LEHEN

        Martxoko egun bat zen. Sartaldetik zetorren haizeak, itsasoko oihartzunen ekarle, makur-erazten zituen parkeko zuhaitz ilunak sala-leihoaren aurrean; intzirika ari ziren, eta iharrosten ziren ontzi-mastak izan bailirakeen ekaitz baten jostagailu. Ba zirudien giza-bihotz baten amets maiteena, ontzi-irudi haietara emanaz, urrutira eramanen zutela, beti urrutirago amets orok loratze ta betegintzarre duen ugarte doatsuetaraino... Baina haizea erortzen zenean eta gaurko hodei lodien artetik ilargiak bere arpegi maltzurra irkaitzez erakusten zuelarik, berriz ere urkabe bihurtzen ziren zuhaitzok, zut, gora, mugitu gabeak zeru beltzari kontra. Martxoko egun bat, hotza, epai-egun bat bezalakoa, pentsatzen zuen gizonak, kanpora begira; belek baizik ez zuten huts egiten... aski goizik hor izanen ziren ordea, haren amets hil-beharraz asetzera etorririk. Bat zekusan jadanik, begiak barruko aldera inguratzen zituen aldikal: neskame zaharra hor zebilen, beltzez jantzia, ezpain meheak tinkaturik eta mutiri, etxeko jaunak eragozten ziolako mahaia eraikitzen zihardukalarik. Baina gizona ez zen higitu, eta atsoari beste nahigabe bat emateagatik, agindu zion edatera ekar ziezon berehala.

        Salan bero zen ta goxo, bihotza etsipenez izozturik ez zuenarentzat. Gar biziek xinpartak zerabilzkiten sutegian, alai eta zalapartari — egurrezko suak baizik ez zituen onartzen gizonak; ez zuen nahi esan — delako aurrerapenak haren etxe zaharra deusetan ere itxuraz alda eta itsus-eraz lezan, eta askotan zinkurina egiten zion neskameak, aspaldiko otsein batek duen familiaritate zaputzarekin, ugazabaren burukeria horrek etxeko lanak zailago eta ugariago egiten zizkiolako. Gizonak gor egiten zion: zergatik lana arindu behar zion? Nork zizkion berari egitekoak arintzen? Besteen esanera gehiegi bizi izan zen orain artean eta ondikotz! oraindik ere besteek haren baitan jarritako itxaropenari amore ematera gertu zen, besteengatik sortutako bere buruaren aizun-irudiari uko ez egitearren. Zergatik ote? Ez koldar zelako, agian. Gizarteko eginbideak zituen eragile, pentsatzen zuen ironia mingar batekin, etxe-ondo zahar baten jabe ta leinu ohoragarri bateko seme denaren eginbideak... naiko lotsa-gai ematen zion bere leinuari, hogei eta hamar urteetara heldurik eta beti ere lan egin gabe bizi izanaz, gurasoek utzi zioten diru apurra janaz, haren senitarteko gizon langille, zintzoak, aberasten ari zirelarik! Ez zuen, ez, atzera egiterik, onbideratu behar zuen azkenekotz. Ai! haren egiazko nortasuna non zegoen, eta zer eskatzen zuen, baleki, edonori gogor egiteko lain izanen lizateke noski, edozer gertaturik ere, ezen hark ere sinesten zuen «hoben dela sehaskan dagoen inut-aurrari lepoa tinkatzea norberaren bihotzeko nahikari bakar bat itotzea baino»; oraindik ez zekien ordea zer nahi zuen haren bihotzak, bildur latz bat zedukan haren irriki zoroa arimaren egarria kentzaile izan behar zitzaion ur garden ozpila, itur-buruan agortuko zitzaiola, esteta baten solas alferra baizik izan ez zelako hasieran. Hasieratik jakin balu egiati izaten.

        Txinpartak ke-bidean gora jauzten ziren, sorgin ongile batek deituriko pamerial alaiak irudi. Gizonak inguratu zituen begiak leihotik suaren aldera. Sutondoan, zitzailuan jarririk zegoen Theresa, eta garrek haren itzal lerdena dantza erazten zuten ormaren gainean. Irakurtzen ari zen, ahoa erdi-zabalik eta begiak liburutik hurbilegi, haur gazteek ohi dutenaz. Noizetik noizera, xinpart batek besteak baino biziago urrez erraustatzen zituen haren ile-xorta barneko ilun-nabarrean gorrizka agiri zirenak, eta noizetik noizera, gar luzeago batek haren aztal eztia mihazkatuz, aldera inguratzen zen hats-behera ito batekin. Ba zirudien bere gogoa oro irakurtzen ari zen liburu lodi, azal gorrikoan zedukala, baina gizonak begiratzen ziolarik, begiak eraiki zituen haurrak eta so egin zion aita besoetakoari irribarre herabeti batekin. Irribarrea bihurtu zion gizonak, ez zen ordea deusen esatera ausartu, eta Theresak bere liburua hartu eta berriz ere irakurtzeari lotu zitzaion, matrailak piska bat gorriturik, suaren beroaz agian.

        Elkarri so egon ziren ereti labur hartan, haurraren begi nabar zoargiak harenei erantsiak gelditu zitzaizkien betikotasunaren momento hartan, zer esan, zer adi-eraz zezakeen? Gorputza ikara zedukala eta sutan gogoa, ez egurrezko su alaiaren garrez baina izaerazko suaz, lurra, haizea eta ura antzaldatzen eta moldatzen dituena — haragia den lurra, gogoa den haizea eta arima den ura... Ur zabal bat, itsas-ontzi batzu tesoroa kargatuak haren gainean baitabiltza, Sartalde herrimin-pizle batetik etorriak; Bizantziako urre ta zilar guztiak baino dirdaitsuago, Ispahango lore guztiak baino usaindunago diren tesorooz zamatuak... Gizonak, Theresari begira zegokiolarik, bere herri-minaren jaioterri hura zekusan barruko begiekin, eta bere amets ezin esanezkoari hegoak aske uzten zizkion Sartaldeko uharte dohatsu haietaraino eraman zezan, Gazteen Lur ezkutatu hartaraino. Zoritxarrez! irudimenaren solas bat zen hori, soilki, bai baitzekien harentzat ametsa sekula ez zela egintzaren senide izanen...

        Zenbat aldiz azken egun horietan, kirestasunez beterik ezinagoan, amets zoroari uko egitera ez zen saiatu, lehenagoko gizona izan ledintzat berriz ere, jendeekin jendakin, gizartean gizabidetsuki zebilen gizona, erdeinu apur bat doi-doi erakutsiz. Bere irrikiari amore emanaz, ba zekien bere hondamendira lihoakela, bere erruz, hala ziotson gizarteko eginbideak bederen. Eta alaitasun gabeko irri bat zuen bere gogoan: eginbideari hain jarraikia zen gizarte hortan, haren ezagun, adiskide eta ahaideen artean, ba ote zen haren kezka ta grina berak ezagutu zituenik? Bai noski, bat edo beste izan bide da, pentsatzen zuen, beharbada gutxien susma ditekeen gizon zintzo, zindo, jainkotiar bat, baina delakoak bere buruari gogor egin dio, bestela ez luke orain gora edukiko, eta inork ez lioke begirunez begiratuko. Hurrengoan ordea zuhurtasun horren zorakeriak, esan-delako gogo-indar hori egiaz den koldarkeriak hamorratzen eta naska erazten zuen. Ez! gizartean bere toki txikia gordetzeagatik batek edo bestek zer-nahi eginik ere, hura ez zen giza-saldoaren aitzin-eritzietara makurtuko... Zoritxarrekoak, bere bihotzeko nahikari zindoa zapaldu badute besteak bezalako ez ziren hautetsi haiek! Ala hura baizik ez zen inoiz izan besteok ez bezela. Sartalde-tar itsasoko bazterrean zegoen herrialde zahar horretan, herritarren artetik hark bakarrik ote zuen sekula antsiatu eta ikusi, itsasoaz bestaldean, heriotze gabeko Gazteen Lurra, kristalezko abardun sagar-ondoz estalia den hura?

        Theresak irakurtzen jarraitzen zuen. Ez zituen noski ulertuko haurraren adimen gazteak gizonaren gogoak alatzen zituen zorabiozko pentsamendu horiek. Irriegingarri zen... bere ezagun eta etseko guztietatik, neskameak baizik ez zukeen haren irrikia somatu; konturatu zen pekoz beteriko begiradak egozten zizkiola, epaixka, atso sudur luze, ezpain mehe eta bihotz zabal hark, bere aio gartsuak gogoak errerik ametsetan iragan zituen azkenengo egun horietan. Eta pekoak ez ziren bakarrik, ikusi baitzuen gau oroz... Baina ez zuen muntarik zer susmatu edo zer jakin zuen neskame zintzo hark. Urteak eta urteak baldin baziren zerbitzazen zuela leialki, aurretik haren gurasoak egin zituen bezela, otseinaren leialtasun horrek ez zion areago nagusiari bildurrik ematen, ez eta leialtasun horren azpain zegoen gorrotoak... Edozein leialtasunen zamaz aileki halaber bere burua askatzen.

        Hainbestenarekin, neskamea itzuli zen sukaldetik, vodka-botila bat zekarrela. Ezarri zuen mahaian etseko jaunaren aurrean, esker gaizto batekin atzerriko modak ez baitzitzaizkion joera arrotzak baino gustatzenago. Baina gizonak irribarre batekin esan zion godalet bat bete ziezon eta hasi zen alkohol garratza xurrupatzen, pentsakor, godaleta behatzen artean berotzen zuela. Neskameak, mahaia garbitzen jarraikitzen zelarik, hari buruz inguratu gabe esan zion beingoan: «Andere Isabelak dei egin dautzu arratsaldean...» eta isilune baten ondoren gaineratu zuen «Theresaren bila joana zinelarik»; agiri zen haren mintzotik pentsatzen zuela hamaika urteak eginik zituen neskato batek inor ez zuela laguntzaile beharrik eskolatik etserako... baina deus besterik ez zuen esan. Gogoratzen zen gizona emaztegaiak bezperan esan ziola biharamoneko sei orduen aldean telefonatuko zuela. Ez zuen ahaztu, baina atera zen hala ere. Ez ajolatuarena eginaz, neskameari galdegin zion: «Zer nahi zuen?».

        —«Esan-erazten dautzu bihar arratsaldean etorriko dela, eta etsean izan zaitezen».

        Gizona isilik egon zen. Ez zuen balio atsoari esan liezon, gogoan zedukana. Ba zekien Isabela neskamearen kuttuna zela... Barregarri zen, pentsa zer aburu zukeen andere gazte apainak atso arront, zantar horrez! Jende bakunak gutxiesten zituela ez zuen ezkutatzen, eta halarik ere jende bakunok miresten zuten Isabela apain hori; bizi zen hauzoko herrian guztiek haren antzak eta edertasuna goraipatzen zituzten, eta baserrietako neskatilek haren erak kopiatzeko ahaleginak egiten zituzten. Barregarri, bai irudi zitzaion gizonari; berak ez zituen bakunak besteak baino gehiago ez gutxiago erdeinatzen... Lehenago, maite ere izan zituen, bere arbasoen etse zahar horretara egotera etorri zenean aita-amen heriotzaren ondotik, eta herrikoi izatera saiatu zen; haren saiatze horrek ez zuen ordea ondorio onik izan, bere-gisakoegi zelako agian-barka ez ditekeen bekatu bakarra! Lehenago, herrikoi eze izate horrek bihotz-min zemakion; orain berriz, ba zuen beste kezka-gairik...

        Edaten ari zen, emeki baina lasaiki, eta pattarra bur-muinak berotzen hasia zitzaion eta pentsamendu minak sorgortzen — azaletik baizik ez, ondikotz! Ba zekien aski zuela sakonkixeago pentsatzea, berriz ere bihotz-min ezin aitortuzkoa eratortzekotz, inoiz baino mingarriago. Beharko zuen bai askoz behiago edan oheratu baino lehen; beharko zion vodkak egiazko mozkorraldi bat eman, lo egiteagatik soilki — ametsik gabeko lo astun, ahatz-erazgarri bat. Goizera artean, soilki. Goiz ozkirriak berriz ere betiko mundua esna eraziko zuen, harentzat ihesbiderik gehiago ez zukeena. Eginbide estutik ibiliko zen handik aurrera, eta zintzo guztien goraipuak merezituko zituen hark ere. Ai! vodkak krea ahal baleza berekiko mundu bat, zoroa, burzoratua, bainan Isabelarik, neskamerik, ezagunik, gezurrezko eginbiderik behintzat aurkezteko ez liokena... Theresari begiratu zion, zeiharka, dudan-mudan zegoelarik eia beste godalet bat edanen zuenetz. Ohartu zen haurrak bere liburua utzi zuela neskameak Isabelaren telefon-deiaren aipamena egin zuenean, eta haiei so jarri zela, geldi-geldia. Gogoan zer zerabilkeen? Zeri igarri ote zion? Edatea zer den ez dakizu bederik, oi Theresa, pentsatzen zuen bere mozkorrean, eta ez duzu ajolarik neure burua iltzeraino vodkan murgil nadin gaur, ez nauzu horrengatik gaitzetsiko zuk... eta barruko irkaitz batekin irentsi zuen godalet betea.

        Lotsa apur bat senditzen zuen hala ere, apur bat bakarrik. Alabaina, edan ala ez edan, ez al zen oro berdin, guztia orobat? Beraren gaztaroko egunak ber-irazaten zituen bere gogoan, mota guztietako alkoholek koloraturiko egunak. Mutil zelarik, biziak zarakuskion gaitz-itxaropena uxatzeagatik hasi zen edaten, gurasoen eta lagunen isilean; gizon-adinera heldu zenean, eta haren kezka eta bildurrak egiaztaturik izan zirenean, bere zorion ilortuen intziriak, bere atsegin okaztagarrien oroipenak ohiltzeagatik edaten jarraiki zen, edonoren agerrean. Orain aldiz, alkohola izan behar zuen berriz ere lagunik onena, lagun bakarra herioraino ibiliko zen ukatzearen bide horretan. Damu zuen hainbat urtetan aldera utzi izan zuelakotz halako lagun bikain bat, bizi berri baten gezurrezko agintza eta hitz-emateek ergelki liluraturik, eta zin egin zion bere bihotzari sekula ez ziola areago uko eginen edanari, ez eta ezkondu ondoren ere. Are gutxiago ezkondu ondoren... Bitartean, biharamoneko goizera arte eramanen zuen vodkak, harbitxizko jauregi dorredun bat haren inguruan eraikiz, hartan jaun eta jabe eskubide osokoa izanen baitzen, jendeen zintzotasun ankerretik sendoki zaindua. Goizera dinokoan... baina goiz-sentiak, hiltzera dihoazenen aurpegi zurbilak azken aldikotz argitzen dituztenetakoa izanen zen goiz arreak, lurtara eraziko zion dorre zaindaria...

        Bet-betan bere baitaratu zen. Theresa jaikitzen zen, ohera joateko. Arratsero egin ohi zuenaz etorri zitzaion agurtzera, aita besoetakoak musu bat eman ziezon bekokian. Baina isilik egon zen haurra, eta berak ere eztarria tinkaturikegi zedukan zerbait esan ahal izateko. Hala ere, salatik ateratzera zelarik neskatoa, agindu zion, bere botzaren ikara ta erruduntasun-kutsua ezin ezkutatuz: «Ez ahatz hire sendagailua hartzen». Buruaz hartuko zuelakoa egin zuen Theresak, eta eskaleran goiti abiatu zen.

        Zainbera zen haurra, eta amets gaiztoak egiten zituelako gauaz aita besoetakoak eraman zuen, astebete zela, ezagutzen zuen sendakin bat ikustera; honek, gizonak haren kasua azaldu eta, beste galderarik gabe lo eragiteko sendagailu bat agindu baitzion. Arrezkero zintzoki hartzen zuen Theresak, bera konturatu ahal izan zenaz.

        Azkenengotz neskameak mahaia eraikia zuen eta bera ere ohera joateko gertu zen. Nagusiari gau on opatzean, galdegin zion edaria eraman zezakeenetz. Atsoari desplazer berri bat ematearren, erantzun zion gizonak godaleta har zezakeela, baina botila mahaian uzteko... eta neskamea salatik atera baino lehen irentsi zuen gelditzen zen vodka botilatik bertatik.

        Orain itxaron. Hamar minuta, ordu-laurden bat gehienez. Naikoa izanen da. Gehiago ez edan, alkoholak ez ditzan haren begiak lauso, bere gautar atsegin apalaz osoro goza zedintzat. Bai, behar zituen begiak erne atxiki, gogoa ase eta batatzeko laster areago ikusiko ez zuen irudi maitagarriaz. Oraindik lauzpabost aldiz, ezte-eguna heldu artean, eta gero gehiago ez noski. Gero gehiago ez bere bizi guztian, edo beranduegi lizatekeen arteraino. Ai! gauko ikustaldi isila amaitu ondoren beharko zuen botila bat vodka hustu, bakarrik bere ohean, gogorapen urragarri horrek haren gautik infernu bat egin ez leizontzat... Jarri zen zitzailuan, Theresak utzi berri zuen lekuan, egur bat ezarri zion suari eta egon zen higitu gabe, minutak kondatuz paretako herlojuari so. Minuta bakoitzeko hirur-hogei sekonta iguriki behar, sekonta bakoitzeko, ordea, askoz luzaroago! Hotsik ez zuen entzuten etse guztian, bere bihotzaren taupadak ezik.

        Ezer ez zen ezagun neskamearen gelan ere. Sukaldean ahal zen oraindik, zelatan. Bost ajola zitzaizkion! Salan argia piztuta utzirik, eta vodka-botila agerrean mahai-gainean, goiti joan zen. Lehenbiziko oinera heldu zenean ez zen bere gelaren aurrean gelditu; aurrera joatera zen baina orduantxe, neskamea bere sukaldetik ilki eta eskallera-sarbidean agertu zen... beste gauetan bezala. Deabru guztiek eraman ditzatela atso zantarra, eta haren susmoak! ez nau hark saihets-eraziko, pentsatzen zuen hasarreturik. Hala ere, ikusirik etseko jaunak geldituta-so egiten ziola, itzali zen neskamea... Goiti jarraitu zuen. Theresaren atera iritxi zanean, adi egon zen apur bat, belarria atearen kontra. Haurraren harnasa entzuten zuen, arin eta arauduna. Lo zatekeen astunki. Kontuz ibiliz den gutxien hotsik ez egiteko, atea ireki zuen, eskallera-buruko bonbilak eskaintzen zion argi ahulean haurraren ohera hurbildu zen, eta piztu zuen haren gau-mahaian zegoen lanpara txikia. Gero atea itxi zuen.

        Gau-mahaiko lanparak leunki argitzen zuen lo zen haurra. Gizona kadira batean exeri zen, alaba besoetakoari begiratzeko. Paretari buruz inguraturik lo zegoen, baina garbiro ikusten zuen haren aurpegi-ertz malgua, matrailaren marra eztia. Haren adats horia, gauerako deslotua, erortzen zitzaion sorbaldara; emeki laztandu zuen ile eder hori, behatzen artetik uzten zuela isurtzera urrezko ur bat balitz bezala. Haurra mugitzen ez zela ikusirik, haren idun mehar zuria ere ferekatu zuen, eskua pijama-lepoaren pean piska bat sarturik, gero barrurago, eta barrurago oraindik — haren idun-ezurtxoak senditzen zituen behatz-puntaren pean, eta jokatzen zituen, piano baten teklak bailiren. Theresa ez zen atzartu sendagailua xintxoki hartu zukeen... Bakarrik, hats-behera arin bat egin zuen bere lotatik.

        Aizina zuen beraz. Kadiran exeri zen berriz, mozkorturik, baina ez gehiago pattarraren indarraz. Seigarren aldia zen alaba besoetakoari gauazko ikustaldi hori egiten ziola, seigarren aldia baizik ez, eta handik beste sei egunen barru, ezkondua izanen zen Isabelarekin; orduan ezin etorriko zatekean Theresa ikustera, gauaz eta ororen isilik, egun guztian haiduru egon ondoren. Orduan, Theresarik ere izanen ote zen etsean? Beharbada, Isabelak ez zuen onartuko haurrak heiekin bizitzen jarrai zezan; zio onak ekarriko zituen noski bere nahia lotzeko: haziera, eskola... Eta hark, amore emanen ote zion andregaiari, hori eska baliezo? Orduan arte, beti eta orotan amore eman zuen, andregaiak, etsekoek, lagunek zerbait harengandik eskatzen zutenean, eta orain beranduegi zen noski gogor egiteko: giza-saldoan sartzea ontzat hartu zuen, areago ez zedukan berezko olde ez oldarrik izateko zuzenik eta haren otoitz piadosa izan beharko zen handik aurrera: «Besteen nahia egin bedi, zeruan bezala lurrean ere!» Baina oi! Theresa kenduko baliote besteok... harengandik eramanen balute beste leku batera... Denbora apur batentzat baizik ere ez bazen izanen, hiru edo lau urterentzat, ba zekien deus ez zela berriz ere orain bezala izanen, gero haurra itzuliko baliote ere. Haurra, baina ez lizateke orduan areago haur bat, emakumeen antzak jadanik ikasiak zitukeen neskatila bat baizik. Beranduegi lizateke, betikotz. Hobe lizateke, bai, orain hil balekit, eta horrelako gero bat sekula ez ledin izan! pentsatzen zuen kiraski.

        Theresaren gainean makurtu zen berriz eta aurpegia ingura-erazi zion beraren aldera, baina haurrak begiak itxirik zeduzkan eta harnasa lodi egiten zuen; lo-erazgarri indartsuari esker, ez zen esnatuko... Izara eratsi zuen: Theresa haurrak bezela lo zen, gorputxoa konkorturik, belaunak gora eraikirik. Gizonak besoetan hartu zuen, lehen baino bortizkiago laztandu zuen haren gorputz guztia pijamaren gainetik, musu bat eman zion bekokian eta, apur bat lotsaturik hala ere, hasi zen pijama-botoiak laxatzen. Baina haurra biluzik gelditu zenean haren besoetan, sukar batekin estutu zuen bere gorputzaren kontra. Haren bihotzaren taupadak orduan, haren odolaren bultzakada eskuak neskatoaren larru eztiaren gainean iragan erazten zituelarik...! Ohe-gainean pausatu zuen atzera, bere luzean, hobeki begira ahal ziezakeon edozer baino laketago zuen gorputz horri.

        Ez balitz hain polita izan, sekula kasu eginen ote zion bere alaba besoetakoari? Ez beharbada; errukiz zuen bere etsean hartu, Theresa umezurtz gelditu zenean; urteak ba ziren ez zuela ikusi, eta ez zekien eta nolakoa zen ere. Gutxi asmatzen zuen, orduan, aste zenbaiten bururako zertaraturik lizatekeen Theresa txiki hori zela kausa. Eta orain, susmatzen hasia zen gorputz eder hori, bere edertasun mozkorgarriagatik eta guzti ere, sinbolo bat baizik ez zela, haren bihotz urduria herri-minez jotzen zuen zerbaiten sinboloa, baina oi! inoiz ez zuen orain sinbolo hori behar bezala ikertzeko astirik izanen. Hain gazte zelarik, Theresak ez zuen hainbat aldiz adin horretako haurrek duten mehetasuna erakusten, nahiz, zeruari esker, ez zen oraindik formatua neskato goiztarregiak diren bezala. Baina emakume batenaren eztitasuna zedukan haren larru esnetsuak eta haren iztarrak, mardul eta fresko zirenak, berotasun batez iraganak izaten ziren gizonaren eskuak heien gainean zabaltzen zirelarik eta barruko aldera eztiki oratzen zituztelarik. Urre ta marmorezko usain-ontzi bat zedukan hor eskuen artean eta, makurturik, ahoratzen zuen usain maite hori, hainbat mozkor-erazten zuena. Eta Theresaren haur-emetasunaren zigilua hain sotilki zekarren sabeltxo ordo horri, ozta antzen hasia zen bular zuri horri bere zorabioan begiratzen ziolarik, murmurikatu zuen, bet-betan goibeldurik: «Et les fruits passeront la promesse des fleurs...». Bai zoritxarrez; handik urte gutxi batzuetara, hiruzpalau urteren bururako, betiko joana zatekeen haren haurtasuna; lore berri bat izateko ordez, udako frutu lirin bat izanen zen maitaleen hortz erruki-gabekoek osk egingo ziotena eta, laster udazkenak zimel-eraziko zuena... Handik urte zenbaitetara, beltzaranduko zen urrezkotasun hori guztia, endaren hala-beharraz, eta sexuaren hala-beharraz haragi arin eta malgu hori mardulegi, beteegi eginen zen. Begiak orain bezain nabar eta garbi egonen zitzaizkion noski, bainan orain begi horietatik so egiten zion arima, bere aldatu ezinean ere, estaliko, ezkutatuko zen Theresaren gainerako bizi guztirako eta haren ordez, emakume baten espiritu huts eta itsuak so eginen zion... Nazkagarria! Hobe lizateke bai oraintxe hil lekion, bere haur-emetasuna orbandu gaberik zedukalarik, bihotzean zauri sendatu ezin bat utzi behar bazion ere.

        Baina ez zen ordu, gogorapen hits horiek ala zitzan; orain haren poz haundiaren ordua zen, gorputz polit horrez ikusiz eta ikertuz gozatu behar zuen ezinagora artean, ahazturik biharamoneko egunak zer ekarriko zion gizonezko eta emakumeekiko aspertasun, ez-ontza ta zorigaitzik, ez pentsaturik Theresaren gela utzi ondoren edariak emanen zion mozkorraldi motz eta laburregiari. Gorputz eder horren gune bakoitza hukitu behar zuen begiz eta eskuz, haren ezaguera betiko iraunen zuen altxor bat izan zekiontzat enparantzako egun goibeletarako. Hartzara hartu zuen Theresa bere besoetan, musu bana eman zien haren begi itxiei, aspertu gabe haurraren izena ahapeka berresaten zuela inkanta bat izan balitz bezela. Baina burua eraiki zuenean hobeki so egiteko alaba besoetakoaren aurpegi politari, xunditu zen konturatzean Theresak begiak zabalik zituela eta begiratzen ziola, isilik. Harridurarekin botza moteldurik, galdegin zion: «Ez haiz lo?» eta lotsa arren, haurra bere ohean pausatzera zihoan, haren gelatik lapur hatzeman batek bezala ihes egiteko asmotan. Theresak ordea mintzatu gabe besoa ezarri zuen gizonaren lepoaren inguruan eta ez zuen utzi joatera. Eta hark, nahiz lotsaz gorritua zen haur biluzaren gorputza bereari kontra sendituz, amultsuki tinkatu zuen, berriz ere galdetzen ziola: «Ez haiz lo? ez dun sendagailua hartu?» Buruaz ezetz egin zuen Theresak eta, hark ere lotsarekin matrailak gorri izanarren, iruditu zitzaion aita besoetakoari ba zela halako irrino bat haren begietan. Galdeka jarraiki zitzaion: «Eta beste aldietan ere ez huen hartzen?» Berriz ere ezekoa egin zion Theresak eta, konfusioagatik begiak ixten zituelarik, ozta entzun zitekeen botz txiki batekin eskatu zion: «Musu bat emadak...» Bekokian eman zion baina haurrak burua astinduz, haren ile-adats ederra gizonak ferekatzen zuelarik, esan zion: «Ez hola, oixtion bezala!». Orduan, bere lotsa gaiztoa galdurik, begiak musuz estali zizkion eta eskuaz laztandu zion gorputz guztia, lehenik herabe batekin, gero beti ausarkiago, haurrak gogor egiten ez ziola ikusirik.

        Theresak begiak ireki zituenean, ordea, ikusi zuen negarrez bustirik zeduzkala. «Zer dun, Theresa?», galdegin zion samurki, «zer dun, gaixoa?»

        —«Ez nauk hemenik joan nahi», erantzun zion haurrak, negar-zotinka hasten zelarik bihotz-min haundiegi bat luzaro ezkutaturik gorde izan duen baten antzora. «Hirekin egon nahi diat!».

        —«Baina Theresa, zergatik beldur haiz joatera utziko haudala?».

        —«Ba zekiat ezkondu behar duala, eta orduan joan beharko diat».

        —«Ez Theresa, ezkondu ondoren ere, neurekin gordeko haut, hago lasai...».

        Baina Theresak ezetz egin zuen, eta saminki jarraitu zuen: «Ez, Isabelak ez nik maite, eta ez dik nahi izango hirekin egon nadin».

        Egia ote zen Isabelak ez zuela neskatoa maite? Sekula ez zuten elkarren artean haren aipurik izan... Nola ere baitzen, susmatu ote zituen haren lokarriak Theresarekilako, nahiz emaztegaiaren aitzinean, hala nola beste jende guztien aitzinean, hasieratik ahalegindu zen bere sentimenak ezkutatzera? Ba zitekeen — zer nahi izanik ere haren buru-arinkeria eta azalkeria, gizonen bihotzaren ezagutzaile aditua zen Isabela, ohart-ikasi aberats baten jabe zen eta... Eta gizonak andregaia gaitzetsi zuen bere baitan, haurraren negarraldi horren zio zelako, baina fidatzen zen jakinen zuela Isabela hartara ekartzen, alaba besoetakoa haiekin egotea onar zezan. Beharko zuen jakin! Hortarakotz, edozein humilazio, zernahi hildura jasatera gertu zen. Erabaki zuen bere gogoan biharamonean bertan hauzi hori zurituko zuela Isabelarekin, eta botz sendo batekin esan zion Theresari: «Ziur ziur izan hadi enekin egonen haizela, beti».

        —«Baina Isabelak ez ba du nahi?».

        —«Nahi izanen din. Eni fida hakit, harren, eta ez dezanala gehiago negarrik egin».

        Oraindik ere haurra ezin zen kontsolatu eta negarrez beti, eskatu zion: «Zin egiten duk gordeko nauala heurekin?». «Zin egiten daunat, bai», erantzun zion, musu bi emanaz haren begietako negar beroetan. Orduan bakarrik zen haurra baketu eta sinisten ziola agiri zuen; irribarreño bat egin zion, lotsatua, eta gizona gorritu zen, eskua ezarria baitzuen ohartu gabe Theresaren sabeltxoaren gainean, haurra lotan zelakoan egin ohi zuen araura, haren gorputza oro ikara jartzen zuela lazten luze, geldi horrek. Theresaren artegatasunaz konturatu zen eta polliki pausatu zuen ohearen gainean, ziotsalarik: «Lo egin bear dun orain, Theresa, utziko haut». Utziko, bai, bainan zer bihotz-urradurarekin!... Baina orain, ba zekien biharamonean ere etorriko zela eta Theresa esnaturik aurkituko zuela, haren begira. Eta aurreko gau horietan orotan, haren ikustaldiaren haidur egon zelako gogorapenaz, halako eztidura bat, halako zorion bat, halako zorion bat nabaitzen zuen bere baitan, hala non eguneango pentsamendu kiratsak oro urtu baitzitzaizkion, izotz-orratzak eguzkiaren leinuru baten indarraz bezela. Nekez bazen nekez, ohetik urrundu zen, eta ohean luze-luzean zetzan haurrari ereti bat isilik so egon ondoren, ateari buruz abiatu zen, «Gau on, Theresa» esaten ziolarik bakarri, baina musu baten eztitasuna eman nahi izan zion bere mintzoari... Atea itxitzerakoan, hala ere, gaineratu zuen, xantxetan bezela: «Ez nazanala ahatz heure ametsetan» eta iges egin zuen haren aldera inguratu gabe. Theresak iguriki zuen atea itxi zezan bere pijama janztekotz.

        Ez lezan ahatz bere ametsetan... baina hark, gau guztia haurra bere gogoan zukeela iraganen zuen. Ez zuen ez gehiago alkoholez horditzeko beharrik, eta hain goibelki hasi zen arratsaldea, jai-arrats bat bezala izanen zitzaion, goizeraino. Eta pentsatzeak Theresa xiki hori aski antzetsua izan zela lo zegoelakoa egiteko aldi horietan, orotan, haren ikustera zetorrelarik, irriño bat erakarri zion ezpainetara, zorioneko irriño eskerdun, dohatsu bat.