LELENGO YARDUNA

Lazaroren bizimodua; noren semea zan

        Yakin begi bada aurrenik, ni Tormesko Lazaro naritxeela, Tome Gonzalezen eta Antonia Perezen semea, Salamancako Tejares deritxon goierri batekoak biok. Ni Tormes ibaian barruan yaio nintzan eta augaitik naritxee gatx-izenez Tormes. Nere yaiotza olan izan zan. Nire aita, Yainkoak parkatu begio, ibai aren ertzean dagon bolu edo errota baten errotari izan zan amabost urtez, eta astaria gertuteko biargintza eukon. Nire ama neu sabelean azur nenduala, sein-miñak artu eban eta an erditu nindun: beaz esan dagiket ibai-erdian sortua nazala.

        Ara bada, zortzi urteko nintzala, nire aitari bota eutsoen, errotara zetozanen zaku-saietsetan zan-ebaketa batzuk egin ebazala, ta augaitik preso artu eben. Autortu eban eta ez eban ukatu, ta zuzentasunagaitik larrialdiak igaro ebazan. Gure Yainkoak zeruan izango al dau, Ebangelioan olangoak zorioneko izentau oi dira ta. Garai atan moroen aurka gudari-talde bat gertu zan, eta nire aita eurekaz yoan zan. Bitartean atzerriraturik egon zan, zan-ebaketagaitik, eta ango erriko nagosi baten mandazain zintzo zala, il zan gizagaxua.

        Nire ama alargunak, laguntza bagarik bere burua ikusita, jente onagana batutea erabagi eban, euretako bat izateko. Urira etorri zan bizitzera ta etxe bat alogeratu eban, eta ikastun batzuei yatekoa onduten asi zan, eta Magdalenako komendadorearen zaldizain batzuen yaatziak garbietan. Kortarik korta ebillela, alango zaldi-zain baltz bategaz ezaguera artu eban. Au noz edo noz etorten zan gure etxera, ta goizean aldegiten eban. Beste batzuetan egunez etorri oi zan, arrautzak erosteko txutxuagaz, eta etxean sartu oi zan. Nik aurrenetik bildur neutson kolore ta egite zatarra ebazalako: baño a etorriagaz, bazkari obea zan etxean, eta maite artuten asi nintzan, ogia ta okelea, ta neguan berotuteko egurra edo zeozer beti ekarten ebalako. Ostatua ta autueta zala-ta, nire amak sein baltx bat ekarri eban. Agaz olgetan eta beroketan ebilten nintzan. Beinola, nire aita-orde baltzak morroxkuagaz lanean iñarduela, morroxkuak ama ta ni zuriak gintzazala ta bera baltza zala ikustean, aitagandik iges egiten eban, eta atzagaz erakutsita iñoan: ama «momua» Erantzun eban aitak: dollorkumea!

        Ni, gaztetxua izanik bere, oartu nintzan anaitxuari esan eutson itzaz, eta esan neban nire artean zenbat ete dira munduan bestegandik iges dabizanak, euren buruak ikusten ez dabezalako.

        Zorionez, Zayde eritxon yaun aren izketa, mutil-nagosiaren balarrietara eldu zan, eta ondo azterturik, oartu eben, zaldizkoentzat emoten eutsoen garagarratik, erdits bat lapurtu egiten ebala;baita zai ta egur ta txarrantx burusi ta isara, galdu ebazalakoa egin oi eban, eta besterik ez ebanean, zaldizkoai perrak kenduten eutsezan. Olan lagunduten eutson nire amari, nire anaitxua azten.

        Abade ta praille, batak txiroai ostuten deutse, ta besteak etxetik atsotxuentzat ataraten dabe. Ez gaitezan bada arritu, otsein oneri maitasunak eragiten eutsolako.

        Geiago be egiten ebala agertu zan. Niri zemaika itanduten eusteen eta nik umetxu onek, bildurrez dana aitortuten neban, baita zelan perra batzuk saldu neutsozan sugille bati, nire amak aginduta.

        Nire aita-orde gizagaxua, zigorkatu ta esegi egin eben, eta amari epai-aginduz ori diran eun zigorkadak emonda agindu eutsoen, sekula etzeitela sartu komendadorearen etxean, eta Zayde, ondo yorratua, etzegiela etxean artu.

        Pertzaren atzetik sokea ez botatearren gaxoak epaia bete eban, nekez ba da bere. Ta gal-zoria aldendutearren, eta esabiderik ez emotearren, Solana yatetxean bizi ziranen ogipeko sartu zan. An, gorriak ikusiz, azi zan nire anaitxua oiñez asi arte, ta ni bere an garatu nintzan, etxeko arrotzei ardau ta argizari ta agintzen eusteena ekarteko gauza nintzan arte.

        Beiñola, arrotz-etxe onetara itsu bat eldu zan, eta ni aren aurrekotzat aukerakoa nintzalakoan, eskatu ninduan, eta amak agindu egin eutson, gizon on baten semea nintzala, Gelveetan siñistea goratzearren galdu zala, ta ni enitzala gaiztoagoa izango Yainkoak onez, eta arren, ondo yardun nengiela ta zaindu nengiela, umezurtza nintzalako. Baietz agindu eban, eta mutiltzako ez baña semetako artzen ninduela, nagosi barri zar aren otsein eta itsu-aurrekotzat.

        Egun batzuk Salamancan eginda, nire nagosiak naikua irabazten ez ebalakoan, andik aldegitea erabagi eban, eta aldegitekoan, ni ama ikusten yoan nintzan, eta biok negarrez giñarduela, bedeikapena emonez esan eustan:

        «Seme, ez aut geiago ikusiko. Ona izan adi, ta Yainkoak ondo auala. Azi aut eta nagosi onaren otsein itzi: zintzoa izan».

        Eta nogisiagana yoan nintzan: nire begira egoan.

        Urten gendun Salamancatik, eta zubira eldu giñanean, sarreran arrizko alimali bat dago, zezena lakoa. Itsuak agindu eustan urreratuteko, ta ara nintzanean esan eustan: «Lazaro, belarria ezarri egik zezen orrengana, ta barruan zarata aundia entzungo dok».

        Nik alan egin neban, egia zalakoan. Burua arri-ondoan neukola itsua oartu zanean, eskuagaz gogor elduta egundoko kaskarrekoa emon eustan, zezen deabruagaz. Iru egun eta geiagoko oñazea izan neban eta esan eustan: «Zoroa, ikasi egik: itsu-aurrekoak deabruak baño apur bat geitxuago yakin bear dok».

        Eta barre egin eban, gogoz.

        Orduantxe iduri yatan nire kokotasunetik atara nintzala, aurtxua lez lo egonda. Esan neban neure artean:

        Egia diño onek, begia zoli eukitea komeni yatala ta gertu egotea, bakarra naz bada, ta kontuak atara bear dodaz.

        Ekin geuntson bideari ta egun gitxi barru irakatsi eustan gitanu-berbetia. Ta ni buru-zolia nintzala ikusita atsegiñ andia artu eban eta iñoan:

        «Nik urrerik ez zidarrik ezin emon dagikeat, baña bizi-modurako argibideak bai asko».

        Ta alan izan be. Yainkoaren urrena onek emon eustan bizia, ta itsu izanik argi egin eustan eta trebetu nindun bizibidean.

        Umekeri auek adierazoten deutsodaz berorreri, yakin dagian, ontasun andia dala gizon bat apala izanik igotea, ta goien egonik, zer oker dan beeratutea.

        Itsu gizagaxoari gagozala, yakin begi berorrek, Yainkoak mundua egin ebanetik ez ebala alako ume azeririk egin. Bere biargintzan arrano-begia eban. Eun eta geiago otoitz, buruz ekizan. Azpi-azpitik, astiro, ta ozen errezetan eban, Elexa osoa dardar eragiala. Aurpegi apal eta elizkoia; otoitz egiten ebanean ez eban kiñurik eta mosu-okertzerik egiten beste zeinbatzuek lez.

        Onetzaz ganera ba ebazan beste milla aldderdi, dirua atarateko. Oraziño asko omen ekizan gauz askotako: erdi ezin ziran andreentzat, seingiñean ziarduenentzat; gaizki ezkonduentzat, senarrak maite izan zegizen. Seindunai igarkizuna esaten eutsen, semea ala alabea ete eben barruan.

        Osagillezkoan, Galenok be, berak eutsonez, ez omen ekian berak adin bat, zorabioetan eta ama-gaitzetan. Azkenik, nok ze gaitz eban, bertan asmatu oi eutson:

        «Au egizu, beste au egizu, olango bedar artu izu».

        Oinbestez, mundu guzia aren atzetik ebillen, batez be andrazkoak, eta arek esanala egin egiten eben. Andrazkoengandik onura andiak ataraten ebazan, eta ilebetean geiago irabazten eban, eun itsuk urtebetean baño.

        Yakin begi berorrek, oinbeste diru bilduta bere, enebala ikusi sekula aen gizon zikoitzik eta zuurrik. Beti goseak ilten nendukan eta bear nebanaren erdirik bere ezeustan emoten. Egia, nire maltzurkeri ta azerikeria lagun izan ezpaneu, askotan il nindun goseak. bere yakite ta zuurtasun eta guzti, azpi-yana egiten neutson, arik eta zatirik obeena beti edo geienetan neuganatzeraiño. Onetarako deabrukeri batzuk egiten neutsozan, ez oso neke baga. Batzuk kontauko deutsudaz.

        Eun-zorro batean ekazan ogi ta ganerako, ta zorro orren aboa burni-ustai bategaz itxiten zan eta zildiz eta giltzagaz. Gauzak sartu-atara egitean aen arduraz iñarduen eta banan banan, ezpaitzan munduan gizonik, apur bat kenduko eutsonik. Niri emoten eustan uskeria, bi ozkadatan iruntsiten neban.

        Zorro-zilda itxiten ebanean eta aztuten yakonean, ni bestetara adi nengoalakoan, zorroak eukon yoskura batetik (berak sarri yosi ta urratu ei eban yoskuretik) odolustuten neban zorro zikoitz a, ogi ta urdai ta lukainka-zati ederrak atareaz. Eta itsu gaiztoaren zuloa bardinduten alegiña egiten neban.

        Imurtxi ta lapurtu al zegikena, txuri-erdietan eroian, eta errezetako aginduta, txuria emoten eutsoenenan, itsua baitzan, emoten eutsonak kiñu egiterako, nik aboan barruan sartzen neban, eta txuri-erdia gerturik neukon, arek eskua luzatu baño len, ordez emoteko. Espaz egoan itsu gaiztoa, ikutu utsez ezagutzen eban txuri osoa etzala-ta. Iñoan: «ze deabru dok au? nigaz abillen ezkero ezeusteek emoten txuri-erdirik baño, ta len txuri osoa ta marabiri bat askotan emoten eusteen. Ire errua ei dok».

        Berak ere otoitza laburtu egiten eban eta erditaraiño be ez eban esaten. Agindu eustan, dirua omoten eutsonak aldegiten ebanean, soñeko ertzetik tiretako. Nik alan egiten neban. Eta gero oiuka iñoan: «Alako ta olako otoitz egiteko diñoe».

        Alboan ardau-pitxar bat euki oi eban bazkaltzekoan. Nik elduten neutson arin, eta bi mosu ixil emon-ostean, bere tokian izten neban. Ez luzaro. Edatean ezagutu eban palta zala, ta bere ardaua seguru gordeteko pitxarrari belarritik eusten eutson, beiñere itzi baga. Burdin-biziak eztau ezer bereganatzen, neuk lasto-izpi bategaz ardau a baizen ondo. Sartuten neban pitxarra aboan eta itzungi egiten neban pitxarra, gabon esanda. Baña aen maltzurra ta azeria zan, oartu edo zan, eta aurrera asmua aldatu egin eban, eta ankartean imiñi eban eta eskuaz tapetan eban, eta alan nasai edaten.

        Ni ardauari yarria nengoan eta itotzen nengoan ardau-gura. Lasto-izpiaz ezin baliatuta pitxarrari zulo estu bat egiteko asmua artu neban, eta polito polito argizari-ttalo me-meaz itsututea, ta bazkal-orduan, otzak nengoala-ta, sartzen nitzaion ankartean, zu apurraren ondoan berotzeko. Argizari apurra urtuten zan beroaren beroz, eta asten zan iturritxua tantaka nire abora, aratean neukola, ta on dakiola galtzen zan tantari! Gizagaxuak edaten yoianean, pitxar utsa aurkitzen eban.

        Arritzen zan, biraoka asten zan, gaitzesten ebazan pitxarra ta ardaua, zer izan legikean yakin barik.

        «Ez esan, osaba, nik edaten dodanik, nirautson, eskutik eztozu izten-da».

        Eskuetan itzuli ta irauli ta aztamu, atzenik aurkitu eban iturria, ta ezagutu eban nire iseka; baña ez-ezagunena egin eban.

        Biaramonean, nire pitxarra edoskitzen niarduela, ze gaitz etorriko yatan uste barik, eta itsu gaiztoak sentizen ez nindualakoan, yazarri nintzan, beti lez, tanta areik biltzen nebazala, arpegia zerura begira, begiak erdi-itxiak gustu obea artzearren. Orduantxe nigandik aserrekundea artu bear ebala otu yakon itsu gaiztoari, ta bere indar guztiaz, bi eskuekaz pitxar goxo ta garratz a goratzen ebala yaurti eustan abora indar guztiz. Lazaro gizagaxua ardura barik nasai egoan alangorik bururatu baga, ta oraingoan zerua ta izartalde guztia nigana yausi zala iduri yatan.

        Alako kaskatako ta alako pitxar-kaldiak kordebaga itzi nindun. Pitxar-puskak aurpegian sartu yatazan toki askotatik, eta aginak apurtu eustazan. Ordu ezketiño, ain barik nago. Andik aurrera gorroto artu neutson itsuari, ta maite ba ninduan bere, ta atsegin eta losentxa egiten ba eustan bere, ezagun zan neure ezbear gogorraz poztu zala. Ardauz egin eustan arpegiko osaketa, eta barreka iñoan:

        Zer deritxok Lazaro? Gaitz egin yeutseanak berak «osatuten au». Eta olango ateraldiak ebazan, ez nire atsegiñekoak.

        Nire odoleri ta zigorralditik osatutxu nintzanean, alango takateko gitxigaz itsuak galduko ninduala ta, neuk bera galdutea asmau neban. Baña astiro artu neban eginkizun ori, seguruago egitearren. Nik biotza ibitu nai ta pitxar-kaldia parkatu nai ta bere, ezin negiken, itsu gaiztoak andik aurrera emoten eustan yardunaz. Zio barik, niri kaskarrekoka ta ule-tiraka ziarduen. Eta norbaitek esaten ba eutson zegaitik alan yokatzen zan nigaz, berelaxe kontetan eutson pitxarrarena.

        «Uste al dozu, mutil au kokoren bat dala? Deabruak bere, asmauko ote leuke olango egiterik?».

        Entzuten ebenak ziñatuta iñoen: «nok usteko eban mutiltxu orrek olako txarkeria egingo ebanik?» Eta barreka iñoen:

        «Zigorra, zigorra orri, Yainkoak ordainduko deutsu-ta». —Berak ez eban besterik egiten.

        Nik ostera, biderik txarrenetatik neroian berariz, gaitz egitearren: arririk ba zan, areeen erditik, lokatzik ba zan, andienetik. Ni sikuenetik ezpaniñoian bere, gurago neban neure begi bat galdu, bapere ez ebanari biak galtzearren. Augaitik makilla-muturragaz ikutzen nindun aldioro garondoan, eta berau kankailuz beterik eta soildurik neukon aren atzamarraz. Nik zin egiten neutson, enebala gaiztakeriz egiten, bide obea aurkitzearren baño, ta ezeustan siñisten, eta ezeustan balio. Alako sena ta adimena eban maltzur arek.

        Eta aren buru-zolitasun noragiñokoa zan berorrek ikusi dagian, kontatuko deutsot yazotako bat. Beste askoren artean orrek adiarazoko deutso aren maltzurkeria. Salamankatik urten gendunean, Toledorako asmua artu eban. Ango jentea aberatsena zala iñoan, emole ona ezpazan bere. Esan zarrari egoin: Billuziak baño gogorrak geiago emoten dau. Biderik obeenetatik eldu giñan ara. Abegi ona ta irabazi ona egoan lekuan an geratzen giñan, ta ez eguan lekuan irugarren egunerako ango bearrak egiten genduzan.

        Almoroz deritxan toki batera eldu giñanean, maats-batzen ziarduen, eta maats-batzale batek mordo bat emon eutson limosnatzat. Aro artan otarruak etendurik baitagoz, eta maatsa elduegia egoalako, eskuetan aletuten zan; zorroan sartzerako mustio biurtuten zan, bertara sartzen ba zan.

        Oturuntza bat egitea gogora yakon, berak mats-mordoa ezin eroan ebalako, ta niri atsegin emoteko: egun artan belaunkada asko emon eustazan bada, ta ukaldi asko. Yezarri giñan bada esi-albo batean, eta esan eustan:

        «Oraintxe zabal yokatu bear ddoat igaz: biok yan bear ddoagu mats-mordo au, eta nik beste ik. Onelan banatuko ddoagu. Ik zimiko bat egingo ddeutsok mordoari, ta nik beste bat, baña agindu bear deustak garau bat baño geiago ez dokala yaulkiko. Neuk bere ori egingo ddoat, eta onelan etxagok amarrurik».

        Itun au eginda asi giñan, baña bigarren eldu-aldian asmua aldatu eban azeri arek, eta binaka asi zan, neuk bere ori egiten nebalakoan. Berak itza yan eban ezkero, ni enintzan asetuten beste ainbeste egiteaz, eta areago egiten neban: binaka ta irunaka garauak yaten nebazan, al neban lez. Mordoa amaitutakoan, egon zan alditxu batez zuztarra eskuan ebala, ta buruari eragiñez esan eban:

        «Lazaro, atzipetu egin nok. Egingo neukek, garauak irunaka yan dokazala. Ez yauna, esan neban nik. zegaitik artu dozu iduritu ori?».

        Itsu zoliak erantzun eban: «Ba dakik zetan usmatu dodan irunaka iñardukala? Nik binaka yanda ixilik engoialako».

        Barre egin neban neure artean, eta gaztetxua izanarren, gogoan artu neban itsuaren gogoeta.

        Luzatuko ba naz bere, yalkiko dodaz yazo yatazan gauza atsegin eta yakingarri batzuk, eta azken-agurra esanda amaituko dot lelengo nagosi onekikoa.

        Escalonan arrotzetxe baten gengozala, lukainka-zati bat emon eustan erretzeko. Lukainka koipatu zanean, eta koipe-zerrak yan ebazanean, atara eban sakelatik marabiri bat, eta aren ardau-eske bialdu nindun ardandegira.

        Deabruak begien aurrean ipiñi eustan eretia: onek egiten dau, diñoenez, lapurra. An egoan sute-alboan arbitxo bat, txikarra, luxanga ta galdua, lapikorako balio ezta ara yaurti edo ebena.

        Bi biok gengozan orduan, eta niri lukainka-usain goxua barruan sartu yatan, usaiña bakarra miaztauko ba neban bere. Zer yazoko zan yaramon egin bagarik, nire guraria betetako, bildurra yaurtita, itsuak sakelatik dirua ataraten eban bitartean, atara neban arin burdintzitik lukainka ta arbitxua sartu aren ordez.

        Nagosia, niri dirua emonda, asi zan burduntzia biraka, balio ezta, egosia izatetik igesegin eban arbitxua sutan erretzen.

        Ardautan nintzala, berela iruntsi neban lukainka, ta etorri nintzanean, itsu arranoak arbi xoxtorra bi ogi-xerra-tartean estuturik eukon. Ez eban ezagutu, eskuz aztatu ez ebalako. Asi zan xerrairi ozka egiten, euren artean lukainka topauko ebalakoan, eta barrura eldu zanean arbi otzak otzikara emon eutson. Asarreturik esan eban.

        Zer dok au Lazarotxu?

        Ai ene errukarria, esan neban. Niri egotzi gura deustazu? Ez al nator ni ardautatik? Norbait edo egoan or, eta zuri iseka egitearren egin edo dau.

        «Eztok, esan eban, nik etxuak burduntzia eskutik itzi: ori eziña dok».

        Ni zinka ta biraoka asi nintzan, enebala alako aldakuntzarik egin. Baña gitxi balio izan eustan; itsu madarikatu arentzat etzan iñun izkuturik. Yaiki zan eta eldu eustan burutik, eta usaiña artu eustan. Eta txakur onak lez arnasa aitu ebanean, ziurrago geratutearren, ekarran arnas-larriagaz esku biekaz elduta zabaltzen eustan agoa bear baño geiago, ta surra sartzen eustan neurribaga. Luzea ta zorrotza eban eta asarreagaz arra bete luzeagotu yakon. Muxturragaz gingilla ikutu eustan, eta augaitik, eta bildurraren, eta oindiño lukainka baltza urdaillean ondo ezarri etzalako, ta batez bere, sur bete-betearen aztamuagaz, erdi-ito ninduala, gauz oneik guztiak zirala bide, agertu zan nire egiña, ta berea itzuli yakon yaubeari. Beraz, itsu gaiztoak nire abotik bere tronpia atara baiño lenago, nire urdailla nastu zan, arik eta lapurretakoak surra aurkitu neban arte. Beaz, aren surrak eta nire lukainka-muttur txikitu-bagakoak batean urten eben nire abotik.

        Yaungoikua! lurpean egon banendi! illik nengoan da. Itsu gaizto aren asarrea! Zarata entzunda etorri ezpalira, bizia kenduko eustan. Atara ninduen aren eskuetatik arpegia ta zamea ta eztarria atzamarzaturik, eta neuzkan ule-apurrak eskuetan izten neutsozala. Ondo egin eben eta merezi eban, gaizto arek, niri ekarri eustazan ezbearrengaitik.

        Itsu gaiztoak, geugana etozan guztiei kontetan eutsezan nire okerrak bein da barriro: pitxarrarena ta mas-mordoarena ta oraingoa. Euren barre-zantzoetara kaleko jente guztia ara batzen zan. Ainbat gatz eta ozpiañagaz kontetan ebazan itsuak nire egiteak;ni ain ondatua ta negarrez egonda bere, bidegabe egiten neutsola iduri yatan barre ez egiteaz.

        Au yazo-bitartean, aulkeri bat etorri yatan burura: itsu gizagaxoa surrik baga ez itzi izatea, alako ereti ona izanda. bide erdia-egiñik euki neban ortarako: agiñak estutzea asko neban beragaz etxean geratzeko. Ta donge arena zalako, urrian idukiko eban nire urdallak lukainkea baiño luzaroago, ta surra agertu ezik, ukatu negiken auzian. Oba neban egin ba neu! Gaitzerdi zeiken.

        Adiskidetu nintzan ostatuko ugazaba andreagaz, ta an egozanak, edateko ekarri neban ardoagaz arpegia garbitu eusteen eta eztarria. Onezaz itsuak ateratan ebazan ateraldi politak: «egitan, nik bi urtetan edan baiño, mutil orrek ardau geiago gastetan dik urte baten aurpegi-garbietan». «Lazaro, ardauari aitari baiño zor geiago deutsok; arek bein emon yeutxean izatea ta ardoak millakatan».

        Eta gero kontetan eban zenbat bidar apurtu eustan garondoa ta atzamarkatu eustan arpegia, ta zelan osatu oi nintzan ardauagaz.

        «Nik diñoiat, iñoan, munduan iñor ardauagaz zorioneko izate ezkero i izango az».

        Eta barreka iñarduen niri arpegia garbitzen, ni marmarika ba nengoan bere. Baña itsuaren igarkizuna etzan guzurra atara, ta askotan gomutetan dot ordutik ona. Nunbait igarle-atsa eban, eta damutu yatan emon neutsozan atsekabeetaz, au ta guzti bere, ondo ordaindu neutson, egun artan esan ebana, berorrrek ikusiko daben baizen egia atara yatalako.

        Oneik olan da, itsu gaiztoak egiten eustazan isekaengaitik, guztiz a iztea erabagi neban. Lendanik gogoan nekarran, eta atzenean egin eustan yoku onegaz, sendoago erabagi neban.

        Biaramonean urten gendun urira, eskera, ta gau atan euri andia egin eban. Egunez bere euria zan, eta erri atako legorpe batean errezetan iñarduen, eta an egon giñan busti barik. Illuntzean atertzen ez ebala ikusita, esan eustan:

        «Lazaro: euri au setatsu ddagok, eta illuntzera ta gogorrago. Goazen ostatura garaiz».

        Ara yoateko erreka bat igaro bear gendun. Euri-yasagaz aundia yoian. Nik esan neutson: «Osaba, erreka zabal doia. Gura ba dozu, ba dakit nondik igaro busti barik, arako atan asko medartzen da ta: oin-legor igaroko gara».

        Ondo iduri yakon, eta esan eustan:

        «Zurra az, orregaitik maite aut. Eroan nagik erreka medartzen dan leku ortara. Orain negu dok eta etxagok atsegin oin bustiakaz ibilten».

        Nik neure gogoko eretia ikustean, eroan neban legorpetik, zeiean egoan arri-mutil baten buruz buru. Arri-oin orrek, etxe batzuen egats-urtenak artzen ebazan. Esan neutson: «Osaba, au da errekaren lekurik medarrena».

        Euria goien bean iñarduen, eta gizagaxua lar bustitzen zan. Lepora etorkigun euriagaz uretatik urteteko gogoz, eta batez bere, garai atan Yainkoak adimena itsutu eutsolako (niri ordainbidea emoteagaitik) siñistu eban eta esan eban:

        «Ipiñi nagik artez eta egik yauzi aurrena». Nik ipiñi neban arrimutillari buruz buru, ta yauzi eginda, arri-mutillaren ostetik yarri nintzan zezen-talkaren begira bainegon.

        «Eup, yauzi egizu alegin guztian onantzako bazterrera eldu zaitezan».

        Nik au esaterako, itsu gizagajoak akerra lez abiada artuta, yo eban buruz arri-mutilla, kuia balitz lez, eta yausi zan atzerantza erdi-ilik, burua lertuta.

        «Zelan artu zenduan lukainkaren usaiña, ta ez arri-mutillarena? To, to, esan neutson».

        Bertan itzi neban, erritik yoan zitzakion jente-talde baten erdian. Karrakan atara nintzan uriko atetik, eta ilundu baño len Torrijosera eldu nintzan. Eneban yakin geiago ta ez yakin nai bere, yainkoak aregaz zer egin eban.