www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira
Juan Ignazio Iztueta
1824

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Bertsio elektroniko honen egilea: Josu Landa Ijurko.

Iturria: Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira edo historia, Juan Inazio Iztueta (Mari Jose Ezeizabarrenaren edizioa). Euskal Editoreen Elkartea, 1990

 

 

aurrekoa hurrengoa

M.N. Y M.L.
PROVINCIA DE GUIPUZCOA

 

        Ha llegado por fin el momento en que uno de los mas respetuosos y adheridos hijos de su V.S. puede presentarle el primer egemplar de la coleccion de canciones bascongadas que acaba de imprimirse con las licencias necesarias. El celo del distinguido profesor de música D. Pedro de Albeniz, no satisfecho con haber ajustado á las reglas del arte los cantares que improvisaron nuestros Abuelos en las cimas y desfiladeros de las montañas Guipuzcoanas, ha aprovechado esta ocasion para establecer en nuestro país el método de imprimir los caracteres músicos, que es un ramo del arte tipográfico muy poco estendido en España, y que puede ser muy util en este suelo que produce con abundancia la primera materia que se emplea en este ramo de industria. Bien se deja conocer que su establecimiento ha debido costar mucho tiempo, y esto disculpa la tardanza que se ha esperimentado en la publicacion de esta obra que esperaban con ansia todos los Guipuzcoanos. Pero aunque parezca tardía no puede ser mas oportuna esta publicacion; nunca podrían entonarse con mas oportunidad los himnos de triunfo inspirados á los antiguos Bascongados por el genio de la Patria que cuando acaba de asegurarse la victoria de los Fueros que nos legaron, por los esfuerzos de sus mas nobles y dignos descendientes; nunca será mejor ocasion de espresar el respeto debido á las autoridades, consagrado en sus cantos por nuestros Trasabuelos, que cuando nuestro amado y justo Soberano acaba de ofrecernos el mas relevante motivo de gratitud, ratificando las franquezas que tiene juradas observar, é imponiéndonos con estos un doble y especial vínculo de obediencia; nunca por fin resonarán en nuestros profundos y risueños valles con mas alegría las cantinelas amorosas que en ellas se oyeron por primera vez, que cuando nuestros robustos y bulliciosos mancebos son escitados á unirse al bello sexo, por la idea de dar el ser á unos hijos que han de recibir intacto el patrimonio de sus ascendientes, y han de servir para conservar las inmunidades de su Pais . Llega pues muy en sazon á los Procuradores de Guipuzcoa la coleccion de canciones vascongadas, su título es la mejor recomendacion con que puede presentarse en el Congreso de los Guipuzcoanos mas ilustres por su amor á la Patria; y como nada mas hay mio que el cuidado de recoger estas canciones, me prometo que la ofrenda que presento, será aceptada por V.S., por cuya prosperidad quedo rogando á Dios.

        Bizi bedi Gipuzkoatarren biotz biguñetan beti betiko sarturik aurkitzen dan Errege on Fernando zazpigarren maite maitagarria. Bizi bedi doatsueraz betetako gure ama Gipuzkoa oneski gozatsua. Bizi bitez batzarre aundientsu orretan jaioterriko oitura gogoangarriak irozotzera baturik dauden etxejaun prestu leialak.

San Sebastian, 2 de Julio de 1827

Juan Ignacio de Iztueta

 

 

        De los diferentes pueblos que componen la Península, el bascongado es uno de los que mas se distinguen por la antigüedad de su raza, por la de su lengua, por la naturaleza de sus fueros, y por el espíritu nacional que le anima. Varios autores notables como Garibay, Sandobal, Moret, Oyenart, y literatos distinguidos como el Bachiller Zaldivia y los doctores Isasti y Camino, se han ocupado en escribir sobre él bajo estos diferentes aspectos, pero especialmente sobre su idioma, el Padre Larramendi, los Señores Astarloa y Erro, españoles, y el Señor D'Iharce de Bidassouet que ha publicado en francés la Historia de los Cántabros. Allí pueden hallarse y consultarse datos muy interesantes que servirán para comprobar cuan fundado es el apego de los bascongados á todo lo que les concierne.

        Si cada Provincia de España tuviese hijos ilustrados que se dedicasen á conservar sus fastos particulares, el orgullo nacional de toda la Monarquía se apoyaría mas en estas glorias parciales; y acaso la union política sería mas fuerte, por que la rivalidad de méritos suficientemente averiguados serviría para establecer entre todos los españoles un aprecio recíproco y duradero.

        La disposición de los bascongados para todo es inegable. En su caráracter, en sus hábitos, en las circunstancias mismas locales, encuentran todo lo que puede hacerles aptos para las ciencias, las artes, la industria, la navegacion y las armas.

        Mientras los autores que van citados, han desenvuelto con erudicion y acierto esta opinion fundada en hechos, yo he creido contribuir á perfeccionar sus trabajos haciendo la presente coleccion de cantos propios del pais, y especialmente de la Provincia de Guipuzcoa.

        Los historiadores en general, se han detenido casi siempre mas en la relacion de batallas, de empresas aventuradas, y cuando mas de ciertos atributos característicos de la índole de los pueblos, que en el exámen de sus costumbres privadas, de sus diversiones domésticas, y de la espresion vulgar de sus sensaciones.

        El estudio sin embargo de estas particularidades no es indigno del filósofo y del historiador. Y así como de la comparacion de las lenguas y de las legislaciones se deducen antiguas comunicaciones entre pueblos muy lejanos unos de otros, de la comparacion de sus hábitos familiares, de sus danzas y de sus cantos podrían deducirse tambien nuevas consecuencias que contribuirían eficazmente á perfeccionar la indagacion de sus conexiones primitivas.

        Bajo este punto de vista la coleccion que doy al público podrá ser de utilidad inmensa, cuando este egemplo sea imitado en otras partes y existan medios de comparar las tradicciones musicales de los pueblos. Aun prescindiendo de esta mira que tal vez parecerá demasiado elevada y filosófica, siempre creo haber hecho una obra grata al pueblo bascongado, librando del olvido estas canciones de que seguramente una gran parte cuenta siglos de antigüedad.

        Pretender en los cantos vulgares las convinaciones sublimes del arte, sería un error grosero; pero cuando en medio de su sencillez y abandono tienen el mérito de la espresion, de la analogía con el objeto, y segun el asunto, de la sensibilidad peculiar á él, si puedo espresarme así, ya entónces puede inferirse la disposición de los pueblos para el arte encantador de la armonía y aun hasta cierto punto, su modo de sentir.y de aplicar la melodía á la manifestacion de sus afectos y de sus sensaciones.

        En las diversas composiciones que he reunido, se descubre el amor del pueblo bascongado al bello sexo; pero de un modo que sin salir de los limites de una decorosa moderacion, previene en favor de la genialidad de sus habitantes.

        En el canto en que se figura que el pueblo pide permiso al Alcalde para divertirse, se nota la respuesta de este al concederle, recomendando el órden y anunciando la intervencion de su autoridad si se perturba. Este espíritu nacional de respeto á los magistrados que aun por este medio se grava en la mente hasta de las ínfimas clases de la sociedad cuando en sus mismas tareas entonan sordamente estas palabras y estas cadencias, contribuye á mantener en estas Provincias el culto que se rinde á las leyes y sus egecutores, y es tal vez una de las causas mas poderosas de la estabilidad de nuestras instituciones forales.

        En la música que publico, ya con palabras ya sin ellas, y aplicada especialmente al baile, se notan un giro y una animacion que indican la agilidad y vigor de los habitantes de estas montañas.

        No diré que todos los retazos que he reunido sean de una remota antigüedad, pero muchas, es evidente que la tienen, y conviene no perder de vista que algunos son marchas guerreras que acaso inflamaron el ánimo de nuestros mas remotos antepasados y acompañaron sus esfuerzos para repeler el yugo estrangero y trasmitirnos la dichosa independencia y paternal gobierno de que gozamos.

        De las composiciones que pueden calificarse de modernas, la de Ondarribia chiquia recuerda la época de la llegada de Felipe V á España, de su advenimiento al Trono, y del amor con que fue acogido por los Guipuzcoanos este Monarca, primero de su augusta familia en España, y Bisabuelo del Señor DON FERNANDO VII á quien tantas pruebas ha dado de lealtad la Nacion entera, y cuyo bien y prosperidad apetece tanto este Soberano.

        Estas canciones populares no bastarían á probar el genio de los Guipuzcoanos para las composiciones mas sublimes de música, pero que la tienen, es innegable; y en prueba de esta asercion permítaseme citar, entre otros, los nombres del célebre y de ilustre memoria Conde de Peñaflorida (abuelo del actual) fundador de la Real Sociedad Bascongada, la primera del Reino, quien entre varias obras compuso una ópera en bascuence que demuestra su genio y su inteligencia; de D. Manuel de Sagasti autor de otra que agradó mucho en Madrid y de una misa de Requiem que ha sido comparada con la de Mozart; de D. Fausto Corral, aficionado muy distinguido; de D. Joaquin Yun que hizo revivir el gusto de la música en esta Provincia y que conocía lo mas selecto de los mejores autores. Entre los profesores no puedo menos de hacer mencion en el género religioso ó canto llano, del Padre Sostoa del Orden de San Francisco, natural de Elgueta, el cual ha dejado obras verdaderamente magníficas. Tambien recordaré á Vicente Ibarguren músico juglar ó tamborilero en la ciudad de San Sebastian. Sobresalió en el instrumento peculiar de los bascongados llamado silvo que es la famosa tibia vasca a tan conocida entre los Vascongados desde remotos siglos aun por los Romanos, y en él, á pesar de no tener sino tres ahugeros, egecutó un concierto de violín que gustó muchísimo en Madrid. Ha dejado composiciones de un mérito eminente.

        A todos estos sugetos que he indicado y que ya no existen, podría añadir otros que viven aun, tanto aficionados como profesores, que en nada desmerecen de aquellos; pero no nombraré, por no ofender su modestia.

        Seria sin embargo injusto si no manifestase que mi idea de imprimir una obrita sobre el modo de bailar las canciones que publico, reuniendo á varios que las cantasen, y la lavoriosidad del organista de Hernani D. Manuel de Larrarte, proporcionó al distinguido profesor D. Pedro Albeniz la ocasion de escribirlas y ordenarlas, formando así la coleccion que ofrezco al público, y que no debe mirarse solo como un objeto de pasatiempo, sino como un verdadero monumento nacional que tiene y debe tener mas importancia que la que acaso a primera vista parece.

 

 

1. KUARRENTAKO ERREGELA

 

Kuarrentetatikan

nai nituzke nik

nere ixil gauzak

argitaratu.

Nere Jangoikoa,

zuk erakustazu

zer egin,

nola itz egin.

 

Laga nituen nik

nere ixil gauzak

maitetxo batengan:

saiatu bear det

jakitera

mudatu ote dan.

 

Triste daukat biotza,

nere laztana,

zugaitik

zer egin ez dakit,

erremedia nazazu

pena onetatik.

 

Aingerutxoa,

jarri ziñaden

biotz nerean betiko

ala deritzat nerekiko.

 

Damu det bestek eramatea

zu biotz neretikan

ez deritzat mudatuko zerala

oraingo fedetikan.

 

Aingerutxo oni

esanaz nago beti:

biok alkarrekin

bear degula bizi.

 

Sartu zat biotzean neurgana

eta ezin apartatu;

zer egin

erakustazu.

 

Egin det alegiña

sartu zat zure miña

egun da santa sekulako,

nere aingeru piña.

 

Ai! au penaren aundia!

esan dezadan egia,

zabala dago zure begia

nere pena guzien konsolagarria.

 

Erramuren mezpera ezkeroztikan

etzerade nere maite polita

beiñere ateratuko

neronen biotzetikan.

 

Biotzean sartuta

ezin apartatu

arren, konsola nazazu,

 

Beti penaz, Oi! nago urriki,

el zaizkit Zeru altua;

zerorrek ondo dakizu

nere trabajua.

 

Nere buru guzia

galdurikan

ni emen nago;

erremedio on bat, arren,

indazu niri

ill baño lenago.

 

Esperantza dadukat nik,

maitea, zugandik,

sendatuko nazula

miñ onetatik.

 

Nere maiteak

ezagutzen bait du

daramaizkidana

pena andiak;

aditzera ematen

asi dirade

noizbait aren begiak.

 

Nere maitea ez bada, arren,

geiago egin negarrik;

zure suspirioak neuri

biotza erdiratzen dit.

 

Bostetan esan dizut

nik zuri

biotz nereko berri.

 

Nere itzaren jabe nago ta

badakizu ez dirana bi;

beragatikan zor diskiratzu

graziak partikularki;

aspaldi da esan nizula

zuretzako nengoela ni.

 

 

2. SAN SEBASTIAN

 

Ardoak para gaitu

kantari bi eta dantzari;

ez gaituk mutillok egarri

ez ori segurki.

 

Gure kondizioak beti

tabernarako

eskean gure finak

berdin bearko.

 

Ezin faltatu,

kondizioak guk

onak ditugu.

Goizean joaten gera

tabernara

eta arratsean

beranduan etxera

gerok joaten gera.

 

Bañan alere betor ardoa,

edan dezagun

eta gauden alegere.

 

Atzo eta egun

ta eranegun ere bai

izandu diagu

errian jai.

 

Tabernan beti

sarturik gaude

edanaz ardo gorriti

orditu gabe, zuti.

 

Arropea zar

eta eztarria garbi

zorra franko bai

baña artzeko gutxi.

 

Bart gure etxean aserre

batzuetan bai neur ere;

ez orain bere;

gauden alegerementean,

egongo geraden artean,

leku batean,

pitxar aldean,

berdin gure fiñak

bearko dik

hospitalean.

 

Au da San Sebastian

orain dantza gaitean,

ia goaz erdian aurrera.

 

Dantzan dabilenak

arin zetik oñak

baldin ezpaditu oñak ariñak

ez du luzitzen,

bañan orrek ederki dik dantzatzen.

 

Ardoaren bentajak

ain dirade aundiak guretzat

gure biotzak

ardorikan edan gabez

zeauden otzak.

 

Atzo goizean tabernan

ongi neurria

edan nuen

txopiñ erdia.

 

Esan bear det egia.

Arretxek ill ziran

neuri egarria.

 

Zorionean nintzan

mundura ni jaio

zergatik deran naiago

ardo gorri nafarreti

andrea baño.

 

Ardoa ta kartak

ditut adiskide;

ez det nik

beste maiterik.

 

Ez det bearrerako

afiziorik, alerik:

ardoak naduka

enamoraturik.

 

Ardorik ez bada

neronen biotza

gelditzen da motel

eta ill otza.

 

Luzatuko liket

biziak

neretzat balira

ardo guziak.

 

 

3. GALANTAK

 

Dama gazte galant bat

ekusi det bart arabaketan

engañatutzen nauela

bere ustetan,

ez naiz fiatuko berriz

arren itzetan.

 

Maite nauela aniz

esan izan dit asko aldiz.

 

Dama gazte galant oni

nai izan diot ongi oraindañokoan:

gau eta egun idukitu det gogoan.

 

Maite ninduzula aniz

biotz biotzetik;

esan didazu askotan

zerorrek jakingo

bait dezu zergatik.

Aingerutxoa, nai dituzu

besteak bat bezala zuk bi.

 

Nai badezu egin

maite biren jabe

gelditu zintezke

bada bat ere gabe.

 

Galai alaia nik naia.

—zerade zu beti—

iduripen gaiztoak

kendu bear dira burutik:

munduan diraden gizonak

utziko ditut nik zugatik

baldin nai banazu ni.

 

Galai gaztea,

zu penaturikan ikustea

badakizu dala

neretzako illzea

egizu gauza oek

burutik uztea.

 

Atoz,

nere aldamenera zaitea

biotzetik etzaitut

utziko nere maitea.

 

Dama gazte, begi argia

esaten banazu egia

zurea izango naiz beti

itza ematen banazu

biotzetik;

begira ordean

niri besterekin ibilli jostatzen

alakorik etzait gustatzen.

 

 

4. TXANTXAKAK

 

Txatxantxo gazte polit bat

maitatzen det aspaldian

bera bezelakorikan

ez dago errian.

 

Gorpuz galanta du egokia,

illea guziz lodia,

begi beltx alaiak, gerri lirain,

ezpaña, txit gorria.

 

Galai gazte aniz

damatxo onen ondoren dabiltz

gau ta egun;

beste bat alakorik

ez bait dago iñun:

ederra da segurki,

berak ere badaki;

bizia galdu lezatke

edozeñek argati:

engañaturik gaduzka

beste asko eta ni.

Gaztetanik du aingerutxo onek

guztiz asko ikasi

aldamenean, beti nai ditu

aberatsak ikusi.

 

Aingeru au eta

beste lau galai gazte

arrats batean

polikitxo eta gozotxo

zeuden alkarren aldean.

 

Itz egin zioten ederki,

bañan ez dakit

maite ote duten biotzeti.

 

Zure ondorendik

dabiltzan galai gazteak

baldin badirade

etxe oneko semeak

beren idekoak

naiko dituzte emazteak.

Zu utzirik artuko dituzte besteak.

 

Maite zaituztela

esanagatikan zuri

juango zaizkitzu

itzuli.

 

Ezkonzeko firme

eman arren itza

galai aberatsakin

kontuz zabiltza.

 

Izan zenzake miña,

orain ez bada ere bai gero

adiskide oriek egiña.

 

Nai dizutela asko

esango dizute beti

bañan ez nik bezala

biotz biotzetik.

 

Galai maitagarria,

iru urte ontan

badakizu bai

nere barrengo berria.

 

Nai ditut asko

biotz biotzetik

ez det iñor

zu beste maiterik.

 

Gau eta egun beti

zauzkat gogoan

zu beste maiterik

ez det munduan.

 

Galai aberats guzi

guziak ditut utzi,

zergaitik nai dedan

zurekin bizi.

 

Oroitzen naiz ongi

nola esaten nizun

arrats batez geundela

bakarrik

itz egiten gelan

zu ta ni,

beste guziak baño

askoz maiteago

izango zinduztala

beti, beti.

 

 

5. EUN DUKATEKOA

 

Eun dukatxo

banituen bada nik

orain bi urte

nere aitak emanik.

 

Erdiak maiteari

niozkan eman

eta beste erdiak

edan eta jan.

 

Ez det orain bat ere:

orrengatikan maiteagana

joan ninzan bart ere,

joango ere bai

nere maite politak

baldin badu nai.

 

Nola naiko ez det bada nik,

maitea, etorzea zu

baldin zuretzako

izan bear banazu.

 

 

6. BETRONIO TXIKIA

 

Betronio,

zu diruak aituagatik

maite zaitut bada

biotz biotzetik.

Baldin zuk ni ala

nai banazu izan

Jainkoaren legeak

agintzen duen gisan

zure emaztea izateko

jaio ninzan.

 

 

7. BETRONIO AUNDIA

 

Betroniok

Pepatxori

dio

biotzetik amorio.

 

Zu zara Betronio aundiaren

txatxantxo piña.

Bestek eramatia

izango nuke nik miña.

 

Aurra maitea,

zerorrek dakizuna da

gauzarikan oberena

dala gizona,

indarrak berak dituana,

badakizu bada

nai izateko dana,

argatik dizut nik

aditzera ematen

bizi bear degu

alkar amatzen.

 

 

8. AZALANDARE

 

Azalandare saltzera,

maitea,

ziñan etorzen,

begiak argi eta

kolorea gorri.

 

Naitasun aundia zeñidala

sinistu nuan egia zala,

bañan geroztikan jakindu baitet nik

bestegandikan ixillik

ez dirazula naiko

ezpadet dirurik

banekike segurki

ori dala egia,

penaz ill naizala ni

zenduke berria.

 

 

9. ERREGELA ZARRA

 

Atsekabe gaizto bat

dadukat biotzean;

eritzen nau, maite,

zuzaz oroitzean:

 

Egunaz eta gabaz,

ordu guzietan,

nai nuke kendu baña

gelditzen zait bertan.

 

Ar gaizto au portitza da

zulatutzen nau lazki;

urtebete onetan

narabil txit gaizki.

 

Eziñ jan, eziñ edan,

eziñ lorik egin,

nere barrengo korde

guzietan det miñ.

 

Gaitz au kentzeko zera

maitia sendakin.

 

Aingerutxoa, badakizu

min au nondik datorren

senda egidazu arren.

 

Len baño len,

guztia ezpada

erdia bederen.

 

Ill bear det bestela

egun gutxi barru,

aurkitutzen naiz ia

ez mami ta ez larru;

ainbeste biguntasun

nere maiteak al du,

muga aldia on au

galdu naiko ez du,

beretzat izateko

usterikan badu.

 

Zuri itz egin eta laster

esan nioten Aita Amai

zu bear zinduztadala,

baldin bazuten nai.

 

Bata bezela minzatu

zitzaidan bestea,

zu izango ziñala

nere emaztea.

 

Aien borondatea zala,

zuk nai bazenduen ala.

 

Adieratzo nizunean

nik aien borondatea,

naitasuna agertu zeñidan,

nere maite maitea.

 

Gerozti izan dezu

aldaira aundia,

nai badezu esan egia,

orduan alaiago zenidan

ifinten begia,

besteri nai diozula

artu det berria.

 

Utsik aurki geldi zintezke,

aingerutxo gaztea,

ni seguru naukazularik

nai badezu bestea.

 

Esan behar dirazu bertan egiazki

baldin nai badirazu niri,

eman bear diozu

etsimena besteari;

ezin izan zinzeke

iñolaz ere bi.

 

Galai gaztea engañaturik

aurkitutzen zerade,

ez det maite iñor besterik,

zu zerade nere jabe.

 

Iduripenak dizkitzu

eman naitasunak;

ez det maiterik iñon

baizik ezagunak;

iñoiz egiñagatik

oekin jardunak,

badakizu dirana

zure gazte lagunak.

 

Izan zaitez gizon,

zu anbat maite deranikan

ez det bada nik iñon.

 

Uste baldin badezu

besterena naizala,

engañaturik zaude,

ez naiz bada ala.

 

Itza eman nizun

ta nai nuke ornitu,

jostaketara ez naiz oitu;

ain gutxi bestek itza

zuk baizik kojitu.

 

 

10. EUN DA BIKOA

 

Soñu onen puntubak

dira eun ta bi.

Adizkide bati

beste ainbeste dukat

emanik nago ni.

Nere ustez aurkitzen da

pagaturikan ongi;

geiago bear baldin badu,

esaten diot orri,

eskatu nai badio

baduela nori:

langai orretatik libre

arkitzen naiz ni.

 

Naitasunik baldin badio

badu biderikan aski,

ematen badizu nik ainbat

ezta izango txit gaizki.

 

Nai dezunean atoz

artzekoen eske;

nik badet ainbeste,

bidezkoa dezula

baldin badezu uste,

zorrak geroko utzi gabe

pagatu nai nituzke;

lengoak eman nizkitzula

oraintxe da bi urte;

etxean baneuzka gaur

naiago nuke:

ala ere beti

izango zaitut maite.

 

 

11. AMOREA MARGARITATXO

 

Amorea, Margaritatxo,

nola zagoz tristerik,

zagoz alegererik!

 

Zu orrela ikustea

ez det nik atsegin,

nai badezu jakin.

 

Atsekaberik asko

zu ikustean nik,

oi daramat maitea,

biotzean ixillik.

 

Bañan alferrik.

Jakinean aurkitutzen naiz

etzaudela nerezat

bañan ezin aztu zat.

 

 

12. PUNTA MOTZ

 

Gure akerrak ditu

punta biak motzak,

zerren galdu ziozkan

neguko izotzak.

 

Aker galanta da ta

guziz egokia;

damurik ikusten det

puntak ebakia;

alferrik ematen diozkat

jana ta jakia.

 

 

13. ERRIBERA

 

Erriberaren alaba

kolore gorria,

ederki dantzatzen dezula

zabaldu da berria;

plazan ekusi nai zinduzket

txatxan maitagarria.

 

Deituko zaitut bada

urrengo jaiean

serbitu nai banazu

bear dan gaiean

nere pozkida aurkitzen da

dama, zure naiean.

 

 

14. ONDARRABIA AUNDIA

 

Ondarrabian daude

dantzari bi ederrak;

ezagutzen ditu Bernardak;

dantzara ezpadute

eramaten berak

gajo onek egiten ditu

benazgo negarrak.

 

Bata da Martin

eta bestea Patxiko;

au ekusi gabetanik

ez luke etsiko.

Soñu zarretan ere

dantzariak dira;

zoraturik dago beti

Bernarda oiei begira.

 

 

15. ONDARRABIA TXIKIA

 

Felipe Bostgarrena

zanean etorri

Españiara agintari,

Irunen dantzatu zan

Patxiko txikia;

arritu zuen jende guztia.

 

Arren dantzatzeko

jakinduriak,

pozkidatu zituen

Españiako gizon aundiak.

Errege maite du Ondarrabiak.

 

 

16. NAPARTXO

 

Naparroatik etortzen da

ardo gorri gozoa;

artxek konsolatzen dit

niri biotz gaxoa.

 

Bizikai ona baita guztiz

erosteko dirua balitz

edango nuke asko aldiz

naiz etxera eraman zaldiz.

 

Ez det abererikan,

dirurikan ain gutxi,

bañan, adiskide

tabernako Luzi,

ez nezake bada nik

edan gabe utzi,

zergatik berak nauen bizi.

 

Ardorik edan gabe

nagoen eguna

eduritzen zait bada niri

dala guziz illuna.

Pitxarra ongi bete bedi;

eta sarritan eman

edatera niri;

biotza aurkitzen zat

motel eta eri.

 

 

17. ORMATXULO

 

Ormatxulo batetik

gau batean igesi;

arratoi beltz andi bat

nuen nik ikusi;

 

Zijoan pizkorki.

Noranai saltatzeko

etzegoen gaizki:

bañan atzaparra zion

katu batek ezarri.

 

Umildu zan sarri.

 

 

18. UPELATEGI

 

Edan ezak goizean

txuritik onetik,

arratsaldian

gorritik, obetik.

 

Ala egiten oi diat nik;

eta ik egik albadagik;

on egingo dik.

 

 

19.TXIPIRITONA

 

Plazaren erdira irtenik

andrea ta gizona

dantzatu bear dute ongi

biak txipiritona;

anziñako usario au

txit da ona.

 

 

20. ERREBERENZIA

 

Erreberenzia

Gorputz egunean

Elizan sarturik

Jaunaren aurrean,

ezpata birekin

laudatuaz gure Jauna

badakigu dantzatzen dana.

 

Onestasun guziz andiarekin

lendabizi Jaunari agur egin;

ala agintzen baitigu legeak

zeren gaituen guztiok bereak.

 

 

21. TXAKOLIN

 

Txakolin, txakolin

txakoliñak on egin:

Maritxo, arintxo da Martintxo.

 

Ase naiz nafarrez:

txuri gorri ta beltzez

jarri naute miñez,

gabe ere onik ez.

 

 

22. MIZPIROTZ

 

Zure aitak esan dit,

nere maite polita,

mispirak dauzkatzula

ustelzen jarrita.

 

Janari gozoa

da guziz mizpira;

otz ustela

plazan salduzen zaudela,

begira erosleai

benaz eta ernai,

galdua zera bestela.

 

Salmenta txarra dute

mizpira zimurrak,

bigundu arteraño

mami ta ezurrak.

 

Salmenta onekoak

badira mispirak,

erosi gabetanik

gelditzen ez dira.

 

Gozoa eta piña

eguteran egiña,

ez da izango miña.

 

Ikaratzen baditu

agin eta ortzak

jaten asi orduko

mizpira ustel otzak.

 

Gozoa dalarikan

ditu bere tatxak

arantzakin osto txit latxak

zimurtu ezkeroztik

elkor ta minkatxak

badakit dirana gaitzak.

 

Kuidado andia bear du

zerren eltzen da txit berandu,

sosoia egiñ arte

elduegia ere

ez bait da on beñere:

arretaz kontu egin

bear zaio mispirari;

lanik asko izango baita ala ere.

 

Esaten dizut

zure onerako,

etzaizu bada

sekulan damutuko.

 

 

23. GRAZIANA

 

Amorioak nauka

biotzetik eri;

esan gabetanikan

ezin nengoke ni.

 

Pena bat, oi, daukat biotzean gorderik.

Graziana ikusi nuen ezkeroztik.

 

Ai! au pena ta naigabea!

maitetxo, Graziana,

zureganako miña

sartu zat nigana.

 

Badakite zeruak

maite zaitudala;

nere poza lizake

baninduzuala;

 

Zuregan dago

nere ona eta gaitza

eman biar dirazu itza

bestela ill bear det,

nere maite biotza.

 

Maite izango zaitut beti,

zuk ala biotzetik

baldin banazu ni.

 

 

24. BELAUN TXINGOA

 

Euskal errietako

soñu ezti,

izan dana beti

guzien gañetik,

billatu det lurpean sartua

bai eta aztua

zeren dan zartuba.

 

Ateratu bear nuke plazara

nerekin dantzara;

oraindik gauza da,

ikusiko da

zein atsegiña;

bizarra urdiña

baña txit ariña.

 

 

25. GIZON DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

26. GAZTE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

27. ETXEANDRE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

28. GALAIEN ESKU DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

29. NESKATXEN ESKU DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

30. EDATE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

31. EZPATA DANTZA

 

Gaur ezpata dantzari

aurren azkendari

Korpus da San Juan

dituztela gogoan,

Zaldibiatarrak

gazte eta zarrak

oi dabilza dantzan

beren Erriko plazan.

Gozo edo mina

Martin danboliña

arturik berekin

Errikardorekin

dantzari ariña

omen da kapagiña

Juan Martin,

nik ori ongi jakin.

 

Geldi, geldi, geldi,

Berdillariri

erabili konpasa,

ez dakion pasa,

Mariñek badaki

nola erabaki

aren zortzikoa;

ez du lendabizikoa

Diego Beltza

asko oi da altxa

arturik ezpata,

dantzari polit bat da.

Iru txiki eta

txiki-txiki

geienean aurrean,

biak alkarren parian.

 

Ah! nolakoa olakoa

dantzatzen ezpata bi

ikusirik nago ni;

aren anka eta planta

ez da itxusia,

plaza asko ikusia.

 

Zubieta

badu beta

dantzatzen zortzikoa,

guziz da pijoa;

ermentaria

zer dantzaria!,

eta Longinos

ikusi dut iñoiz.

 

Etxerik etxe

an ta ementxe

gizonak eta mutillak.

 

Salto ta brinko

egiñik pijo

ustutzeituzte botillak.

 

Zeñek atxi

olako Patxi

erabilten ezpata.

Zankoak arin

orain baldin

arras galdu ezbada.

 

 

32. BROKEL DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

33. PORDON DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

34. JORRAI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

35. AZERI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

36. BIZKAI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

37. BIGARREN ALDIAKO ZUBIAK EGITEKO SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

38. DANTZA BUKATZEKO SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

39. ALKATE SOÑUA

 

Alkate jauna, bedori

ezagutzen degu agintari.

Jostaldiatu nai genduke

bedorrek atsegin baluke,

naierara ta garbi.

 

Iñori ez gaitzik egin

izan ez nezakean min:

atsekaberik ez eman niri;

jostatu zaitezte emeki,

Erria pozkida dedin.

 

 

40. PROZESIOKO SOÑUA

 

Gure Jaungoiko maitatia

izanik ongille aundia

zerutik etorri zan,

bai, lurrera.

 

Adanen bekatu gaiztoa

sendatutzera

bestela ginjoatzen galtzera.

Guztion Jaun ta Jabe Zu zera.

 

 

41. ALBORAETAKO SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

42. BUKAERA (hitz neurturik gabe)

 

 

43. EZKON BERRIAK LOTARATZEKO SOÑUA

 

Ezkonberriak

pozkidaz daude,

pozkidaz daude,

egin diralako gaur

alkarren jabe

elizan:

gauza ederragorik

ezin izan,

Hai! orain banego

ni zuen ditxan!

 

 

44. AUR TXIKIAI LO ERAGITEKO SOÑUA

 

Aurtxo txikia negarrez dago,

ama emazu titia;

Aita gaiztoa tabernan dago,

pikaro jokularia.

 

 

45. AITA SAN INAZIOREN MARTXA (hitz neurturik gabe)

 

 

46. KANTA URIAKO MARTXA (hitz neurturik gabe)

 

 

47. ZEZENAN SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

48. ZAPATAGILLEN SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

49. ESKU ALDATZEKO SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

50. AITA MEAGERREK ARDOARI JARRITAKO ITZ NEURTUEN SOÑUA

 

Ni naiz txit gauza gozoa

eta pozkida osoa:

beltza naiz ta zuria,

illuna ta argia,

indarra naiz ta garboa

eta izena det ardoa.

 

 

51. NESKATX GIZONKOIAK ERRITIK BOTATZEKO (hitz neurturik gabe)

 

 

52. GORPUTZ GOIZEKO SORTZIKOA (hitz neurturik gabe)

 

 

aurrekoa hurrengoa