VII

        Huntaraz geroz, ez othe dugu hitz bat erraten ahal Metsikon gaindi ikusi dugun laborantzaz, nahiz naski Eskualdun guti den han direnetan lur laneri emanik?

        Han bereko laborariak ez dire bada, hurbiltzeko ere, hemengoak bezen aintzinatuak. Lurra hain aberatsa da, han, eta aroak hala laguntzen du nun hango laborariak ez baitu lan egiterik. Errextasunari ematen da. Ez duzu behinere lur baten ontzen ikusiko. Hiriko zikhinak aski lituzke ontasunean hedatzea: merke eta aise eskura letzazke. Etzaio balio. Etzaio naski egin behar duela edo egin dezakeela, gogoratzen ere. Hala-hala hango ontasun guzietan ur-haska eta arroila ederrak ikusiko ditutzu, nor-nahi izan dezaten jabe.

        Lurraren ibiltzeko hemengo molde bertsuak dituzte. Iraulden hemengo goldearekin ari dire: bi idi aintzinean hinkili-hankala joaki, laboraria akhulo bat eskuan gibeletik. Otso-emaile beharrik ez dute hargatik, burran bezala sartzen baita hango lur ustelean goldea. Bada, arhatzen ez dute denbora handirik galduko! Behin irauli duten lurra hemen hamarretan arhatu dena baino hobeki da! Lan gutirekin beraz hango laborariak hemengoak baino probetxu hobeak ditu segurki!

        Hango ogia, hasteko, hemengoa baino ederrago da. Ez dugu, guk, ederragorik ikusi Frantzian, Espainian eta Italian ibili ditugun urhats guzietan. Are gutiago Eskual-Herrian Bilbaotik Donibane-Garazirat eta Iruñatik Maulerat ibili ditugunetan!

        Eremu ikaragarriak ogiz egiten dituzte Metsikoan. Nola egiten dute gero ogi horren guziaren jotzeko? Hemen orai gehienetan bezala mekanikari lothuak dire Metsikanoak. Lehen, beren mandoeri joarazten omen ziozkaten, gainean harat hunat egun osoak ibil-araziz, hortarat kondenatu batzu bezala. Herri bezenbat molde. Metsikano zaharren moldea etzauku batere bertze bat baino astoago.

        Oloari ez diote hainbertze begitarte egiten leku hetan. Nun edo nun egiten dute bizkitartean, pherde delarik zaldieri emateko.

        Hala-hala arthoa nun-nahi bada ausarki: ogi indianoa erraten diote. Arthoarekin dituzte Metsikanoek egiten «tortillas» deithu talo batzu, karrika exkinetan edozein atso zaharrek salduko dauzkitzunak bere esku zikhinetan ongi fartzitu ondoan. Hortarik jateko aski bihotz duena, ez du goseak hilen! Ogi eta artho bihiaren ehotzeko eyhera ederrak badituzte Metsikoan. Bat ikusi dugu Juan de Yrigoyen Eskualdunarena: hemen gaindiko eyhera ederrenak baino ederrago da, eiki.

        Metsikoan badute oraino halako baba beltz bat arras maite dutena: han «fricollis» du izena. Hango jendeak bezala hemendik doanak ere begitarte egiten dio baba horri... mahainean.

        Lur sagar guti hargatik. Dena ere, txarra eta ez han-batekoa. Hemen aithortu behar dugu, hemengo baratzekari gehien-gehienak kausi baditazke hango merkatuetan, ez dituztela hurbiltzeko ere hemengoak balio. Tipulak onak dire bizkitartean, xuri eta eder. Loraza eta azak ere hemengoak bezalatsukoak.

        Eta fruitu edo igaliak, Gipuzkoan erraten duten bezala? Hemendik eremaneri behinere ez diote ongi har-arazi. Bainan han berekoek nihungoeri zorrik ez diote. «Banana» direlakoetarik ihaurri bada. Zuhaitzetik hartzen duzularik igali hori, ahotik ezin utzia da. Ez gaituzte naski aise sinhetsiko hemen «banana» jaten ari direnek, hemen ez baitire segurki hain onak! Hemengo bananek ez dute hangoen aldean pipa bat tabako balio. Bai, pipa bat tabako! Guti baino gutiago balio duen zerbeitentzat, horra zer erraten duen egundainotik, Bainoako aphezpikutegian idazle eta jaun kalonje handi den J.S.P. gure Milafrangar adixkide xaharrak...

        Bertze igali bat bada Metsikoan «mango» deitzen dutena. Mango horietan bada guzietarik. Ttpipiak, arras eta arras onak dire. Handiek, hala-hala, halako usain eta gustua dute nun, zeruan «mango» handirik jan behar balitz, saindu handienek ez bailukete han sartu nahi!

        Mahatsik ez dute Metsikon, guk kurritu ditugun eskualdetan bederen, eta ez dugu uste bertze nihun ere hainitz baden. Mahatsaren orde, «maguey» deithu landare bat. Hartarik dute egiten jada behin aiphatu dugun «pulque» hango edaria. Hango jendea »pulque» hortan ithoa dago, bainan hemendik doazinek ez dute mozkor handirik tiratzen pulque-tik. Landare horrek Eskual-Herrian ere ederki har lezakeela daukagu, han eta hemen ondo batzu ikusi baititugu eder eta fresko. Bainan zertako ginuke? Eskualdunek hobe diote segurki Iroulegikoari begitarte egitea!

        Eskual-Herriko zuhaitza frango Metsikoan ikusi dugu. Huna oraino gogoan ditugun zenbeit: haitza, zurtzuria, agina, lizarra, haltza, urkia eta han-hemenka lerra mota batzu.

        Loreak ez ditugu zeren aipha. Gizonak ez dezake asma zenbat den eta zoin ederrak diren. Munduan bertzerik ez balitz ere, Metsikoan den lorealdeak froga lezake Jainko handi bat badela segurki hoinbertze, hoinbertze eta hoinbertze edertasunen amesteko bereko!

        Bainan norat goazi? Laborantzaz hasi eta horra nun lerratu garen laborantzarekin guti ikusteko duken zerbeitetarat: loreetarat. Eskual-Herriko laborariek ez dute astirik loreen ondotik ibiltzeko. Hangoek, ez dute ondotik ibiltze beharrik: athean nahikoa badute, bainan ez diote behatzen ere. Utz detzagun beraz loreak han, bethi bardin eder athera ditela lurretik hemendik harat doazinen xoragarri, zeruko Jainko onari bihotzak altxa-arazten dituztela, sobera lurrari josterat utzi gabe.