BI GARREN ARRAZOIÑA

frogatzeko, onsa hiltzeko bidia, dela herioaz, eta hiltziaz orhitzia.

        Kapitan onbat, eta jenerosbat, aitziña duenian armak eskuan bere etsaiaren kontre konbatitzera, eta erakhusten bere soldadoer, nola behar duten konbatitu eta gobernatu biktoriaren haien kontre irabasteko eta reportatzeko, dudarik gabe halako Kapitañak amorio, eta borondate handibat erakhustendu obraz badiala bere soldadoenzat, eta soldadoa ezpadadi onsa goberna, nahi ezpada koraioski konbatitu bere Kapitañaren ondoan Ioanik, bere gida, bere gehiena nahi ezpadu onsa segitu, eta imitatu, eta gero nahi ezpadu soldado hark bere kapitañ Iauna, remerziatu eta ohoratu, nork eztu erranen, soldado hura ingratu, dela bihotz gabia, poltroiña, eta lege gabia, Kapitañ Iauna, on, noble, eta maitagarri, date, baiña soldadoa, gaixto, ohore gabe, eta hastiogarri izanenda.

        Baiña noiz ere kapitañ hura, baita hain on, eta bihotz bera, non bere bizia ioka dezan, odola isurdezan, bere buria liura dezan, eta abandona burreun eskuetara, eta boxeria hartan, masakra dadin, eta hil dadin bere soldadoen, eta armadaren salbatzeko, eta, bere hilziaz, bere armadako jende ororen bizia salbatzen dianian, ber bera orogati hilzen, eta soldadoak oro bere hilziaz salbatzen, erran beharda ordu hartan, Iaun Kapitañ hura, dela onen, hobena, noblen noblena, maitagarrien, maitagarriena, eta soldadoa datekiala gaixtoen gaixtoena, desohoratiena, eta ororen artian, hastiogarriena, ezpadeza bere gida, bere gehiena, onsa ohora, lauda, maita, remerzia, eta orhiturik bere Iaunaren hilziaz, epadeza haren hilziaren dolia ekhar, eta eduki bere bihotzian, ezpadeza konsidera mortal dela, eta hil behardiala, soldadoa ezta handiago Iauna baiño, Iauna hilda, soldadoak ere behardu hil, iuiamendu hura ezpadu, ezdeusbat beno sordeix izanenda nik errandudana izanenda, ezdeusaz baiño haboro jende pereztuek, eztute eginen kasurik, ez kondurik, halakoaz, eta halakoetzaz, eta Iaun Kapitaño haren plazan banintz, halakoer, so onbat eniro egin, zeren halakoa ezpaitabila bidian hontan zuin baita onsa hilzeko bidia, erran nahi du hilziaz orhitzia.

        Bada neure adiskidia, zu eta ni, eta mundu guzia han gira. IESU-KRISTO gure Iauna da gida, gure gehiona, gure Kapitañ handia, eta gu oro gira haren soldadoak, hura Ioanda gurutzia eskuan, gure aitzinian, gu oro kumitatzen gitu, Ioan giten haren ondoan, gure buriak arnega ditzagun, eztezagun egin eta konpli gure berondate propria, baina bai harena, hardezagun nork gure kurutzia, eta gero haren hatzari iarraikirik huna segi dezagun, hala, Ebanjelistak dio, Qui vult venire post me abneget semetipsum, tollat Crucem suam, & sequatur me. Ene ondoan jin nahi denak, bere buria arnega beza, har beza bere kurutzia, eta segi nezan. Iaun hon hark orori erakhustendu bidia, bera lehenik doa, armak eskuan, eta gu miserabliak, gu galdiak, gu erhoak ezkira ioaiten haren ondoan, haren bidia utzirik, bekhatiaren bide gaixtoaz gabiltza mundu hontan, gida honda, Kapitanoa honda, baina soldadoa, gaixto, zeren ezpaita haren bidiaz ibilten: konsidera baleza soldadoak, nola gida handi hura IESUS gure salbatzalia, hargati hil den, haren salbatzeko, haren herioaz orhiturik, beriaz orhitlaite, eta elaite makhur haren biderik, ez eskin, ez ezkhuer.

        Gugati, eta gure salbamendiaren amorekatik zeluti iautsi da, eta inkarnatu espiritu saindiaz, Maria birjina ganik, eta gizon, egin, gugati kruzifikatu, herio, eta pasione igaren, eta ehortzi, Pontio Pilato iudiaren pian, dio zonziliobatek, Propter nos, & propter nostram salutem descendit de Coelis, & incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, & homo factus sst, crucifixus etiam pro nobis, sub Pontie Pilato, passus & sepultus est.

        Hilda gugati, eta gure bekhatiak direla kausa, eta piztu eta resuszitatu, gure iustifikationia dela kausa, dio Apostoliak, Traditus est propter nostra delicta, & resurrexit propter iustificationem nostram.

        Gure herioa hildu, eta ruinatu bere herio propiaz hilzian, eta gure bizia reparatu, eta alegeratu, pitzian eta resuszitatzian, kantatzendu Elizak prefazioan, pazko denboran. Mortem nostram moriendo destruxit, & bitam resurgendo reparauit.

        Gugati zeluti lurrera iautsi da, inkarnatu, egin gizon, hartu arimabat eta gorpitzbat, birjina ama baten sabel benedikatian, sortu bederatzu hilabeteren burian, onzi sakratu hartarik, bere amaren birjinitatiari ogenik deusetan ere egin gabe, hala nola Profetak erran baitzian lehenago denbora luzez, Ecce Virgo concipiet, & pariet filium, birjina batek konzebitukodu, eta sortuko du semebat, gugati bizi izanda lurrian hogei eta hamirur urtez, egin erran hanitz signo, eta mirakulu dandirik, bere pasione dolorosian odol eta hur izerdi egoitzi, bere buru sakratian ilhoriz koroatu, borreuen eskutik, bost edo sei mila azote ukhaldi rezebitu, tustatu, xofleztatu, ustikataz kolpuz, marediktionez bete, gosia, egarria sofritu, kurutzia soiñen karreiatu, Kurutzian, Kalnarioko mendi tinian, bi ohoinen artian urekatu, eta kruzifikatu.

        Gugati horik oro sofritu ditu gure gidak, gure Kapitano handiak, IESU-KRISTO Iaunak, Trinitate saindiaren sekond personak, aita eternalaren seme naturala eta bakoitz.

        Neure adiskidia, othoi konsidera ezazu zure Iaunaren amorioa, zuganat zonbat handi izan den, orhitzite zugati hildela, ordian, zu baitzira haren soldadoa, zuk ere behar duzula haren ondoan hil, orhituko zira, eta bidia haur hon edirenen, ezta posible nork ere Iesu-Kristen hilzia eta pasione dolorosa bere bihotzian edukiten baitu, eztadin bere herioaz orhit, eta bekhatu mortaletarik eztezan begira bere arima gaixoa, haur da remedio handibat, bere hilziaz orhitzeko, IESU-KRISTEN herioaz orhitzia, eta haur da ene bigarren arrazoiña, zoinek obligatzen baikutu gure hilziaz orhitzera.

        Gugati zonbat urhatz, zonbat iauzi, eta laster egin dian, gure Iaunak konsidera ezazu, esperanza dut iauzi eta laster hetan, edirenen duzula, haren herio delorosa, eta ezpazira, iudu, edo mairu, orhituko zirela zure hilzeko orenaz, behazite S. Gregorio doktor handiari, nola minzo den gure Iaunak gugati egin dutian urhatsez, eta Iauziez. De Coelo venit in vturum, de vtero venit in praesepe, de praesepe venit in Crucem, de Cruce venit in sepulchrum, de sepulchro redijt in Coelum. Ecce vt nos post se currere faceret, quosdam pro nobis saltus manifestata per carnem veritas dedit. Zeluti jinda sabelera, sabeletik jinda establiala, establiatik jinda kurutziala, kuruzetik jinda tonbala hobiala, tonbatik itzulida, eta ioan da zelurat; sotsegizu zonbat laster, eta urhatz egin dian haragiaren pian agertu, eta manifestatu izan den egiak, gure bere ondoan lasterres ioan eraziteko.

        Neure adiskidia, zure herioaz orhitzeko, gure Iaunaren bide luze, urhatz, laster, eta paseiu handi horiez orhitzite, bidia luzeohe bazauzu, pasu orotan nahi ezpazira gelditu, aumens geldizite kuruzian, han edirenen duzu haren ohia, haren herioa, han edirenen duzu Iesusbat zugati hilik, Ienko gizonbat, eta gizon Ienkobat, zugati urkhaturik, kruzifikaturik, bere besoak zurbaten kontre hedaturik, eta itzaturik, bere hoiñak elkharretan gaiñen plegaturik, eta izaturik, zure zorren pagatzen, bere odolaren despendioz, eta zure bakiaren egiten bere aita eternalareki batian, egunian behin paseia bazite bide hartan, hanbat sobera izanen zira Iesus haren adeskide eta hura zure, non bizian ohoratu, eta adoratu duzun kurutziak, hilian zure etsaien kontre defendiaturik, gidatuko baitzitu xuxen zeluko resuma handi hartara.

        Gure amorekatik, gure salbatzera jinda zelutik lurrera, gure Iauna, erran dugun bezala, eta erran dian bezala Apostoliak, Commendat autem charitatem suam Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est, gure Ienkoak, bere ontatzuna, bere xaritatia, eta miserikordia gutan handizki; eta goraki erakhustendu, zeren bekhatore, eta indigne ginelarik, gugati hil baita.

        Ienkoak bazian bertze moienik ere natura humanaren redenptionaren, eta erospenaren egiteko, baina ororen kruelena, eta garratzena hautatudu, zoiña baita herioa, guri bere amorioaren erakusteko, eta gure bihotzen bereganat erakarteko.

        Lehenik Ienkoak gizona redemitzen, erosten, eta salbatzen ahal zian, plazer ukhan balu, Per meram condonationem, bere faltaz hari barkhamendu eginik, bere miserikordiaz, eta bere liberalitatez, gizonari bere ogena, falta eta bekhatia barkhaturik, Ienkoa zen ofensatia, gizona ofensazalia, ofensatiak plazer ukhen balu. Ofensazaliari barkhatu bere ofensa, nork zer erranen zian Ienkoaren kontre, edo erranik ere deus zer ansia zukian Ienkoak neoren erranaz, Ienkoa sobera da handi, poderos, eta infinito, non ezpaita obligatu kondurik rendatzera bere aktionez, bere buriari, baizi, oro dira haren peko, hura ororen gehien, zelia, eta lurla, Ainguriak, eta gizonak oro haren pian ikharatzen dira, eta hark orori legia egitendu, hargati dio Theologiak, Deus est Ens à se. Ienkoa da izatebat, eta gauzabat bera beraganik, berebrutik egina; hanbateki Ienko handi hark, zeluko, eta lurreko Iaunak, hitz bakoitz batez, Adam eta haren posteritatia oro, plazer ukhen balu, salbatzen ahal zian, erran balu hitza Adami, Adam, gratia miserikordia, egiten drauzut, zure kulpa, eta bekhatia, barkhatiada mundia oro salbatu zen, redenptione, eta erospen sakratu hura konplitu zatekian, baina remedio, hura utzidu, guri bere amorioaren hobeki erakusteko.

        Sekontian, mundia redemitzen, eta salbatzen ahal zian gure Ienkoak, Ex imperfecta iustitia, per qualemquamque satisfactionem, rezebitzen zialarik gizonaren aldetik bere faltaren punitionetan, eta hari egin zian ogenaren reparationetan zerbait satisfaktione, ez hain grabe, eta hain handi, nola baitzen ogena eta iniurioa, bena apalago, mendriago, eta gutiago satisfaktionia, eta zer ere baitzatekian gehiago egin behar satisfaktione, gehiago hura, Ienkoak gizonari barkhatzen zialarik, gisa hartan, mundia salbatuko zen, Ienkoak gizonari bere faltaren, eta zorraren partebat pagerazirik, eta zorraren bertze partia, liberalki hari barkhaturik, zorra parte pagatu, parte kitatu, eta Ienkoa, eta gizona biak kontent, eta satisfatu. Baina ezta nahi izan zerbutzatu erremedio hontzaz gure Ienkoa, guri hobeki bere xaritatiaren agertzeko.

        Herenian gure Ienkoak mundia salbatzen ahal zian, Ex prefecta iustitia, edo, Ex vigore iustitiae, zialarik rezebitzen reparationebat, eta satisfaktionebat, hain handirik, eta infinitorik, nola baitzen ofensa handi, eta infinito, hantik Ioanda egitekoa, bertze moienak kitaturik, ororen garratzena, eta bigorosena hautatu du, zoin baita herioa, eta bere herio propiaz, eta bere odol pretiosaren isorziaz, mundia oro salbatu du, egin bere Aitari reparationebat ofensa bezain handirik, ofensa infinito zen, reparationia ere infinito izanda, zorra bigoroski pagatu izanda, bata hain handi, nola bertzia, biak bardin, biak egoal.

        Reparatione admirable, eta mirakulos hartzaz, gure Ienkoak guri bere amorioa ahal bezain goraki erakhasidu, eta guri manifestatu kanporat bere hirur perfektione, eta atributo handirik, zoiñ baitira, iustitia, miserikordia, eta zuhurtzia, eta zonbatere, hirur perfektione handi hek iduri baita, bere artian kontrario direla, eta elgarren artian, elgar ezin egarten dutela, hark elgarrekila redenptione bigoros hontan, iuntatu ditu, eta arkordu ederbatetan ezarri.

        Erakutsidu bere iustitia, zeren bere seme propia gugati inkarna erazerik eta gugati hilerazirik, rezebitu baitu gizonaren aldetik satisfaktione infinitobat, nola ofensa baitzen infinito. Erakhutsidu bere miserikordia, eta bere ontarzuna, zeren eman baitu gizonari gratia moiena, eta boteria egiteko bere satisfaktioniaren iustoki eta egoalki, deusere korretik pagatzeko jinbelerat utzi bage.

        Erakutsidu bere zuhurtzia, zeren lan batetan, eta obrabatetan bi bertute, eta bi perfektione elgarren artian kontrario zirelarik, iuntatu, iosi, eta tinkatu baititu, zoin baitira iustitia handibat miserikordia handibatekila, arkordu eder, eta handi hartzaz, minzatu zen aspaldian David Errege Profeta, errandianian, Misericordia & veritas obuiauerunt sibi iustitia & pax osculatae sunt. Miserikordia, eta egia heldu dira eta renkontru egin dutê elgarrekila, iustitiak, eta bakila, elgarri pot besarkha egin dute.

        Gizonak Ienkoari ezin egiten zian, behar zen peparationia, zeren nola ofensa baitzen handi eta infinito, eta gizona baita, hersi, flako, pobre, eta finito ezin emaiten zian pagurik, zorra bezain handirik, ezpaitzian nontik eman. Ienkoak ere Ienko bezala ezin egiten zian berak reparatione hura, zeren reparatione egiliak behardu izan apalago, mendriago, behardu izan inferior, eta suiet, nork baitu rezebitzen reparationia, hari: baina Ienkoa ezin date nehoren ere peko, nehoren muthil, ez baixal, gisa hartan, ez gizonak berak, ez Ienkoak berak satisfaktione behar zena ezin egiten zuen, gizonak Ienkoa gabe, eta Ienkoak gizona bage lan handihura ezin konplitzen zuten, zer egin du Ienko Eternalak, makhilaren bi buriak, bi bazterrak, batetan bildu, eta iuntatu ditu, egindu bere seme Ienkoa gizon, gizona Ienko, birjinabaten sabel sakratian, eta Ienko gizon hark egindu mundu orogatik, bere Aita Eternalari satisfaktionebat hain handirik, eta infinitorik, nola baitzen ofensa eta iniurioa handi, eta infinito, gizon bezala mendriago zen eta apalago, eziez Ienkoa, Ienko bezala bardin zen eta egoal bere aita Ienkoari; hanbateki pagia hain handi, nola zorra, Vbi abundauit delictum, super abundauit & gratia, dio Apostoliak, falta, eta kulpa, handi izanda, baina, gratia, eta pagia orano handiago; reparatione hark behar zian bi konditione, mendre tarzuna eta bardintarzuna, biak bazutian, mendre tarzuna gizon bezala, Iendo bezala bardin tarzuna, eta egoalitatia, hala reparationia izanda hain handi nola ofensa, pagia hain handi, nola zorra, zeren reparationiaren egilia, baitzen IESU-KRISTO Iauna, eta haren aktioniaren bitioa meritia, eta pretioa baitzen handi eta infinito, eta lan handi eta adorable hartan gure Ienkoak kolpubatez erakusiditu bere hirur perfektione handiak, iustitia, miserikordia, eta zuhurtzia.

        Neure adiskidia, zure Kapitano Iauna hilda zuri biziaren salbatzeko bere hilziaz, eta zuri hobeki bere amoriaren agertzeko, zu zira haren soldadoa, eztadin othoi zure gogotik haren hilzia, iagoiti ialgi, orhituko zira zure hilziaz hala egiten baduzu, zure bizia, zure hilzia, eta zu, hirurak huros, eta benedikatu izanen zirate, baina, neure adiskidia zure Iaunak, zure salbatzeko egin dutian mirakulu handiez eta prinzipalki haren hilziaz, ezpazira ardura orhitzen, nola orhituko zira zure hilziaz, eta zure hilziaz ezpazira orhitzen, nola nahi zira onsa bizi, ezpazira onsa bizitzen, nola nahi zira onsa hil, ezpazira onsa hiltzen, nola nahi zira salbatu, den ardura zure gogoan, eta zure bihotzian IESU KRISTO Iaunaren herio, eta pasione dolorosa, onsa bizirik, eta onsa hilik, deabruaren despit, zure arima gaixoa salbatukoda.

        Egun batez Franziako Prinzebat, zoin deithatzen baitzen LOUIS DE BOURBON, COMTE DE MONTPENSIER, eta zoin baitzen Charles zortzi garrena, Franziako Erregiaren Naples, Erresuman, Bisarrege, eta Lotenant Jenerala, heldu zen Italietan Pouzols deitatzen den hiribatetan, eta ioanik Elizabatera, zointan haren aitaren gorpitza ehortzirik baitzagoen hobebatetan, halako gisaz bere aitaren doluz hasi zen nigarrez, hazperenez, zinkuritz, eta heiagoraz, non bere hala, hobiaren gañian zagoela bere aitaren dethoratzen, hil baitzen, eta arima Ienkoari rendatu, Prinze gazte hark erakhustera eman zian, seme hon bezala, bere aita maite ziala, eta haren hilzia, bere bihotzian barna, baino barnago edukiten ziala.

        Neure adiskidia, zu non zira, zer ari zira, nola bizi zira nola nahi zira hil, IESU-KRISTO Iauna duzu, zure Erregia, zure Iauna, zure Prinzia, zure aita, zure anaie, Kurutzia duzu haren hobia, ohia, thonba, eta sepultura, han zugati hilda, urkhatu, eta kruzifikatu, hari egizu ardura so, eta hari so eginik, egizu nigar haren doluz, haren hilziak ezarrikodu zure hunian, zure herioaren orhitzia, onsa hilzeko, non da bide hoberik.

        Franziako eta Poloñe herriko Errege, Henri, izen hartako hirur garrena, Pariseko hiria asetiaturik edukiten ziala, saint Cloud, dethatzen den hiri tipito hartan, hilzen, eta masakratu bi ganibet kolpuz, Fraide gaixto baten eskutik zoin deithatzen baizen Iacques Clement, Dominikano Fraide gaixto, Errege gaizo haren bihotza, eta haren erxiak, Saint Cloud Eliza hartan ehorzirik, hobiaren eta thonbaren gaiñian, zoin baitzen harri marbrez egina, epitafio, eta debisa eder haur, iarri zen karta batetan bezala ezkribaturik molde hontan.

                Cor Regis in manu Dej.

                Asta viator, & dole Regum vicem.

                Cor Regis isto conditum est sub marmore,

                Qui iura Gallis, iura Sarmatis dedit,

                Tectus cucullo hunc sustulit siccarius.

                Abi viator, & dolé Regum vicem.

        Erran nahi baita euskaras gure lengajian, Erregeren bihotza Ienkoaren eskuan da.

        Bara zite igapailia, Erregen sortia deithora ezazu Erregeren bihatza harri marbre honen pian estalirik, eta gorderik diagozu. Franzia, eta Poloiñe, hark manatu dutu zapabatez estalirik zagoenbatek haur hilduzu, eta degoillatu. Zoaza, igaraila, Erregen sortia deithora ezazu.

        Neure adiskidia, zuk eta nik IESUS gure Erregia hil dugu gure bekhatiez, eta gure inikitate gaixtoez, Iudas traidoria, eta Iudu gaixtoak izanik ere instrumendu haren hilzeko, eta haren kruzifikatzeko, gure bekhatiak izan dira ganibetak, eta dagak haren masakratzeko, gu izan gira haren herioaren kausa prinzipalak, hark gure bekhatiak bere bizkarrian kurutziala eramanik, eta karreitaturik, han haietzaz egindu behar den pagia oro, Apostolubatek erran dian bezala, Peccata nostra ipse portauit in corpore suo super lignum, hilda gugati eta gu oro bere herioaz salbatu; posible dea, ikhusten dugunian haren ohia, eta haren thonba, baita kurutzia, edo Elizan, edo gure kanberan, hain ingratak, edo gaixtoak giren, non ezkiten orhit, gugati hil den Iaunaz, eta Erregiaz; eztakit norat nahi giren Ioan, baina uste badugu zelurat Ioan, gure hilziaz orhitu gabe, eta uste badugu gure hilziaz orhituko girela, IESU-KRISTEN hilziaz orhitu gabe, nor izanenda tronpaturik, eta damnaturik gu baizi.

        Franziako bertze Erege handibatek, Henri handia, izen hartako laur garrenak, erraiten zian kommunzki bere gortian bere adeskider, proberbio, eta sententia eder haur, Qui bien aime, tard oublie, erran nahi baita, nork ere onsa maite baitu, berandian ahatzera uzten diala. Prinze handi hark, bi persona bertzen artian ahal zen bezanbat maite zutian bata zen bere areba propia, Prinzesa Katharina, Lorrenako Prinziaren emaztia, eta ezposa, bertzia zen Markisa ederbat, zoiñek bere kualitate ederrez abantailla handirik, eta gratia handirik, Errege haren bihotzian ardiatsi baitzian, hain barna, non herioak ezpalu sobera sarri mundu hontarik arrapatu, erregek deliberatu baitzian andere eder haren bere emaste eta esposa lejitimotan mezatzera, edo erromek et zukian boterik hari dispensarik emaiteko, zer gertatu zen, nola herioak egoalki bere kolpia emaiten baitu handier, xipier bezala, Erregeren bi andere maitiak, hil ziren, bata bere herio naturalaz, bertzia biolenziaz, borxaz, eta pozoaz bi kreatura maite haien hil berria enzun zianian, Errege handi hark, ardura ardura, erraiten zian, persona haien dolia, eta regreta, bizi zeno Bere bihotzian edukiko ziala, eta deusegatik ere, egun oroz, bizi zeno, etzela hanbat bere hilziaz orhituko, nola bi persona maite haien hilzia zela kausa.

        Ienkoari datsala pensamendu saindu hura zian bere gogoan guk esperanka dugun bekala, egun, eta oren triste, eta malhuros hartan, noiz erê Pariseko hirian, egunaren erdian bere karrosan, François Ravaillac, sakrilego murtrer gaixto, eta madarikatu hark bi ganibet kolpuz Franziari edeki, eta arrapatu baitzian, franziak egundano ikhusi dian Prinzerik handiena, hobena, eta maitena.

        Neure adiskidia, ezta adiskide hoberik, ez halakorik, nola noiz adeskidiak, bere adeskidiaren alde, eta faboretan bere bizia galtzen, eta iokatzen baitu, hala dio ere ebanjelioan espiritu saindiak, Maiorem charitatem nemo habet quam vt animam surm ponat quis pro amicis suis. Halako da zuganat, eta zurezat, eta niganat IESU KRISTO Iauna, gugati hilik, bere odol pretiosaz erosi gitu eta zelietrat iganez geroz ere, Eliza saindian, aldarian utzi dian sakramendu saindiaz, bere odol adorabliaz, eta haragi propiaz, eta sakratiaz, behar dugunian, eta plazer dugunian, gure arimak hatzen, entertenitzen, eta sainktifikatzen ditu, gu nor bagira, gutan ezpada faltarik, digneki presenta bagite ber mahai sakratu hartara, berak erran dian bezala, Caro mea verè est cibus, Sanguis meus verè est potus, ene haragia da egiazko edatekoa. Badea halako adiskiderik, hain lealik, honik, eta segurik? ez, ezta izan ez izanen nola hura gugunat, Amicus est alter ipse, dio batek, adeskidia dela gu gihaur den bat, gu iduribat; gure adeskide handiak Iesus honak, ezkutu solamente maite ukhen bere buria bezanbat, baina orano maite ukhen gutu bere buria beno haboro, zeren bere bizia ezarririk konparationetan gure biziarekin, eta guria, beriarekila, beria galdu baitu, eta iokatu, eta guria salbatu, eta hartan erakusi obraz, bata habaro estimatzen ziala eziez bertzia, haren amorio handia guganat konsideraturik Apostoliak manatzen gutu bat bedera, elgar maita dezagun, hark gu maitatu gutian bezala: Ambulate in dilectione, sicut & Christus dilexit nos & tradidit semetipsum pro nobis oblationem. Ibil zitezte karitatian, eta amorioan, elgar maita ezazie IESU-KRISTOK gu maitatu gutian bezala, eta hark bere buria gugati eman, eta ohoraskatu dian bezala, gure Iesus hona, gure adeskide hona maite eztiana, izanenda desnatura tu gaixtobat haren hilziaz ezta orhituko, eta ez beriaz ere halakoa nola nahi zira onsa hil dadin, nola nahi zira salba dadin, ezta lekhurrik, ez remediorik, orai gerozko, halokoa bizirik dagoela, galdia datza, eta damnatia, zeren ene segond arrazoiñaz ezpaitu kondurik egiten, zoiñek baitio, gure hilziaz orhitzeko, behar dela orhit izan IESU-KRISTEN hilziaz, eta pasione dolorosaz.

        Istoria ederbat irakhurtzen dugu bi adeskide handiz, eta leialez, zoiñak deithatzen baitziren, damon eta Pithias, biak adeskide fidelak, eta segurak, bi adeskide haietzaz egitendu mentione, Zizeron, et balerius, bi author handi haiek, istoriak dio, eta ederra delakoz, nahidut ene libruto hontan ezkhiribuz ekarri, Denis Sirakusako Tiran handi hark bi adeskide brabe, eta leial haietarik bata kondematu ziala hilzera, kriminelak gualdo egin zian hamabost egun heppe, eta spatio, presontegitik ialkirik, bere adeskiden, eta askazien ikhustera ioaiteko, iustiziak refuzatu zian kriminelari galdatu zian heppe, eta spazioa, ueldurrez behin larganza balu presontegitik ialgiteko, eladin bihur karzelura, elezan bere hitza eduki, eta iustiziaz trufa ladin behin kanpoa, eta libertatia ardiaz baleza: zer egindu bertze adezkidiak, sartzen da karzelian adeskide kondematiaren berme, pakto, eta konditione eginik, kondemnatia ezpaliz bihurtzen hamabost egunen barnian, hark igaren behar zian pena, eta suplizioa patituko ziala haren lekhutan, pakto horren azpian, bata ialgida karzeletik, eta bertzia han sarthu haren plazan, zer gertatu da, hitza zen bezala, hamabost egunen barnian kriminela itzuli zen presuntegiala, bere adeskidiaren bere bermeguoatik deliuratzera, Denis Tiranak ikhusirik bataren amorioa, eta bertziaren leialtatia, eta amiraturik bi adeskide haien korajia, kriminelari, eta kondematiari eman zian bizia, eta biak othoitu, bera heren adeskide bere konpañian rezebi lezaten haien adeskide nahizela bizi, eta hil.

        Nork eztu amiraturen, eta ohoraturen bi paganoren artian amorioabat hain leialik, eta relijiosik, eta haien alderat, Tiran handibaten kortesia, eta klementia handia. Baina neure adeskidia, nork eztu amiratuko, eta adoratuko, Iesus gure Iaunak, gratiazko legian, guri orori erakhusi dian amorioa, eta adeskidetarzuna, gu oro, natura humanoa oro, personer zagoen, eta kaptibo deabruaren karzelian, zer egindu gure Iaunak, gure adeskide handiak, eta leialak, karzelian sarthurik gure plazan, hantik idoki gitu oro, eman orori bizia, eta libertatia, eta berak beria galdu, eta iokatu, gure salbatzeko, Exinaniuit semetipsum formam serui accipiens, & habitu inuentus, ut homo, bere buria, ezdeüstu du, egindu bere buria esklabo, eta kaptibo, eginda gizon, gizonaren salbatzeko. Eztu nahi deus guganik gure adiskidiak, bere amorioaren, eta adeskidetarzunaren rekonpensutan gure amorioa, gure bihotza, gure borondate hona eta gure adeskidetarzuna baizi, hura baita gure adeskide, erraitendu gu haren adeskide izanen girela, haren maniak egin baditugu. Vos amici mei eritis, si feritis quae praecipio vobis, ene adeskidiak izanen zirate ene maniak, eta ene legia begiratzen baduzue. Gure honak, gure ohoria, gure bizia, gure izatia, gure konseruationia, gure Iaunari, eta gure bermiari, zor dugu dugun othoi ohora, eta maita gure honki egilia, giten haren adeskide hura guria izan den bezala, eta nola gure obligationiak harganat, handiak baitira, gure amorioak harganat, eta gure adorationiak, iusto da handi diren eta zeren, hura gure adeskide den bezala, gu ezin beikirate harenak, ezpaditzagu haren maniak onsa begira, eta ezpadugu haren lege saindia, eta berondate saindia konplitzen, gure borondate propia abandonaturik, dugun harena besarkha, han bizi, eta han hil, resolutione saindu horren hartzeko, gure hilziaz behardugu orhitu nik eztakit remedio, ez sekreta, ez bide hoberik, eta gure herioaz orhitzeko, dugun ezkiriba urhezko leteretan bezala, gure bihotzaren erdian IESU-KRISTEN pasione saindia, eta haren hiltze dolorosa. Adeskidebatek beria gaztelutik, presontegitizidokiten dianian, haren berme sarturik, eta haren zorra bere gain harturik, hartzeduna bere morsatz, eta diharuz, bere hon propitik pagatzen dianian, eta gero hari oroz kitanza egiten, eta donatione, promez emaiten hari iagoiti ez deus galdatzera bere hartziaz, eta bere pretentioniaz, baina solamente erraiten draukonian kontent nuzu zure borondate honaz, maita nezazu, eztut nahi kuganik deus, zure amorioa baizi, erran beharda ordu hartan halakoa, adeskide hona dela, leiala, fidela, eta kasi pare gabia, amens egunko egunian, elaite ediren ehunetarik bat, edo biga; zekuria hanbat da gaixto, eta korronpitu, non adeskidetarzuna mundutik akhazatu, eta arras galdu baita, ezta edireiten, tronperia, perfidia, gaixtakharia, eta adeskide falsurik baizi.

        Bada IESUS gure Iaunak halako adeskidia izanda guganat, non gure zorrak oro pagaturik bere odalaren despendioz, deabruaren presontegietarik, ezarri baikhutu libertatian, eman orori bizia, eta berak beria galdu ororen salbatzeko. Ez tago deüs guri galdez, gure amorioaren, eta bihotzaren baizi, nork eztu halako adeskidia maitatuko, eta haren herioaz orhiturik, nor ezta haren ondoan bere hilziaz orhituko, onsa bizirik, onsa hilzeko.

        Gure Iaunak bere buria zordun egin du guganat, ez deüs guganik harturik, baina berak bere plazeriala promez eginik. Hala dio S. Augustin Iaunak, Debitor nobis factus est Deus, non aliquid accipiendo, sed quod ei placuit promittendo. Hongi egile handi hontzaz, haren hilziaz, eta beriaz orhitzen eztena, ezta nahi onsa bizi ez onsa hil, ez eta salbatu. Baina bai, bide handitik, eta largotik Ioan infernurat.

        Maitazaliak behardu maitatu gauza maitatia, harganik deüs honik, esperanza gaberik, eta harganik deüs damurik ahal dukienaz, beldur gaberik, adeskide honak beria behar du diot maitatu, bere adeskidiaren amorekatik, damiaren beldurra, edo honaren, eta probexuaren esperanza konsideratu gaberik, hura date adeskide hona, eta han date adeskidetarzuna oso, eder, eta konplitu, hala dio Zizeronek, Amare, nihil est aliud, nisi eum ipsum diligere quem ames nullâ indigentiâ, nullâ quaesitâ vtilitate; amorio, edo adeskidetarzun hura deithatzenda Amor beneuolentiae amorio xahubat, eta purbat, noiz ere, zure adeskidiak, zure zihauren amorekatik maithatzen baizutu, eta zuk hura, hala hala haren beraren amorekatik. Bada bertze amoriebat ezpaita hain noble, ez hain eder, nola lehena, hura da Amor concupiscentiae, noiz ere gauza bat, edo personabat, maithatzen baitugu, hantik, edo harganik esperanza dugun probexua gatik, eta ez beraren amorekatik, halakoak bere burua maitiago du, eziez bere adeskidia, eta eliro maita bere adeskidia espalu zerbait harganik esperanza, eta haren adeskidetarzuna ezta jeneros, noble, eta delikatu, lehena den bezala.

        Bada IESUS gure Iaunak maitatu gutianian, erosi, eta salbatu, eta gugatik hil, eztu deüs egin bere buriagati, oro gugatik, gure amorekatik egindu, guk ezkundian deüs hari emaitekorik, eta etzian deusetan ere gure beharrik hartan erakhusidu zenbat haren amorioa guganat handi zen, noble, pur, eta delikatu, eta guk nahi ezpadugu hura maitatu haren beraren amorekatik amens dugun maita, ohora, eta adora, harganik ukhen dutugun eta esperanza dutugun dohain, gratia honki handien amorekatik, edo amens, ifernuko pena handien beldurrez berere, bertzela ingratak, eta gaixtoak izanen gira, eta orhitu faltaz IESU-KRISTEN herioaz, guriaz ezkira orhituko, eta gure hilzia, izanenda hiltze gaixtoa, eta malhurosa, Mors peccatorum pessima.

        Alexandre handia egunbatez Ioan zen, Darius Persako Erregia gerlan garaiturik, haren amaren, emaztiaren eta alabaren, hirur Prinzesa eder haien ikhustera, eta bisitatzera eta konsolatzera, zeren gerlan hirurak presoner hartu baitzutian, andere haien kanberan sarthu zenian, andere haietarik gehiena hasi zen lehenik salutatzen Efestion deithatzen zen, Alexandrek zian Aitoren semerik maitenaren, ustez hura zen Alexandre: andere gaizoa, Ezaguti zianian tronpatu zela, eta bata berziagatik hartu ziala, ahalke handibatek begitartia estalirik, konfusionetan baratu zen: baina Alexandrek berehala konsolatu zian, erraiten zerolarik, Anderia, etzira tronpatu, efestion bertze Alexandrebat da, Ephestio est alter Alexander, Efestionek baliodu Alexandrek bezanbat. Prinze hark konsolatu zian andere hura heldu zaukon ustegabiaz, eta erakhustera eman Efestion zenbat maite zian, eta nola bere buria bezanbat estimatzen zian.

        Baina IESUS gure Iaunak erakhustera emandu bere pasionian, bere buria bezanbat, eta gehiago maite guntiala, zeren gure plaza harturik, guk meritatu gundian pena, eta tormenta, berak, gure lekhutan bere personan igaren baitu, eta patitu, deliuratu gutu kondemnatuz geroz burreuen eskuetarik eta berak bere buria gugatik haier largaturik, eta abandonaturik, bere bizia eta odola galdu, eta isori, guri salbatzeko guriaren, estimatu gutu, eta maitatu bere buria bezanbat, eta gehiago. Adeskide maite harzatz, eta haren pasione dolorosaz orhitzen eztena, ezta orhituko beriaz, eta bere behar ordian, eztu edirenen adeskiderik lurrian, ez zelian, eta bai etsai franko ifernian.

        Antikitatiak bertze orduz amiratu du, eta ohoratu, Orestes, eta Pilades bi adeskide handiren amorio handia, eta amorio leiala, Errege Thoantesek, Orestes galdu nahi zian, eta kondamnatu hilzera, emandu manu bere soldadoer, orestes har dezaten, eta masakra, soldadoak heldu dira, eta ediren Orestes, eta Pilades elgarrekila, ezagutu gabe koiñ, koiñ zen, iakin gabe, zoiñ zen Orestes, zoiñ zen Pilades, galdo egin dute Orestes zoiñ zen, hasida mintzatzen Pilades, eta dio, ni niz Orestes, haur nizala Orestes, oren berian, Orestes minzatuda, eta dio, ni niz Orestes, zen bezala, bata bertziagati hil nahi ziren bi adeskide handi hurak, eta inozentak, ogendunari bizia salbatu zian, Thoantes Erregiak, eta haren soldadoek ezagutu faltaz, zoin zen Orestes, zoiñ zen Pilades, zoiñ zen ogenduna, zoiñ zen ogenik etziana.

        Egiaz erran beharda bi adeskide hurak leialak, eta segurak zirela, zeren inozenta nahi baitzen hil, kriminela gatik, eta kriminelak ezpaitzian nahi inozenta haiatik hil ladin.

        Neure adeskidia, amira ezazu, ohora, maita eta adora, gure adesgide, hona, leiala, eta segura IESU KRITO Iauna, guk behar gundian hil, bekhatia zela kausa, eman zen arresta, prononziatu sententia, legia pausatu, gizon orok, hil behar ziala eternalki, heldu da IESUS gure adeskidia, ogenik etziana, faltarik etziana, inozenta, gizona zen ogenduna, falta egilia, kriminela, inozenta hil da, kondemnatu zenagatik, iustoa, iniustoagatik, hala dio Apostoliak, Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, iustus pro iniustis. Eta berak bere bizia galdu gizonaren salbatzeko.

        Errandu IESUS gure adeskidiak bere aita eternalari, gizanaren alde, bertze orduz poetak erraiten zian bezala Nisus eta Eurialus, bi adiskide handi,

                Me me adsum qui feci in me conuertite ferrum,

                O rutuli, mea fraus omnis, nihil iste nec ausus,

                nec potuit.

        Ene Aita eternala, ni niz ogenduna, gizonak eztu ogenik, nik pati dezadan, eta salba dadin gizona. Neure adeskidia, IESUS zure adeskide honaz orhit bazite, bide honian zira, zure azken orenaz orhiturik, onsa hilen zira.

        Kodrus Athenasako Erregiak, enzunik, biktoria bere etsaien kontre ezin irapaizten ziala bera ezpaladi hil konbatian, eta enzunik orakliak eman ziala errapostu haren etsaier, galdia zirela, Kodrus hil balezate, enzunik halaber, haren etsaiek eman zutela defensa biziaren penan, bere armadako soldadoer, ogenik elezaten egin, eta ez kolpurik eman Kodrus Erregiari, orakliak erran zian bezala, biktoriaren hobeki irapaitzteko; Errege hon hark, zer egindu, bere resumaren salbatzeko, eskale pobrebaten abitiak harturik, eta bere buria desgisaturik, bere buria hilerazi zian kolpuz, bere armadaren, eta bere herriaren, bere biziaren despendioz salbatzeko; errege hona zen Kodras, hark bere populiaren bizia maitiago zian, eziez beria.

        Baina IESUS gure Erregia, oraino Errege hobia izanda guretzat, salbatzen ahal zian, lehen erran den bezala, bere populia, bera hil gabe plazer ukhen balu, baina guri erakusteko maite gundiala, gure adeskide hona zela, bere Dibinitate adorabliaren abitu ederrak gorde ditu, eta estali, gure humanitate miserabliaren pian, eta desgisaturik gure haragiaren pian, bere buria deabruari, eta mundiari kasi ezagutu erazi gaberik, hilda gugati Kaluariako mendian, salbatu eta erosi bere populia, bere odolaren despendioz, Apostoliak erran dian bezala, Empti estis praetio magno, pretio, eta soma handitan erosiak girela.

        Neure adeskidia, IESUS zure adeskide honzaz orhitzite, nahi bazira, eta ez orhituko zira zure hilziaz, eta bide hontan sarturik, onsa hilen zira bide ederrian ezta behar gelditu, goazan aitzina ikhusi behar dugu hirur garren arrazoiña.