Herri honen erraietan
Manex Erdozaintzi-Etxart

Maiatz, Uhargi 2, 1985eko maiatza

 

        hirugarren oharra:

 

        Arren

        neure herriko sinesdunak

        inori ez diot zorrik

        baina

        barka

        umezurtzak izanen direno

        musu baten sari ostiko bat ukanen duguno

        nire gudu lagunak

        mendiz-mendi doatzino

        haizatuak, tirokatuak, gartzelatuak,

        zanpatuak

        izanen direno

        gur herri honek

        gartzela bat iduri

        diraueno

        eta gauak

        egunak bihurtu ez direno

        guretzat besteentzat bezala

        barka

        nire herriko sinesdunak

        neure Fede

        apurtua ...

 

        ................................................................

 

 

Zer derasak?

Zer derasat?

                    Hau hortxe

                    behar dela

                    hori hemen

                    hau horrela

                    egin behar

                    litzatekeela

                    hori bestela...

Itzuli mitzuli

zer derasak?

zer derasat?

 

                    GURE BORROKAK

                    LEHER EGITEN DIK

                    LEHER EGIN DIK...

 

Zer derasagu

 

                    HIL ZORIAN DEN

                    HERRI ZAHAR HONEN

                    IZENEAN?

....................... zibilizazio hil baten jestu hilak

                        errautsetik zaintzen................

 

balentria handiz

berriz eta gero

joanen gaituk

haritz erori baten

enbor usteldua

agurtzera...

edo

lehenagoko gizon famatu

baten bati

eraiki harri

monumentuaren

inguruan lerro lerro

humiliatuak

isil une

triste bat

lortzera...

edo

bazkari oparo baten

bultzada beroan

geure buruen

ehortzetak

euskaraz

kantatzera...

                    eta haurrak hazten baldin badire

                    neska mutilak eskolatzen

                    berriz eta hobeki

                    laster ikasiko ditek

                    zigarroa pipatzen

                    whiskyaren zaporean

                    le 14 juillet

                    frantses guziekin

                    el 18 de julio

                    espainol mota guziekin

                    betan eta bezala

                    bezperak

                    ostatu

                    baletan

                    zelebratzen

                    jainkoaren lorian»!

 

LEHER EGITEN DIK

LEHER EGIN DIK

GURE IRAULTZAK

HIL ZORIAN DEN

HERRI ZAHAR HONEN

IZENEAN...

 

                    Alta

                    ez dituk ez

                    jende guziak

                    irri gose

                    zenbaitetan!

 

                    MERKATUAN

                    edo...

                    eman dezagun

                    MUSEAN

 

                    irriz ari dituk irriz

                    karkailaz usteltzekotan

 

                    MERKATUAN

                    makiñunak galdu ... Ez...

                    makiñuna izorratu dutelarik... Ez...

                    makiñunak

 

                    HAUZOKOA

                                        izorratu duelarik

                    edo...

                    eman dezagun

                    MUSEAN

                    pare dobleak lagunak atera dituelarik

                    eskutik

                    hogei ta hameka

                    keinurik gabe...

 

                    MERKATURA

                    zihoan Maritxu

                    Baionara

                    La Côte d'Argent fabrikak

                    Biarritz Shoes eta

                    Biarritz Chaussures-en ondotik

                    porrot egina zuen-eta

                    Maritxuk bere beste lagunekin

                    galdu hogei ta hameka

                    eskutik:

                    irabazpidea eta

                    izerdiaren bustia

 

                    Jende guziak

                    ez dituk ez

                    irri gose

                    zenbaitetan ...

 

                    FABRIKA BAT EDO BESTE

                    hesten delarik

                    edo...

                    eman dezagun

                    MARITXU

                    bihotza samur

                    gurutzatzen delarik

                    negarretan...

                    irriz ari dituk irriz

                    haurrak jostetan

                    eta iparraldetik jaitsi

                    udatiar aberatsak

                    (udatiar pobreak ez dik irri egiten langilearen atorra zikinaz!)

                    Euskal Herriko ondartzan

                    iguzkitan larrua beltzatzean

                    beren pentzetan eta alorretan

                    baserritarrak belar biltzen,

                    ogi epaiten, nekatuak

                    ari diren sasoinean

                    eta Baionako merkatutik etxerakoan

                    Maritxu lanik gabe

                    murritz gauez-gau

                    bere senargaia besarkatzera

                    doalarik....

 

                    irriz ari dituk irriz

                    patxaran

                    langilearen bizkar

                    hogei ta hameka

                    eskuratu dutenak

                    eta diru xahutzen

                    ezaxolki, joko lekuetan

                    dabiltzanak

                    eta urrutian

                    langileriaren kexua

                    ahantzi nahi luketenak...

 

                    FABRIKA BAT EDO BESTE

                    HESTEN DELARIK

                    ETA....

                    LANGILEEN KEXUA JAISTEN

                    DELARIK KALEZ-KALE

                    BASERRITARREN KEXUA ABIATZEN

                    DELARIK BIDEZ-BIDE

                    LANGILEAK ETA BASERRITARRAK

                    METATZEN ETA AGERTZEN

                    DIRELARIK PLAZAZ-PLAZA

                    HANDI-MANDIEN HEZURRAK

                    HASTEN DIRA KRASKATZEN

                    BELDURRAREN IKARAZ ...

 

                    Maritxuk

                    xukatu zitian

                    bere begi bustiak

                    alai, gauez-gau

                    bere senargaia besarkatzera

                    izarren bidetik

                    zihoan

 

                    SORTZEAR DUK

                    GURE IRAULTZA

                    BIZI NAHI DUEN

                    HERRI ZAHAR HONEN

                    ERRAIETAN ...

 

NEURE HERRIAREN BORROKA, ERDI-MINAK

                                      GAUR

AITA-AMEN BIHOZKADAK, ZOTINAK

ANAIEN KARKAILAK, ABESTIAK, IRRINTZINAK

                                      GAUR

HASTEN GAITUK KANTATZEN, DANTZATZEN

                                      MARITXUREKIN

EZIN ASPERTUZ, EZTI ALA AZKAR

POLLIKI ETA FINKI, POLLIKI ETA ARIN

ARITZEN GAITUK ORENAK ETA ORENAK

                                      PLAZAZ-PLAZA

BIZI DEN HERRI HONEN IRAULTZA

                                      MINTZATZEN

                                      DANTZATZEN

                                      AGERIAN

                                      GAUR

 

            ttortta

                                      ttortta

                            ala

                    tturrustan

 

nondik hator ur garbi xirripa?

Ez dizkidak aipatzen

Viet-Nam eta Palestina

Txiletarren askatasun itoa

Giscard d'Estaing-en Frantzia

Franco-ren Espainia ...

baina

salatzen dizkidak

herri ukatu honek

ukatu ez dituen izerdiak, lanak, borrokak,

ipuiak

eta

ibarren

isil-isila

iraultzen ari den

mutil sendo baten izena ...

 

                        HIRE BEGI LARRIAK ETA

                        HIRE ESKUAK,

                        FREDERIKO,

                        ZERBAIT DITUK

                        HASTEN DIRELARIK MUGIMENDUTAN

                        AZTAPARKA LOTZEN DIRELARIK

                        HIRE ESKUAK

                        PINDARKA HIRE BEGIAK

                        IREKITZEN

                        BIZITZEARI

Aurten ere

gure herri langile honen izerdiaz

busti dituk pentzeak, alorrak,

zuhaitzen hostoak ...

 

BAINA

herri xume honen haurretan

zenbat

ez ote dira lanik gabe gertatu?

 

ALTA

badakik

ez zituan ez

jende herrebesak

edo diruzaleak

edo hemendik joan nahiak

bederazka

behereko bide horietan abiatu direnak

eta Baionako edo Kostaldeko

uzinetan lanean ari zirenak ...

 

                        HIRE BEGI LARRIAK ETA

                        HIRE ESKUAK,

                        FREDERIKO,

                        ZERBAIT DITUK

                        KEXATUAK DIRELARIK MUGIMENDUTAN

                        AZTAPARKA LOTZEN DIRELARIK

                        HIRE ESKUAK

                        PINDARKA HIRE BEGIAK

                        IREKITZEN

 

                        ZUZENTASUNARI

 

Aurten ere

iguzkiak berotu zizkiguk

geure mendiak, zelaiak, itsas-hegia ...

 

BAINA

herri xoragarri honen erraietan

zenbaten begiak ez ote dira lanbrotu

han edo hemen

etxalde edo lur peza bat

nonbaitik etorriek erosi dutela

jakitean?

 

Geure herri langile honen lurra

ari ziguk intzirika

itsasoak berak ez zirokek

oraindik kontsola ...

 

ALTA

ez zituzkean ez

jende makurrak

beren etxaldea

edo lur poxia

horrela saldu zutenak

beharbada

nork daki

diru beharretan edo

diru gehixagoren beharretan?

 

HIRE BEGI LARRIAK ETA

HIRE ESKUAK,

FREDERIKO,

ZERBAIT DITUK

JAUZTEN DIRELARIK MUGIMENDUTAN

AZTAPARKA LOTZEN DIRELARIK

HIRE ESKUAK

PINDARKA HIRE BEGIAK

IREKITZEN

 

EUSKAL LURRARI ...

 

Ez dituk ez

jende herrebesak

edo jende makurrak

edo beldurtiak

gure herritarrak ...

 

BAINA

ez baitakite beti

nola planta

nola joka

eta norekin

gure herri honen borroka latza duk eta

mementoka gogorra

luzea, luzea ...

askatasunerako bideetan

ahanzten ere baita berdin

noiz behinka edo betiko

Euskaldunak garela

gure herri hau duk puskatua eta

alde guzietarik ukatua

gogorra duk gogorra

eta luzea, luzea ...

gure herri honen borroka

askatasunerako bideetan ...

ez dituk ez

jende herrebesak

edo jende makurrak

edo beldurtiak

gure herritarrak ...

geure herri honen borroka

duk gogorra

askatasunerako bideetan

eta luzea, luzea, luzea ...

 

                        ttortta ttortta ala burrustan

                        hirekin nabilak oren luzeak, luzeak

                        egunak eta egunak, ezin aspertuz

                        bizia pil-pil bere beroan

                        hurrupatzen den herri honen betean

                        nabilak irriz, kantuz, dantzan

                        hire musika zoragarrian eramana

                                                plazaz-plaza

                                                    gaur

                                                      ...

 

                                  HIRE BEGI LARRIETAN ETA

                                  HIRE LANGILE ESKUETAN,

                                  FREDERIKO,

                                  ZERBAIT DITUK

                                  HERRI HAUTSI BATEN OGIA

                                  ETA ARNOA

                                  ETA HERRI XUME HONEN

                                  BORROKA ...

 

                                  HIRE BEGI LARRIAK ETA

                                  HIRE ESKUAK,

                                  FREDERIKO,

                                  HASTEN DIRELARIK IKARATAN

                                  AZTAPARKA LOTZEN DIRELARIK

                                  HIRE ESKUAK

                                  HERRI HONEN OGIA OREZTATZEAN

                                  PINDARKA HIRE BEGIAK

                                  JAUZTEN DIRELARIK

                                  MAHATSA BRENTSATZEAN ...

                                  HERRI LANGILE HONEN ERRAIAK ERE

                                  BIZI BERRI BATEN SORTZEAZ

                                  HASIAK DITUK INDARTZEN ...

 

                                          ZUBEROAKO MENDIETARAINO ...

 

ZUBEROAKO MENDIETAKO

LORE BIKAINA

KRISTINA

HEURE HEMEZORTZI URTEEKIN

JOAN DEN NEGUAN

SUBAZTER XOKOAN EZAGUTU

HINDUDANA ...

 

                    Mintzatu nahi-ta frantsesez

                    behartu hire kezka larria

                    euskara galdua

                    adiskideei salatzera ...

                    hire odolaren beroa lagunei

                    erratean:

                    «Zendako ez dit ikasi euskara?»

                    hire soiburuen mugimendua

                    gitarra jotzean, polliki eta finki,

                    hire ezpainen ikara

                    Mauleko antzokian

                    kantatzean:

                    «Zendako ez dit ikasi euskara?»

 

ZUBEROAKO MENDIETAKO

ABOTS BIKAINA

KRISTINA

HEURE HEMEZORTZI URTEEKIN

AURTENGO UDAN

EUSKARA IKASTEN HASIKO

HAIZENA ...

 

Ez ditun ez

jende uzkurrak

edo jende herabeak

edo lotsatuak

gure herritarrak

abestuko diten hire gitarraren

kexua, gozoa, marruma,

lankietan, iraztorretan, plazetan

datorren neguan ...

 

HERRI KANTARI HONEN ERRAIAK

BIZI BERRI BATEN SORTZEAZ

HASIAK DITUN ALAITZEN ...

 

 

 

ZUBEROAKO MENDIETAKO

EUSKARA BIKAINA

 

KRISTINA

HEURE HEMEZORTZI URTEEKIN

AURTENGO BORROKAN

HERRIA BILATZEN ABIATU

HAIZENA ...

 

 

hirur ehun milako jendetze

honen barruan

heure lagunekin garrasiaz

esteei juntatu hatzaiena

egunero, taigabe,

herri hau askatzeagatik

hirur ehun mila harri koxkor

pikatzea eta hedatzea

erabaki dutenekin ...

hirur ehun milako jendetze honek

gaurtik jakin dezan

nondik nora doatzin bere zorionbideak ...

hirur ehun milako jendetze

honen barrutik

hire lagunekin errabiaz

besteekin mintzatzen haizena

egunero, taigabe,

herri bat lortzeagatik

hirur ehun mila hitz gogor

zorroztea eta baliatzea

erabaki dutenekin ...

hirur ehun milako jendetze honek

behintzat jakin dezan

nondik nora doatzin bere eskubideak ...

 

Egunen batetan, taigabe,

hirur ehun mila ipui

asmatuko ditun eta kondatuko

heure lagunekin eta besteekin

gitarraren musika zoragarriaz  ...

hirur ehun milako jendetze honek

biziaren pilpira sendi dezan

bere hezur-mamietan ...

 

ZUBEROAKO MENDIETAKO

NESKA LIRAINA

KRISTINA

HEURE HEMEZORTZI URTEEKIN

AURTENGO BEDATSIAN

IPUIAK KONDATZEN HASI

HAIZENA ...

 

POETA DEN HERRI HONEN ERRAIAK

IPUI BERRI BATEN HAZIAZ

HASIAK DITUN ERNALTZEN ...

 

 

......................

                  Zeren hirur ehun milako jendetze honetan

                  gure herri gizonak ez baitira notableak,

                  baina jende baliosak eta ohoragarriak:

                  hedadura handikoak, zerbitzu egileak,

                  politika segurrean Herria kudeatzen

                  dakitenak ... Omen! ................................

 

Baten batek pentsatzen dikek bere barru beltzean:

 

- Zertarako honenbeste buruhauste patxaran bizi garen sasoinean?

 

- Zertarako honenbeste kalapita leporaino aseak garen mahaian?

 

- Zertarako honenbeste amets nahiko diru xurga dezakegun giroan?

 

- Zertarako honenbeste bazter nahasle ordrean finkatua den gizartean?

 

- Zertarako? Zertarako?

 

eta Herriak ziarabilak folklolarien soinuan!

 

Handi-mandien seme puxantak aho betean irria joaki dira besta jantzian

itzulikatuz gerria: trosta gaitzean zaldi zurian pasatzen dute herria zeren

baitute saldu beharra artoz gizendu zerria!

                                          Garkoan gora alan ari zen

                                          animaleko zorria!

                                          Gure hizkuntzaz mintza baledi

                                          kilikatuz belarria

                                          anitz uste dut erranen lukeen

                                          berri bat harrigarria:

                                          Benetan barur egun beltzetan

                                          hauxe duk bazka joria!

                                          ..........................................

 

holaxe hil nahiko digute poeta den geure herri librea ... baina behin ere ez

da entzun poeta herri bat holaxe hiltzen denik ..........................

 

 

Herri honen erraietan
Manex Erdozaintzi-Etxart

Maiatz, Uhargi 2, 1985eko maiatza