VII
Lapurrari jazarka

        Urdanibitar gudari bikaiñak Azturiaga-ko yauregira eldu ziran bezaiñ sarri, itsasoaren zelai zabalak bere begi zorrotzez ikertzen oitua zebillen arrantzale gazte bat ango dorre goi-goyera igo zan ta berealaxe oiu egin zuan:

        —Badatoz! badatoz! Antxen, Ondarraizko bi ill-arrien mutur ortara urrentzen dira!

        Jakiña da «Bi Illarri» edo «Bi Tunbak» Lapurdiko legorraren bazter-bazterrean dauden bi arkaitz batzuk gure arrantzaleak izendatu oi dituztela.

        —Bai! —norbaitek esan zuan— Beren ill-obira dijoaz lurde zikiñakt

        Baiña, itxuraz Urdanabitarren lendakari zan nekazari zar, Borttol Bordatxo izenekoak erantzun zion:

        —Oar ondo oni, mutillak: al egiñaz eztezagun Flamendarren odola ixuri. Bakarrik aurrezkatu nai balinbazaizkigu jo ditzagun aizkoraz edo labainaz. Baiña batez ere Jordaens ori bizi-bizia, txardiña gure sarretan bezela, bildu bear degu, ezen deabruaren ume orrek bere egitekoa Urdanibin bertan garbitu bear du.

        —Baiña, illumpean nola ezagutuko ote degu?

        —Esan dizuet —ots egin zuan Manueltxok. Nere anayaren aldean dator... Baiña len-bait-len jazar zatzakizkio, berak nere anaya ill eztezan.

        Iduriz bere bidea billatzen zuala, baiña egiaz Urdanibitarreri arkaitzetara eldutzeko astia utzi bearrez, Yoanesek ontzia zearka-mearka zeroan. Ur-azal argiaren gainean aren karbaza luze illuna ta aize-oialez estaldutako iru agak ageri ziran.

        —Goazen gure tokira! —agindu zuan Borttolek.. Gudari guztiak, bizkarrak makurtuz ta ondoren-ondoren, yauregiaren ormari josiak joan ziran itsas-bazterreko arkaitzetara, ta an, saguaren zai datzan katuaren antzera, ixillik ta begia erne gelditu ziran.

        Jordaens, bere aldetik, Bella Amberesaren zubi gañean, burua ametsetan sartua utzi gaberik zetorren. Batzutan ontziaren eskudelari lotua, begiratzen zuan ea ez-tzanez an ingurunean etsairik. Ez, ezer etzan ageri, ez itsasoz ez ta legorrez. Iñon ere etzan aditzen oiu edo irrintzirik. Zer bada? Urdanibitarrak ez ote zuten oraindik ezer asmatu? Ordu artan ere dantzan ariko ote ziran, Flamendarrek egin zien lotsakizunaren aztarrik usnatu gabe? Auxe zoriona! Laixter itsaso zabala gaindi bildurrik gabe bere Flandraruntz joango zan... Orduan ontzi-gidaria espetxe edo presondegira botatu-ta, zeraman euskaldun neskatxa ederra, zeiñek bere atzaparretatik kendu zezakion?

        Alabaiña bere ontzia geldi-geldiegi zebilkiola zirudion.

        —Ua zuzen, gizona! (esaten zion Yoaneseri). Zegatik orrela zearka abill?

        Yolandaren maitallia ixillik zegoan. Ontzia legorrera urbiltzen zionean Ondarabitik Azturiagaraiñoko bidea luzaro ikertzen zuan, burua tente ta belarriak erne, or nonbait ibiltzale batzuen otsik ezagun ez ote zanez entzun naian.

        Azkenik zerbait ikusi edo aditu zuala uste izan dezakegu. Beraz ordurarte kopeta illun eta itzik esan gabe gelditu izanarren, bat-batean itzketan asi zan eta parrez.

        —Ta zer uste dezu, Jordaens? —esan zion Flamendarrari—. Nik ere zuzen-zuzena itsasoraiño joanaz atsegiñ neuke. Orrela nere lana aurrago amaitua litzake. Baiña eztezu nai, noski, nik zure ontzi eder au muturra ondarroan sartua utzi dizazudan?

        —Ez, alajaiña!

        —Orduan goazen poli-poliki... Berantzen zaizu Brujasko portura eldutzea?

        —Berantzen zitakana dek Euskaldunen ibai eta itsaso tzar au nere atzean uztea.

        —Geldi! geldi, gizona! Zuk diozun «euskaldunen itsaso tzarr» onekin astiro ibilli bear da. Euskalduna da. Beraz Euskaldunak artu oi dan bezela au ere artu bear dezu; legun, bigun, erneki. Bestela au ere, Euskaldunen antzera, aserretzen da, ta, gizona! ontzi ta ontzizalleak, guztiak, itzulipurdikatzen dizkitzu!

        —Zer diok! Au baiño gaitzagokoak ikusiak gaituk! Nere burua joka nikiok gure gidari flamendarrak berak ik baiño obeto ondarpe au igaro lezakela.

        —Ala badirudizu betor onera, baiña nik diozut ordu laurden bat gabe zure Bella Amberesa ipurdiz-gora ondarpill orietan ikusi bearko degula... Tori, gure eskubiko aldean nabaritzen ditutzu ur-ildo bitsu zikiñ orik? Ara jo, ta zure ontziak eta guk betikoa aurkitzen degu... Goazen, bada, legorraruntz. Or, Azturiagoko mendi masaillari lotua bezala gure ur-bidea badabillazu.

        Yoanesek lemaren pirringillari ingurua eman ta ontzia arkaitzak zeuden tokira urbildu zan.

        —Baiña, mutill —esan zion Jordaensek— emen urik eztauk!

        —Naikoa bada.

        Itsas-gizon batek kala urean sartu ta otsegin zuan:

        —Sei beserdi baizik eztago!

        Jordaens bildurrez xuri-xuria jarri zan ta gidaria lepotik estutzen zuala esan zion:

        —Maradikatua! nora eramaten gaituk?

        Ordu artan, ontziaren bestaldean ur-naya aundi izugarri bat goratzen ikusi zuan Yoanesek, ta ori muturraz urratu lekuan, ezkerrera beste lema-inguru bat eman-ta, Bella Amberesaren alboa, luze luzean, aurkeztu zion.

        Itsasoak ontzia jaso, itzulkatu ta berakiñ arkaiztartera eraman, eta an, ots samingarri batekiñ utzi zuan erortzen ta puxkatzen Azturiagako orma pean.

        Kaska arrigarriaren indarrak gizonak irauli zituan, baiña oriek ezertaz oartu baiño len, an eskutuak zeuden Urdanibitar gudariak jazartu ziezten, aizkorka, makilka, aginka.

        Jordaensek, labaiña eskuan, iru Euskalduneri buru egiten zien. Baiña atzean ikusi etzuan norbaitek bi besoka artu ta lurrera bota zuan.

        Ura zan Yoanes.

        Flamendarrak ezagutu zuan ta orruaz asi zan, aotik batean birauak ta bitsa jaurtikitzen zitualarik:

        —Txakur umea! ik saldu nauk!

        Ta galdua zala asmatu zuanean zekarren labaiñaz bere burua jo nai izan zuan, baiña Borttol zarrak eskutik kendu zion:

        —Geldi, geldi! nere bildotxa. Ik Urdanibin ire egikizuna xuritu bear dek!

        Esan ta gero, soiñean zeukan gerriko luzeaz lepotik belaunetaraiño biribilkatu zuan, armiarmak ulia josi oi duan antzera, ta Azturiagako espezulo batera, guduka amaitu arteraiño, eraman zuan.

        Bella Amberesaren zubi ta erraietan Euskaldun eta Flamendarrak beti joka zeuden. Batzuen irrintziak ta besten birauak, itsaso otsaren gaiñetik aditzen ziran. An-emen, zaurituak, ayotsez ta zinkurinez. Ortxek, Jordaensen itsas mutill mardul gorailtsu bat iges zijoan, bere sabel urratutik zeriozkan esteaz zangoak lotuak zeuzkala. Beste batzuk arkaitz artean edo igerika itsasoz itzuri egiten zuten.

        Ontzia etsaiez garbitu zutenean, Yoanes, bi lagunekiñ ontziaren barrena ikertu zuan deitzen zualarik:

        —Yolanda! Yolanda!

        Iñork etzion erantzuten ta bere buruakiñ zion:

        —Nere maite-maitea ill ote dute?

        Ertsiki etsia zegoan gela bat aurkitu zuan, ta ate atzean neskatxa baten oiuak aditzen zituala iduritu zitzayon. Aizkoraz atea laixter puxkatuta, an, lurrean etzana, ta burusian josia topatu zuan bilatzen zuana.

        Bere labaiñaz lokarriak eten zizkion ta esan zion:

        —Yolanda, ez izan bildurrik. Gu gaitun, Urdanibitarrak.

        Nexka gizajoa itzik esan al gabe zegoan:

        —Esan. Yolanda —galdetu zion Yoanesek—, miñik egin al diñe?

        —Ez... ukitu ez nie...

        —Ta zer esan din, lapur tzar orrek?

        —Esan ditak: «Yolanda, non dauzkatzu oraiñ zure begirari ta artatzaille Aingeru ta ezkongaia?...».

        —Ta ik zerbait erantzun dion?

        —Bai... Ontzira eldu nazanean ire abestia adittu dikat ta bildurrik gabe nindukan. Orduan nik ere iñardetsi diokat...

        —Nola?

        —Nola?

        Neskatxa gazteak parraldi alai bat egiñaz esan zion:

        —Beiñere plamenko baten matraillak artu duan muturreko ederrena ari emanaz, to! Orrela erantzun diokat!