ONSA HILTZEKO BIDIAREN

BIGARREN KAPITULIA

Kapitulu huntan frogatzen da Eskritura

saindiaz, lege zaharraz,

onsa hiltzeko bidia, dela hiltziaz

orrohoitzea.

        Espiritu saindiak emaitendu manu, eta konseillu onbat mundu orori Salamon zuhurraren ahotik, erran dianian, Memorare nouissima tua, & in æternum non peccabis! orhitzite zure azken orenean helduko diren gauza berriez, eztuzu iagoiti egiñen bekhaturik.

        Nobisima hitz hunek siñifikatzen du herioaren orena, eta manatzen du bat bedera hartzaz orhit izatera, edo oraño siñifikatzen du, arima galdien penak eta supplizio eternalak, zeintara, demonio ororen konpañian kondemnaturik ioanen baitira hillez geroz, herioak bekhatian atrapatzen eta surprenitzen baditu, edo siñifikatzen du arima hurusaren eta salbatiaren felizitate, eta kontentamendu æternala, zeintara segurki eta infaillibleki sartuko baita zeruko Erresuma handi hartan, Ienkoaren gratian mundu huntarik partitzen balin bada oraño siñifikatzen du iuiamendu partikularra, noiz ere arima bat gorpitzzetik ialki den bezaiñ fite Ienkoaren Tribunal iustuaren aitzinera presentatzen baita eta han Iuie iustu haren aitziñian, haren obra onak, eta gaixtoak oro examinaturik, eta balentza batetan, bezala onsa pisaturik, gorpitza lurrera baitoa, eta arima edo Ienkoarekien Zeruko gloriara baitoa, edo sekulakotz ifernura demonio orokin kondemnatzen baita, hori da iuiamendu partikularra, erran dut iuiamendu partikularrean Arima badoala, edo Parabisura, edo Ifernura, zeren Purgatorioa baita heren lekua, hara Ioanik ere, segur baita, handik denbora konpliturik parabisura Ioanen dela edo endelgatzen da, nobisima hitz hartzaz, iuiamendu jenerala, noiz ere azken iudizio jeneral haren egunian, IESU-KRISTO gure Iauna jinen baita hillen, eta bizien iuiatzera, eta orori onei, eta gaixtoei, gorpitz arimei, errekonpentsaren, edo punitionearen emaitera, onei parabisua, eta gaixtoei Ifernua, Zeruaren eta Lurraren aitzinian, eta Aingeruak egonen baitira Iuje haren aldian inguru, inguru tronpeta soñuz onen alde eskhuñian, eta gaiztoen alde ezkerrean berezirik ezarten, eta gisa hartan mundu bisible eta unibersal hunek, bere azken fiña, eta azken korsua ukenen baitu, horiek dira, nobisima, hitz hunez endelgatu behar diren gauzak, eta horietzaz orhit giten, dio Salomonek, bekhaturik ez egiteko, onsa bizitzeko, eta onsa hiltzeko. Memorare nouissima tua, & in æternum non peccabis. Orhitzite hiltziaz, eta iagoiti eztuzu eginen bekhaturik.

        Gauza segura da, eta duda gabia, gizonak, eta emaztiak gogoan ardura eduki badeza, bere Arimaren, eta gorpitzzaren separationia, mundu hunen azken fiña, eta akhabantza, Ienkoaren aitzinean Arimaz egiñen den iuiamendu partikularra gorputzaz, eta Arimaz azken iudizionian izanen den iuiamendu jenerala, Ifernuko pena æternalak, Parabisuko plazerak, eta deliziak, eta mundu hunen galtzia, eta desegitia, iagoitik, ez batak, ez bertziak, eliroite Ienkoa ofensa, ez bekhaturik egin.

        Hanbateki bekhatoria saluationezko egitekoan, nahi bazira behatu Salomoni, hiltziaz orhit zite, eta onsa hiltzeko bide hoberik, iagoiti eztirozu ediren.

        Nahidianak fruktu onik ian eta gozatu, heldu denian zuhaintzian den lekurat, lurrian zuhaintz haren pian diren frutietarik, eztu hartzen, ez iaten zuhur bada zeren kommunski lurrian diren frutu onak, gaixtoak baitira, eta hirotiak, eta ez batere naturalak, baiña sogitendu goiti, eta zuhaintz haren gaiñian diren frutu on, fresko, delikatu, eta khirestu eztiren haietarik iatendu, eta haietzaz bere ahoa, eta bere estomaka reskatzendu, alegeratzen, entertenitzen, eta asetzen.

        Mundu hau, zuhaintz handibat idurida, haren pian diren frutiak, oro khiretsu, korronpitu, satsu, eta pozoatu dira, hetarik ian badezazu, galdu, zira, hil zira baiña egizu so goiti, zuhaintze haren thima, baita Zerua, hantik hartzazu, nahi ziren bezanbat frutu haiek emanen drauzie gozo eta zapore onbat, ianago, nahiago, zure arima appetitua zorrozturik gelditukoda, eta gozo onian edirenen du bere asia, eta bere asian gozo ona, frutu delikatu, eta admirable haren esparantzak eta desirkunde handiak, erranerazi zian David Erregiari, Satiabor cum apparuerit gloria tua. Iauna lurreko frutiek ezin asetzen nute, baiña zure gloria behin ikhus badezat, ordian ene arima, bethe, ase, eta konplitu izanenda.

        Eta nola Zeruko onak eta frutiak baitira alde orotarik on eta segur, hala hala lurrekoak dira alde orotarik falso, flako, eta tronpur, hargatik errandu Apostoliak, quæ supra sunt sapite non quæ super terra, gogoa eman ezazie lurreko onei, eta frutiei, eztezaziela haietarik ian, baiña egizie so goiti, Zeruko onei, eta frutiei, eta haietarik ian ezazie. kondatzenda Mithridates Ponte herriko Errege handibat beldurrez bere Erresuman, edo kanpoan, zonbait traidore jende gaixtok pozoaturik hillerazi lezaten inuentatu ziala, egin, edo egin arazi ziala kontrapozoa admirablebat, pozoa ororen kontre erremedio bat, zeini eman baitzian bere izena izena, eta deitha errazi, Mithridata, eta mudian zen egun gutiez, bere Mitridat hartarik, iaten, eta errezebitzen ziela, bere bihotzaren, pozoa ororen kontre azkartzeko, eta segurtatzeko, eta nola Erregiak, hala nola, nor nahiden, fortunaren iokoaren eta errotaren pera noizik behin, errorten ahal haitira, egun batez, Errege gaizoa gerlan, erori zela Erromako jenden, bere etsaien eskura, eta nahigabez desohore hura bere personan ikhusi, non ororen mirail, eta ororen hirrigarri, Erromako hirian Kaptibo eta presoner estekaturik, eta trokaturik sarladin, bere hala, hartu ziala, eta ian, ediren ahal zian pozoarik bortitzena, eta biziena, ustez berak bere buria hilen zian, baiña aurher eta inutila izan zen, Errege haren inseia, zeren, nola haren bihotza lehen mithridat kontrepozoa hartzaz ezkartu baitzen orduko pokoa hark, zonbat ahal baitzatekian azkar,, eta biolent etzian uken aski indar haren kontre, hari biziaren edekiteko, eta hala Errege miserable hartzaz etsaiak egin zian plazer ziana.

        Bekhatoria, othoi, eguñian behin hasirik zure gastetasunean harrezazu kontrepozoa huntarik, eta hartzaz zure Arima azkar ezazu eta bazka, eta segurtazite hala egin badezazu eztizula iagoiti bekhaturik egiñen, In æternum non peccabis, eta hanbateki onsa hilen zirela zeren zure arimaren etsai gaistoek, emanik ere hari pozoa, eztizu ukhenen indarrik haren kontra pozoa hark hari edekiteko gratiaren bizia, haren barnian den, mithridat, kontrepozoa eder, oneta haitu hura dela kausa, zeiñ baita, herioaren memoria, hiltziaz orhitzia.

        Naturalistek diote bipera, dela Suge mota gaixtobat, Zeiñek bere ausikiaz Jendiak, eta Animalak pozoaturik kommunski hiltzen baititu, eta haren ausiki geixtoaren sendotzeko, eztela erremedio hoberik, edo kontrepozoa seguragorik, nola, bipera, Suge haren beraren herhautsa. Sugiak behar diala erre, eta gero herhaustu denian, non ere baita zauria, eta ausikia, han ezarri eta applikatu Sugiaren herhautsetik, eta zauria, eta mina, quand & quant sendotzen direla.

        Neure Adeskide maitia, nahi ezpaduzu Deabru Suge gaixto hark zure Arimari ausikirik, edo zauritik egin dizon, edukazu zure bihotzaren kanberan, herioaren herhautsa, estuzu perilik, minik egindiezazun bekhaturik egin baduzu, Suge hark, Deabriak, ausikirik, zure Arima zaurtia bada, herioaren herhausetik eman ezazu applika ezazu miñari, eta zauriari, ene gain, zauria eta miña ezpadite bertan sendo bekhatian bazira, hantik ialgiteko, bekhatian ezpazira, hartara, ez erorteko, Zeruko eta Lurreko Barbarek, estute edirenen erremedio hoberik, zuri emaiteko, nola baita herioaren herhautsa, hiltziaz orhitzia.

        Hargatik Salomonek berak, nola iakintsun baitzen ofizio huntan, eta baitzakian Arimen onsa sendotzen, eta eritzetik begiratzen, errandu ederki, eta zuhurki, gure aitziñian hil denaren personan, Memor esto iudicij mei, sic erit, & tuum, mihi heri, & tibi hodie, orhitzite ene iuiamendiaz, hala, hala ikanen duzu zure aldian zuria, atzo zen ene aldia, egun izanenduzu zuria, edo ene aldia egun duzu eta bihar izanenduzu kuria eta zeren luzamendiak, eta remitiziak gerotik gerora, eta egunetik egunera periloz eta danjeroz baitira, bekhatoria konsidera ezazu pasaje saindu huntan Termiñoa eta Denbora labur direla, erraiten diala atzo, eta egun, egun eta bihar, guri erakhusteko, nola atzo danik egun draiño, egun danik bihar draiño, arte hura baita labur, eta hertsi, de lunes á mates, pocos sont los artes, Españolak erraiten dian bezala, Denbora hertsi, eta labur hartan, egun oroz, gau oroz, oren oroz, momentu oroz, goizian, eguberditan, arratzian, hiltziaz, herioaz, eta gure azken orenaz behar dugula orhit izan, bekhaturik ez egiteko, onsa bizitzeko, eta hobeki hiltzeko.

        Salomonek berak, hobeki gure bihotzian, eta gure borondiaren erdian herioaren orhitzia, eta memoria, iosirik, itzaturik, eta eskribaturik, utzi dezan, erraitendu giza hontan, Quid superbis terra, & ciuis, Gizona eta Emaztia lur zira, herhautz, zira, eta zergatik, urgillian, eta superbian sartzen zira, erran nahi balu bezala, mundu orori, Aita Saindia, Kardinalia, Ap-hezpikua, Apheza, Enperadoria, Erregia, Prinzia, Duka, Komtia, Markisa, Baroiña, Aitorensemea, Laboraria, Aberatsa, Pobrea zer hari zira, zer diozu, zer nahiduzu egin, erran, edo pensatu, lur zira, herhautz zira, mortal zira, etzirela hebentik harat, urgillutzu, glorioz, eta fanfaron, hil behar ezpazunu bezala, orhitzite lur zirela, herhautz zirela, eta zure hiltziaz orhiturik, bizitze saindubat besarka ezazu sainduki hiltzeko.

        Nahidut sinhetsi, eta sinhestendut, Eliza saindiak, baita IESU-KRISTOREN Espos maitia, egia ororen iabe, eta habe handia haren odol pretiosaz erosia, eta ikutia, haren beraren Espiritu saindiaz gidatia, eta gobernatia, urtian behin garizumaren lehen egunian, hausterri egun saindian, hautz benedikatiz, fidelen ororen buriak, eta belarrak, Aphezak zeiñatzen dutianian eta erraiten hitz eder hoiek, Memento homo, quia puluis es, & in puluerem reuerteris, orhitzite gizona, herhauts zirela, eta herhaustu behar duzula, eztiala ukhen bertze pensamendurik, ez bertze intentionerik, guri orori othoitzia, representatzia, eta gomendatzia baizi, ardura, eta posible baliz, bethiere orhit gintian herioaz, amorekatik haren Espos sandiaren bizitze saindiaz orhiturik, eta hark gugati Kaluariako Mendian bi Ohoiñen artian iragan dian herio, eta pasione dolorosa, gure begien aitzinian, mirail ederbati bezala harturik, haren imitationetan, bekhaturik egin gabe bizirik, haren gratian hiltzeko dohaiña, eta fortuna ona, ardietz, eta irabaz ahal gendezan.

        Orhit niz neure gastetasunean ikhusirik Pariseko hirian (zeiñ baita Franziako Erresumaren hiri Kapitala gure Erregeen egoite, eta habitatione komuna, eta ordinarioa, eta lur orotako hiri ederren, eta handien, edo lehenbizikoa edo bigarrena) Eliza handibat, zein deithatzen baita Inozenten Eliza, eta Eliza hartan ikhusidut ilherri handibat, Zeiñetan hil estranjer ororen gorpitzak ehorsten baitira komunzki, eta kanpotikoek bere Hobiak eta Sepulturak edireten baitituste ilherri handi, eta zabal hartan, hillen hezurrak goiti daude galerietan inguru, inguru, alxaturik eta hedaturik, eta hezur haien pian, hillen hezurrak minzatzen balira bezala, hitz hoiek daude, Eskriturian iarririk lenguaie Franzesian.

                Nous avons esté comme vous

                Vous serez aussi comme nous.

        Erran nahi baitu eskaraz, gure lengajian, izan gira ziek bezala, ziek ere izanen zirate gu bezala.

        Eta gero hitz Franzez haien pian, irakhurtzen dira hitz eder batzu latiñez eskrituran iarririk, hilen haien hezur berak, biziei mintzatzen balira bezala, gisa huntan.

                Ibo, Ibis, Ibit,

                Ibimus, Ibitis, Ibunt.

        Explikazen baitira, gure lengajian euskaraz, fazoin huntan, Ioanenitz, Ioanen zira, Ioanenda, Ioanen gira, Ioanen zirate, Ioanen dira.

        Bekhatoria, neure bihotza, agian izan zira Parisen, agian ez, eta han izanik ere, agian etzira orhitu hilen ezurrek, biziei, erraiten dutien hitzez, eta proposez, baiña aumenz, zure parropiako Elizan sartzien zirenian, egizu sobat zure aitzinian Ioan diren zure askaziak, adiskidiak, eta zure ezagutiak, eta orhiturik haien hilziaz, orhitzite zuriaz, konsidera ezazu, izan direla hek bere denboran, zu zurian ziren bezala, edo gehiago, edo gutiago, eta zer ere ahal baitzinateke, zure orena, eta zure aldia jin dadiñian, nahi bazira, eta ez, zure bizarrak eta zure muthurrak despit diala, haiek bezala herhaustu eta hil beharduzula, hori zure gogoan eta bihotzian harturik, rekiem, bedera, hil gaizo haiegatik, Elizan barnen edo kanpoan erranik, edo erran erazirik, batere bada haien artian, onsa hildenik, egizu onsa, haien hilze onian zure parthe onaren ukhaiteko, batere bada haietan gaizki hil denik, fiñ gaizto, egin dianik, haien etsenplutik, zure probetxua eginik, korriji zite reforma zite egizu penitentia, damna etzitian, hek galdu, eta damnatu diren bezala.

        Erranendu zonbaitek, orga ezarri dudala idien aitzinian, zeren neure onsa hiltzeko bidiaren brogatzeko Salomonen hitzak aitziñ aitziñian lehenik allegatu, eta raportatu baititut, eta gero ondoan David Erregiarenak, baitzen Salamonen aita diñia, baiña eztut ansia, ala gibela, ala aitziña, aita seme hoiek biak ederki, eta sainduki minzatu dira nik hasi dudan bidiaz, zer ere baita, eta zer ere izanen baita, aitak ukhenendu semiak eztian ohore hura, bere bekhatien onduan, penitentia handirik egiñik, eta hartan hilik, Eliza saindiak edukiten baitu, saluatu dela, parabisuan saindu handibat dela, semiak aldiz, utzidu eliza saindia dudatan, ala zen saluatu, ala damnatu, eta Elizako Doktorak ere, nork bere opinione partikulara besarkaturik, baitziek saluatu dela, bertzeek eztela, batak bai, bertzeak ez, bi partoetan iarri dira Salamonen Arimaren egitekoaz, eta nola pundu hau iuje ororen iujiaganik baita dependitzen, dugun hari remeti, eta goazan atziña gure bidian, eta ikhusirik Salomonen manu, eta konseidu ederrak, eta saindiak onsa hiltzeko moienaz ikhus dezagun zer erraiten, dian egiteko hartan berian, haren Aitak Errege David saindiak.

        Agerida eskritura saindian David Erregiak gure Ienkoa bi okasione handitan partikularki ofensatu eta desoharatu ziala, lehena zen noiz ere Bersabea edurraren amorio desordenatuak itsuturik, eta haren buruko huna nahasarik, eta kordokaturik, berzzeren emaztiaren ondoan ibilli baitzen, eta hari bere senharra, uria, hil erazi baitzian, hobeki moien hartzaz bere desirkunde gaixtoen harekin konplitzeko, eta beldurgabe hartzaz plazer zianian, plazer zianaran egiteko, eta kolpu batez bi bekhatu handi, eta grabe baitzutian kometitu, heriotzia, eta adulterioa, bekhatu haien punitionetan Errege hura galdia zioen, eta damnatia sekulakotz, Ienkoak hartzaz miserikordia ukhenik, ezpalu abertitu eta mehatxatu bere faltez Nathan profetaren ahoaz, eta hark, Peccaui, erranik, bene penitentiaz ezpalu reparatu bere bekhatia, eta bere falta.

        Bi garren aldian David Erregiak, gure Ienkoa ezarri zian koleran handizki, territatu, samurtu, eta khexa erazi haren kontra, zeren Erresumako populia kondutan eta roletan ezarten ziala, sobera glorifikatu baitzen, superbian eta banitatian sarthu bere buriaz, ordian ere, Errege miserable hark, galdu eta peritu beharzian, Ienko miserikordiosak ezpalu egorri Profeta Gad hargana, haren mehatxatzera bere egin zian faltaz, eta ezpalu berriski Errege kriminel hark bere dolu, eta penitentiaren moienez bere bekhatiaren barkhamendia irabazi, han berian Eskriturak erraiten dian bezala, Ego sum qui peccaui, ego iniquè egi, isti qui oues sunt, quid fecerunt? vertatur obsecro manus tua contra me, & contra domum patris mei. Iauna, ninuzu bekhatotoria, ninuzu gaizki egilia, hoiek ene ardiak dituzu, hoiek eztizie ogenik, zure koleraren azotia, ene, eta ene exiaren kontre itzul ezazu.

        Neure adiskidia, nahi baduzu ikhasi David Erregiaren sekretia, nola ialki zen bere bekhatutik, nola perseberatu zian, nola onsa hiltzen, iakin ezazu etzela bertzerik hiltziaz orhitzia, baizi, herioaren beldurra, hura zen haren bidia, haren arma, eta haren kontrapozoa, bere etsaien ororen garaitzeko, hala berak aithortzendu, Cor meum conturbatum est in me, timor mortis cecidit super me, herionaren beldurrak ikharatzen tu ene kaiñak, eta ene hezurrak, herioaz orhitzen nizanian, estat onik ez ianian, ez edanian, ez loan, ez jinian, ez Ioanian, ene Arima, eta ene Gorpitza, zaurtu, eta kolpatu dira herioaren beldurra dela kausa.

        Errege Davitek ezpatian ediren erremedio hoberik gratian egoiteko herioaz orhitzia beno erran beharda botere handi diala hark, gizonaren, eta amaitiaren ienkoaren legiaren pian xuxen, eta ferme egon eraziteko errege gaizo hura, herioaren beldurra bere bihotzian iauntsiz geroz, edo beztituz geroz, ardura mintzo da bere herioaz, bere herhautsaz, bere penitentiaz, bere Psalme orotan kasi. hartakotz ere Ienkoaganat konuertituz geroz egin zuzian kazpi Psalme Penitentialak, suiet eta materia hontan berian haietarik lehenian dio, Lauabo per singulas noctes lectum meum, & lacrimis meis stratum meum rigabo, Iauna orhiturik hil behar dudala, eta zure aitzinera presentatu, zure beldurrez eta neure bekhatien doluz, eta desplazerez, gau oroz egiñen dizut nigar, eta neure nigarrez, neure ohia, bustiren, trenpaturen, eta ukuziren dizut.

        Cinerem tanquam panem manducabam, & potum meum cum flectu miscebam. Herhautza ogia bezala iaten nian, eta neure edana nahastekatzan nuian neure nigarraz, dio hark berak erran nahi du, apairu aldikal, neure ian edana egiten dudan ordu eta oren oroz, neure hiltziaz herioaren herhautsetik, edanari neure begietako nigarretarik, nori bere iakia, egun oroz maiten nian.

        Profeta hark berak dio bertze lekhu batetan, Fuerunt mihi lacrimæ, panes die ac nocte, ene nigarrak, ziren ene ian, edanak, eta ene hazkurria gauaz eta egunaz, delikatuki, eta friantki bizi zen Errege hura haren mahagñian etzenian zerbitzatzen haren platetan berze haragirik, ez biandarik, ez haren flaskoetarik emaiten edatera bertze mahatsarnorik, haren bi begietarik erorten zen nigarretarik baizi. Erran balu bezala, ene gorpitzari emaiten dudan oren guziez bere refektione korporala, oren berian neure Arimari emaiten dut bere refektione espirituala, egitendut nigar bihotzez berere, orhitzenitz neure hilziaz neure bekhatiez, neure Ienkoari eman behardudan kontu hertsiaz, eta gero nigar hetzaz, eta orhitzen hartzaz allegeratzendut, eta konsolatzen neure Arima tristia, eta Arima gaixoa.

        Errege penitent hark berak orhitzen zenian bere hilziaz, eta bere bekhaties, beldurrez elezan aski penitentia egin bere faltez, eta ikhusten zianian etziala bere bihotzian kontritionia aski handi, nigar egiteko, eta bere nigarrez bere bekhatien xahatzeko, eta haietzaz ukutzeko, othoitzez zagoen ienkoari igorlikon gratia haren bihotz gogorraren, eta hotzaren, espiritu saindiaren suiaz berazetzo, urtzeko, ematzeko bere gogora bere bi begietan behera nigarrez, bi itkhurriren egiteko, hobeki bere barkamendiaren izateko gratian perseberatzeko, eta fiñian onsa hiltzeko, haren othoitzia irakhurtzen dugu Psalmo huntan, Cibabis nos pane lachrimarum, & potum dabis nobis in lachrimis in mensura. Iauna egizu ogibat ene nigarres, eta ogi bartzaz, othoi ardura, ardura bazka nezazu, egizu ene nigarrez beharden edatekobat, eta hantik indazu edatera beharden izariak eta mesurak gainti eginik ere, eztizut ansia neure zorrak onsa, eta iustoki pagaturik, zurrekin bizirik, zutan hiltzen banitz ene ian, edana hebentik harat den gauaz, eta egunaz, nigarra, eta kontritionia, hurak badutut ber, esperantza dut ene orena jin dadiñian hiltze onbat ukhenen dudala.

        Neure adeskidia nahi baduzu egia frogatu erran diren Psalmo hoietan erranen duzu David Erregia bekhatore handibat izanik, penitent handibat izan dela zeren bere bekhatiez, eta bere herioaz ordu onez orhiturik saluatzeko bide ona xerkatu eta ediren baitzian, hanbateki errazu penitent handi hark bere salbamendiaren obligazionia oro zor ziala herioaren memorioari salbatu zela, zeren herioaz orhitu baitzen, eta damnatu izanen zela herioaren orhitzia, eta beldurra ukhen ezpalu hori errandu Psalmo debot huntan, Circumdederunt me dolores mortis, & torrentes iniquitatis conturbauerent me, dolores Inferni circumdederunt me, præoccupauerunt me laquei mortis. Unguratu nute herioaren penek, eta dolorek, eta ene inikitatiaren nonbre handiak, eta grabitatiak, nahasi nute, eta lotsatu, Ifernuko penen, eta herioaren lazoen beldurrak, ikhusi banitu bezala, harriturik, eta lotsaturik, ene arima, eta ene gorpitza, karzelian, eta presondegian daude, iduritzen zaut, herioa eta Ifernua, neure begien aitzinian ikhusten ditudala, errege penitent handi honen debotioniari, kapitulo hontan, azken konklusioniaren emaiteko, eta hark herioari zonbat ohore, eta respektu eman dian, behazite azken Psalmo huni, eta ordian zure bekhatiez, eta zure hiltziaz orhiturik, ene adeskidia, egizu nigar edo bihotzez edo begiez.

        Egunian hiruretan neure Ienkoari, neure laudorisak, eta neure esker alagestak errendatuko diotzat, zeren ialkirik neure bekhatietarik, eta herioaz orhiturik, bide onian iarri benitz erranendut mundu orori, Aingeruej, eta gizonej, Zeruari, eta Lurrari, hilej, eta biziei, zonbat on den Ienkoarekin izatia, eta zonbat damu den harenganik apart izatia, eta esperanza dut Ienko handiak ene boza, eta ene oihia entzunen diala, arduraxiago ere beharnuke, baiñan aumens egunian hiruretan, arratsian, goizian, eguberditan, eztut faltarik, egiñen, kantatzera goraki, eta publikatzera mundu ororen aitziñian, zonbat gratia, eta zonbat miserikordia Ienkoak egindian ene arimari, bekhatiaren larru zaharra utzirik, gratiaren larru berria iauntsi dut, eta beztitu, dio Errege penitentak, Vespere, & manè, & meridiè narrabo, & annuntiabo, & exaudiet vocem meam.

        Sinhestendut Eliza saindiak IESU KRISTOREN Esposa maitiak eta ederrak, Errege debot hunen imitationetan, zuhurki, eta sainduki ordenatu diala, egunien hiruretan Elizako zegñiak populu fidelen artian ioerazi litian, goizian, arratzian, eta egerditan, eta kostuma honest, eta laudable hori, komunzki deithatzenda Abe Maria ezkillen ioitia arratsian, goizian argi zeigñiak, egunerditan egunerdi zeiñiak, halaber dadukat Eliza saindu hark berak, ukhen diala borondate, eta intentione ezkillaren soiñuez gure bat bederaren obligatzeko, eta abertitzeko, gure sortziaz bezala, gure hiltziaz ere aumens egunian hiruretan berere, haiñ bertze aldis orhiturik gure herioaz, eta ialkirik gure bekhatietarik, ikhas gendezan prest egoitera egurukiteko gratian gure herioaren, eta onsa hiltzeko.

        Koinbat Doktor debotek diote zeiñu horien joitia jindela, guri representatzeko hemabortz Misterio prinzipalen, zeiñ baitira partituak hirur bortzetara lehen bortzak Misterio ioiosak, Bigarren bortzak, Misterio dolorosak, hirur garren bortzak, Misterio gloriosak.

        Bertze batzuek diote handik endelgatzera emaiten dela Elizako hirur misterio handiren ezagutzia, zeiñ baitira, Anuntziationia, Resurrektionia, eta pasione dolorosa. Lehena egin zela, arratsian, bigarrena goizian, hirurgarrena egunerditan hartakotz Elizan ezkillak hiruretan joiten direla, arratsian, goizian, eta egunerditan hirur Misterio haien memoriaren gure espiritiaren barnian ezarteko, eta haren pitzeko, eta haietzaz orhitera ziteeo.

        Neure adiskidia zer ere baita kostuma horzaz Errege penitent handi harzaz orhiturik, eta harturik haren etsenplia zure gida, eta zure mirail, eztadin iagoiti iragan egunik, hemendik harat, non hiruretan, etzitian orhit zure herioaz, hala egin badezazu, esperantza dut David Erregia, bekhatian bezala imitaturen duzula penitentian bizi zireño, eta hiltzian ukhenen duzula zure Arimaren pausia, eta Ienkoaren benediktione saindia.

        Egun batez Ezexias Errege handi hura bere ohian zagoen hiltzeko pundian eritarsun handibatez kolpatia, hala dio Eskriturak, Ægrotauit Ezechias vsque ad mortem, Ienkoak Isaia Profeta igorri zian Errege eri haren bisitatzera, bisita hartan Profeta mintzatu zen Erregiari gisa huntan, Dispone domui tuæ, quia morieris, & non viues. Errege Ezexias Ienkoaren partez manatzen zitut eta abertitzen, emandezazun zure Etxeari, zure familliari eta zure egitekoei beharden ordria, eta errekeitia, egizu zure ordeiñia bihar hil behar duzu zuriak egindu. Errege hark, entzun zian bezain fite Profetaren ahotik bere herioaren berria eta mezia, Eskriturak dio, bere begitartia paretiari itzulirik othoitz hau egutñ ziala Ienkoari, Iauna othoi, orhitzite, neure zekuria, eta neure denbora ahal bezanbat, zure zerbitzuan eta zure beldurraren pian enplegatu dudala, zer ere zure begien aitzinian uste beinian, zela on eder iusto, eta laudable, haren egitera entsaiatu nizala, eta orai, othoi indazu dohaiñ, eta gratia neure bekhatiez dolu, eta desplazer izateko, indazu espatio, denbora, eta termaiñu neure bekhatiez penitentia egiteko, eta ber orenian bere orationia akhabaturik bere bi begietan behera nigarrez, bi ithurri handirik egiñ ziala Fleuit Ezechias flectu magno. Ordian gure Ienkoa mintzatu zela Errege hari gisa huntan, Audiui orationem tuam, & vidi lachrimas tuas, ecce adjiciam super dies tuos, annos quindecim, & de manu Regis Assiriorum eruam te, & Ciuitatem istam, & protegam eam, Ezexias ene adiskidia, enzun dut zure orationia, eta othoitza, eta ikhusi ditut zure begietan behera ialki diren nigarrak, sendo zira, aldi huntan emaiten drauzut bizia, eta zure egunak luzatzen ditut hamabortz urthez, zure kontritioniaren, eta nigarren amorekatik, Asiriako Erregia, baita zure etsaia haren eskuetarik, zu zure hiria, eta zure Erresuma oro deliuratuko ditut eta defendatuko, mundu ororen kontra. Neure Adiskidia, sogizu herioaz orhitziak zenbat indar, bothere eta bertute dian, bihotzbat beratzen du, den gogorrena hantik idokitendu nigar, Ienkoari edekitendu bere kolera, eta armak, eskuetarik, eta haren arestak, eta dekretak ere aumens kominatorioak kanbiatzen ditu, luzatzen, ematzen, eta moderatzen, eduzazu solamente herioa zure gogoan, eta zure bihotzian, hura han baduzu ber, egiñen duzu Ienkoaz nahi, eta bahar duzun oro, Ienkoak ere bere aldetik egiñendu zuk plazer duzuna oro, hanbateki Ienkoa, eta zu, biak bat izanen zirate, zu Ienkoarekin eta Ienkoa zurekin gratiaz lurrian, eta zeruan gloriaz.

        Ezta edireiten lege zaharrian Koraje bat bertute bat, konstantia bat, eta patientiebat Ienkoaren zerbitzaren artian haiñ handirik, ederrik, miragarririk, eta kasi adorablerik, nola izan baita Iob saindiaren Korija bertutia, konstantia, eta patientia, orienteko herrian zen iaunik handiena, lehena, edo lepenetarik bat zen Iob saindia, Ienkoaren zerbatzari handi hura, hala dio Eskritura saindiak. Erat vir ille magnus inter omnes orientales. Ienkoak eman zian gizon hari zazpi seme, eta hirur alaba bere emastearen ezkutzian eman zeron oraño gure Ienkoak gizon hari zazpi mille ardi, hirur milla Kameleon, bortz ehun idi pare, bortz ehun asto ama, lur etxe, borda, eta bertze onik, eta ederrik Franko, eta egunbatez ikhusi zian bere buria goizian ohetik laudan orienten zen iaunik handiena, eta aberatzena, eta arratzian oherakoan ikhusi zian bere buria orienten zen gizonik miserablena, eta ezkelerik handiena, deabruak sathan gaixtoak, Ienkoaren permisionez alde orotarik Iob saindia atakatu zian, aflijitu, eta ruinatu, bena hark eduki on sathanen tentatione ororen kontre, eta iagoiti ez galdu Ienkoaren beldurra, eta haren amudioa deabruak onsa atakatu zian, eta Iobek hobeki defendiatu, tronpurra tronpatia gelditu zen atakatzaliak ohoria, konbata, eta biktoria galdu, eta atakatia zenak, ohoria, konbata, eta biktoria irabazi.

        Berri tristiak, eta dolorosak Iob saindiari heldu dira bere etxian, mezubat heldu da kanpotik, eta dio Iob saindiari gisa huntan, Iauna sabæa herritik zure etsaiak jinik armaturik, zure bortz ehun idi pariak, eta bortz ehun astoak oro, alxaturik elgetik eraman dituste, eta haien begirazaliak oro nitzaz berzziak elgian hillik kolpez, eta masakraturik heda-heda diaudezu, ni ihesi eskapaturik helduniz zuri berriaren kondatzera.

        Heldu da bertze mezubat, eta dio, Iauna Zerutik subat erorida mendian zure ardietan, eta artzaiñen burietan behera, eta ardiak, eta artzaigñak oro su hark berak erratzen hasirik, bortxa eskapatu niz zuri berri haren kontatzeko.

        Hirurgarren mezia heldu da eta dio, Iauna xaldea herriko jendek zure etsaiek, jende handibat, eta armada handibat, eginik Infanteria, eta Kabaleria heldurik, xoriak luma airian bezala, zure hirur milla Kamelonak altxaturik, herriz kanporat eraman, eta idoki dituzte, zure Kabalia, eta azienda oro galdu da, hil da eta nik kolpe egin dut itzurziaz zuri berri hunen erraiteko.

        Laur gerren meziak dio, Iauna zure zazpi semiak, eta hirur Alabak zure haurrak oro, seme primiaren eta gehienaren etxian elkharrekin bona xera egiten zirela, eta mahats-arnorik hobenetik elkarren gratia onori beiriak beterik edaten zirela, eta elkarrekin bere ian, edanian plazer hartzen, eta alageratzen haize hegoa handibat, eta furiosbat eguoerdi aldetik ialkirik, etxia, bere laur erroetarik, eta laur gonzetarik piaz gora ezarri dizu bat batian, eta bere pian oro etxiak erorten dela, arrabaskatu, zitizu, herraustu, eta porrokatu, zure haurrak oro, zure familia oro galdu da, eta peritu, haienak egin du, aita zira haur gabe gertatu.

        Berri triste hoien ondoan, Iob saindiaren gorpitza aztalian hasirik haren buru tinira draño, ezkabia, tigña, hazteri, zakar lodibatek, hartu zian, eta beztitu, bere gorpitza, gorotzate batetan gaigñian hedaturik zagoela harrek haren gorputzeko haragia bizirik iaten zuela, Iob saindiak ikhusi zian, eta oraño manera hartan zagoela, bere emazte propiak, milla desohore, eta milla mesperexu, bere begien aitzinian, egin zioen eta deabru gaixtoak Ienkoaren permisionez, alde orotarik, bere onetan, bere ohorian, eta bere personan, arima salborik, milla iniurio, eta milla mesprexu egin zian gizon saindu hari, eta hark oro sofritu, eta patitu, Ienkoaren amorekatik, patientia handitan, eta patientia hark hura errendatu, Ienkoaren, eta gizonen aitzinian patientia ororen etsenplu, eta mirail handia. Neure adiskidia nahi duzia iakin, nola, eta zer gisaz Iob saindiak, mirakullu handi hek egiñ zutian erranen derautzut, bere hiltziaz, eta bere herioaz orhitu zen, eta herioaren herhautzaz armaturik, bere buria garaitu zian diabrua akazatu, bere ohoriaren bere haurren, bere onen galzia, bere emastearen mesperexioak, bere gorpitzeko eritasunak, eta penak kuragoski eta patientki sufritu, eta errezibitu, sobat egin zian bere sortziari eta bere hiltziari, konsideratu zian, nondik jiten zen, eta norat ioan behartzian, eta ene bidiaz orhiturik, bere buriaren kontra, eta bere etsai ororen kontra biktoria ederbat, eta khoroa handibat irabazi zian, eta ardietsi, ene errana, egia dela berak dio, ikhusi zianian bere buria estatu eta postura miserable hartan, bere begiak behera lurrerat ap-haldiorik hasi zen Ienkoari gisa huntan mintzatzen. Nudus egressus sum de vtero matris meæ, & nudus revertar illud, Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit, ita factum est, sit nomen Domini benedictum. Iauna badakit, billuz gorri gorria, neure amaren sabeltik ialki nizala eta badakit halaber hil behar dudala, eta billuz gorri gorria lurrerat itzuliko nikala, zuk emanik nituen guziak eta zuk botere zinduen bezala, edeki derauztatzu, zuk plazer duzun bezala eginda, dela benedikatu zure izen saindia. Adoratzen zaitut, maitatzen, eta laudatzen, eta nahi zaitut bizi naizeño, adoratu, maitatu, eta laudatu, estut ansia neure onen galziaz, zu bazaitut ber, aski aberats, eta iaun handi izanen niz.

        Neure adiskidia, Iob saindiaren arma hori harturik, ordu onez, IESU KRISTOREN soldadu on bati emanden bezala, orhit zite herioaz, Memento mori, eta zure orena jin dadiñian, zure arima khoroaturik iarriko da izarrak baño gorago, Zerurik goren gorenian, eta nola egiteko orotan partikularki arimaren egitekoan luzamendiak baitira danjeros, eta perillos gerotik gera, egunetik egunera, luzatu gabe, zure herioaz orhiturik, ene bide hontan sar zite, egizu penitentia, onsa hiltzeko eztakizun gerta, noizpait gertatu zena bekhatore gogortu, harritu, eta obstinatu handi bati, Surkus historiano debotak dio, gizon gaixto hark erraiten ziela ardura, ardura, aski ziela hirur hitzez saluatzeko, eta bere hiltzian bere hirur hitzak erranik saluatuko zela anartean etziala ansia trufatzen zela penitentia egitiaz, bere konfesoraz eta haren konseillu, eta abisu orotzaz, hirur hitz hek ziren, Miserere mei Domine, Iauna nitzaz miserikordia euzu, zer heldu zen fiñian, Ienkoa, on bezala, baita iustu, permetitu zian, bekhatore gogor hura, igaran ladin zubi batetan, eta igaraiten zela zamariz zubi haren gaiñian, urite, oraje, uhazte, eta tenpesta handibat jinik, zubia eraman zian urak, zamalduna eta Kamaria berekin erortian urean behera zamaldun gaixtoak erran lekhuan bere espexoan, bere hirur hitzak, Miserere mei Domine, deabruak haren memoria eta iuiamendia nahasirik, hirur hitz malhurus eta triste hauk erran zituen hiltzian, Rapiat omnia Dæmon, erran nahi baita, deabruak eraman detzala guziak eta manera hartan giza gaixto hark bere hiltziaz orhitu faltaz aski ordu onez, eta bere penitentiaren sobera luzatuz, bere buria miserableki galdu zian, eta damnatu.

        Neure adiskidia, ustedut kapitulu uhuntan ediren duzula, zure herioari zorduzun ohoria, amorioa, eta orhitzia eta ustedut edirenen duzula jiten den kapitulian, haiñ bertze okasione herioaren maitatzeko, hartakotz bide huntan goazen aitziña.