LAUGARREN GERTALDIA

Joka-lekua:

        Bigarren gertaldiko bera.

I

ANTON, HOTELERO, GABRIELA

ANTON: (Kalapitan hoteleroarekin) Kopeta behar duzu gero! Eni otoa erosi, hilabeteka pagatzeko. Lehen hilabetea pagatu dautazu, eta otoa saldu duzu! Eta geroztik, ez dautazu pilik eman!

HOTELERO: Pagatuko daiat. Har-zak pazientzia pixka bat!

ANTON: Zer, pazientzia hartu? Badu sei hilabete pazientzia hartzen dudala! Orai aski badut harturik. Hasteko, fama txarrak ditu zure hotelak... Errekarat ari dela... Edo ekar-azu zor dautazuna, edo sesia egiten dautzut!

HOTELERO: Nork erran dauk errekarat ari naizela? Gezurra duk hori!

ANTON: Ez dakit gezurra den hori!... Maiz barre hau hutsa ikusten dut segurik... Eta, ez zituzte Pantxo eta haren iduriko lagunek bizi araziko!

HOTELERO: Mutikoa, konpreni-zak!... Alaba, hoinbertze denboraz klinikan egon zaitak! Horrentzat behar nian dirua... Hortako diat otoa saldu!

ANTON: Nik ez dut fits ikustekorik zure familiako ixtoriotan! Nik ene hartzekotan nahi dut sartu!

HOTELERO: Pagatzeko astia utz-atak! Ez nauk deus gabe. Badiat bankoan diru pixka bat!

ANTON: Zure bankoko diruak ez nau ni ontzen! Hasteko ez dut sinesten, han dirurik baduzula!

HOTELERO: Zer, ez dudala bankoan dirurik? Nahi duk nerekin bankoraino etorri?

ANTON: Ba eta segidan nahi baduzu!

HOTELERO: (Koleran, zerbitzatzeko tauliera kenduz) Debru barne idor presatua!... Boon... Ez diat bankorat laguntzarik behar... Bainan haugi hunarat nik bankoko itzulia egin orduko, eta, dena ez bada, parte on bat bederen emanen deat.

ANTON: Ontsa da!... Ikusiko duzu ixtantean! Eta, ez baduzu zure hitza beiratzen, jakin-azu behar diren ibilpideak ibiliko ditudala, onez onean ematen ez duzuna, bortxaz eman beharko baituzu! (Jalitzen da)

HOTELERO: (Oihuz) Gabriela! O, Gabriela!

GABRIELA: (Agertuz) Zer da, aita?

HOTELERO: Zerbitza-azu hemen, ni berritz etorri artio!

GABRIELA: Urrun zoazi!

HOTELERO: Ez... bankoraino... Behar ditut ama zenaren joiak estimarazi eta hek berme, dirua behar dut atera!

GABRIELA: Ho... Ama zenaren oroitzapenak!

HOTELERO: Zer nahi duzu! Bortxatuak gare! (Jalitzen da) (Ixtant bat bakarrik)

II

BENAT, GABRIELA, KANPERO

BENAT ETA KANPERO: (Sartuz) Agur, Gabriela!

GABRIELA: Agur, jaunak!

KANPERO: Wisky bana! (Ixtant bat ixilik... Gabriela jalitzen da, zerbitzatu eta) Beraz, berritz bahoa Euskal Herrirat!

BENAT: Ba... Joaiten naiz... Etzi dut aviona.

KANPERO: Zenbat urte hemen haizela?

BENAT: Sei urte.

KANPERO: Serioski lanean ari izan haiz... Ondo irabazi duk. Jakin izan duk guardiatzen! Hi bezalakoentzat, Amerikak Amerika dituk! Eta nola ikusten duk hire biziaren segida?

BENAT: Ho, han ikusiko zer molde kausituko dudan!

KANPERO: Beha-zak, Benat... Nik ondo ezagutzen eta hainitz estimatzen haut! Alaba hor diat... Hau bakarra diagu. Nahi baduk harekin apailatu hire bizia, nere ontasunak eta kanperogoa, hiretzat dituk. Ikusak hihaurek!

BENAT: Milesker... Bainan lehenik, Euskal Herrirat joango dut, handik berritz itzuli-eta, itzultzen baniz, zuk erranez oroituko niz! Mementokotz ene geroaz ez dakit deus segurrik! Euskal Herrirat-eta, han ikusiko dut zer egin!

KANPERO: Hire geroaren jabe haiz... Eginazkik hire pentsaketak... Badakik Benitak nola hitaz burua hartua duen... Agian, ondo aterako zarete, ba hi eta ba hura... Bon, esanak esan... Gure artean dagotzila. Eta agur! (Jalitzen da... Gabriela agertzen ere baita)

BENAT: Ba, agur... (Gabrielari) Aita nun duzu?

GABRIELA: Ez da urrun, ez!

BENAT: Eta Pantxo, beti hemen mutil dago?

GABRIELA: Pantxo ez da gehiago hemen mutil, bainan hemen hartzen du pentxionea.

BENAT: Zer lanetarik bizi da?

GABRIELA: Ho! Ahal duen bezala! Mementoan, zapeta ziratzetik... Ez duzu ikusi pasatzean? Hor du here ttattola, karrika buruan!

BENAT: Gizagaizoa!... Hortaratua dea? Uste nuen beti hemen mutil zela!

GABRIELA: Ez... Lehenik baxera garbitzeko eta lan larrietako hartu ginuen. Gero eritu zen. Luzaz egon zen ospitalean... Orai ez du osagarri haundirik. Eta guk ere, ez ginuen gehiago harentzat lanik. Eta hor dago miserable!

BENAT: Gaizoa! Zer zortea!

GABRIELA: Zer nahi duzu!

III

BENITA, BENAT

BENITA: (Sartzen da, arrunt asaldatua... Gabriela jalitzen da) Agur, Benat!

BENAT: Te! Agur, Benita! Zu hemen?

BENITA: Ba, zure ondotik nabil...

BENAT: Zer duzu? Badakizu, dudarik gabe, atzo menditik jautsia naizela eta etzi aviona hartzen dudala!

BENITA: (Erdi nigarrez) Ez zaitela hemendik aldara! Ez zazula avionik har!

BENAT: Zerendako ez?

BENITA: Zaude hemen! Ez ote gare biak bizitzen ahal? Zaude hemen.

BENAT: Gibelerat itzuliko naiz... Etxekoen ikusterat joan behar dut!

BENITA: Ez, ez zira gibelerat etorriko! Badakit! Ez zira gehiago etorriko!

BENAT: Zer dakizu zuk?

BENITA: Ha... Badakit, norbaiten letrak beti xuxen errezebitzen dituzula! Nik zuri bialdueri, ez zinuen arraposturik ere egiten! Eta hari, abantxu aste guziez!

BENAT: Ez dautzut lehen ere deus hitzeman! Ez deusetan enganatu!

BENITA: Ho, nik zu zaitut maite... Hilen naiz bazterrerat uzten banauzu!

BENAT: Zaude ixilik! Denborak denak kontsolatzen ditu!

BENITA: Bederen, zurekin Europarat ereman nezazu... Ale... Heldu naiz zurekin!

BENAT: Ez zazula burua gal! Zaude hemen deskantsuan! Eta, nork daki? Beharbada, hiru hilabete gabe, berritz hemen ikusiko nuzu!

BENITA: Ba, aise! Zuk esaten bai!

BENAT: Zendako ez?

BENITA: Egin-azu beraz juramentu betikotz etorriko zarela! Ale! Juramentu egin-azu!

BENAT: Ho... Hori sobera galdatzen dautazu!

BENITA: (Nigarrez) Ba... Ikusten dut... Fini, fini zera neretzat.

BENAT: Benita, norbait heldu da!

BENITA: Bueno... Banoa... Berritz ikusiko zaitut. (Jalitzen da)

IV

ANTON, BENAT, HOTELERO

ANTON: (Sartuz gurutzatzen du Benita) Agur, Benita! (Benitak ez dio erreposturik ematen) (Benateri) To, hor hiza? Zer zian, to, holako sapan, neska horrek?

BENAT: Bihotza pixka bat hautsi ziok, ikusiz hemendik urruntzen nintzela!

ANTON: To, xantza duk!

BENAT: Nolaz diat xantza?

ANTON: Holako alaba on baten etxean sartuko baihiz. Badie gero horiek ontasun iguzkitan!

BENAT: Bizkitartean ez zioiat onartu!

ANTON: Zer arrazoinez?

BENAT: Batetik, gorapen eta beherapen sobera aise dituen neska bat baituk hori.

ANTON: Ba... Hemengo neska gehienena duk hori! Han baino beroago eta basago dituk gero hemen!

BENAT: Bertzetik, ez nuk diruarekin ezkonduko, bainan bihotzarekin!

ANTON: Bihotzarekin? Zer, oraino hortan hiza? Uste balin baduk hire bihotzari kasu emanen duten neskatxek, hirekin ezkontzeko! Dirua hainitz izan-zak, eta bihotz erakusle frango izanen duk! Dirua die gu baitan xerkatzen, eta ez bihotza!

BENAT: Baduk, hetan ere orotarik!

ANTON: Sinets nezak. Balin baduk ahala neskatxa dirudun batekin ezkontzeko, hura har-zak emaztetzat lehenbailehen... Bihotz eta amodiozko ixtorio pilixta horiek, utz-aitzik bere gisa haurrendako. Moltsa jori baduk, nahi ditukan bihotz guziak berdin hiretako dituk. Orai eta gero ere!

BENAT: Ez diat bizi berduratu bati lotu gogo... Emazte bat, bakea familian, lana, Euskal Herriko goxotasuna, horietan bizitzeko xedea diat.

ANTON: Ni ez nuk batere emazte hartzeaz griñatua! Berdin, gero ere, dotzenean hamairu hor izanen ditiat. Biziaz nahi diat lehenik ontsa baliatu... Eta anartean, ez diat, emazterik sahetsean nahi ere nardagailu!

BENAT: Bakotxak bere gustu! Badiat uste haatik, hire haurreko katiximatik, pixka bat baztertua haizen!

ANTON: Puh... Apezen erraneri behar baginikek jarraiki, baginikek to zer egin!... Hasteko hemen baduk asko erlijione mota... Habil, to, hi jakiterat, zein den hoberena!

BENAT: Dugulakoaz eta dugunaz bederen, segur behar ginikek. (Ixtant bat ixilik daude)

ANTON: Pantxo ikusia duka?

BENAT: Ez... Zer diok hartaz?

ANTON: Fitsik ez duk hura... Eskale herresta bat bilakatua duk.

BENAT: Poxi bat lagunduz, errekatik jalitzen ahal baginu!

ANTON: Hura jali den heinetik? Ez dik itxurarik.

HOTELERO: (Agertuz) To, hor haiz eta, hi ere Benat! Zer haiz? Itsaso bertzaldera abian?

BENAT: Ba... Hala naiz!

HOTELERO: Ez haiz hainitzik agertu hunarat, mendirat iganez geroz! Zer hintzan? Hire moltsa zain egoiten?

BENAT: Ohoinak sendi direlarik, guardian egoitea hobe!

HOTELERO: Engoitik, hoin xuhurki biziz, dolar meta pixkorra ere bildu bide duk hik! Pantxori pixka hat pasatzen ahal diok. Hirekin etorria, ez baituk hire hein berean!

BENAT: Hein hortarat jausten lagundu dutenek, berritz altxatzen lagunduko ahal dute!

HOTELERO: Zer naukak? Ni hobendun, horren miseriaz?

BENAT: Ez du beti iduri, hemengo mutilgotik hainitzik ondu dela!

HOTELERO: Hanbat gaixto beretzat! Aski zian ontsa gobernatzea! (Antoni) Anton, heldu haiz gibeleko salaraino! Behar ditiagu bi solas erabili. (Anton jalitzen da)

BENAT: (Bakarrik) Zer den haatik bizia! Duela sei urte, barne huntan berean ginen, jin berriak, hiru eskualdun gazte, hein bertsukoak. Nola biziak elgarretarik urrundu gaituen! Alta, sei urte, ez dira ba mende bat!

V

PANTXO, BENAT, ANTON

(Pantxo sartzen da, bere keza bizkarrean,
ile bizarrak luze, errumes bezti... Sartzen da...
Behin, Benatek ez du ezagutzen ere)

BENAT: (Azkenean ezaguturik) Jes! Hi! Hi, ez hiza Pantxo?

PANTXO: Benat!

BENAT: Agur, Pantxo gaizoa! Jes, jes, jes! Ez hintudan ezagutzen ere! Hi, hi, Etxebesteko semea, hortaratua?

PANTXO: (Burua beheitituz) Ba, ahalge nauk nihaur!

BENAT: Bainan mutikoa, nolaz haiz holakatu?

PANTXO: Eritasunak... Mendikotz ez on... Hirian, nehon ezin harrapa ene heineko lanik! Horra to!

BENAT: Mutikoa, behar duk bertze zerbaitetarat entseatu! Hori ez duk ofizio bat! Oraino gazte haiz!

PANTXO: Sobera behera eroria nauk, berritz jalitzeko!

BENAT: Ez duk nehor hain behera erori ezin baituke jali... Jalitzeko nahia behar dik!

PANTXO: Enea engoitik egina duk!

BENAT: Gaizo Pantxo! To, ni etxerat abian nuk... Etzi hartzen diat aviona! Gabriela, ekatzu bi wisky! Gaizo hi! Eta, hire familian bazakie nola haizen?

PANTXO: Nekez! Eta hik otoi ez zakela deus sala!

BENAT: Bainan... hola ez hintezke egon! So egizak... Ni partitzen bainuk, ene arropetarik emanen dauzkiat, poxi bat bezti hadin... Dirua ere utziko deat... Bezti hadi, eta bertze lan zerbaitetarat entsea hadi!

PANTXO: (Buruarekin ez eginez) Orai, berantegi duk!

ANTON: (Sartuz, harroki mintzo da Pantxori) To, hor hiza, hi ere buhamia! Ontsa jina hiz... (Jartzen da eta zangoa luzatzen dako) Goizean zapetak ziratu gabe, jali bainuk etxetik, to, zira-azkidak orai! Hola ikusiko dik Benatek ere, zoin abilki pratikatzen dukan hire ofizioa! To, wisky turnada on bat irabaziko duk! (Pantxo xuttitzen da, bere lanari buruz)

BENAT: (Idorki) Pantxo hago hire tokian!

ANTON: (Irri larri batekin) Zer! Utz-ak zonbait sosen irabazterat... Badik beharra!

BENAT: (Serioski) Errak, Anton! Badakika zer ari hizan? Ez hiza ahalge holako lan baten galdatzeko adixkide eta herritar bati?

ANTON: Zer kalte egiten zioiat? Irabazia emaiten zioiat!

BENAT: Batere gizon bahaiz, gisa hortako irabaziak emanen dituk nahi dukaneri, bainan ez huni.

ANTON: Zer haiz hi ere?... Herresten lauzkan abiatua? Lehenagoko apostolua haiz ba orai ere!

BENAT: Nahi baduk... hura bera nuk... Eta nizan bezalako nahiago diat, diruz hanpatu moltsa idor bat izan baino!

ANTON: (Xutitzen da, koskatua) Eta, ez zakiat zueri zendako kasurik egiten dudan ere! Nardatzen nauzue azkenean! Ez zukek gehiago mintza ere! Iduri eta zuen beharretan naizen! (Jalitzen dela) Eta hemendik harat, bakea emanen duzue eni!

BENAT: Habil nahi baduk betikotz! Ez haiz berdin gure arterat, guk galdeginik jina! (Bakarrik) Ze debru da holako! Ez dela gure beharrean... Hori, zerbait gutarik nahi duelarik da, beraz, bakarrik, gure adixkide nahi! Eta guk, hortarik zerbait behar badugu, orduan ez gaitu ezagutzen ere! Beretzat nahi lituzken gisan, nahi ditugu, guk ere guretzat, adixkideak! Egun txarretan ere, leial egonen direnak, eta ez bakarrik haizea eskualde dugun egunetan. (Ixilik ixtant bat) (Pantxori) Hik, Pantxo, behar huke hire gogo hori poxi bat sendatu! Hik dukan eritasuna, ez baituk gehienik gorputzean, bainan izipirituan.

PANTXO: (Trixteki) Orai berantegi duk!

BENAT: Nolaz berantegi! Jalitzeko nahikundea pitzak... Oldar bat egi-zak.

PANTXO: Orai berantegi duk!

BENAT: To, Pantxo, pena egiten dautak! Nahi diat sakrifizio bat egin hiretzat... Nahi duka enekin jin? Piaia pagatzen daiat!

PANTXO: (Gogoetatua apur bat egonik) Ez!

BENAT: Zendako ez?

PANTXO: (Trixteki) Ez!

BENAT: To... Nik ez zakiat ba zer egin gehiago hire onetan!... Sarri haugi Etxegarai baitarat... Elgarrekin afalduko diagu! Emanen dauzkiat hitzemanak eta erabiliko ditiagu azken solasak... Sarri artio! (Jalitzen da)

PANTXO: Ba... Sarri artio! (Bakarrik... Wisky ondarra edaten du... Ixtant bat, gogoetatua dago... Bat batean sepan nigarrez lotzen da)

OIHALA