Iainkoarekin daukazu; sapai ori zerorrena duzu; ortatik bederen Iainkoari loturik zaude; naimena Argan bete betean daukazu. Naiago zenukela zentzu guziekin, biotz osoarekin, adimen osoarekin Iainkoa atzeman? Iakiña! Baiña, danean dantxoa, nere gizontxoa. Etorriko zaizu noizbait pozaldia ere. Emango dituzu orduosoak eta ordu gozoak, oroipen maitetsu ori Iankoagandik atertzen etzaizula.

POZALDI

        El.— Pozaldietaz ere zerbait esan nai nizuke, labur bederen, —arek—, ez baitago luzaro mintzatu bearrik.

        N.— Orfetan ere bai omen da arrixkurik aski —nik—.

        El.— Iainkoagandik zuzen datozenean, ez; esker ona ta umiltasuna baitakarte berekin. Geuron alegiñez ekarriak ba'ditugu, arrixkua dute, Iainkoa ordez geuren burua maitaraziko baitigute. Zenbait aldiz deabruak ere ekarriko ditigu; baiñan auek ezagutzen ez da oso zail ere; txalapartan etortzen baitira, ez pake betean Iainkoarenak bezala, ta gerora, ta aski laister, beroiek legortzen digute barrena.

        Malkoetaz, berriz, zer esan? Iainkoagandik baldin ba'dira, ez dago arrixkurik.

        N.— Nola ezagutu? —nik—.

        El.— Eta, oroi gaitezen —arek— bizi bizi oroitu ere, Berekin gauzkan Iainkoaz, eta atertuko dira. Ezean, geuron alegiñak naiz deabruak ekarriak dirake. Ernai oriekin! geure burua maitaraziko baitigute Iainkoa ordez. Ba-dira or baztarretan artista esaten zaien —edo berak beren burueri ala esaten dien gizon batzuk—; oriek malkoekin beren burua maitatzen eta iainkotzen dute; besterik baiño geiago dirala dirudite. Antz antzeko dira otoitzean beren burua billatzen duten oriek: santu porrot egiñak, batzuk eta besteak ere. Deabruaren bidez datozen malkoak ixtillu aundiegia dakarte, ta atertzen diranean, barrena uts utsik uzten digute.

        Iainkoaren doai diranean ere, ugari xamar baldin ba'datoz, ez dira, aietan ordu asko irauteko, gorputza beartzen baitute. Auzi guzia auxe dugu: Iainkoa maitaro oroituz alik luzaroen egotea. Ontarako obe dugu, gorputzeraiño iariotzen ez dan pozgiro legun bat, siñestearen argitasunak dakarrena. Orrekin iraun ditezke iru ta lau ordu ere, dak-izun bezala. Au adierazi bear diezu ongi kristau zintzoeri.

        N.— Nola? —nik—.

        El.— Eta, ba-duzute —arek— maisu bikaiña. Ontan ez da zuen Loiola aiñako maisurik.

        N.— Non mintzo da orretaz? —nik—.

        El.— Eta, iru pozaldi mota aiek adieraztean: «Poza diot, azkenik, siñeste, itxarote maitatzeak ugaritzen eta indartzen dituna; zeru-gauzetara ta animaren osasunera erakartzen dun barneko alaitasuna; arek geldierazten eta pakearazten baitu anima bere Egile ta Iainkoagan». Izan ere, zer nai dugu aundiagorik? Iainkoazko iru on-griña oriek ugaritzea ta indartzea! Zer da besterik santutasuna? Iru iturri oietatik datoz beste doaiak oro, Loiola'k Borja'ri kartaz adierazi ziona: «siñeste itxaropen maitasuneri emaiezu esker beste edozeri baiño geiago ta oietatik datozen doai txit santueri». Orra or guzia esanik; orra or zuzen zuzena iturburua erakutsi. Egarri zaudenean bazoaz iturri batera; an ere etzera ari beti edan eta edan, aspertuko baitziñake. Aski edan ondoren, eseritzen zera, goxo itxedonez, ingurueri begira, naiz ur-xirrixtak egiten dun zurrumurrua entzunez. Ur garbi ori fedearekin alderatu zun gure Iaunak Berak Ebangelioan: «Ni siñesten naunari, bere sabeletik zeruraiño iauzi egiten dun iturri bizia sortuko zaio». Eta: «nere uretik edaten duna ez da geiago egarrituko». Nola egarritu iturburua bere barrenean daukana? «Pestaburu azken-egun aundian au ziagon Iesusek oiuka: Ni siñesten naunari, sabeletik zeruraiñoko ur-bizi iturria sortuko zaio. Ua siñesteagatik artuko zuten Gogo Gurenarengaz esan zien». Siñeste argitsu ori azkarrerazi! Ortatik datorren pozak ederki asetzen du, ta ez du beiñere aspertzen. Nola iraun nik ere —esan zunan— oinbeste ordu, egun eta urte, eta nekerik gabe?

        N.— Orrela bizi zaitezke —nik—, mundu ontan oin luzaro egon bear eta ere. Au nik esatean, itzali egin zinan nere begietatik, eta siñistearen argi biguin orren irrikaz utzi nindunan.