Euria ari du haritz zaharraren gainean

 

Etxean eta eskolan dena irakasten zen,

maitatzen izan ezik.

 

      Hila zen Manu eta nik irribarrea nuen aurpegian.

      Sukaldetik iristen zen kafe egin berriaren usaina.

      Lisa egongelara sartu zen barneko arropa eta gasazko txabusina hutsean. Eskuetan erretilua zekarren gosariarekin.

      —Hiletara joango al zara, maitea? —galdetu nion haren hankartera begiratuz. Biloaren itzalak gris bilakatzen zuen kuleroen zuritasuna.

      —Kabroi horren hiletara? Bai zera!

      —Beno, azken batean zure aita zen, ezta? —esan nion esertzen zen bitartean.

      —Niri bost axola. Infernuan ustel dadila! —oihu egin zuen Lisak bere amaren jenio berdinarekin. Ama berdin-berdina zen gaztetan. Eta ez bakarrik jenioan, fisikoan ere bai.

      —Ala, gosaltzera! —esan nuen irribarrez, arasako beiran islatzen zen aurpegiari berriro irribarre eginez.

 

* * *

 

      Euri asko egin du Manu eta biok etsaitu ginen egun hartatik. Lisak duen beste urte iragan da ia, eta egun hartan gertatutakoa ahaztua zirudienean, puzzle baten azken pieza bilakatu da Manuren heriotza.

      Izan ere, iragana ahaztua nuen arren, garai hartako oroitzapen arin batzuk geratzen zitzaizkidan nire barne zokoren batean lokartuak eta ahanzturaren haize leunak haritz-adar bat bezala kulunkatuak.

      Lisarekin ezkondu nintzenez gero, haurtzaroko oroitzapenak —arrazoi arrotz baten ondorioz— burura itzultzen hasi ziren gero eta aratzago, gero eta indartsuago, antzinako zorra kobratu nahirik ate joka ari den kobratzailea bezala.

      Eta Manu hil den albistea jakin dudanean, puzzlea osatu egin da. Oroitzapen lainotsu guztiak arras garbi bilakatu dira eta guztia ulertu dut. Antzinako zor hori —bistan denez— barkaezin bilakatu zen. Hori ulertarazi dit behintzat Manuren heriotzak, istripua nola jazo den ikusita.

      Manu txikitako laguna zen; lagun handia. Ume-umetatik bereizi ezinak ginen. Langile auzo berean bizi ginen, etxebizitza berean —gure familia hirugarrenean, harena lehenengoan—, ikastetxe berera joaten ginen, eta ikasmahai berean esertzen. Erraza da sinestea, beraz, adiskidetasun handiak batzen gintuela. Adiskidetasuna, hitz hain profanatua, Goethek dioen bezala.

      Manu eta ni etxeko txikienak ginen. Sei anai-arreba zituen: hiru anaia eta hiru arreba; nik beste arreba. Baina Manuk ez bezala, nik gurean enbarazu egiten nien arrebei beren bizitza nerabean. Etxean baztertua sentitzen nintzen. Bakardade-hutsune hori Manuk betetzen zuen eta niretzat laguna baino askoz gehiago izan zen: nik ez nuen anaia, beti eskura nuen aholkularia eta haurtzaroko gidaria, bizi nintzen ingurugiro matriarkalean (hori esatea zilegi bada).

      Baina, lagun minak izan arren, txikitan ere bistakoa zen bion arteko aldea. Gauza askotan nabarmena zen oso ezberdinak ginela. Nik gauez ohean txiza negien suaz jolasteke eta Manu pospoloz jolasten zen bihotza paper puska bat baino ez den adin-txiki horretan. Nik inozo begirada nuen eta Manuk zorrotz begiratzen zuen. Baina, desberdintasun horren alde handiena bere ezpainetan nabarmentzen zen irri egiten zuenean, irri pikaroa baina sinpatikoa baitzen berea. Bere adinari egokitzen zitzaiona baino gehiago zekien.

 

* * *

 

      San Joan suarekin batera bukatzen zen eskola, eta benetako udaldia hasten zen guretzat. Udako oporrak ziren auzoko neska-mutilak elkarrekin gehien igarotzen genuen urte-sasoia; beti jolasean, beti barrez. Urte hartan, gainera, San Joanak aurretik auzoko neska-mutil guztiak elkartu ginen asmo berarekin: herriko surik handi eta ederrena egitea. Ia lortu genuen.

      Suak lortu zuen, behintzat, auzoko haurrak batzea. Izan ere, egun hartan hala erabakita, hiru talde osatu genituen: neskena, txikiena eta gurea: mutilena.

      Neskak etxez etxe joango ziren sutara bota zitekeen guztia eskatuz: altzariak, banku-eskutitzak, arropa zaharrak, antzinako fakturak; egunkari eta aldizkariak ahantzi gabe, jakina. Izan ere, auzoan bazegoen familiarik urte osoko egunkariak San Joan bezperarako gordetzen zituena.

      Txikien taldeak, era berean, erregai zen guztia herriko zabortegietan bilatzeko ardura hartuko zuen. Gurea, azkenik, mendira joango zen, suari eutsiko zion masta bilatzera eta abarrak batzera, haizeak lurrera botatakoak batez ere.

      Egurra Izarraitz mendiaren magalean kokatuta dagoen basoan zegoen, eta gure auzoa zeharkatu behar zen hara iristeko. Gurea balitz bezala ibiltzen ginen bertan. Izan ere, baso soila baino areago zen auzokoentzat, eta bereziki Manu eta biontzat.

      Hain zen bezeria guretzat toki hori, non izena ere ipini baikenion: Lehoiaren Basoa (Tarzanen film asko ikusten genuen garai hartan eta). Izen horrek ederki adierazten du garai hartan auzoan bizi genuen giro askea. Basoa, beraz, gure oihana zen, jolasaren eta abenturaren paradisua, Jeremias Johnsonek inoiz amestu ez bezalakoa.

      Txikitandik eskola ostean, Manuk eta biok askaria hartu eta basoko bideari jarraitzen genion, eta afaltzeko ordura arte ez ginen itzultzen. Udaberrian hostoa ateratzen eta udazkenean erortzen ikusi genuen jolas egiten genuen bitartean. Negu gorrian azeria elurretan lasterka ere bai, eta asko gustatzen zitzaigun haren aztarnei jarraitzea. Baina udako egun sargorietan egoten zen ondoen, basoaren itzal freskoaren babesean.

      Basoan hazi ginen beraz, indiokume batzuk bezala. Denetik egiten genuen: txabolak eraiki, zuhaitzetara igo, arku-tiroa praktikatu, Izarraitzen barna espedizioak egin... Mark Twainen ipuin bateko pertsonaiak genirudien. Baina gauzarik gustukoena, ezbairik gabe, zuhaitzetara igotzea zen.

      Pago, haritz eta gaztainondo garaienak basoaren erdigunean zeudenez, hara jotzen genuen maiz basabide estu batetik. Basoko alde hura benetako oihana zen, eta Lehoiaren Bihotza deitzen genion. Basajaun inon izatekotan, hantxe izan behar zuen.

      Basajaunekin ez ginen inoiz topatu, baina hantxe ediren genuen ehun urtetik gorako haritz bat. Haritza basoko zuhaitz altuenetarikoa zen. Benetako ohorea eta erronka handia izan zen guretzat hura lehen aldiz igotzea. Berehala hartu genion maitasun berezia eta gure talaia izan zen urte askoan. Basoaren gainalde osoa begiztatzen genuen bertatik, Amazonia sakonean biologoek bezala.

      Ordu eta arrats anitz igarotzen genuen haritzera igota, benetako tximinoak bezala, eta horregatik, beharbada, nire bigarren etxe bilakatu zen. Sarritan, adar zabal eta sendo haien gainean etzanda, gure duda eta bizikizunak kontatzen genizkion elkarri, gure ametsak eta atsekabeak, handitzean egingo genituen gauzak.

      Solasaldi haietan, apurka-apurka, labanaz zuritu genuen haritz-enborra, azalean geziz zeharkatutako bi bihotz grabatzeko. Bihotzaren goiko aldean gure izena agertzen zen eta behekoan auzoko bi neskarena: Izaskun eta Asun. Gogoan dut, Asunen izena laztanduz, anaia bati bezala galdetzen niola Manuri bizitzaren misterio handienaz: neskak. Eta bera beti saiatzen zen nire zalantzei erantzuten, bere anaiengandik jasotzen zituen argibide urrien laguntzaz.

      Orain, Manu hilda dagoela, nostalgia darie oroitzapenei, udako larunbat luze haietakoei bereziki. Niki eta galtza motzetan, adarrez adar eta zuhaitzez zuhaitz ibiltzen ginen saltoka, Sesión de Tardeko filmen eraginez gure aktore kuttunena zen Johnny Weismullerren garrasia eginez. Tarzanen oihuaren pareko garrasiak entzuten ziren basoko adar artean, arrisku ohar baten gisan. Bertan geunden seinale. Horrela markatzen genuen gure lurraldea eta ez genien herriko mutikoei Lehoiaren Basoan sartzen uzten; ez zergarik ordaindu gabe, bederen. Han geu ginen jaun eta jabe: inork ezin zigun jarraitu, inork ezin gintuen idoro, inork ezin gintuen otzandu. Bi Tarzan ginen, benetako bi basati txiki.

 

* * *

 

      Iluntzen hasia zen gure taldea egurrarekin baso tik jaisten ari zenean. Ilaran gentozen denok Tarzanen filmetako garraiatzaileak imitatuz eta gure gibelean hauts lainoa utziz. Ilarako lehenak Manu eta biok ginen eta enbor astunenak genekartzan. Auzora iristean, neskak ikusi genituen sua egingo zen zelaian. Iritsi berriak ziren aldizkariz eta egunkariz beteriko kartoizko kutxa handi batzuekin. Kutxen inguruan zeuden biribilean jarrita eta barre egiten zuten etengabe harrabots handia sortuz. Barre zaratatsu haiek berehala astindu zuten gure jakin-mina eta hurbildu egin ginen Manu eta biok.

      Neskak gizonezkoen ile-apaindegira joan ziren nonbait, eta ile-apaintzaileak aldizkari zaharrez betetako kutxa bat emateko ausardia izan zuen.

      —Arraioa! Aldizkari pornografikoak! —esan genuen batera-batera.

      Destape-aren garaiko lehen aldizkariak ziren. Pare bat gainbegiratu genuen neskekin batera, baina garrantzirik ez ematen saiatuz, halakoak egunero ikusten ohituta bageunde bezala. Manuk eta biok elkarri begiratu genion, eta berehala ulertu genuen zerbait egin beharra zegoela, merkantzia hark merezi zuela sutatik salbatzea.

      Berandu zenez, laster joan ziren denak afaltzera. Manu eta ni geratu ginen bakarrik kutxari so, baloratzen ez genekien altxor baten aurrean bezala. Izan ere, emakumearen sexua irudietan ikusi ahal izatea gauza sinestezina zen. Begiak erre egiten zizkigun ikuskizun hark.

      Laster, apaiza eta bizargina On Kixoteren liburutegia arakatzen ibili zirenean bezala hasi ginen eztabaidan: hainbesteren artean zein salbatu eta zein sutara kondenatu.

      Horrela, asko kostata, bi pila osatu genituen: ezkerraldekoa, garren bizigarria izango zena, eta eskuinaldekoa, begiak ilustratzekoa. Hasieran banaka eta patxadatsu sailkatzen hasi ginen aldizkariok; baina, azkenean, guri ere berandu egiten zitzaigulako, ahalik eta azkarren bukatzeagatik, azaleko neskaren arabera jokatu genuen. Ez zen erraza izan.

      Izan ere, Manuri neska horailak gustatzen zitzaizkion eta niri beltzaranak; hari altuak eta biribilak eta niri txiki eta argalak; hari bular handikoak eta niri txikikoak. Liskar handiena, ordea, begiengatik izan genuen: berari emakume begi-argiak gustatzen zitzaizkion eta niri begi-beltzak. Hautaketa eginda, pozik etxeratu ginen.

      Biharamunean, ia lo egin barik, kargamentu tititsua hartu eta gure lurraldera abiatu ginen goizeko ihintza zapalduz. Bidezidor estuari jarraituz basoaren bihotzera iritsi ginen. Han zegoen gure txabola, geu bakarrik sartzen ginen gordelekua eta ustez geuk bakarrik ezagutzen genuena.

      Gordelekua oso bitxia zen. Haritz handitik lau metro eskasera zegoen, sastrakaz betetako pendiz handi batean. Harrizko eraikin biribil baten hondakina zen, etxe zeltiko baten itxurakoa, eta ezustean aurkitu genuen, sastrakek ia osorik ezkutatzen zutelako.

      Hondakina aspaldiko karobi bat zen. Aurreko aldean bi ate zituen, bat goian eta beste behean. Behekoa lurrez eta harriz itxita zegoenez, goikoa erabiltzen genuen barrura sartzeko. Eraikin hartan egin genuen gure txabola. Eta —nola ez— izen berezia jarri genion: Otsoaren Gordelekua. (Izena hautatzerakoan El Hombre y la Tierra dokumentalek zerikusi handia izan zuten).

      Gogora datorkit Otsoaren Gordelekua idoro genuen egun berean egin genuen zina. Labana txikia atera, hatz-mamian zulotxoa egin eta odolezko ituna hitzartu genuen. Bai. Hitza eman genion elkarri aurrerantzean hondakin hura gure gordeleku sekretua izango zela, ez geniola inori esango, eta zerbait larria gertatuz gero, hantxe ezkutatuko ginela. Ume kontuak dira, bai, baina mutikotan gauza horiek hagitz dira garrantzitsuak.

      Gordelekura iristean, sarbidea estaltzeko jartzen genituen abarrak baztertu genituen. Ondoren, sarrera ixteko bata bestearen gainean jartzen genituen harriak kendu, barrura sartu eta altxorra gorde genuen: hogeita hamar bat aldizkari. Gero, lauzpabost hautatu eta kanpora irten ginen, mesfidati, inguruan Ali Babaren bat izango ote zen beldur.

      Haritzera igo ginen aldizkariekin eta, adarretan eserita, leku seguruan azkenik, bihotz-pilpiraka hasi ginen begiratzen argazkigintzaren magiak erotismoaren jainkosa bilakatutako ninfa haiek.

      Argazkietan, hiru emakume lirain ageri ziren igerileku urdin baten ertzean biluzik, zetazko tul eta eskuoihal batzuen gainean etzanda. Tulek zein eskuoihalek dizdiz zegiten, nesken urrezko adatsak bezalaxe, denak horailak baitziren. Gorputzak, gainera, goitik behera olioz igurtzirik zituzten, baita hankarteko biloa ere, eta dirdira egiten zuten eguzkitan. Atzean, gainera, eguzki-izpiak kulunkan ari ziren igerilekuko ur-azalaren uhinetan, halako giro eta argitasun exotiko bat sortuz.

      Burua biratu genuen eta irritsu begiratu genion elkarri. Gero begiak zabal-zabalik zuzendu genituen orrietara, bekatuzkoa eta debekatua zitzaigun mundu batera.

      Argazkietan, emakumeek jolas lesbikoak egiten zituzten uretan zein lehorrean. Laster neska haien bularrek hipnotizatu gintuzten, neska haien aluek —orkidea basatiak bezala irekiak— sukartu gintuzten. Nahigabe, petalo gorriko haragi hura laztandu genuen eta, paper hutsa bazen ere, zorabiatu egin ginen, eta zorabiatuta masturbazioa izeneko putzura erori.

      Kremailera jaitsi, botoia askatu, eta galtzontziloak alboratu genituen gure makila txikiak astintzeko, hain zen handia hazkura. Arin-arin eragin genion, harik eta gure lehen alferrikako hazia mundura isuri zen arte. Ekintza naturala izan zen, bizitza osoan eutsiko geniona.

      Gainera, batera deskargatu genuen hazia, txapeldunik gabeko lasterketan bezala. Lasterketak segundo batzuk besterik ez zuen iraun, baina haizete batek bezala astindu zituen haritzaren adarrak, eta inguruko hegazti eta urtxintxek ihesi joan ziren izututa.

      Harrituta geratu ginen gure barnetik pixa ez zen hura bat-batean isurtzen eta euri-tantak bezala hostoen gainean erortzen ikustean. Denborarekin zuritzen eta loditzen joango ziren tanta haiek eta apaburuz betetzen, nonbait, urte batzuk geroago eskolako zientzia-liburuetako argazkietan ikusiko genuen bezala.

      Bukatzean —hura ospatzeko edo—, Manuk anaiari ostutako pare bat Ducados atera zituen patrikatik, eta emakume bikain haiei begirik kendu gabe erre genituen, gizonak bezala. Artean ez ginen jabetzen gure gizontasuna udaberriko ekaitz baten indarraz iratzarria zela eta honek gure handik aurrerako jokaera eta izaera zeharo markatuko zuela.

      Aste hartan bertan jakin nuen Manuren ahotik zertarako ziren tanta misteriotsu haiek, anaia nagusiak esan baitzion. Nik ez nion sinetsi, adarra jotzen ari zitzaidala pentsaturik. Izan ere, garai hartan ez genekien deus gauza hauetaz.

 

* * *

 

      Hurrengo ostegunerako su-meta bukatuta zegoen. Ostiralean —San Joan bezpera— oporrak hartu genituen eta arratsaldean gutako askok ikasturte osoko liburu, koaderno eta paperak su-metara bota genituen. Gainera argi ibili ginen, eta udaletxeko zabor-kamioia auzotik pasatu aurretik altzari mordoa jaso genuenez, gure metak sekulako tamaina hartu zuen. Ez zen herriko garaiena izango, baina bai ederrena, guretzat behintzat.

      Auzoko neska-mutil guztiak geunden pozik eginiko lanarekin. Arrats osoa pasatu genuen zelaian, metaren inguruan jolasean, norbaitek piztuko ote zigun beldurrez. Arrats hartan bertan Asunen eta Izaskunen lagun min egin ginen, eta hizketan igaro genituen laurok sua piztu aurreko orduak.

      Asun beltzarana zen. Bere ibilera dotoreak eta ahots eztiak liluratzen ninduen eta bere begi beltz sakonek zeharo itsutzen. Izaskun horaila eta begi urdina zen, aldiz; mugitzeko oso modu erotikoa zuen, eta irri pikaroa marrazten zen sarri haren aurpegian, nahiz eta horrelakoetan txantxarrak jotako hortz batzuk nabarmentzen zitzaizkion.

      Asun nire maitasun platoniko eta ezkutua zen; oroitzen naiz haritz adarraren gainean etzanda geunden batean aitortu niola Manuri. Berehala damutu nintzen. Ahal zuen guztietan adarra jotzen zidan Asunen aurrean, txisteak egiten zituen eta behar ez zirenak esaten, eta ni marrubia baino gorriago jartzen nintzen.

      Izaskunek Manu gogoko zuen. Baina Izaskunen gorputzak —oso garatua bere adinerako— aztoratzen zuen Manu eta ez maitasunak. Oso neska jatorra zen, bai, baina katarroa duen hienak bezala egiten zuen barre batzuetan. Hori Manuri bost axola zitzaion, neskak hain bular ederrak izanda.

      —Eztanda egin behar diotela dirudi! —esaten zuen Manuk, urrutitik zekusan bakoitzean.

      Eta gertu-gertutik ikusi zizkion arrats hartan. Ikusi eta ukitu. Zelaian etzanda geunden laurok, pixka bat nekatuta egindako lanagatik, dagoeneko bi bikoteren moduan jokatuz, ni adurra dariola nire beltzaranari entzuten. Manu ere ederki zebilen bere horailari zirrika, noizean behin, nahi gabe bezala, eskua luzatzen zuela titiren bat ukitzeko.

      —Honi hortzak baino lehenago irten zitzaizkion titiak —esaten zidan Manuk belarrira, Izaskunen bularren bat ukitzea lortzen zuen bakoitzean.

      Sua pizteko ordua urreratu zenean, denok ginen artega. Bederatzi eta erdietan, auzoko neska-mutil guztiak eta beste jende mordoa zegoen sua ikusteko zain, eta batek baino gehiagok esaten zigun behingoz pizteko. Gainera, gure guraso asko ere hantxe zegoen aspalditik, gu bezain irrikatsu. Ama batzuek afaria prestatzera joan baino lehen ikusi nahi zuten sua, eta denek presa sartzen ziguten. Baina guk denei ezetz, ez zela ordua.

      Hamarrak jo zutenean giroak eztanda egin zuen. Guk ahalik eta beranduen piztu nahi genuen sua, udako solstizio une magikotik ahalik eta gertuen. Baina aita inozo eta despota batek pentsatu zuen eskubidea zuela sua pizteko, eta hala egin zuen auzoko andreek xaxatuta. Itzaltzen saiatu ginen geure indar guztiz, baina, alferrik.

      Oraindik eguna argi zegoen sugarrak gure begietan dizdiz egiten hasi zirenean. Eskerrak garren edertasunak itzali zigun apurtxo bat ilundu baino lehen pizteagatik genuen amorruaren sua. Elkarri eskutik helduta jarri ginen neska-mutilak suaren inguruan, eta hitzik gabe ikusi genuen nola handitzen zen, nolako txinpartak eta garraldi koloretsuak jaurtitzen zituen, eta nola dantzan egiten zuten paper-zatitxoek ke artean. Haizeak azkar eramaten zuen kea, orduan lehen izarrak ikusi ziren zeruan dizdizka gure su-metaren txinpartak balira bezala. Hura zen gaugiroa!

      Sua erdira etorri zenean, ordurako aseta zegoen jende nagusia etxeratzen hasi zen. Azken neska-mutilak —hogei bat inguru— bakarrik geratu ginen, dagoeneko apalduta zegoen suarekin jolas egiteko prest. Jauzi eta jauzi egin genuen suaren gainetik, banaka zein binaka. Asun nirekin, Izaskun Manurekin. Ordurako guztientzat zen nabarmena gure artean sortu berria zen erakarpen sakona, arropak hartuko zigun ke-usaina bezain nabarmena.

      Sua hiltzen ari zen. Mutiko batzuek jarraitu zuten, hala ere, gauza gehiago ekartzen eta sutara botatzen, nekatu ziren arte. Sua tontor gori bat bihurtu zenean, gu laurok gauaren babesean eserita geunden zelai baztertxo batean. Solstizioaren gau magikoa gure eta suaren gainean erortzen ari zen poliki-poliki, eta zenbat eta ilunago, orduan eta distiratsuago garrak Asunen begi beltzetan.

      Une hartan, indar guztiz desiratu nuen Asunek ni maitatzea nik bera maite nuen beste. Gero sentitu nuen maitasun eder bat loratzen hasia zela nire bihotzean, nire bizitzako bakarra izango zena, Lisa emaztea ezagutu arte. Une hartan gutako inork ez zekien —nola jakin?— harreman hark arrosa batek zimeltzen beste iraungo zuela, eta gutxiago oraindik bizi osorako ondorio kronikoak utziko zizkigula.

      Horren guztiaren ezjakin, egun hartan oso berandu arte geratu ginen hizketan, zoriontsu. Egun hartan amets guztiak bilaka zitezkeen egia. Egun hartan, urteko egunik luzeena motzena izan zen.

 

* * *

 

      San Joan gauaren ondorengo aste beroa primeran pasatu genuen Manuk eta biok. Batetik, haritz handiaren gainean euri asko egin zuelako. Kanpaia jotzen etengabe aritu ginen, alegia, aldizkarien laguntzarekin. Eta, bestetik, udako oporrak hasita, neska-mutilak asko jolastu ginelako elkarrekin, gauez bereziki. Gauez jolasteak xarma berria hartu zuen, gainera, Izaskuni eta Asuni esker.

      Izan ere, egunez Asun eta Izaskun hondartzara joaten ziren bigarrenaren amarekin, eta hondar gainean urreztatzen zuten euren azal gozoa; eta gero, gauez lagunartera etortzen zirenean, begietan printza berezi batez azaltzen ziren.

      Gogora datozkit udako gau haiek, auzoko ilutv guneetan txango eta jolas askoko gau luzeak, batean gorde-gordeka, bestean belarrira kontutxoak esaka. Zenbat barre, zenbat bizipen eder, zenbat atsegin sano!

      Gogoan dut gau batean gorde-gordeka jolasten ari ginela, Manu eta Izaskun elkarrekin galdu zirela, eta inork ezin zituela topatu. Asuni tokatu zitzaion denak bilatzea eta ni berari laguntzera gelditu nintzen. Nahikoa azkar aurkitu genituen ia neska-mutil guztiak; hiru bakarrik falta ziren Izaskun eta Manu behebarru ilun batean topatu genituenean.

      Lurrean etzanda zeuden. Izaskun erdi biluzik zegoen eta Manuk, prakak jaitsita, titiak milikatzen zizkion bero-bero. Asunek ahoa estali zidan agudo eta behebarrutik atera ninduen hotsik ateratzeke. Gero barre egin zuen, eta eskutik hartuta hirugarrenaren bila abiatu ginen.

      Manu mundiala zela pentsatu nuen orduan; ni, berriz, lotsatia eta maiteminak lotua. Asuni eskutik heltzen ausartzen nintzen bakarrik, eta batzuetan zaldun ibiltariarena egiten, gau hartan bezala, berari ordaintzea tokatzen zitzaionean besteak bilatzen laguntzen bainion.

      Gogoan dut hurrengo gauetan Izaskunen jarrera imitatuz hurbiltzen zitzaidala Asun gure txoko ilunean, arnasaz erretzeraino hurbildu ere. Eta gure aurrean Izaskun eta Manu elkarri musuka ikusi arren, nik ez nuen neure burua inoiz imajinatzen Asunekin gauza bera egiten.

      Egia esateko, sekula ez dut ulertu emakumeen hizkuntza sotil hori. Beste era batean esanda, Manuk neskek zer nahi zuten jakiteko sen berezia zuen bitartean, Izaskunen gorputzaren keinu eta kilimagune bakoitza hautematen zekien bitartean, nik ez nuen erraztasunik arlo horretan, eta hori areagotu egiten zen, gainera, Asun nigandik gertu zegoenean. Manuren hitzez esateko, Asunek zirriak eskatzen zizkidan eta ni, garbi esanda, ez nintzen konturatzen.

      Baina hura ez zen gaizki zihoakidan gauza bakarra. Ikasturte hartan gainditu gabeko irakasgai bat nuenez, gure amak matematikako eskola partikularretara bidali ninduen. Gogorik gabe joaten nintzen goizero irakaslearen etxera. Eskola bukatutakoan etxean bazkaldu eta Manuri deitzen nion Lehoiaren Basora joateko. Han, haritzaren gainean, aldizkari batzuekin eta lauzpabost Ducadosekin igarotzen genituen arratsak, gaua noiz etorriko zain neskekin egoteko.

      Aldizkari guztiak genituen ordurako ikusiak, eta Manu aspertzen hasia zen. Niri gero eta gehiago gustatzen zitzaizkidan, ordea, bat bereziki, apeta hartu nion bat, Asunen antz handia zuen neska batena. Hobeto esanda, Asun emakumetu batenak izan zitezkeen argazki batzuk.

      Kontua zen argazkiak fetitxe bilakatu zirela niretzat, garai hartan fetitxea zer zen ideiarik ez nuen arren. Iruditzen zitzaidan argazki haiek, denbora-makina baten antzera, nire maitea handitzean izango zena ikusteko aukera ematen zidatela, sasoirik ederrenean, gainera. Benetan ari naiz, neska hark Asunen dotoretasuna, begiak eta irria zituen.

      Manuk, berriz, beti aldizkari berberak ikusteaz gogaituta, argazkiekin batera zetozen kontakizun erotikoak irakurtzeko eskatzen zidan. Nik gogoz kontra onesten nuen, neuretzat irakurri nahiago nuen eta; baina, orduan, nire aldizkari kuttuna txikitzea mehatxatzen zuen eta hori aski zen irakurtzen hasteko.

      Baina gaitz asko onerako izan ohi dira, eta istorio erotikoak aurkikuntza bat izan ziren, gizakiarentzat suarena bezain garrantzitsua. Oharkabean, narrazio haiek argazkiak ordezkatu zituzten gure haragia pizteko orduan. Eta nola, gainera! Kontakizunek pospoloek bezala pizten gintuzten, papera bezala sutan amaitzeko.

      Irakurketaren amaiera beti berdina izaten zen, jakina, kanpaia jotzen bukatzen genuen dardara eta arnasestu artean. Ordura arte sekula ez genuen halakorik irakurri, ez genuen uste irakurtzeak hain sentimendu basatiak eragin zitzakeenik. Niretzat dagoeneko ez zegoen sexu-atseginaren pareko pozik; Asunenganako maitasuna kenduta.

      Baina egun eder haiek amaitzera zihoazen nik susmatu ere egin gabe. Bat-batean, San Joan ondorengo bigarren astean gauzak nabarmen aldatzen hasi ziren: bazkal ostean ia egunero joaten nintzen Manuren etxera eta ez nuen aurkitzen.

      —Hortik zehar ibiliko da beti bezala —esaten zidan amak.

      Baina ez zen horrela.

      Manu ez zegoen ohiko tokietan, ezta gordelekuan ere. Segituan pentsatu nuen neskekin hondartzara joaten hasiko zela, haiekin egotea nahiago zuela nirekin baino; eta nik enbarazu egiten niola, arrebei bezala.

      Hala ere, bestalde, oker egon nintekeela pasatu zitzaidan burutik, Manu ez zela neskekin hondartzara joango. Ordura arte behintzat ez zidan inoiz kale egin; beti joaten ginen elkarrekin toki guztietara. Horrek lasaitu egin ninduen; baina, non ote zegoen orduan? Ezagutzen ez nuen arrazoiren bat izan behar zuen hark.

      Aurreko egunetan bezala, gaua iritsi arte itxaron nuen Manurekin hitz egiteko. Ez nuen ikusi, ordea. Tamalez, gau hartan Asun eta Izaskun ere ez ziren azaldu kaleko txokoan, eta ezin izan nien Manuren berririk galdetu. Horrek triste jarri ninduen eta etxera joan nintzen, ez nindutela ikusi nahi pentsatuz.

      Angustia sentitzen hasi nintzen hurrengo egun eta gauetan gauza bera gertatu zenean. Hasierako tristura haserre bilakatu zen. Zer ari zen pasatzen? Hirugarren gauean joan nintzen Manuren eta nesken etxera. Nola edo hala argitu beharra nuen misterio hura. Hiru amek gauza bera erantzun zidaten:

      —Nekatuta zegoen eta ohera joan da.

      Neu ere ohera joan nintzen, baina zeharo nahastuta.

      Biharamuneko bazkal ostean Manuren etxera jo nuen inolako esperantzarik gabe, eta amak aurreko eguneko hitzak errepikatu zizkidan.

      Gero, auzoko mutikoei galdetu nien kalean. Informazio apur bat lortu nuen azkenik. Batek esan zidan hirurak hondartzara joanak zirela Izaskunen amarekin; beste batek, aldiz, plazan ikusi zituela izozki dendaren ondoan.

      Plaza aldera jo nuen. Baina ezer ere ez. Herri osoan zehar bila jardun nuen burubero; lur jota eta abandonatuta sentitu nintzen, ardi galdua mendian bezala. Lagunak galtzeak samintzen ninduen, sekula sentitu gabeko samin batez, eta etsipenak jota itzuli nintzen etxera. Une hartan ezin nuen imajinatu arrats hartan bertan argituko zela misterioa, eta lagunak galtzearen mina ez zela ezer zetorkidanaren ondoan.

 

* * *

 

      Nire bizitzako igande arratsalde aspergarri eta beroena izan behar zuela zirudien. Bazkaldu ondoren, Manuren etxetik basora abiatu nintzen. Egunak ziren joaten ez nintzela aldizkari haien laguntza eta kontsolamendu bila, eta oso nahasirik igo nuen Lehoiaren Basoko aldapa. Iristeko premia nuen argazkietako emakume ezezagun haiekin bakardadea uxatzera, gorputz ireki haien gainean hazia jaurtiz tristura ahaztera, eta, bereziki, Asunekin egiten ez nuena irudimenean egitera.

      Beroa itogarria zen; hodei-lainoek ekaitza agintzen zuten. Basoko ilunpeak eta hezetasunak freskatu zuten nire larrua, baina ez kopetako izerdia lehortzeko beste. Urrats bakoitzean lurra dardaraka sentitzen nuen. Halako batean iruditu zitzaidan haize bero bolada batek basoari hitz eragiten ziola hostoen ahotik. Baina ez nion ezer ulertu, ez nuen seinale txartzat hartu, gordelekura iristean berriz gauza berezi bat sentitu arren.

      Aldizkari kutuna ahoan hartuta igo nuen haritza, tximino batek bezala. Adar zabalenean jesarri nintzen eroso, eta Asunen klona azaltzen zen aldetik zabaldu nuen aldizkaria. Irakurtzen hasi nintzen: “Juliet sexo felino. Una belleza así no se toca, no es de este mundo”. Horrela deskribatzen zuen William Shakespearek Julieta Capuleto ederra, eta horrela deskribatzen zuen aldizkariak egungo Juliet.

      Gelditu egin nintzen azken hitz haiek berriz irakurtzeko, Asunekin nuen harremana laburtzen zutelakoan: “Una belleza así no se toca, no es de este mundo”. Gero Julieti begirada bat bota ondoren, argazki-oina irakurtzen hasi nintzen. Zera zioen ene kuttunak: “A mí que no me vengan con eso de las manos frías, corazon caliente. Yo lo quiero todo caliente”.

      Miamiko etxe bikain batean azaltzen zen Juliet, marmolezko eskailera estu batzuk igotzen. Eskaileren erdi-erdian zegoen geldi, irudi bilakatuta, atzera so egiteko tentaldian jausi zen gatzezko estatua baten pareko, gerritik biratuta, argazki-kamaren objektiboari begiratzeko: paper-irudi bilakatu zuen desiraren begiari (edo bekatuaren negozioaren begiari, horrelakorik esatea zilegi bada).

      Eskaileraren perspektibak behetik gorako begirada behartzen zuen, Julieten takoien puntatik bere katu-begiradaraino. Halaxe egin nuen. Begiak irristatzen hasi nintzen hanka luzeetan gora, eta arnasa eten zitzaidan soinekoaren behealdeko farfail beltzaren hegira iristean. Izan ere, atzealdean, izterrak bukatzen ziren tokian, itzal bat nabaritzen zen oihalpean. Iluntasun hartan galdu zitzaizkidan begiak, eta geldialdi bat egin nuen arnasa hartzeko. Gero gorantz segitu nuen.

      Gepardoaren orbanak zituen gasazko elastikoa zeraman Julietek, lepoan loturik. Besoak zabalik, eskuen laguntzaz gordetzen zuen oreka: eskuinekoa, altzairuzko barandan, eta bestea paretaren gainean. Horrela, antzerti-munduko emakume bat bezala oreka gordez, titiburuak tente erakusten zituen oihalpean. Gorago, haren katu-begiek orri osoa betetzen zuten printza hezikaitzez.

      Orria pasatu nuen hunkituta. Beste argazki bat eta hitz batzuk. “Estoy estudiando escultura y pintura, aquí en Miami”, aitortzen zuen begi-keinu batez, eskaileraren azken mailan eserita, hankak piramide-forman irekita, bere Capella Sixtina erakutsiz, kuleroak ez baitzituen jantzita.

      Zabalik zuen begiak, harribitxi beltz hark, argazki-kamerari zegion irri, nire begien ordezko zen objektiboari. Itzuli egin nion irria, eta soa jaitsi nuen eskailera ertzean zabalik zegoen Hirutasunaren Misterioa begiztatzeko. Berehala, ohiko galdera argitu ezina etorri zitzaidan burura:

      —Baina, demontre, neskek nondik egiten dute txiza?

      Julietek irri egin zidan erantzun gabe, eta nik Asunen irritzat hartu nuen. Irudikatu nuen Juliet Asun zela, bere katu-begi berdinez begiratzen zidala; eta pentsatu nuen Asunek ere izango zuela halakorik hankartean, eta gustura ukituko nuela.

      Barruko gune birtual hori irudikatu ezinik, bere ehundura imajinatzen ahalegindu nintzen, hots, aluaren kanpoko geometria. Eta neure burua ausart imajinatuz, hau da, ez nintzena imajinatuz, ukitu ezin zen edertasun haren aurrean, lehen aldiz amestu nuen Asun ukitzen nuela; hor musukatzen nuela; bertan mihia sartzen niola (aldizkarietan ikusi bezala). Bat-batean, magiaz bezala, nire txitxila esnatu egin zen arropapean, potxonaren barrurantz apuntatuz, gogoko bidea seinalatu nahiko balit bezala (bekatuaren bidea; apaizek esanda), eta kanpaia jotzeko gurari bizia sentitu nuen.

      Txarretera ireki, atera eta eskuari eragin nion bizi-bizi, ahalik eta azkarren isurtzeko nire bizitzan hain garrantzi handia hartua zuen euri hura. Baina hasi berria nintzela, gelditu egin behar izan nuen izututa, pauso eta ahots batzuk entzun bainituen.

      Agondu nintzen adar gainean, eta urduri txitxila gorde eta txarretera itxiz, enborraren atzean kokatu nintzen, huntz hostoen artean burua ezkutatuz.

      Burua atera nuen zer gertatzen zen ikusteko, baina hostotzak dena estaltzen zuen. Ahotsak gero eta garbiago entzuten ziren; argi zegoen jendea zetorrela ni nengoen alderantz.

      Laster ezagutu nuen Manuren ahots berezia, eta ustekabe izugarria hartu nuen Asunekin zetorrela ikustean. Azkar ezkutatu nuen burua, Asunek gisa hartan ikus ez nintzan (han goian, aldizkariarekin eta paketea handituta). Aldizkaria huntzaren adarretan eskegi eta hankarteko sukarra berez sendatu arte itxarotea pentsatu nuen, behera jaitsi eta haien aurrean zintzo agertu ahal izateko.

      Baina orduan harri-harri eginda utzi ninduten Manuren hitzek:

      —Ze pena Izaskun ez etortzea. Badakit asko gustatuko zitzaiola aldizkariak ikustea.

      Orduan ohartu nintzen guztiaz. Nola egin zezakeen hura? Gure sekretua haizatu zuen arraioak! Ez nuen espero Manuk bere hitza jango zuenik, zinez, ezta gure gordeleku sekretura norbait ekarriko zuenik ere, eta are gutxiago nik maite nuen neska. Arraioa! Zertarako eta aldizkariak erakusteko, gainera! Amorruak su hartu zuen nire masailetan.

      Amorruaren amorruz ez nekien zer egin. Jaitsi eta halabeharrez bezala agertu ala bertan gelditu ondo ezkutaturik. Ez zirudien ideia ona lehenengoak. Zer pentsatuko zuen Asunek nitaz? Eta begira geratu nintzen mugitzeke.

      —Hara, hementxe ditugu ezkutatuta. Toki ona, ezta? —esan zuen Manuk harro-harro, harriak kenduz.

      —Eta ni denak erre zirelakoan, zein maltzurrak zareten mutilak! —erantzun zuen Asunek ezaguna ez nuen doinu batez.

      Aldizkari batzuk eskuan hartuta atera zen Manu, eta ikusten hasi ziren sarrera aurrean. Asun oso gainetik, Manu astiro eta gogoz. Goian ni, mutututa, harrituta, eta bihotzean min.

      —Begira, hau kristorena da. Txortan azaltzen dira.

      —Non!? Erakutsi! —entzun nion Asuni esaten (ezuste mikatza niretzat, zeharo idealizaturik bainuen).

      Eskuinaldera mugitu ziren pixka bat eta hobeto ikustearren burua atera nuen beste aldetik. Asunek aldizkaria eskuetan zuen, eta Manuk, batera ikusteko ondoan jarrita, bizkarretik pasatzen zion besoa, gizonaren zakil gogortua beste eskuarekin erakusten zion artean.

      —Manu, hau al da Izaskunekin egiten duzuna? —bota zuen maliziatsu Asunek.

      Une hartan haizea atera zen. Haize-bolada batek jo zuen haritzaren burua; ni bezain haserre zirudien. Zerura begiratu nuen. Udako ekaitz bat zetorren. Hodei beltzak ari ziren bailaran sartzen eta abiadura azkarrean hurbiltzen. Banekien busti egin behar genuela, ekaitza zetorrela, azken hamar minutuetan txoriek ez zutelako kantatzen. Baina berandu zen jaisteko, neure burua babesteko, euria egin aurretik etxeratzeko.

      Euritik gordeago egoteko, pare bat metro jaitsi nintzen enborrean behera poliki, hiruhatz nagiaren antzera, hosto eta adarrik hausteke. Gogor heltzea, oreka hobetzea eta hobeto ikustea lortu nuen horrela. Gero, arnasa etenda begiratu nuen; eta bihotza zulatu zitzaidan.

      Manu eta Asun lurrean zeuden eserita. Honek izterren gainean zuen aldizkaria zabalik egundoko irudiekin: emakume beltz bati, lau hankan jarrita, hispano batek atzetik sartzen zion eta, aldi berean, bere aho beltz irekiak gazte albino baten zakil-moko arrosa irensten zuen. Baina Asunen begiek ez zuten begiratzen, hertsirik baitzeuden Manuk musukatzen zuelarik.

      Musu sutsu eta luzea batean, Manuk eskua jaitsi zuen neskaren golkoan behera, eta gero soinekoaren azpitik hartu zuen artean bular-zorrorik ezagutzen ez zuen Asunen titi txikia. Distantzia gora behera, beste bularra ere antzematen zen oihalpean tente, titiburua desirak puztuta.

      Manuk laster alboratu zuen aldizkaria eta, musukatzeari utzi gabe, hankan gora igo zuen esku librea kuleroen alde umeleraino. Asunen ezpain musukatuen artetik hasperen bat irteten entzun nuela iruditu zitzaidan, justu Manuren eskua gona azpian sentitu zuenean, baina ezin ziur esan, euri-hotsa hasi baitzen.

      Ondo gogoan dut une hartan jainkoen furfuriaz hasi zela euria haritz zahar haren gainean, Asun lurrean gora begira etzan zenean, begiak itxita, besoak zabalik, sustraiei eta garoei eskuekin helduz.

      Bi minutuan blai eginda nengoen. Euriak aurpegian jotzen zidan baina ez nituen begiak itxi. Dena ikusi nuen, ekaitzaren erasoa jasaten nuen bitartean, marinelak bere belaontzian bezala, nahiz eta nire bihotzaren branka ezpal txikietan hausten ari zen zeloen kolpeen azpian, traizioaren azpian, engainuaren eta lizunkeriaren azpian.

      Euriaren amorruak bizkarra mintzen zuen. Basabideak ubide bilakatu ziren eta errekak ibai. Gora begiratu nuen. Aldizkaria ura dariola zegoen eta aurpegira erortzen zitzaidan haren ur tindatua, Julieten ezpain irekietatik irristatzen zen ura, Manuren hatzak une hartan Asunen aluan bezala.

      Zutitu egin ziren biak, euriari ihes egin eta gordelekura sartzeko. Asunek eskuan zeramatzan bere kulero bustiak eta laster entzun zen bere zoro-algaren oihartzuna barruko iluntasunean. Euriaren burrunbaren azpian ere nabaritzen nituen barreak.

      Zuhaitzaren kontra pausatu nuen aurpegia. Labanaz eginiko bihotza eta Asun izena ikusi nituen aurrean. Enborrean behera euria labainduz zihoan pixkanaka, eta bihotza zornatzen ari zela zirudien gezia irteten zen aldetik. Halaxe sentitu nuen nire bihotza ere. Begiak itxi behar izan nituen eta hortzak estutu malkoak, erra eta oinazea irenstearren. Ez nekien ondoegi, ordea, zer zen barneko min ikaragarri hura. Gazteegia nintzen zeloen labankada hotza jasateko, zeloek erotu egin nindutela jakiteko.

      Zerbait egin beharra nuen, eta azkar, barruan zeuden artean. Hanka egin behar nuen handik. Lanpeturik zeudenez, ez ziren agian konturatuko zuhaitzetik jaitsi eta ihesari eman niola basoan behera. Bai, ospa egingo nuen.

      Baina hantxe gelditu nintzen, mugitzeke, Zergatik? Banekien, batetik, jaisten banintzen eta ihesari eman Asunek ikusi gabe, aukera nuela barkatu eta bere maitasuna berreskuratzeko. Baina, bestetik, banekien Manuk ikusten baninduen, ezingo niola inoiz bere irri zitala aurpegitik ezabatu ahal izango ikusten ninduen bakoitzean, eta hori ezingo nion inoiz neure buruari barkatu. Inoiz ere ez.

      Horregatik, hantxe gelditu nintzen. Ez zen erraza izan. Zuhaitzari helduta, sorgortuta, indarrak makalduta, ezin nuen ikusi nire azpian gertatzen zena. Eta hori ez jakiteak gehiago kiskaltzen zidan bularra, Manu Asun musukatzen, eskuaz bularra estutzen edo gona azpitik alua laztantzen ikusteak baino. Izan ere han barruan zertan ari ziren ez nekusanez, aldizkarietako argazkiak etortzen zitzaizkidan gogora.

      Nire buruko irudietan, plazerez ahoa irekitzen zuten emakumeei adarra sartzen zieten gizonek atzetik zein aurretik; eta emakumeek, gizon haiek maite ez zituzten arren, atsegina hartzen zuten. Asunek bezala; alabaina, Manu maitatu ez arren, hantxe bertan, neure begiekin ikusi nuen burua atzerantz bota eta hankak irekitzen; gero neure aurrean, Manurekin gordelekura sartzeko. Otsoaren Gordelekura.

      Ai ene! Maitasun gabeko lizunkeria hura zen nire bihotzak ulertzen ez zuena. Une hartan Tarzan, Oihaneko Erregea, izan nahi nuen bere botere guztiaz, eta lehoi pare bat igorri izaki doilor haiek akabatzera; eta amorruz eskua airean astintzen hasi nintzen zeruari justizia exijituz. Ezustean zeruak obeditu egin zuen, eta oso itxura txarreko hodeiz zamatu zen. Hasieran ez nuen ulertu zer ari zen gertatzen, baina, hala ere, gehiago mugitu nuen eskua, eta hodei gehiago eta gehiago agertu zen, eta hodei berriek ur gehiago eta gehiago botatzen zuten. Euri-jasa itzela zen, eta nik segitu nuen besoa luzatu eta gehiago eta gehiago eskatzen.

      Eta uholde unibertsala eskatu nuen, munduko Noe bakarra nintzelakoan. Bai. Lurra birrinduko zuen euria eskatu nuen behin eta berriz, horretarako ahalmena eta eskubidea izango banitu bezala.

      Ez dakit zenbat denbora iraun zuen furfuriak. Unatuta, hodeiak ere lehortu egin ziren azkenean. Eguzki-izpi bat sartu zen basoko adar biluzien artetik eta gordelekuaren sarrera argitu zuen. Orduan irten ziren bi maitaleak ezpainak gorrituta eta, itxura batera, ekaitzaren berririk gabe. Eskutik helduta joan ziren alai, txipli-txapla eginez errekatxo bihurtua zegoen bidezidorrean behera.

      Nik huntzaren hosto artetik —ekaitza ondo jasan zuen landare bakarra— begiratzen nien arnasari eutsiz. Metro batzuk eginda zituztenean, Manu biratu egin zen bat-batean, eta haritzaren gainera begiratu zuen, hostotzan kamuflatutako nire begietarantz. Manuk ordurako irriz jantzita zuen ahoa, eta nire gorroto mugagabeak tinko eutsi zion haren begiradari. Une hura izan zen gure etsaitasun handiaren hasiera.

      Bistatik galdu nituen arte itxaron eta haritzetik jaitsi nintzen. Zuhaitz enbor batean eseri nintzen atsedena hartzera; hanka eta beso inurrituetan zapladak ematen nituen odola martxan jartzeko. Gero, etxerantz abiatu nintzen arima erratu baten gisa.

      Herrian sartzean ama ikusi nuen. Nire bila zebilen.

      —Ama! —egin nion oihu.

      Korrika etorri zen nigana eta negarrez besarkatu ninduen, beldur baitzen uholdeak eraman ote ninduen. Orduan ikusi nuen txikizioa: zuhaitz eroriak, kalea lokatzaz beteta, autoak iraulita...

      Uholdeak txikitu egin zuen herria eta hiru lagun hil ziren itota, horietako bi haurrak. Hiru egun iraun zuen euriteak, behealdeko etxe eta kaleak urperatuz. Familia askoren hondamendia izan zen.

 

* * *

 

      Heriotza haien errudun sentitu nintzen urte askoan, eta zin egin nuen ez nintzela sekula era horretan haserretuko, eta zeloek ez nindutela berriz erotuko. Bestalde, ez nintzen haritz zahar hartara gehiago hurbildu. Ez nintzen Otsoaren Gordelekura eta Lehoiaren Basora gehiago joan. Ez nintzen Manu, Asun eta Izaskunekin gehiago elkartu.

      Urteak igaro ziren eta halabehar hutsa izan zen Lisa unibertsitatean ezagutzea, nire klaseetan egokitzea, nirekin maitemintzea... eta Manu eta Asunen alaba izatea. Lisarekin ezkonduz geroztik, uztaileko egun haien oroitzapenak pizten hasi ziren nire gogoan. Eta ez nekien zergatik, Manuren istripua nola jazo zen jakin dudan arte. Nola, eta batez ere noiz: San Joan bezperan.

      Orain badakit. Badakit nire barnean zerbait indartsua joan zela berriro esnatzen, oharkabean. San Joan egunean goiz irten nintzen egunkaria eta ohiko kruasanak erostera. Aurreko gauean Lisak telefonoz jakin zuen bere aita hil egin zela, Asunek deituta. Kontatu zidanez, Manuren autoak bidetik irten eta bazterra jo zuen autopistan, Donostiatik zetorrela. Oso arratsalde euritsua zen.

      Sukaldean kruasanak utzita, egongelako besaulkian eseri eta egunkaria zabaldu nuen. Manuren hainbat eskela zeuden jarraian, argazki eta guzti. Argazki berri samarra izan arren, oraindik irritsu begiratzen zidan. Baina eskeletako argazkietan, serigrafietan bezala, Manuren irribarreak ez zuen kontrasterik eta ezpainek irri bat baino gehiago hil osteko imintzio hutsa osatzen zuten.

      Sukaldetik iristen zitzaidan kafe egin berriaren usaina. Hiru aldiz irakurri nituen agur eta oroipen hitzak eta begiratu nuen neure aurpegia arasako kristalean. Eta hiruretan igarri eta ikusi nuen egia biribil berbera nire begietan:

      Urte asko iragan arren, gure bizitzak bide ezberdinetatik joan arren, alor ezberdinetan lan egin arren, bizitzan gauza asko lortu arren —gizon maitemindu eta ezkondua nintzen (Manuren alabarekin ezkondua, gainera; horrek sortuko zion minarekin)—, zoriontsu bizi izan arren, ezin nuen, zinez esanda, minik sentitu, ezta atsekabe zipitzik ere gizon harengatik.

      Gogoan nuen oraindik ekaitz itzel hura, gogoan nuen zeloen geziak zeharkatutako nire bihotz zaurituak haritzak lurrari bezala heltzen ziola Asunen maitasunari. Eta aspaldiko zorra ordainduta egon arren, eta nigan ekaitzaren osteko eguzki-.izpiek distira egin arren, arasako kristalak irribarre zabal bat islatu zuen.