XVII
Ezkontidearen hil-kexua, Museen kontra

BERTANKO ILHOTS HAUR gaztaroan egina ez

Izanagati, eritsi dut etzaokeela hemen gaizki.

Andreak luzez zerbitzatu

Zaituztet, eta nik hospatu

Dut herri hautan zuen izena,

Lehen guti ezagutu zena:

Nik zuen azturak et' atunak,

Gu baitan orano ez enzunak,

Argiratu' tut ilhunbeti,

Et' aterarik herratzeti

Guretu, et' eman hek Euskara

Kobla honzalen eskuetara.

Aspaldi nolha zuen norhabe

Izan bainaiz, zuek ene jabe,

Uste nuen nihaurk er' ekaitzak

Jo banenza, neure zurkaitzak

Zintuzkedal', eta habeak,

Neur' aizolbe, neur' aterbeak;

Uste nuen hala, ban' eskierki,

Enganatu izan naiz elgerki;

Ezi behar-beharrenean,

Hel-helez egon naizenean

Etzitzauzte hurbiltu, ez heltu

Aitzitik zitzauzte gibeltu:

Utzi derautazue hiltzera

Joana, ene bizi erazitera,

Berainik lurrer' etorria,

Edo zerutik igorria;

Joan', en' emazte karioa,

Ene bihotz' ene gogoa.

O zer hiltze latz' enetako!

Hura galduz gero zertako

Hemen, ala gaitz-beha nago?

Egonago, eta zordexago

Dukedala dakusat, ezi

Orai alderdi ezpainiz bezi,

Aitzinara naiz hebainduko,

Enbaldituko et' ezdeustuko;

Zeren bainaiz harzaz gabetu,

Zeinzaz sentatu eta hobetu

Uste bainuen, zahartu ondoan,

Nol' izan bainaiz gaztaroan.

Lehen neur' egitekoen haxe

Bakoitza baitzautan zortaxe,

Orai baititut baten' biga,

Haren', enea, nol' ez higa,

Nol' enainte jasan-ezinez,

Eta soinak ihes eginez,

Buruzpiko edo larrapoka

Eroririk, oro porroka?

Aspaldi du, hark arrenkura

Ezpal' ukan nizaz, zupura

Joan ninzatela, eta xixari

Ehunen egin han janhari.

Hura, noiz ere bainendukan

Ohaturik minak, dut ukan

Neure zain, et' egon zait beti

Igitu gabe sahietseti,

Geldi han, ern' et' iratzarri;

Et' ebilten has bezain sarri

Zerbizatu zait besapeko,

Erorteti begiratzeko.

Hark, erian nol' eheinatzen,

Sendoan er', ene geinhatzen

Zakien; bait' are pausu emaiten,

Bihotzak zautan-kal ehaiten;

Hur' ene soberaren doitzen

Jarririk, ari zen noiz goitzen

Ene samurreg'izanaren,

Noiz ene bihotz epelaren

Gar behar zen gauzetan, gortzen;

Et' egin bidean gogortzen.

Herriz kanpoan nenbilano,

Bertzen koeitak, neureak bano,

Hobetsiz, heier jarraikiten,

Hark zauztan neureak egiten.

Nangoenean noizpait udalen,

Andreak, zuen alhor zabalen,

Nihaurenak gibel-emanik,

Et' egin-gabez hetan lanik,

Ikusten nituel' ezteialtzen,

Hark zerauztan hutsak estaltzen;

Egiten nik egin-beharrak

Berak hartzen golde-nabarrak,

Bera jarten itots-emaiten,

ber' ereiten, ber'ogi epaiten,

Et' oro berak lant-ahala

Lantzen, izan baliz bezala,

Ez aitoralab', et' emazte,

Ban' ezein nekazale gazte.

Horik jakinik zuek gertuki,

Etzinaten hitzeraduki

Hartzaz bertz' art' idukitera,

Utzi gabe hal' hiltzera?

Badakit erranen duzuela,

Lurrean jagoitik eztela

Izan xipirik ez gehienik,

Zein bere mugan hil eztenik.

Bizi hunek (aitor dut hori)

Ezin dirauke beti ehori;

Bana hur' ezta hil zahartuz,

Baizik higatuz, et' eihartuz

Errekeituak eman-gabez,

Et' ez hek' hartzera herabez:

Nola baratze lantzekoan

Girofleiak, uda beroan,

Ur-peituz lehenik ximaltzen

Baitir', eta net gero galtzen.

Ezi balitu Jainko-axeter,

(Zeinen baitzarete bereter)

Izenez Phebuz daritzanak,

Hartan egin ber' esku-lanak,

Eta luen ikertu eta lotu,

Segur da zatela sendotu:

Bainan ezpaitzauzkot' otoitu

Hala hur' er', ed' ezt' orhoitu,

Edo zauke' orobat izan

Joana hil edo bizi lizan.

Beraz nizaz hain axol guti

Duzuen gero, zuen zerbitzuti

Naiz, oraidanik, ment' orotan,

Jalkiten, ez.itzultzekotan.

Bad' ez nehor niri obororik

(Eztudan gero gogorik)

Eske jar kobl' edo kantore,

Baizi nigar eta deitore;

Ezi eztuket berhain asperrik,

Joan' enea zenbait hil-errik,

Lupean, air' edo zeruan

Derakustano den lekuan.