ONSA HILTZEKO BIDIAREN

HIRUR GARREN KAPITULIA

Kapitulu huntan frogatzen da Eskriptura Saindiaz, hanbat lege

berriaz, nola Elizako doktor saindiez, nola onsa hiltzeko

bidia den herioaz orhitzia.

        Iguzkia orienten agertzen, eta ialgiten den bezain fite, lurrian argiada, gaüak, eta ilhunpiak ihesi doaz, argizagiak ere, eta bertze Zeruko Izarrek, eta planetek, ala duten bere argia eta bere klaritatea, bere naturaz, edo enpruntuz, eta iesanez harganik, oro haren ahalkez gordatzen dira, itzalzen, eta ezkapatzen, hark orienten goizian bere begitate ederra, bere bisturak, edermen handiak, eta leiñuriak, mundu huni agerzen dutian pundu berian. Errana ere hala da latiñez. Quando, Sol lucet, Luna, & Stella latent, Iguskiak argi eugiten dianian, argizagia, eta bertze izarrak oro gorda bite, bihoaz ihesi, itzal bite.

        Ber forman, eta maneran, herioaren beldurra, eta memoria zure arimaren, eta bihotzaren barnian deño, zer ere han ahal bailizateke, konkupiszentia, Kolera, Abaritia, urgillu, Luxuria, eta desirkude gaixto, hurak oro iguski hark, herioaren orhitziak, akazatzen ditu bere presentiaz hiltzen, eta desegiten, eta Iguski hura gure espirituan deño, nola han egonen dira bekhatiak, dadukat, hala nola suia, eta ura, hotza, eta beroa, xuria, eta beltza, lekubatetan, materiabaetan denborabatez inposible baita elgarrekila egon ditian, elgar, egar ahal dezaten, hala hala inposible dela, herioaz orhitzia eta bekhatiak biak elgarrekila, arimabaten kanberan, bere egoitia, eta loiamendua ediren ahal dezaten, gratia, eta bekhatia, kontrario dira, etsai herioaz orhoitzea da gratiaren dispositionea, herioaz ez orhoitzea Bekhatura Ioaitea, hartarakotz herioaz orhoitzen den Arima gratiara doa, eta herioaz orhoitzen esten Arima, Bekhatura Doa, manera berean nork ere baitu herioaren memoria, erran beza gratiara Doala, eta nork ere ezpaitu herioaren memoria, erran beza Bekhatura doala. Bata izanen da bide onean, eta Bertzea bide gaixtoan, bide huntarik kanpoan, IESU-KRISTO Iauna, gure Arimen salbatzalia mundu huntara jindenian, Eliza saindiaren, bere Esposaren edertzera, eta bere etsenplu onez, eta prediku sainduez eskolatzera, giten beha nola mintzatu den bere Ebanjelio saindian herioaz, eta ordian ikhusizo dugu, bide hau onsa hiltzeko, herioaz orhitzia, bide segura dela.

        S. Math. Ebanjelista minzo da gisa huntan, Si sciret pater familias qua hora fur venturus esset, vigilaret, nec sineret perfodi domum suam, ideo & vos estote parati, quia nescitis qua hora filius hominis venturus est. Balaki Aita familiakobatek, ohoiña gauaz zer orenez jin ladin, iratzaririk egon laite presto, eta bijilant loak eliro atrapa, eta bere etxia eliro xillatzera utzi, hartazotz ziek ere zaudezte presto, bijilant, eta iratzarririk, zeren ezpaitakizie, zer orenetan jinen den Gizonaren Semia.

        Ezin hobeki gure Iaunak pasaje huntan abertitzen gitu eta manatzen egon giten presto gratian, bekhaturik kanpoan herioaren orena heldu deneko, hargatik konparatzendu herioa ohoiñari, guri erakasteko, hala nola ohoiñak bere kolpia egiten baitu gutien uste dugunian, hala, hala herioak ere bere kolpia egiñen diala guk gutienik uste dugunian, edo nahi dugunian, hargatik dio, Estote parati, zaudeste presto, eta presto egoiteko, hiltziaz orhit zitezte.

        Halaber materia huntzaz beraz mintzo delarik S. Mark Ebanjelistak, edo gure Iaunak haren mihiaz, dio ederki Videte, vigilate, & orate, nescitis enim quando tempus sit, so egizie, beilla ziteste, kaudete bijilant, eta othoi egizie, zeren ezpaitakizie noiz den, edo noiz izanen den denbora, hitz, guti, labur, eta on, erran nahidu gure Iaunak, ene mezia herioa jinendela segurda baiña noiz jinenden eztakizie mezu hark herioak tronpa etzitzen, edo atrapa hirur gauza gomendatzen drauziet, so egitea bijilantia, eta orationia, hirur arma hek ziekila badira, nork eginendu zier gerla, nor izanenda zien kontre, herioa izanenda flako, zien peko, eta ziek azkar, eta haren gehien.

        S. Luk Ebanjelistak ere emandu egiteko huntan bere abisu, eta konseillu ona, Vigilate itaque omni, tempore, orantes, quæ futura sunt, & state ante filium hominis. Denbora oroz zaudezte bijilant, eta orationetan, herioaren orenian jinen diren malhur, desordre, eta konfusione orori ihesi egin ahal dezazien, eta gikonaren semia jin dadinian, zien iuiatzera edo hilik, edo bizirik, ediren zitzen ez lo, eta iarririk, baiña zutik bere aitziñian, eta iratzarririk.

        Gure Iaunak lekhu huntan abertitzen gitu, eta mehaxatzen herioaren beldurra, memoria, eta orhitmena eduki dezagun oren oroz gure gogoan, eta gure bihotzian nahi bagira onsa bizirik, onsa hil, edo nahi ezpagira, gaixtoki bizirik, gaixtoki hil manatzen gitu eta abertitzen, Vigilate omni tempore, gauden bijilant, denbora oroz, ez solamente gaztetarkunian, Kaharzian, udan, Negian, Aste oroz, urthe oroz, Egun oroz, baiña dio, Omni tempore, Denbora oroz, zeren nola baikira denbora oroz mortal, herioak denbora oroz baitu bothere gure hiltzeko, eta biziaren edekiteko, hanbateki mania, eta abertimendia dugun bezala Ienkoaren gratia oren oroz, Omni tempore, begira dezagun eta konserua, herioaren oren oroz estatu onian, ene bidian, egurukiteko, eta haren kolpiaren alegeraki errezebitzeko.

        Lekhu huntan berian gure Iaunak abertitzen gitu egon giten presto orationetan, State ante filium hominis, zaudezte bijilant presto prestoa ene aitziñian ni zien aitziñian nago ikhusten zutiet oro, zer hari zireten, eta zer egin nahi duzien badakit, ni zien begien aitziñian ikhuzten banunduzie bezala, zaudezte zutik gogoa eman ezazie, begirauzie galduko zuktiet ene mezia baita herioa, zien aldian da, heldu da, meziaren ondoan heldu nitz, bai juiamendu partikularrian, bai juiamendu jeneralian hilik, edo bizirik ene eskuetara eroriko zirate, eztut ordian egiñen gratiarik, ez miserikordiarik, iustitia handibat eta rigorosbat eginen dut ordian, Zerua, eta lurra desegiñen ditut, eta zien Arimak, eta zien Gorpitzak sutan eta odoletan ezarriko ditut, State ante filium hominis, herioaz orhiturik, ene beldurra edukazie zien bihotzetan, eta forma onian, estatu onian, gratian, bekhaturik kanpoan iguruzazie zien azken orena.

        Ioan-done Ioanes Ebanjelistak bere aldian eztu utzi ahatzera materia saindu, hau orhitu da bere rebelatione, eta bisione handietan bide saindiaz huntzaz erran dianian ederki, eta sainduki, Si non vigilaueris veniam ad te tamquam fur. Ezpalin bazite egon bijilant, eta iratzarririk, jinen nuzu zugana, ohoinbat bezala. Gure Iaun Apostolu, eta adeskide handi honek hitz gutiz, anhitz errandu, intelligenti pauca adimendu onak hitz gutiz askidu eta Arima onak ere Arimaz denian kestione, manu gutiz aski du.

        Segurda gure Iaunak bere Apostolier Misterio handirik bere Espiritu saindiaz erakhutsi eta rebelatu ziala, zeren bere ministre bezala haietzaz zerbitzatu nahi baitzen, bere lege sakratiaren, eta Ebanjelio saindiaren mundu orotan barraiatzeko, eta bere hitz benedikatiaren aziaren lur orotan ereiteko mania ere emanzian eta boteria orori, Ministerio, Ofizio, eta funktione sakratu haren egiteko, obratzeko, eta etserzatzeko, noiz ere bere aho sakratiaz erran betzeraien, Predicate Euangelium omni creaturæ, predika ezazie ene Ebanjelioa, eta ene Erresuma, kreatura orori, baiña segurnitz batere etzela haiñ barna penetratu Iaunaren sekretietan, nola Ioandone Ioanes Ebanjelista, Eskriturak ere badio, Recubuit in cœna supra pectus eius, hic est discipilus, quem Dominus valdé diligebat, bere buria pausatu ziala Iaunaren altzoan, eta haren bularretan golkoan, eta hura zela dizipulua, zoin Iaunak handiski maite baitzian.

        Beharda sinhetsi altzo xahu, eta bulhar golko delikatu hartan, dizipulu maite hark ikhasi, eta ikhusi ziala gauza ederrik, eta miragarririk, segurnitz halaber han berian Iaunaren dizipulu diñe hark ikhasi eta ikhusi zutiala guri orori, bidi hontzaz, Iaunaren partez erakhusi dutian hitz saindiak, errandudan lekhuan. Nisi vigilaueris, veniam ad te tamquam fur, ezpazite egon iratzarririk, jinen nuzu zugana ohoinbat bezala.

        Labur laburra Apostolu saindu hunek egitendu mentione gure biziaz, eta gure hiltziaz, nola bizi behar dugun abertitzen gitu, eta gaizki hillen girela mehatxatzen haren eskola, eta haren doktrina saindia mesperexa badezagu, biziaz dio, Si non vigilaueris, ezpazira egoiten bijilantian, eta sentinelan, ezpadezazu begira, eta goarda onsa zure arima gratian, epazite trabailla onsa Ienkoaren baratzian, eta minatzian, haren manu saindiak, eta haren Eliza saindiarenak debotki, eta relijioski obserua, etsaia, baita bekhatia, utzi badezazu sartzera zure Arimaren gaztelian, eta zure Arimaren kanberan, Veniam ad te tamquam fur, jinen nuzu zure edireitera ohoiñ anzo, ohoiñbat bezala, noiz ere izanen baitzira barnago bekhatian sarturik, ordu hartan bat batian ez uztian, zuk uste gabirik, jinenitz gauaz, surprenituko zirut, atrapatuko zitut zure bekhatiaren loan, eta lohian, eta berehala hillen zitut, ezarrikodut, eta ehortzikodut zure gorpitza lurpian eta zure Arima ifernu zolan badea deus, biziaz, edo hiltziaz haiñ ederrik, edo garbirik, nola theologo dibino hunen errana egia bada, den bezala, enzunik, eta behaturik, haren erranei bai biziaz, bai hiltziaz, giten, othoi, onsa bizi Ienkoarekila batian haren gratia saindian, afiñ eta ohoiñ tronpur hura, herioa jin dadinian, edo egunaz edo gauaz gure kontre, guk hura tronpa dezagun eta, ez hark, gu.

        Laur Ebanjelista saindiak arkordu honbatetan dira, guri erakasteko herioa ohoiñbat dela, eztela hari zer fida, tronpur bat dela, nor izanenda persona haiñ sinplia eta haiñ elgerra, non dakielarik etsaia bortan diala, eztadin egon iratzarririk, armak eskuan, bere ohoiñaren, eta bere etsaiaren bere etxetik, eta bere bortatik akazatzeko, eta hantik apart Ioan eraziteko, halakoak behardu kofesatu, itsutu dela, erhotu dela etsaia bortan, loak har badeza bada herioa oren oros inguru, inguru gure aldian dago, eta haren beldurra, eta haren memoria galdurik bekhatian barna sarturik lo egin badezagu, erhoak. elgerrak, eta galdiak eternalki izanen gira.

        Eztugu zer dudarik har herioa, eta Iaunaren mezia, ohoiña bezala jinendela, laur Ebanjelistek egia eder hori erandute, hala dio oraño Ioan done Petri Apostoliak, Adueniet dies Domini sicut fur, jinenda Iaunaren eguna ohoiña bezala.

        Hala dio oraño Ioan done Paule apostoliak, Ipsi diligenter scitis, quod dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet. Badakizie onsa, hala nola ohoiña gaüaz desorenian, ez ustian jiten baita, hala hala herioa, Iaunaren mezia jinendela.

        Badaki mundiak, eta egun orozko usantzak emaiten du aditzera, kommunzki ohoiñak bere iokoa iokatu nahi dianian eta bere kolpia egin, gaüaz ixilik, nehork ikhusi gaberik, ebilten dela, gaüaz bertzeren onak ebasten dutiala, gaüaz ohoiñkeriak, eta gaxtokeriak egiten dutiala, ilhunpian jendia lodatzala, etxiak, eta haziendak arrobatzen, eta ebasten dutiala, zeren egu argian ezpaitu korajerik agertzeko, eta bere kolpu gaixtoen konplitzeko, lotzaz, eta beldurres, egu argiz bere gaxtokeria egin baleza haren falta agerturik, eta iustiziak harturik, eta kondamnaturik, bere faltaren punitionetan, edo rekonpensutan presontegia, azotia, galera, edo urkabia errezebilezan bolurbatek ere publiki bide handian, nahi dianian arrogatu marxanta, bideianta, pasanta ata mesaiera, zer uste duzu egiten diala, bolurrak gordatzenda oianean edo bertze lekhu sekretu batetan, bide handiaren aldian, eta noiz ere marxanta, eta bideianta heldu baitira, bolurra egertzenda armak eskuan, haien aitzinera, eta pistoleta bandaturik, eta daga punta, zunzurrera ezarririk, dio marxantari, dugun molsa edo bizia, dugun urrea zilharra, dirua, eta hazienda, ordian marxant miserabliak, bere onak galtzen ditu, eta hanitz orduz bere bizia, eta bere onak, iakin faltaz bolurra bide hartan gorderik zagoela manera hartan, bai aita familiazkoa, bai marxant pasanta galdurik, eta arrogaturik, gertatzen dira, baita iratzarririk gaüaz egon ohoiñaren aidura, eta beha, eta bertzia, iakin faltaz, zein lekhutan, bolurra bide handian, beha, aiduru, eta goaita zagoen, eta bide hura utzirik bertze bide onbaten eduki faltaz.

        Bere gisan, eta maneran egitendu bere iokoa, eta bere kolpia herioak, ezta halako ohoiñik, ez eta bolurrik nola baita herioa, noiz ere baitzira bekhatiaren ilhunpian, Ienkoaren argia galdurik, baita haren gratia, gau hartan zunzurretik loturik, zure lorik hobenian, larrutzen zitu hiltzen zitu, eta bizia edekirik, zure haragia, eta larria, ohoiñ hark dohaiñ, ez deusian, saltzen du lurrari, eta zure arima gaixoa deabruari, iratzarriri gratian, egon faltaz.

        Bolur hark bide handian, egu argiz, erran nahidut zure osagarriaren hobenian, zure adiñaren hobenian, zure plazeren erdian, goitatzen zitu eta nahi bazira, eta ez zure bizia, eta zure onak oro edekirik, zure haragiaz egitendu lur, eta zure Arimaz Ifernuko suaren egur, eta bazka.

        Neure adiskidia, hementik eskola zite, ohoiñbaten, eta bolurbaten artian gaüaz, eta egunaz bizi zirela, ohiñak gauaz bolurrak egunaz, trunpatu nahi zutiela, zaude othoi gaüaz gratian iratzarririk, eta egunaz goitan zure azken orenaren beha, hala egin badezazu, herioak emanik ere bere kolpu mortala zure haragiari, eztu emanen zure Arimari, baiña, zure Arimak emanendu azken kolpia herioari, haragiaren hiltzian, eta gero, gure Ienkoa baita, biziaren, eta herioaren Iauna, hark emanendu bere gloria zure Arimari.

        Gaztelu, eta Iauregi eder, eta bortizbat, etsaiak kanpotik inguru, inguru, asetiaturik edukiten dianian haren edo bortxaz, edo konpositionez hartzeko, eta haren gehien, eta nabusi izateko, gaztelu eta Iauregi haren barnian balin bada garnisone onbat, gerlako, eta ahoko munitione franko, eta ororen burian Kapitaña, eta soldadoa, badira koraiosak, eta deliberatoak behar denian, onsa defendiatzeko, eta onsa atakatzeko, barnekoak trufatzendira kanpokoez, eta azkenekotz Gastelu, Iauregia, ohorian gelditzenda, eta etsaia, bere pena, eta bere denbora galdurik, desohorez betherik, bere jendiarekila retiratzenda.

        Baiña Iauregi hartan ezpada armarik, ezpada zer Ian eta edan, ezpada Kapitanik, eta soldadurik, edo izanik ere ezpadira koraios, eta deliberatu, eta diren poltroiñak, eta bihotz gabiak, adios Gaztelia, adios Iauregia, Ville gaignée, hiria hartuda, etsaiak eginendu Iauregi, eta gaztelu harzatz nahi diana.

        Gure Arima da, gaztelu, eta Iauregi ederbat, eta bortitzbat, momento oroz gaztelu haur, kanpotik, eta barnetik asetiatuda, atakatuda furioski, eta pausu gaberik, haren etsaiak dira, deabrua, mundua, haragia, eta bertze etsai bisibliak, eta inuisibliak, gerla kanpotik, ota barnetik, etsai gaixto hek, Iauregi eder hari, Arimari, egiten dute, hala, nola, Lehoiñ furiosak, eta otso gose minthiak, ardi gaixoari egiten baitu, hala dio Apostolu batek, Tanquam Leo rugiens circuit quærens quem deuoret.

        Baiña noiz ere arima eder haren kanberan, gaztelian, eta Iauregian, munitionia, baita franko, erran nahidut, orationia, bijilantia, humilitatia, eta bertze bertatiak elgarrekila baitira iuntatzen, noiz ere Kapitañ zuhur hau, herioaren, hilziaren memoria, orhitzia, eta beldurra, soldado koraios, resolutu, eta deliberatu hau Ienkoaren beldurra edireiten baitira adios kanpoa, adios etsaiak, ohoria barnian, desohoria kanpoan gelditzenda baiña halaber arima haren, gaztelu Iauregi haren Kanberan, ezpada probisionerik, ezpada bertuterik, ezpada Kapitanik ez soldadorik, ezpada herioaren, hiltziaren beldurrik, ez orhitzerik, ezpada Ienkoaren beldurrik, ez amoriorik, hartu da Gaztelia, hartu da Iauregia, Ioanda Arima, galduda arima, Ville perdüe, hanbateki, neure Adiskidia, has, eta akhaba, A primo ad ultimum, herioaren beldurra baduzu, aski duzu, herioaren beldurra ezpaduzu galdu zira.

        Arkabusariak xuria honkitu nahidianian, eta ehiztariak bere ehizia kausitu, eta hil, nahi dianian, batak egitendu so bere xuriari, eta bertziak bere ehiziari, eskin, ez ezker, bere begiak, bere besoak eta bere Arkebusa makhurtu gabe, eta ordian bai batak, bai bertziak, badute esperanza, nork bere kolpia onsa, eta huroski egiñen diala, batak honkituko diala bere xuria, eta bertziak bere ehizia, baiña den mendrena bere begiak apartatzen badituzte batak bere xuritik, bertziak bere ehizetik, kolpiaren artikitian danjerosda, lumak haragia eraman dezan, eta Arkebusaria, bere bala, bere bolbora, bere drajeak, eta bere pena galdurik, konfusionetan, eta desohoretan geldi dadin, eta haren irabazia oro izanen den bi zehabete sudur, erran komuna den bezala.

        Neure Adiskidia Ienkoak mundu huntan ezarri zitu onsa bizirik, onsa hilzeko, eta onsa hilik, Zeruko gloria eternalaren emaiteko zure hiltze onaren pagutan, eta rekonpensutan hiltze ona nahi baduzu, egizu so ardura, ardura herioari, herioak zuri oren oroz so egitendu, zuk hari egizu so, zuk hura, edo hark zu tronpatu behar zutu, Iokoa eta partida kolpubatez doa, edo zuk herioa edo herioak zu tronpatu eta enganatu beharduzie, ezta itzultzerik, ezta bihurtzerik, edo gal, edo irabatz, lehen kolpian doa gauza oro, onsa hil bazite, Parabisua zure gaixki hil bazite Ifernua zure hartakotz errandu ederki, eta zuhurki Apostoliak mundu guzier. Statutum est omnibus hominibus semel mori. Ordenatu dela gizon eta emazte orori, behin orok behar dutela hil, ezta birik, ezhirurik, erranda behiñ, Semel, kolpu hari, gogoa emazu, hari faltarik ez egiteko, zaude presto gratian, bekhatutik kanpoan, hala egiteko, herioaz, eta hiltziaz orhitzite, eta kolpu hartan iagoitikotz zure Arkabusak herioaren kontre egiñendu kolpu, eta herioaren arkabusak eztu egiñen kolpurik, zure hiltzian, zure arimaren kontre.

        Esopus, espiritu alegera, eta plazent hark, kondatzendu ederki bere librian, eta bere fabuletan, egun batez lehoiña, baita animal ororen Erregia, eta noblena eritu zela, eta zahartu, edo aumens egiñ ziala, eriarena, eta leze barnabaten zolara Ioanik, han zagoela heda heda etzanik, noiz lo, noiz iratzarririk, lehoiñ hunen eritasunaren berria bertze animalek entzun zutenian, orok, nork bere aldian, bedera, bedera, bere bisita eman zutela lehoiñ hari, eta oro Ioan zirela haren ikhustera, zer uste duzu lehoiñ hark, zer finezia, eta ioko egiten ziala, Ioan bezanbat, hiltzen zutian oro, eta zuntzurretik loturik, odola orori edaten, eta egoskiten, eta moien hartzaz eri zela eztakuria hartan, bere xilotik, eta bere lezetik higitu gaberik, bonaxera egiten zian eta bere denbora onsa, eta alegeraki igaraiten, animale miserable haien odolaren despendioz, finalki zer heldu zen? Axeria, baita Animale ororen fiñena, Ioanda bere tornian lehoiñ hunen bisitatzera, eta bere Erregiari bere egiñ biden errendatzera, heldu denian, leze, et xillo haren tinira eta mugala, sobat egiñik leze hari ikhusi ditu gaiñeti behera Ioan ziren Animalen hatzak eta herexak, eta eztu ediren, ez ikhusi batere hatzit, ez herexarik, peti gora, leze zolatik goiti itzultzen zenik, hanbateki iuiatudu zuhurki Axeriak leze hartrat Ioan ziren Animaliak oro galdu eta peritu zirela zeren ezpaitzen batere goiti itzuli, ez bihurtu, juiatudu halaber, etzela on, eta segur leze hartan, behera ioaitia, pensamendu hartan zagoela, noizpait hasida Lehoiña mintzatzen, eta dio, ma komere, sarzite, abanza zite bertze orok, zuk baizi, ikhusi nute, neure ohian, eta bisitatu neure eritasunian, zuk ere ikhus nezazu, axeriak arrapostu emaitendu ederki, lehoiñari, eta dio, ene Erregia, eri bazira, sendo zite, ordu honian, hementik zure ikhustiaz kontentniz, enaite haboro abantza, bidia ikhustendut zuganat jiteko, baiña eztut ikhusten biderik zuganik hunat jiteko, Ienkoa lagun dakizula, eta sendo zitzala, zuganat jin direnak, jiteko balira, bat elitezu jin, gisa hartan axeriak bere bizia salbatu zian, eta itzuli gibelerat.

        Neure adeskidia, gure aitzinekoak oro Ioan dira, hil dira, gu ere hillen gira, eta gure ondokoak ere bai, behiñ hil dira sekulakotz, bat ezta itzultzen herioaren xilotik, eta hobetik, behiñ hari, othoi gogoa emazu, ordian falta egin badezazu, iagoitikotz galdu zira, eta azken oren hartan, zure azken urhatsa, eta Iauzia onsa egin dezazun, zure bizi orotan prepara zite zaude sentinelan, zure denbora orotan eztuzu behar ikhasi lektione baikoitzbat baizi, horida onsa hilzia, ikhas ezazu onsa zure lektionia gaüaz, eta egunaz, orena jin dadiñian, zure lektionia onsa ikhasirik, eta onsa erranik, Ienkoa baitan onsa hil zitian, eta zeren lektione hori ezin ikhasten baitigu, gure bizian, herioaz ezpagira orhitzen, bertze egitekoak oro utzirik ala part, edukazu, zuhur bazira, oren oroz zure hiltziaren, eta zure herioaren memoria, eta beldurra, zure begien aitziñian, eta zure Arimaren kanberaren erdi erdian.

        Laborariak bere elgian, bere ogia, edo artoa urte batian galzen dianian, harria, xixerra tenpesta, orajia, odeia, eta lanoa dela kausa, eztu galtzen hargatik bere esparantza, ondoko urtian bere damia, eta bere galtzia uste du reparatuko diala, urtia jin badadi aberatz, eta prospero.

        Arzaiñak mendian bere ardia, eta aharia urte batian galdurik ere, edo berak hillik edo otsoak, eta hartzak Ianik, eztu galtzen bere korajia, eta bere esperantza, ustez jinen den urtian gehiago fortuna, eta prosperitate ukhanen dian bere Ardietan, eta bere aharietan.

        Erregiak, Prinziak, Kapitaigñak, Soldadoak, bere konbata, eta batailla gerlan egun galdurik, ere ustedu biharamenian, dixa, eta fortuna hobe, ukhenen diala, eta egun haren etsaiak badu hartan abantailla, hark bihar, hartan ukhenen diala.

        Iokalariak bere urhia, zilharra, eta morsa oro galdu dianian, eta iokatu, edo kartetan, edo datoetan, edo bertze zoinbat iokotan, badu esperantza, lehen iokoan, iokatu zian dirua, irabaziko diala, eta nola iokoa, eta armak baitira erorten behin alde batiala, gero bertziala, Iakolariak, eta soldadoak, badute esperantza, egun izanik ere malhuros, bihar izanen direla dohatsu eta huros, bata bere Iokoan, bertzia bere armetan, hala dio ere poetak latinez, Victorem a victo superari sæpe videmus, ikhusten dugu hanitz ordus garaitiak, garaizalia, garaitzen diala hitzbatez hanitz erran dezadan ezta mundian gauzarik haiñ galdurik, eta desperaturik non eztian zerbait erremedio, eta konfortu, herioak baizi hark eztu, eta ez ukhenen, hargatik, neure Adiskidia, zaude beha, zeiñ aldetarik jinen den, behiñ jinen da, baiña ez gehiago, behiñ hartan, haren kolpiak atrapatzen bazitu estatu onian, gratian, Ifernuaz, Deabruaz, ikhatiaz, eta herioaz, iagoitikoz trufatuko zira, Aingeruen artian, Arima hurosen artian, iarririk egonen zira. Baiña haren kolpiak estatu gaixtoan, bekhatian, atrapatzen bazitu, errazu adios, zure paradisuko parte onari, eta segurta zite ifernian edirenen duzula Kanbera gorribat, oro suz egiña, eta han iagoitikotz xispildurik, eta errerik egonen zirela gauaz, eta egunaz, erraiten dian bezala Eskritura saindiak, minzo delarik Dæmonioez, eta Arima damnatuez, Cruciabuntur die, ac nocte in sæcula sæculorum, Turmentatu izanen direla sækulakotz, gauaz eta egunaz.

        Hala nola erran baitu, mintzo delarik Aingeruez, eta Arima benedikatiez, hurosez, eta salbatiez, Profeta Roialak, Beati qui habitant in domo tua, Domine, quoniam in sæcula sæculorum laudabunt te. Iauna, huros dira zurekila zure Eresuman, zure Etxian, zure Kanberetan, zure Glorian egoiten, eta habitatzen diren jendiak zeren halakoek, eternalki benedikatuko zutie, eta laudatuko.

        Hautia gure da, edo Paradusia, edo Ifernua, Paradusia nahi dianak, orhit bedi bere hiltziaz Ifernua nahidianak egin dezan lo alegeraki bere hiltziaz orhitu gabe salbatu nahi denak, eta damnatu nahi denak eztiro ediren konseillu, manu edo erremedio hoberik, enia baiño.

        Nahi nuke Gizonak, eta Emaztiak, goizian bere ohetik ialkitian, pensamendu hau, bere gogoan harlezan, egun agian, arratsa, eta ilhuna gabe, neure oherat Ioan gabe, hillen nitz dezadan iguruki neure orena estatu onian.

        Nahi nuke halaber, bai Gizonak, bai emaztiak, arratsian, ilhunian, oherat Ioaitian, bere bihotzian, eta bere Ariman eduki lezan abisu on hau bere buriarekila, agian bihar goizian neure ohian hillik edirenen nute agian gaur hillen nute edo hillen nitz, egon behardut estatu onian herioaren aiduru, zer hel ere nagoen presto, enian usterik hel eztakidano, hala haridiren gizon eta emaztiak, edo oro, edo haboroak salbatiak doaza, hala hari eztiren Gizonak, eta Emaztiak, edo oro, edo haboroak galdiak, eta damnatiak doaza, eta zeren hala haridirenak baitira guti, eta hala arrieztirenak, hañitz, guti dira salbatiak, eta hanitz damnatiak, Ebanjelistak erraiten dian bezala, Multi sunt vocati, pauci vero electi.

        Figura, eta parabola ederbat dago iarririk Eskrituran S. Matheu baitan, zeren onsa heldu baita bidi hunzaz ikhusi behardugu zeiñen ederki, espiritualki, eta goraki mintzo den, onsa hiltzeko bidiaz, baita hiltziaz, eta herioaz orhitzia.

        Dio Ebanjelistak parabola sainktu hartan, Simile est regnum Cœlorum decem virginibus quæ accipientes lampades suas exierunt obuiam sponso, & sponsæ quinque autem ex eis erant fatuæ, & quinque prudentes. Zeluko Erresuma hamar birjinak idurida, eta haien pare da, hamar birjina hek Ioan ziren bere lanpak harturik espos, eta esposaren bidera, haien beha egoitera, eta haier bere lanpekin ohore egitera, hamar birjina hetarik bortzak heldu ziren erhoak, eta elgerrak, eta bertze bortzak, zuhurrak, dikretak, eta modestak, bortz birjina erhoek etzuten kondurik egin, lanpen hartzian berekin oliorik hartzera, baiña bortz birjina kuhurrek egiñ zuten ordu onez probisione gauza guziez eta bere onziak eta lanpak olioz, onsa garniturik eduki, birjina hek, hanbat zuhurrak, nola elgerrak, aiduru daudiala, eta beha espos esposaren, haien aski orduz jin, edo arribatu faltaz egunaz gau ilhuna, eta beltza bilhatu zuten, hanbatekin hamar birjina gaixo hek, nola berandia baitzen, eta desorena, loak inganaturik, eta tronpaturik, oherat Ioan ziren, gaüerdiaren ingurutan azantz, eta oihu handibat heldu da erraiten dialarik, espos esposak huna dira, ialki zitezte haien errezibitzera, ordian birjinak oro zutiturik, nork bere lanpak, zuhurrek berere ornatu zutien, eta preparatu, birjina elgerrak hasi dira erraiten zuhurrer, iguzie parte zien oliotik, gure lanpak hil dira, eztugu argirik, baiña zuhurren arrapostia zen hau, zoazte ordu onian marxanten botigetara, eros ezazie guk bezala, guretik zier parte emanik, ezkunduke aski zien, eta gure, arte hartan, elgerrak olio erostera ioaten zirela, espos esposak, eta hekila bortz birjina zuhurrak ezteitan sartu dira banketian, eta ostatiaren portalia giltzaz zerratu, Clausa est Ianua noizpait bortz birjina erhoak heldu dira oihuz portaliaren trukatzera, Iauna, Iauna, othoi idekizaguzu portalia, baiña barneko arrapostiak dio, zoazte paseura, etzutiet ezagutzen, egon zitezte bijilant, eta presto, zeren ezpaitakizie eguna ez orena, Nescio vos.

        Hamar birjinen Ebanjelioa ezarri dut euskaraz osoki, zeren ederra baita, eta hantik esperanza baitut idoziko dugula gauza ederrik ene onsa hiltzeko bidiaren faboretan.

        S. Augustin Elizako lehen doktorak dio bortz birjina zuhurrak salbatu zirela, eta Esposaren ezteietan ukhen zutela bere partia, zeren bere birjinitatia Ienkoaren amorekatik, baitzuten begiratu, eta ez mundiaren amorekatik, oro Ienkoagatik, eta ez deus mundiagatik.

        Halaber bortz birjina erhoak galdu izan zirela, zeren bere birjinitatia bai tzuten konseruatzen ez Ienkoagatik, baiña munduko ohoriagatik, oro mundiagatik, deusere Ienkoagatik, bortz birjina zuhurrak salbatu zirela, humilitatia zela kausa, eta bortz, birjina elgerrak galdu, urgillia zela kausa, hala dio Doktor saindiak. Sed quia ista continentia partim coram Deo fit, ut illi placeatur interiore gaudio conscientiae, partim coram hominibus tantum, vt gloria humana capiatur, quinque dicantur sapientes, & quinque stultae, vtraeque tamen virgines, quia vtraque continentia est, quamuis diuerso fomite gaudeat.

        Birjinitatia, eta xahutasuna, bi aldetik konsideratzenda, edo konzientiaren barneko plazeraren, aldetik, Ienkoaren amorioz konseruatzen denian, edo munduko aldetik, noiz ere mundiaren eta gizonen amorioz begiratzen baita, hargatik bortz birjinak ziren zuhurrak, eta bortz erhoak, oro birjina baiña bortzek Ienkoa gogoan, eta bortzek munduko laudorioak gogoan.

        Egia hori hala dela, segurtatzenda, zeren doktor saindu hark berak, erranden lekhuan baitio, Multi enim, quamuis de Christi bonitate plurimum sperent, gaudium tamen non habent, dum continenter viuent, nisi in laudibus hominum. Haiñitz personak esperanza dute Ienkoaren ontasunian, eta miserikordian, bere birjinitatian eta puritatian baiña bere bihotzetan, eta konzientian ez hartzen plazerik, munduko laudorietan baizi agerida hantik, hamar birjinen fortuna bortz zuhurrak saluatu humilitatiak, bost elgerrak galdu banitatiak.

        Galda banekazu nontik heldu zen hamar birjina haien dixa eta bentura diferenta, erranendut, bortz zuhurrak orhitu zirela herioaz eta bortz erhoak etzirela orhitu herioaz.

        S. Gregorio doktorak dio eztela aski gaizkirik ez egitia, saluatzeko, baiña oraño behardela onsa egiñ, ebitatu bekhatu mortalak, eta egiñ obra onak, Minus est mala non agere, nisi etiam quis studeat bonis operibus insudare, Gutixe dela gaizkirik ez egitia, bat bedera, ezpadadi enseia obra onen egitera Doktor saindu hark berak dio oraño erran den lekhuan kastitatia, birjinitatia eztela on, gutti dela, ezdeusa dela, kastitatia, eta xahutasuna gabe, Nec castitas ergo magna est sine bono opere, nec opus bonum est sine castitate.

        Hementik neure arrazoiña idokitendut bortz birjina zuhurren alde, eta bortz birjina erhoen kontre, eta diot bortz birjina zuhurrak, ezzutela solamente, haragiaren bekhatia ebitatu, faltarik ezzutela bere ohoriaren kontre egin baina gehiago bere obra honetan, miserikordian, karitatian eta bertze aktione honetan, perseberatu zirela bere lanpak olioz betherik, pizturik eta argirika presto eduki zutiela, hartakoz espos esposak jin zirenian, ediren zutiela bekhatu gabe, eta obra honetan, eta forma, eta dispositione hon, eta eder hartan ediren zutialakotz, errezebitu zutiala bere konpanian, eta iuiatu diñiak bere ezteien banketian haiekila batian plazer hartzeko.

        Eta zeren bost birjina erhoek ukhanik ere bere ohoria, eta bere birjinitatia oso, ezpaitzuten bere lanpetan argirik ez oliorik, erran nahidut, ezpaiziren enplegatzen obra honetan, miserikordian karitatian, eta bertze aktione ederretan, eta meritorio direnetan, hori dela kausa pribatu izan, ziren espos, esposaren konpañiatik, eta hantik, eta haien ezteietarik desohore handireki akazatu.

        Erran den bezala, saluatzeko, bi gauza beharda, ez egin bekhaturik, eta egin obra honik, bost birjina zuhurrek, bi gauza hok bazutien, baina bost birjina erhoek, etzuten bi gauza hetarik bata baizi, baina sekonta ez, zeren haien lanpak hilik zaudian, olio gabe, argi gabe, hori da arrazoiña, zergatik, bost zuhurrak baitziren salbatu, eta bost erhoak damnatu.

        S. Gregorio doktoraren pensamendu saindia konfirmatzendu gure Iaunaren erranak, gisa hontan, Sint lumbi vestri praecincti, & lucernae vestrae ardentes in manibus vestris.

        Zien haragia, zien erraiñak, zien gorpitzak, onsa gerrikaturik iduki itzazie, zien haragiaren akuliak, eta tentatione gaixtoak, daudian, onsa bridaturik, estekaturik, eta mortifikaturik, ez egin bekhaturik, eta gehiago zien lanternak, eta lanpak ez beude pisturik, egin bezate argi mundu orori, egin ezazie obra honik, mundu guzier, zien obra honen moienez eman ezazie etsenplu honik, eta zeren hori, amorekatik, mundu guziek, xipiek, eta handiek, gizonek, eta emaztek, zien obra honak, zien etsenplu honak ikhusirik, eta admiraturik, glorifika dezaten, lauda, maita, eta adora, ene aita eternala, zeruko, eta lurreko Ienkoa.

        Sogizu nola nabusia, eta dizipulua, biak akordatzen diren bertze gauzetan bezala, pundu huntan ere eta biek bat erraiten, saluatzeko bi konditione direla nezesario, bekhaturik ez egitia, eta obra honik egitia, eta zeren ezpaita damurik, ez desohorerik, gauza ederren eta honen, bigetan, erraitia, repetita placent, bigetan erranendut, birjina zuhurren bentura eta fortuna hurosa izan zela zeren espos Iaunak ediren beitzutian gau erditan, bekhatu gabe, eta obra honen barnian.

        Halaber bost birjina erhoen bentura, eta fortuna idorra, eta malhurosa izan zela, zeren ediren baitzutian bekhatu gabe, baina ez obra honen barnian.

        Hemen sogizu orano, nola ederki gure Iaunak explikatzen dian doktor handi haur, eta doktorak gure Iauna.

        S. Gregorio doktorak aipatu, eta izentatu dugunak dio gehiago, dialarik explikatzen hamar birjinen Ebanjelio saindia, jende batzuk, bere buriak abstinentia, eta kontinentia handibatetan mantenatzen dituzte, bere gorpitzak, bere haragiak, azotatzen, eta mortifikatzen, bere esperanzak zilian ezarten, bere obra hon, eta tribaillu honegatik, munduko, eta lurreko ohoriak, eta laudorioak refusatzen, halakoek bere ohoria, eta bere gloria eztute ezarten gizonen mihian, eta ahoan, baina bere obra honen meritia, eta ohoria begiratzen bere arimaren eta konzienziaren kanberaren barnian, Hi nimirum gloriam suam, non in ore hominum ponunt, sed intra conscientiam contegunt.

        Bada bertze jende batzu, egiten baituzte obra honik, eta ederrik, bere gorpitzak, bere haragiak, bere pasioniak bridatzen, garaiten, eta manatzen, baina gero, bere obra hon eta ederren ondoan, munduko ohoria, eta laudarioa xerkatzen, eta desiratzen, oro mundiagati, deusere Ienkoagati, halakoen obra, hilak dira, alferak, eta inutilak. Hala dio doktor hark berak erran den lekhuan, Sunt plerique qui corpus per abstinentian affligunt, sed de sua abstinentia humanos fauores expetunt.

        Hala gertatu zen bost birjina zuhurrer, hek bere ohoria jinkoagati begiraturik, espozaren banketian honki jin izan ziren.

        Eta zeren bost birjina erhoek, bere ohoria mundiagati baitzuten begiratu, eta ez Ienkoaren gloria gati, espos, espozaren, gratia honak galdurik, portalia ediren zuten zerraturik, eta galdu miserableki espos, eta espozaren banketa, eta bona xera handia.

        Neure adiskidia erranen duzu, sobera luze nizala hamar birjina hoien istorian, bada orano behar duzu pazientia hartu, nahibaduzu ikhusi istoria hontan onsa hiltzeko bidiaren sekretu, eta abantailla honbat, eta ederbat, S. Augistin, eta S. Gregorio, biak arkord dira, bakian dira, hamar birjinen egitekoan, hetarik landan emanendut neure abisu eta konseillu hona, eta diot S. Augustin iaunarekin batian, bost birjina zuhurrez, endelgatzen direla, arima salbatiak, eta bost birjina erhoez, eta elgerrez, arima damnatiak, Ienkoari datsala, egitekoa erditi Ioan dadin, hain beldurniz damnatien parti handiago, izanen den, eziez salbatiena, zeren erran baitu Eskriturak, Multi sunt vocati, pauci vero electi, deitatiak hanitz direla, baina bereziak gutti.

        Ene pundura jin nadin, bost birjina zuhurrak dira salbatiak, eta bost erhoak damnatiak, hala dio S. Augustinek, Decem Virginum quod quinque admittuntur, quinque excluduntur, bonorum, & malorum discretionem significat.

        Onsa hiltzeko bidia, hementik poroga dezadan, eraiten dut, eta erranendut gure azken orena jin dadinian, IESU-KRISTO Iauna baita gure arimen esposa, iuiamendu partikularian jinen dela gure arimen iuiatzera, eta iuiamendu jeneralian, gure arimen, eta gure eta gure gorpitzen, hilik, edo bizirik sekulakotz iuiatzera, iustoak edirenen ditu gratian, bekhatu gabe, bere lanpak pizturik, halakoer emanendu bere gratia, eta bere gloria.

        Gaixtoak edirenen ditu bekhatian, bere lanpak hilik halakoer emanendu punitione ifernuko su eternala, iustoak ukhanendu Paradusia, zeren herioaz orhit izan baita, bekhatoriak ukhanendu ifernua, zeren herioaz ezpaita orhit izan ene errana hala dela porogatzendut, loa, eta herioa biak, bat dira, diferenzia ezta handi, poetak ere hala dio, Stulte, quid est somnus gelidae nisi mortis imago.

        Erhoa, zer uste duzu dela loa, herioaren imajina eta figura baizi, gizona, eta emaztia loak artuz geroz, bere lotik iratzar artino, hilak dira, sendimendu oro galdurik, hila ere, hilez geroz, konsidera badezazu hilaren gorpitza, azken iuiamendia jin artino, loan dago, hila da, egia da hilaren arima bizi dela, ezin hiltzen da, nola baita immortal bere naturaz, hanbatekin loa eta herioa biak bat, arima eternalki bizikoda Paradusian, edo Infernian, edo Purgatorioko penetan, gratian mundu hontarik partiturik, bere bekhatien penaren pagatzen bere zorrak paga arteno.

        Eskritura saindiak ere loa, eta herioa biak bardin estimatzen ditu, noiz ere Lazaro, IESU-KRISTO Iaunaren Adeskide handia, Maria Magdalena, eta Maria Martha anderen anaie propia, hilez geroz gure Iaunak piztu, eta resuszitatu baitzian bere, hitz saindiaren bertute handiaz, gure Iaunak erran zian, Lazarus amicus noster dormit, sed vado, vt a somno excitem eun. Gure adiskidia Lazaro lo dantza, baina banoa iratzar dezadan. Lazaro hila zen, ala baina lo zagoela dio Eskriturak, nik ere diot loa eta herioa biak bat direla.

        Iondone Paule Apostoliak ere erraitendu loa, eta herioa biak bardin direla. Nos qui bibimus, qui residui sumus in aduentu Domini, non praeueniemus eos qui dormierunt.

        Hilak, hil dira, gure aitzinekoak Ioan dira, gu orano bizi gira, mundian gira, baina Iaunaren eguna jin dadinian, lo danzanak, eta gu bardin Iaunaren aitzinera helduko gira, sogizu nola Apostoliak loa, eta herioa biak baten hartzen dutian.

        Iaun aphezak ere aldare saindian, mezaren sakrifizio saindia Ienko handiari, bere, eta bere populiaren partez, hilegatik, eta biziegatik ohoreskatzen dianian, bere azken mementoan erraitendu, Memento etiam Domine famulorum, famularunque tuarum, qui nos praecesserunt cum signo fidei, & dormierunt in somno pacis. Iauna, orhitzite zure zerbutzariez, mutil, eta neskatoez, gure aitzinian Ioan direnez, fede honian, eta lo honian lo egiten dutenez. Sogizu nola Elizak othoi egiten dian meza saindian hilegatik, eta nola herioa, eta loa, bata bertziaren hartzen dutian.

        Hamar birjinen historian ere irakhurtzen dugu, Dormierunt omnes, & dormitauerunt, oro loak hartu zutiala, hanbat zuhurrak, nola erhoak, hantik erran nahida, iustoak, eta bekhatoriak oro reserbu gabe loak hartuko dutiala, oro hilen direla, ordonanzak erran dian bezala, Statutum est omnibus hominibus semel mori, lehen ere pasaje haur allegatu gundian Apostoliak erranik, ordenatu dela gizon, eta emazte orori, behin hil behar diala, ordu hartan iuiamendu partikularian, eta jeneralian, espos Iauna, baita Ienkoaren semia, juje ororen jujia, Iaunen Iauna, ama birjina baten sabelian gugati gizon egina, jinenda, eta arima miserabliak, eta galdiak, baitira rapresentatzen, birjina elgerrez bere lotik iratzarririk akazatuko ditu bere ezteietarik, bere mahañetik eta bere gloriaren portalia zerraturik, igorriko Ifernuko sura, eta penetara. Hala nola arima hurosak, eta salbatiak errezebituko baititu bere ezteietara, bere mahañera, eta bere gloriaren portalia idekirik, eta zabalturik, emanen zelian sekulakotz bere kontentamentu, eta felizitate aeternala, zeren hori? zeren arima honak, ardura, ardura bere hilziaz orhiturik, edirenen baititu Espos Iaunak hiltzian, bekhatu gabe, bere lanpak pizturik, gratian barnen, eta aldiz arima gaxtoak, bere hilziaz, iagoiti orhitu faltaz, edirenen baititu, gratiati kanpoan, bekhatiaren loan, eta lohian.

        Hanbateki, neure adeskidia, iakin ezazu segurta zite estezazula dudarik har, salbatiak salbatu direla, bere herioaz, eta hilziaz ordu honez orhitu direlakoz, bost birjina kuhurren pare, eta arima damnatiak, damnatu direla, bost birjina erhoen pare, bere herioaz, eta bere hilziaz, ordu honez orhitu faltaz. Bide haur zonbat hon, eder, eta segur den, hortik iuiaezazu, eta nahibazira onsa, bizi onsa hil, eta espos Iaunaren banketian plazer hartu sekulakotz, zoaza xuxen bide hontzaz herioaz orhitzite, Memorare nouissima tua, & in aeternum non peccabis.

        Egunbatez Español bat bere bidian zoala ediren zian horbat bortabatetan, eta horak usiki zian Española igaraitian zankotik, horalen kontre aski onsa defendiatu faltaz, bertze egun batez Españolak hor hura bera ediren zian borta hartan berian lo zantzala eta ezpata baitzian bere saihetsian, idokirik eta buluzirik bere magiñatik, eta bere furrebotik, hora hilzian, ezpata kolpubat emanik, eta gero ikhusi zinian hora hilik, edo hilzen, erran zian horari, bere lenguajian, Españolez, Inimigos tienez, é dormés, erran nahi baita gure lenguajian euskaraz, etsaiak ukhen eta lo egiten duk.

        Arrazoin zian Españolak hala erraitera horari, zeren etsaiak dutianak, ezpaitu behar lo egin, baina bai egon iratzarri, zoin aldetik jinen den egunaz, edo gaüaz, haren atakatzera.

        Bada neure adeskidia, herioa baita gure etsaia, eta Iaunaren mezia, eta haren mandataria, arrazoin ukhenendu zuri, eta niri, erraiteko, jin dadian, ezpagite egon presto gratian haren aiduru eta beha, Inimigos tienes, y dormés, etsaia oren oroz bortan dugu, gure etxian dugu, giten egon prest, gratian, nahi ezpadugu ikhusi gure arimen hilzia, galzia, eta ruinamendu totala.

        Aesopus, filosofa eder, eta maitragarri hark dio, zikada deitatzen den hegaztin, eta xori kantazale hark, udan bere denbora oro, kantuz, eta alagaranziaz, enplegatzen diala, eta inihurria baita, animale xipibat, eta zuhurbat, bere uda oro enplegatzen diala, tribailluz, eta penaz probisione egiten, eta bazka biltzen, bere negiaren onsa igaraiteko, gosiaren kontre, eta gero negia heldu denian, zikala elgerra gosiak hiltzen diala, udan negiaren igaraiteko bere bazkaren biltu faltaz. Baina gauza kontria helzen dela inihurriari, nola hark udan zuhurki, eta ordu honez bere bazka, eta probisionia egiten baitu, bere negian, alegeraki enplegatzen diala, zikada negian gosiak hiltzen, inhurria negian asiak, eta bona xerak, entertenitzen, eta alegeratzen.

        Hala dio filosofak bere fablian, Cicadae olim aestate asiduis canti lenis indulgebant, formicae vero laboribus, fructibusque collijendis studebant, hieme adueniente, çicadae fame perierunt, formicae bero, ex ijs, quae collegerant bescebantur.

        Neure adiskidia, hala izanenda arima honez, eta arima gaixtoez, mundu hontan gireno, bizi gireno, udan gira onsa gira jinenda negia, jinenda herioa, ezpadezagu ordu honez egin probisione obra honez, ezpagite obra honez hilziaz, eta herioaz orhitzen, gure arimak bertze mundian gosiak hilen ditu, Iaunaren auharian eztugu ukhanen parterik, ez boxirik zikada miserable, eta elger haier, heldu zen bezala, helduko zauku, guri ere.

        Hala nola segur baita, inihurriak bezala egin badezagu, gure uda, gure gaztetarzuna, enplega badezagu, obra honetan, Ienkoaren zerbutzian, jin dadinian gure negia, herio beltza, hotza, eta tristia, ukhanen dugula Iaunaren auharian gure parte hona, ohore, laudorio, benedictione, gratia, eta gloria, halatseman zian bere promesa gure Iaunak bere Apostolier, eta haien personan guri orori, bat bederari, Gaudete & exultate quoniam merces vestra copiosa est in Coelis. Ene Apostoliak, ene Dizipuliak, ene Fidelak, eta leialak, zien pagia, zien rekonpensia, zelian dago handirik, eta zabalik, zien aiduru, zien beha, edukhazie hon amorioan, ene zerbutzian, ene beldurrian, ene legian, eta Ebanjelioan, ez branla, ez kordoka, ez kanbia, ene pian, enekin, enegatik, bizitzeko, eta hilzeko hartu duzien deliberamendu, eta resolutione saindia.

        Koroa irabazi nahi dianak, behardu onsa konbatitu mundia, deabrua, haragia, eta bere pasioniak oro, beharditu, gormandatu, azotatu, kruzifikatu, eta garaitu, bertzela, eztuke bertze mundian Koroarik, hala errandu Apostoliak, Non coronabitur nisi qui legitime certauerit, ezta koroatu izanen koraioski eta lejitimoki konbatitu eztena.

        Neure adiskidia ziren othoi, mundu hontan inihurria iduri, inihurriaren pare egizu othoi probisione obra honez ordu honez, hurak baituko zautzu bertze mundian, Ienkoaren aitzinian, eta Aingurien aitzinian, Aingurien ogia zure gogara, plazer duzunian ianen duzu.

        Et zirela, othoi, zikada elgerra iduri, zikadaren pare, xori erho hura imita badezazu, mundu hontan, iakin ezazu, Luziferren ogia, baita Ifernian suz, eta khez egina, izanen dela sekulazotz labe gorri hartan, zure ogia.

        Eta zeren kommunski herioak gure arimari edekiten, edo emaiten baitu bere Koroa, edeki eztizazun pundu hertsi hartan zuri zure arimarena, herioaz orhitzite ahal bezain ardura, prepara zite aizinetik, bilhoa urdintzera, eta xuritzera utzi gabe, zer gisaz, eta nola, harekila konparituko ziren, nola haren kolpu mortala errezebituko duzun, nola haren so beltza belzuri, odeizia, eta begitarte ixusia, eta horriblia, soferituko duzun, pensamendu, eta meditatione saindu haur, zure gogoan eduki badezazu, ezarniro ehun, hamarren kontre, edo mila ehunen kontre deabruaren despit, bekhatiaren despit, herioaren despit, zure arima mundu hontarik, gratiaz, eta koroaz beterik, zelurat ioanen du.

        Baina medailla bertze alderat itzul dezadan, enuke nahi apostatu biga, milaren kontre zure gratiaren eta gloriaren alde, ezpaduzu ardura herioa bihotzian, eta gogoan, zeren neure espisoa, beldur niz gal nezan, eta zuk, zure arima, nik dadukat fermoki, eta fede hartan nahinuzu bizi, eta hil, herioaz orhitzen eztiren jendiak oro, galdiak, eta damnatiak direla.

        S. Augustin Iauna da ene bermia, eta ene autora renkontru hontan, erraiten dialarik ene alde, eta ene faboretan, Vix potest bene mori, qui male vixerit, & vix potest male mori, qui bene vixerit, nekez, eta borxaz gaixki hiltzen ahal da, onsa bizi izan dena, hala nola, nekez, eta borxaz onsa hiltzen ahal da, gaixki bizi izan dena.

        Eta nola kasi inposible baita, nehor onsa bizi ahal dadin, herioaz orhitu gabe, hargati diot, mirakuluz kanpoan, inposible dela nehor onsa hil dadin herioaz orhitu gabe, eta herioaz orhitzen dena gaixki hil dadin.

        Gure Iaunak orano egun batez itsu sortuzenbat argitu zian, eman bere bista, bere ikhustia. Eskritura saindiak dio, Ebanjelioan ageri den bezala, Expuit in terram, & fecit lutum ex sputo, & liniuit lutum super oculos eius: thu egin ziala lurrari, eta thu hartzaz lohibat eginik lurrian, itsu haren begiak, lohi hartzaz busti, eta urintatu zutiala, eta gisa hartan itsua argitu, bista, & ikhustia hari eman,

        Zer faizoin, eta zeremonia dira hok? gure Iaunak etziana aski botere itsu haren argitzeko lurrari thurik egin gabe, bai, bazian aski botere, zelia, lurra, laure elementiak, hitz bakoiz batez egin ditu, Dixit et facta sunt, ipse mandauit & creata sunt, errandu, eta egin ziren, manatudu, eta kreatu ziren baina okasione hontan, gure Iaunak thuz eta lurrez egindu lohibat, orhebat, lohi eta orhe hartzaz, itsu haren begiak sendotu, eta argitu, erakusteko hari, nontik ialkiten zen, norat itzuli behar zian, lur zela, mortal zela, orhit ladin bere herioaren lohiaz, eta munduko urgillia, eta banitatia mesperexaturik, onsa hiltzeko bidia, herioaren memoria, bere aktione ororen gida, eta regla har lezan.

        Neure adiskidia, bekhatiaren loak, har etzitzan edo hartu bazutu, hantik ialki zitian, zure herioaren lohiari egizu so ardura, lohi harkaz zure begier argi egizu, argi ororen argia, eta uthurria, baita Ienkoa, nahi baduzu ikhusi bertze mundian, zeluko Eresuma eternal, eder, eta handi hartan.

        Eskritura saindian ikhusi dugu pasaje eder aski porogatzeko, onsa hiltzeko bidia dela herioaz orhitzia, hanbat lege zaharrian, nola graziazko legian, baina orano dugun ikhusi bidi honkaz elizako doktor saindiak nola minzatu diren bere pensamendu, eta meditatione saindietan.

        S. Bazilo handiak dio, eta othoi, behazite haren abisu honari, nahi bazira onsa bizirik, onsa hil, Si quando te senseris ad aliquod prouocari peccatum, ad menten reuoca formidabile illud, nec vlli mortalium tolerabile Christi iudicium, & hoc quasi freno animum cohibe. Bekhatu egiteko boruntatia, eta intentionia iagoiti jin badakizu, bekhatura erorteko tentationiak saekula, ataka bazitza ezarzu zure gogoan, zure begien aitzinian representa ezazu IESU KRISTO Iaunaren iuiamendu izigarria, horriblia, eta latza, eta, brida harzatz zure tentationearen akuliak bridaturik, zure espiritua, zure arima edukazu Ienkoaren legiaren pian humil, eta kaptibo, eta zure haragia den humil, eta neskato arimaren legiaren pian.

        Ezta moienik iuiamendiaz orhit zitian, herioaz orhitu gabe, biak, bata bertziaren ondoan heldu dira, bataz orhit bazite, bertzia, etzauzu ahatzeko, bata duzunian gogoan, biak han dirate, zaude han, eta erremedio hoberik eztuku adirenen, bekhaturik ez egiteko, eta onsa hilzeko, nola herioaz orhitzia, nahi baduzu onhetsi S. Bazilo Iauna.

        S. Hieronimok eztu gitiago erraiten pundu hontan, Siue comedam, siue bibam, siue aliquid agam, semper insonat auribus meis vox illa horrifica, surgite mortui, venite ad iudicium.

        Ala nizan neure Ianian, edo edanian, edo bertze zer nahi baita lanian, musika, aire, kantu, eta botz triste haur neure beharrietan, beti enzutendut, hantik ezin akaza dirot, hilak zuti zitezte, ziaurizte ene iuiamendiaren enzutera. Zer soldadoa zen doktor saindu haur, ian edanak ez deusek ere haren gogotik ezin idokiten zian herioaren, eta juiamendiaren memoria, hala egin bagendeza, erran niro oren honian sortu ginela, oren hobenian hiltzeko, eta hala egiten eztianagatik erranendut, ebanjelio saindiak, Iudas traidoriagatik errandiana, Vae homini, per quem filius hominis tradetur, bonum erat ei, si non natus fuisset homo ille. Maradikatu dela gizona, koiñek gizonaren semia tradituko baitu, eta salduko, hobe zukian elizan iagoiti sortu. Halakoaz ere nik erranendut, ezpada herioaz ordu honez orhitzen, hobe zukiala elian saekula ekhia iguzkia ikhusi. Elizan iagoiti amaren sabelian konzebitu, eta hantik mundura ialki.

        Autor debotbatek Climacus deithatzen denak, dio, Sicut qui esurit, recordatur panis, sic qui saluari cupit, non potest non recordari extremum iudiçium: gosiak onsa honkiturik dagoenak eztu bertze pensamendurik nontik bere ogia iateko ukhenen dian baizi, hala hala, saluatu nahidenak, bere gogotik, eta bere bihotzetik, ezin galtzendu bere hiltzia, eta bere iujamendia.

        Gose denak nahi du mundu hontan ikhusi bere ogia, saluatu nahidenak ere behardu konsideratu bere herioa, eta bere arimaren iuiamendia, hala egin ezpadeza, bertze mundian ukhanendu gose errabiatia, hor errabiatiak dian bezala, egia haur erran zian, badu denbora luze, Profeta Roialak, Conuertentur ad vesperam, & famem patientur vt canes, & circuibunt ciuitatem, Berandian konuertituko dira, ibiliko dira, inguru, inguru, hiriaren, eta ziotatiaren murraillen aldian, edirenen dituzte portaliak zerraturik, eta gose gaitza, eta gose errabiatia, horek bezala, horen pare, patitu, eta soferitu behar ukhanen dute, ogirik ezin edirenez, nor usteduzu direla jende hurak, herioaz, orhit eztirenak.

        Bertze autor debot batek segurtatzen gitu gure azken malhurra, eta, azken bekhatia dela, noiz ere gure herioaren, eta gure iuiamendiaren orhitzia, eta memoria galdu baitugu, eta halakoaz nehork etsitu behardiala, kondurik ez egin, eduki galduzat. Magna iam est poena peccati memoriam futuri perdidisse iudicij.

        S. Hieronimo Iaunak dio, berritz, Facile contemnit omnia, qui semper cogitat se moriturum. Nork ere egun oroz, konsideratzen baitu, sinhesten, eta ikhusten hilen dela, hil behar diala, halakoak mundia, munduko gauzak, urrhiak, zilharrak, plazerak, ohoriak, pena gabe, fazilki kitatzenduditu, mesperexatzen, hetzaz kondu gutti egitendu mundu haur ezta deus, egizu kondu bertze mundiaz, hala egin zian, eta erran, gure Iaunak bere pasionian, Pilato Iuje gaixto hari, Regnum meum non est de hoc mundo, ene erresuma ezta mundu hontako.

        Saluatu nahi bazira, beharduzu, mundu haur mesperexatu, eta trufatu, eta perexatu, eta ohoratu bertze mundia, hala egitekoz, doktor saindu honen mania egizu hilziaz orhitzite, eta izanik ere mundu hontan eskale, eta miserable, izanen zira bertze, mundian Prinze, eta Errege.

        S. Augustino Iaunak dio, Hac animaduersione percutitur peccator, vt moriens obliuiscatur sui, qui dum viueret oblitus est Dei, punitione iustobatez azotatzen dela bekhatoria, hiltzian eztela orhitzen bere buriaz, zeren bizian, ezpaitzen orhitu Ienkoaz. Orhitu izan baliz bere herioaz, bizian, orhituko zen Ienkoaz hilzian, hanbateki bekhatoriak fin gaixtobat eta malhurosbat egitendu herioaz orhitu faltaz.

        Gizona, eta deabrua gudukan, disputan, eta prozesian bizi dira, gizona sortuz geroz, mundu hontan, gizona hil den pundu, eta momenta berian, prozetza finalki, eta azken resortian iuiatzenda gizonak nahidu arima Ienkoarenzat, iustoden bezala, deabruak nahidu arima usurpatu eta arrimatu beretzat, sprozezaren pieza fondamentalak dira obra honak, eta gaixtoak, eta nola prozes handi eta inportant horen arima, eta prezarik hobena baita hilziaz orhitzia, herioaren memoria, gutun haur prozezaren zakian ediren badeza iujiak, baita Ienkoaren semia, gugatik gizon egina, iuiamendu emaitendu faborable gizonaren alde, deabruaren kontre, eta arima gelditzen Ienkoaren, eta desohoria deabruaren baina, gutun hura, pieza eder, eta handi hura herioaren memoria, ezpada zakian edireiten, gizonak galtzendu prozeza despendio, damu, intrez ororekin, la taxe reseruée, eta arimaren Iaun, nabusi, eta gehien deabru gaixtoa iagoitikoz gelditzenda, eta arima gaixoa infernura erorik labe gorri hartan bere zorren ezin pagatuz egonenda Ienkoa, Ienko deno, ezparanka gaberik kanpotik iagoiti ukhanen diala sokorririk, ez gratiarik, zeren haraz geroz ezta redenptionerik, In Inferno nulla est redemptio, Infernuko portalia haienzat egonenda iagoitikoz gilzaz zerraturik, klausa est ianua, hantik ezta bat ialgiko, hala nola Paradusutik, Ienkoaren gloriatik, arima hurosetarik, batere ezpaita ialgiten, ez ialgiko, Ienkoa Ienko deno.

        Arima gorpiztzetik ialki denian, bere hala iuiatzen dela, segurda, hala dio Apostoliak, Oportet nos manifestari ante Tribunal Christi, vt recipiat vnusquisque propria corporis, prout gessit, siue bonum, siue malum. Bat bederak behardu presentatu Iaunaren gortiaren aitzinera, han errezebi dezan onsa, edo gaixki zer ere bere personan egin baitu hura oro.

        Apostoliak dio orano, bat bederak errezebituko diala bere rekonpentia, eta bere salarioa bere tribailliaren, eta penaren arau, Vnusquisque recipiet mercedem suam secundum laborem suum. Zer da hori, IESU-KRISTO Iaunaren tribunalera presentatzia baizi, han dira arimak iuiatzen eta haier emaiten meritatzen duten pagia, hilez geroz, Tribunal hartan nahi denak ongi jin, eta ohore errezebitu, hara heldu beno lehen harkatz, eta bere herioaz, ordu honez orhit dadin, zuhur bada, bertzela erho handibat izanenda, eta iuje iusto haren sententiaz, halakoak ukhanendu, azotia, galera, urkhabia, eta damnatione eternala.

        Iuiamendu partikular harzatz, zoin eginen baita hil ondoan, gure arimaz iuje iusto haren Tribunalian etsenplu garrazbat, & izigarribat irakhurtzen dugu Pariseko doktor handibatez, doktor handi hura, fama eta reputatione handibatetan bizirik, gizon saindia, sabanta, gizon perestia, mundu guziek, partikularki Parise orok estimatzen zialarik, jin zen hilzera hil ondoan, biharemanian, kleroa, eta konpañia handibat bildurik haren ohoretara, haren gorpitzaren bere tonbara, eta hobera ezarteko, kleroa hasi zen obsekioen kantatzen eta heldu zenian Iaun ap-hezbat lehen nokturnia akabaturik, hilen ofizioan, ioben lektioniaren kantatzera, Responde mihi, hilak erran zian mundu guzier bizi izan baliz bezala, Accusatus sum, akusatianiz berri triste, eta izigarri hark zela kausa kleroa, eta konpañia oro iziturik, eta harriturik, kleroa retiratu zen, eta konpañia oro, biharamonian, hasi da kleroa kantatzen obsekioen, eta Iaun Ap-hezbat hasi denian erraiten, Responde mihi, ioben lektione haren beraren, hilak dio, Iudicatus sum, iuiatuniz, herenen aldian eta heren egunian, kleroa eta kasi Parise oro bildurik, Iaun Ap-hezak erran zien bezain, Fite Responde mihi, hilak eman zian heren, eta azken arrapostia, Condemnatus sum, kondemnatia nitz. Hantik harat, kleroak et Parize orok ikhusirik damnatia zela doktor handi haren arima, haren gorpitza, bela piker hiriz, kanporat eman, eta urtiki zuten, eta ez batere ehortzi lur saindian, zeren indigne estimatu baitzuten, doktor damnatu haren ezurrek, lur saindia honki lezaten.

        Azident triste eta deplorable hark eman zian okasione Pariseko Iaun, eta andere handiri bere bekhatiez, penitentia handirik egitera, eta mundia kitaturik, desertietan, eta ermitajietan Ienkoaren zerbuxatzera, hala egin zian S. Bruno Xartruzen relijioniaren lehen fondazaliak eta lehen autorak, zeren doktor damnatu haren desastria, eta malhurra ikhusirik ezpaitzian mundia edireiten segur, bere arimaren salbatzeko.

        Neure adiskidia dudarik ezta, zure arimak behar diala iuiatu Ienko semiaren tribunalian, eta zure arima eta gorpitza iuiatuko direla, iuiamendu jeneralian, iuje iusto haren beraren gortian, bi iuiamendu hetzaz orhitzite, nahi bazira salbatu, eta zeren herioa lehen heduko baita, ezi ez bi iuiamendu hek edukazu, zure hiltzia, zure herioa, zure gogoan, hala egiten duzularik, iujia, izanenda zure adeskide, eta zu iujiaren, biak arkord, eta ordian erranen duzu onsa hilzeko bidia, dela, ordu honez hiltziaz orhitzia.

        Neure adiskidia kapitulu haur luzezko izanda, jiten dena ezta hanbat luze izanen, konsola zite ziauri ene ondoan, ikhusi behar dutuzu ene arrazoiñak porogatzeko ene bidia zonbat eder den, segur, eta hon, obra koroatzendu finak, beldur nuzu lana, eta langitia eztiren izanen zure gogoko, baina agian, lan egiliaren borundate hona ikhusi duzunian, lana, eta langilia maitatuko dituzu. Goazin aitzina ene bidian, edukazu hon ene pena, eta trabaillia, ezta galdu izanen, zuk zuria har badezazu ene ordoen, zure arimaren salbatzeko, herioaz orhiturik, onsa bizirik onsa hil bazite.