NAPOLEONEN SINHESTEA

Santa Helenan ziren hainitzez mintzatzen,

Norbaitek egun batez Iesus du aiphatzen.

Napoleonek zion iainko behar zela,

Hortaz bethi sinheste izatu zuela.

Bertrand hasi zitzaion mintzatzen kontrarat,

Hirri zuri batekin, erranez trufarat:

«Zu bezalako gizon aiphatu, handiak,

Nola dituzke, iauna, sinheste ttipiak.

Nola ziteken ager zeruko iainkoa

Aho, begi, gorphutzez, au bezalakoa!

Izan bedi nahi dut Iesus gizon handi,

Bihotz garbi, iakinsun, izpirituz gaindi,

Bainan gizon bat baizen izan etziteken,

Ondotik lagun asko izan baitzituzken,

Nola Konfuziusek, Orphek eta Brahmak,

Iesusek hek bezala zituen bildumak.

Erreberritu ditu lehen alegiak,

Arthiki aldareak, altxatu berriak.

Gizon handiei segi bera iarri iainko,

Isis eta Iupiter ziren bezalako.

Izan badu ondotik hainitz sinhestale,

Izpiritu handiak dire heken zale;

Ez diteke bertzela iokatuz handizki,

Gauza handiek dute hurbildik iguzki,

Alexandre, Zesarek bothere bazuten,

Mahometek herrian zer ez du egiten?

Eta, iauna, zeronek egin ditutzunak,

Hor dire finkatzeko erran ditudanak».

Napoleonek hula zion ihardetsi,

Bertrand itsuk ahoa zuenean hetsi:

«Gizonak ditut ungi ustez ezagutzen,

Etzen Iesus gizona, gora dut aithortzen.

Ez dire gerlariak hari hurbiltzeko;

Iainko falsoak dire zoro iostatzeko;

Ez dute ariarik gure Iesusekin,

Gauza ageria da argi gutirekin;

Kristoren erakuspen, eta bertzerenak,

Berexten dire, nola zerutik oihanak.

Izpiritu hertsiek dituzte nahasten,

Iduri gutiena ez diotet kausten».

«Nik bezala dituzte gauzak ikusiko,

Hartzen dutenek aski hekin pisatzeko.

Ikustean sinheste mendetar ilhunak,

Guti dire mihitan ixiltzen direnak;

Etzarete iainkoak, ez hekin makhilak,

Ez dire zerukoak zuen alkhi hilak.

Ez dautzue deus erran zeruko nausiak,

Ezagun da zaitela oro gezurtiak,

Eginak gu bezala, lur beraren haurrak,

Dirdiraturik ere urrekin, gezurrak.

Gaizkiekin duzue orok bat egiten,

Hartako ditutzue zeruan ematen.

Ageri da orotan zer den ethorkia,

Aphez eta Elizek bera ithurria;

Galdetzean isensu zuen menekori,

Urgilua zinuten burutik igeri,

Iarri nahi zineten Iainko iduriko,

Herbeltasuna zela bethi ageriko;

Etzintuzten hastean zeruak dohatu,

Behar eta flakeza dire baliatu».

«Horra zer den aituko Pagano tenplotan,

Horra zer aurkhituko mihi argitutan!».

«Zeruko dohainez da egin ezagutzen,

Izpiritu aphalak ez zaizko hurbiltzen,

Ez dezake distia buru zilhatutan,

Nola du kontu handi hurbiltzen denetan.

Ageri da gezurra, ikusten deneko,

Nor nahik du kalapu haren urruntzeko;

Hanbatak mintzo dire kontra egiaren,

Deus ez dute erraten kontra gezurraren;

Zeren iainko falsoak ezagun baitire,

Ez bailuke balio erranik deusere».

«Etzuten ezagutu Paganotassuna

Gizon zutenek bere adimendu ona;

Burlatzen ziren hartaz Perikles, Sokrate,

Mende zahar guziek hori badakite.

Iostatzen ziren gora bere Homerekin

Nola alegiaren Iainko errexekin».

«Bainan gizon handiek fede izan dute,

Hastapenetik bethi itxeki diote,

Ez xoilki Bossuetek eta Fenelonek,

Elizan eginbide herrunkaz zutenek,

Bainan iakintzun bertzek, handi hek bezala,

Izpiritu aithorra non nahi dutela.

Descartes, eta Newton, Leibnitz eta Pascal,

Corneille Racinekin, Karlomanek higual.

Nondik, nola heldu da, sinheste hoiena,

Nahiz hondoa duen mixterio duna,

Adoratua baita mende guzietan,

Paganoena dela non nahi hirritan?

Nork du Olinpa egin horren hirigarri,

Nola pagano hartaz zutenek egarri?».

«Errexa da ikusten horren ethorkia,

Trema tzarrez bezti da bethi alegia;

Hurbil ditu legeak, bilkhuia berriak,

Gizonaren ilhunbe, flakeza guziak,

Urgilua iarria iakindun alkhian,

Molde direnak oro beharren nahian.

Ezagun da non nahi gizonen eskua,

Lana da hasi, goibel, ikatzez burua;

Alegiak baduke zerbeit iostagarri,

Bainan adimenduak dio bethi hirri».

«Etzuen hark erranen zer ziteken Iainko,

Nondik, nola mundua zuen atherako;

Gizonaren lana zen, ageri orotan,

Zeren gizona baita labur izaritan,

Non nahi den eskasa seinala duena,

Zigilu iarrekitzen errexki zaiona».

«Ioan gabe hemendik orai urrunago,

Zer zakiten, errazu, bertzez gehiago,

Numa, Lycurquek, eta Mahometek berak,

Izen berratuenak ohorez denborak!

Deusere, bertze orok iakin etzutenik;

Etzen hetan zeruko aria zuenik».

«Zer erran ahal dute gure ethorkiaz,

Arima, iainko edo haren iguzkiaz?

Egia bat ez dute nihoiz erakutsi,

Erakuspena dute goibel eta hertsi».

«Egia bat kausten da bethi bizi dena,

Gizonaren hastetik argitzen duena;

Ethorkizko legea, Iainkoaren argi,

Zeinari baitarraizko behar gauzak ungi,

Eginbide lehenak, zuzentasun garbi,

Iainkoa bethi dela, gizona dela bi,

Egina gorphutz batez, barraiatzen dena,

Eta arima berritz hil ez ditekena».

«Sinheste batek bethi lege hori hartzen,

Horren erran bakhar bat nihoiz ezeztatzen,

Bere argia dakhar horren argikarik,

Argi egotu dena mendetan pizturik.

Giristinoek dute argi handi hori,

Ezin gordea nihoiz begi duenari».

«Ethorkizko legea non da Paganotan?

Beltz, goibel, itsusi da hekin eskuetan,

Ez du tenplo, aphezik, nihon argi onik,

Ez da espantitzeko gabean egonik».

«Indarra, gerlariak, zerbait iakitate,

Paganoek denboran iainkotu dituzte;

Prestutasunak hetan ez du aldarerik,

Prestuak ez baituke iasan urgilurik.

Gerlak ziren iainkotan, nihoiz batassuna,

Zaurthua, ukhatua, maiz iainkotasuna,

Arloteak trionfan besta guzietan,

Lohikeria eder tenplo ilhunetan,

Huskeria denak, argiak hil eta.

Egur ustel, iainko hil, iende tzarren besta.

«Altxatzen othe zuen holakok iainkoa?

Etzen hori hobeki asaldatzekoa?

Holako sinhesteak, holako iainkoak,

Othe ditu beretzat haur giristinoak?».

«Paganoen iainkoak hunat ditut deitzen;

Guti naute halakok non nahi izitzen,

Ez diteke adora hekien trunkorik,

Ez diteke igurik deusere hetarik;

India, Xina, Meka, Erroma, Athenas,

Ez dituzte iainkotu gairik ederrenak!

Baiarik handienak agertzen zituzten,

Flakezak eta gaba gaindiz zarizkoten;

Bortxa eta urrea zituzten harmatzat,

Eginak gizonaren indar eskasentzat;

Etzen beldur indarra nihoren iotzeko,

Ez eta atsegina lazo ibiltzeko.

Konfuzius, Mahomet, Lycurquekin Numa

Legetiar zaharren aiphatu bilduma,

Erresumetan ziren gehien iakinak,

Eginbiden giderra bilhatzen zutenak,

Bainan iainkotasunik etzuten batere,

Etzuten holakorik uste berek ere».

«Ondokoek zituzten gizonak iainkotu,

Nausi legetiarrak zerurat altxatu.

Guziak ziren, segur, gizon ethorkitik,

Ikus zitezken bere iakite hertsitik,

Bere bizian ziren izatu handiak,

Bildu zituztelakotz gerletan liliak,

Hala nola baititut bildu nik denboran,

Ganbiantzarik gabe lurreko naturan;

Hekin dohainak ziren, nereak bezala,

Gehien aldetarik goibel zaretela.

Ez baditugu egin bardintsuzko lanak,

Zeren ez baikintezken beharrez bardinak».

«Ez da hola Iesusez, miragarria da,

Ixilik egoteko harriturik bada,

Haren izpirituak ez du izaririk,

Haren nahiak nauka hitzez gabeturik.

Deusekin, nihorkin, neurt ez diteke,

Izate bakharra da, aithorra baduke.

Haren ideak nola haren ikuspenak,

Egia bethi garbi aditzen zaizkonak,

Hark deraukan bidea bihotz aurkhitzeko,

Egin gabe deusere nihor bortxatzeko,

Hoik dire gauza batzuk ezin xehatuak,

Gizon iakitatean ezin asmatuak».

«Haren sortzea eta bizi berezia,

Erakuspen halturan nihoiz ikusia,

Izate miragarri, bakharra lurrean,

Nausitan non nahiko lehena parean,

Argitzen duelarik mende guzietan,

Bide bethi eginez edozein trabetan,

Hoik guziak enetzat dire miragarri,

Bethiko mixterio daukat dela hori,

Ene begiek ungi ikusten dutena.

Ezin gorde, ez ukha, nihoiz dukedana;

Nihoiz ez da ikusi holako gizonik,

Ez du itzal xume bat goibel dezakenik».

«Zenbatenaz gauzari kontu gehiago,

Hanbatenaz da kausten harrigarriago,

Handiak ditu oro, handiak osoki,

Izpiritua dago adoratzen zinki..».

«Haren erakuspena ikusiz bakharrik,

Adimenduan ez du gizonen makhurrik;

Berak egiten ditu ariazko hitzak,

Eragiten egia, lurrean arrotzak.

Ez du lurretik hartzen darraikon egia,

Etzuken nihon ikus eraman bizia;

Bera zen bere mirail, gizon etziteken,

Mirakuilua zuen laguntzeko esken.

Hastetik bere haurrek dute adoratzen,

Ez ditu elhe luzez berekin ezartzen,

Bihotzerat diote egiten oihua,

Ez dute ikhasterik, fedez da Zerua».

«Deus ez dire iakintzak Zeruko bidean;

Ethorri baitzen Kristo arimen xedean,

Etzuen erakutsi lurreko gauzarik,

Etzuen bere nahi arimaz bertzerik,

Hekintzat zuen argi, idekiz Zerua,

Harat legez altxatzen hark izpiritua».

«Aski zuen arima, bai arimak hura,

Han arte nihor etzen arimaren gura;

Gorphutz eta denbora nausi bakhar ziren,

Ordu zen gordetzeko hekin nahasduren,

Ezartzeko arima zarraikon tronuan,

Gizon asmuak utziz bigarren graduan.

Eskola zaharreko hitzkuntza leleak,

Ixilarazten ditu ahalkez fedeak».

«Zer nausia! Zer hitza gauzen egiteko.

Aski du mintzatzea sinhetsarazteko,

Nausitasunekin du othoitz erakusten,

Errankisunei (sic) bide ez diote uzten;

Egitekoak dire gauza hoberenak,

Gizonen iaiurentzat gathe hautuenak;

Sinhestekoak dire ezin ikusizko,

Bainan ere direnak ez garen tokiko».

«Ikusazu gizonek zer duten erasi,

Hekin liburutarat gabak du ihesi.

Zenbeitek behar bada dituzte ikusten,

Hek dituzten ideak hitzetan amesten.

Bainan gutiak dire denen segitzeko,

Platon eta Sokraten ungi aditzeko.

Giristinotasuna ez da holakoa,

Gizon guziek dute bere menekoa;

Ez datza izatea hitz bihurrietan,

Bainan egin beharrak litezken gauzetan;

Ematen da egintza gizonen begirat,

Gizona gizoneri mirailen tokirat,

Errateko izate, bai ethorkizuna,

Nihongo tenploetan erraten etzena.

Ez bada hor sinheste, beharra gizonek,

Ezdukete hobenik fedea dutenek,

Ezen guziak dire iduriz iainkozko,

Eta eginak gizon ixilarazteko».

«Iesusen iduririk ez dut atzematen,

Ez dute halakorik mendek erakusten,

Zenbatenaz baitiot beiratzen hobeki,

Hanbat nau gehiago ixitzen garbiki».

«Sinheste gabek berek dute ezagutzen.

Ebanielio dela zerbaitez nausitzen,

Nahi bada astia hartu kurritzeko,

Zenbat egia ez du gure xoratzeko!».

Zigillatuak ditu bere hitz guziak

Elkharren lagun nola etxetan harriak.

Bat banazka bakhotxak zerbeit du erraten,

Belan izpiritua Zeruan ematen;

Iainkoaz kanpo hura nork zuken argirat,

Edo eman mendetan gizonen bururat.

Hitz bat xoilki gabea nihork errateko,

Den gutuna nihork eratxikitzeko,

Liburu bat bakharra, berria osoki,

Aitzinean ez gero ez dena asiki,

Ithurri garbiena, eskas gabe urik,

Menden soka guzian, hau laguntzekorik».

«Bertzek bere bizian zerbait egin zuten,

Laguntzat, indar eta iaiurak zituzten,

Hekin egintza oro gizonenak dire,

Zeruko ditekenik ez dute batere.

Heriotik guziak Kristok nahi ditu,

Bertzetarat gizonak bethi du beiratu.

Zenbeit gizon gogorrek segitzen zutela,

Haren izena nihor gutik zakitela,

Hil zuten Iesus Iudu ieloskor batzuek,

Ihesten zutelarik axkide guziek;

Etziteken bertzela, erran zuen hori,

Hiltzeko aitzinean bere laguneri;

Harturen naute eta kruzifikaturen,

Guziek naute betan bakharrik utziren,

Ukhaturen hastetik ondoko lehenak,

Eginen du nahia gizon gaxtaginak;

Bainan gero Iainkoak duenean aski,

Minek bekhatuari ur eman ausarki,

Gizona iainkoari da estekatuko,

Eta nere herio bizi gerthatuko;

Orduan ene haurrak, bakhartasunean,

Hazkarrago izanen ezen ni atzean.

Bere begiz naute ni ikusiren pizten,

Segidan ere gero Zerurat higaten,

Egorriren diotet Izpiritu argi,

Hartzeko nere nahi, behar bezin ungi.

Predikaturen dute Ebanielioa,

Bai sinhetsaraziren fede Zerukoa».

«Gurutzefikatuak egin agintzari,

Hirri egitea ez zilhegi nihori;

Erran bezala dire guziak gerthatu,

Agintzaz bezinbat naiz gerthakiz harritu».

«Etziren berehala gauzak ez xuritu,

Egun eta guduek zituzten segitu,

Iraun zuten gathaskek hiru ehun urthez,

Giristino odolak bazter oro bethez.

Erromako kadirak Guillotin iduri,

Hiru mendez bazuen non nigar ixuri;

Aita Sainduak ziren sor ahala hiltzen,

Hoita hamabi dire lerroan kondatzen,

Iondoni Petri segiz, han hil dituztenak,

Holako beira zauden nausi aphezenak».

«Gudu lazgarri hortan errege, indarrak,

Oro alde bat dire, ez guti hazkarrak,

Bertze aldeak ez du harmen itxurarik,

Hain guti ere gizon gerla egilerik;

Gizon bakhar batzuek, munduan galduak,

Gerla Sainduak ditu bere soldaduak,

Miragarriak bere sinheste handiaz,

Miragarriagoak Gurutzen ariaz».

Bere bandera dute Gurutze Saindua,

Iainko gizon eginak benedikatua;

Hura dute orotan kharrekin ibiltzen,

Hartan hil dela Kristo dutela kondatzen.

Zer asaldura ez da hitz horien ondotik,

Ez nahiz salbamendu gurutze batetik!

Hirriska min batekin Enperadorea,

Hemen iartzen da ilhun, ukituz abea,

Eta gero da mintzo nigarrez bezala,

Aitzalen bihotzetan ezten dabilkala:

«Khoroaren dirdiran ginduen izate,

Nausitasunez etzen gorago ioaite,

Gure dirdirak, Bertrand, zintuen argitzen,

Nola Invaliden gain arraiok horitzen.

Bainan zorigaitzetan urrea histu da,

Ez da deus onik gure min uri ez bada;

Berun gare iadanik, Bertrand ienerala,

Laster izanen naiz ni lur hotza bezala».

«Horra zer diren gizon lurreko lehenak,

Annibal, Alexandre, Zesar omendunak!

Ahanzten dire oro! Gerlari izenak

Izaten ohi dire Eskolier lanak.

Errienten meneko izan behar dire,

Handi edo xumeak, hek mintzo badire!».

«Zer ez da Louis handiz iadanik erraten!

Bersaillen, hil orduko, bera utzi zuten...

Gorde ziren muthilak, gortheko gizonak,

Behar bada zokhotan, hirriz zauden denak...

Etzuten gehiago hura bere nausi,

Gorphutz zen, nahiz orain usteltzen ez hasi!..».

«Oraino zenbait egun, hola naiz ni ere,

Izan behar utzia ez duda batere...

Behar baino lehen naiz mundutik ilkhiko,

Angelesak zeraukan neretzat hulako,

Iautsiren da gorphutza lur baten azpirat,

Zenbeit egunez harren bazka izaterat..».

«Horra zer den izanen Napoleon handi,

Ikusi dut geroa Bertrand, nik aspaldi.

Zer leze ez da hortik Iesu Kristo ganat?

Erraten lurrean ez da sarthu barnat,

Hasi du erresuma ezin desegina,

Mendez mende orotan handituz dohana,

Predikatzen dutela eta adoratzen,

Aldare nausietan maitez isendatzen!

Ez da hori hiltzea, bainan bizitzea,

Kristo etzen gizona, gaizki dudatzea!».

Hemen zen Napoleon ixilik gelditu,

Bertrand deus erratetik bera zen beiratu.

«Ez baduzu ikusten nik erran dudana,

Etzinen ieneraltzat, Bertrand, nihoiz ona».

Hortan akhabatu zen fedezko gudua,

Buru hobeagoek ezin Iustutua.

«Holako aitu eta zer erran gizonez,

Adimendua kasik doiean dutenez,

Mintzo baitire kontra Sinheste Sainduren,

Iakin gabe erdiek segida gauzaren?

Sotoan dire batzuk, lagun zamariak,

Egiten dituztenak, trufetan, hirriak;

Iendek sinhestedunez, iakin egin nahi,

Aldeko abereak iakitate bahi!

Bertze batzuek aski hirirat ioaitea,

Han xenila puska bat nolazpeit iaunztea,

Mintzatzeko goraki fedezko gauzetan,

Hekin oldez, beharrak iende eskasetara...

Gizonik iakinenek zer dakite bada?

Napoleonez goiti, hetan nor izan da?».

Bertze gizon handiak fedez mintzo dire,

Rousseau baten iolasak Iesusez badire;

Hark ere dio zerbait handirik aithortu,

Damurik ez duela bizian segitu!

Bainan gizona bada flakoa agertzen,

Ohidura gaxtoek ez egi goibeltzen!