EPERRAK AZATAN

        Pim... Pum... Pam...

        —Aitona?

        —Zer bear dek?

        —Orain ere, lengi iru eiztari aiek atera dituzte eperrak.

        —Begira deiegun bada nun gelditzen diran... ikusi dituk?

        —Bai jauna.

        —Bakoitzak bana bota dituzte.

        —Eiztari bikañak dituk oiek.

        —Bai, gaur beintzat dozena bat eper bota dituzte.

        Soroan, arta-biltzen zebiltzan aitona-illobak; azkeneko itz auek esan zituzten bezin laister, eiztari aietako batek deadar egin zuan, esanaz:

        —Txomin, Txomin, ikusi dituzute eperrak zein aldetara egin duten?

        —Bai, jauna, —erantzun zion Txomin zarrak—. Bi gelditu dira Amiñao barreneko soro-muñoan, beste iru sartu dira Irutxetako txara-sakonean, eta besteak berriz Egurtzeko gaztañari goenera egin dute.

        Andik bereala jatxi ziran Txomin eta bere illoba arta-biltzen ari ziran sorora iru eiztariak, bi txakur ederrekin, eta aietako batek, egun onak eman ondoren, esan zuan:

        —Kaxo, Txomin zaarra: oraindik ere badago sasoia lanerako?

        —Zer egingo degu, jauna? Ez du edozeñek larogei ta amabi urtetan soroan lan asko egingo.

        —Egia, Txomin. Eta... —arta-urte ona dezute aurten?

        —Ainbestekoa, jauna. Jaungoikoa ez da gutzaz aaztutzen. Aurtengo urtea baño txarragoak izaten dira.

        —Gaztañak daukate beintzat itxura ona.

        —Oso ona, jauna. Zegamako baserritarra, artoa eta gaztaña izan ezkero, ondo da, nolabait urteari bultz egiten dio.

        —Bai, ala da; emengo nekazariak baño bizio geiago ez baluke iñork, zuek bezin zintzoak balirake beste Euskal-Erriko langilleak, ez lirake Amerika alde oietara joaten diranak joango.

        —Zer nai du, jauna. Jende alper eta seme gaizki azi asko dago orain bazterretan: gañera berriz andik etortzen diran gizon gezurti batzuk, sinitu eragiten die, an, urrea, paladaz biltzen dala, eta badijoaz zentzu bagen gisa beren guraso aide eta lur gozoak utzita, aberatsuko diralako ustean, eta an izan dan Altzukango Martolok dionez, badaude zenbait euskaldun pozik etorriko lirakenak, ontzia nork pagatua baleukate.

        —Arrazpo daukazu, Txomin; atzerriko soñua obea dala uste dute, eta zuk diozun bezela, aruntza joaten diranean ikusten dute zeñen garratza dan kanpoko ogia, bañan utziogun itzbide oni, eta artu zazute aragi puska bana eta eran zazute Mendigorriko, illak piztutzen ditun ardo zar ontatik.

        Batere kunplimentu bage, artu zuan Txominek, eskeñi zioten bota-ardoa, eta aragi eta ogi zati bat jan ondoren, eta esanaz lenbizi eman zionari «berorren osasun onerako» eta erantzunik «protxu on deizula», egon zan ordu laurden batean Aizkorriko gurutzeari begira.

        Iru eiztari aietako bat zan donostiarra, eta agure zarrak bota jatxi zuanean, esan zion:

        —Ala zankoa! Ori da eztarria, aitona. Gaba izan balitz, usteko nuen izarrak kontatzen ari ziñala, edo loak artu zinduela.

        —Ez, jauna; badaki zer gertatu dan: nik Aizkorriko gurutze santuari txit jaiera aundia diot, eta bota jaso dedanean, nere begiak uste bagean ango ermita ikusi dute, eta nere artean kredo batzuek errezatzen egon naiz.

        —Denbora alferrik ez igarotzeagatik? —erantzun zion donostiarrak.

        —Ori da, jauna.

        —Ea bada illobak orrelako jaierarik dion gurutze santu orri?

        Eta arturik eskuetan, baldin aitona luze egon bazan, etzan laburrago egon illoba, ala moduz eze, pikea bai, bañan beste gauzarik etzan gelditu, len ain ondo beteta zegon otxabako botan... baña mutil gaztea joan zan saltoan Otzartera, eta andik ekarri zuan beteta, lengoari inbidirik etzion ardoz.

        —Txomin; esan bear diguzu, zure illoba Otzartetik datorren bitartean, zer gertatu zitzaizun Zegamako erretoreari eramaten zizkiozun eperrakin, nere lagun auek aditu dezaten zure aotik.

        —Bai, jauna. Lenago're bost aldiz kontatu diot, bañan esango diot berriz ere.

        «Bada gutxiena irurogei urte. Orain daukagun erretore jaun onen aurrekoaren aurrekoa, zan txit mokau on zalea. Nik arrapatzen nitun eper guztiak arentzat izaten ziran, bañan sekulan etzidan ematen lau kuarto, kuartillu bat ardo erateko (bada garai ortan, lau kuartoan saltzen zan Naparroako ardorik onena). Ia ernega egiñik negon, bada polborak eta perdigoiak eramaten zituzten nik ardotan gastatu bear nituan txanponak.

        »San Migel egun batean, arrapatu nituan bi eper, bialdu nion (Jaungoikoak zeruan gertatu dezan) nere emazte Prudentxi zanarekin. Etorri zan etxera, eta esan nion:

        »—Prudentxi! Gaur beintzat ondo bazkalduko zenduan? Erretore jauna beste egunetan bezela, etzan portatuko bere egunean?

        »—Bai —erantzun zidan gaxoak—. Ona da errotaria, emateko artoaren lekuan garia; irten zait neskame zipotz eta prestu-ez ura, bere erbi-iñudearen lepo luze arrekin, eta eskerrik asko esanakin itxi dit atea eta bialdu nau etxetik.

        »Orduan esan nion asarratuta:

        »—Egon diteke ba seguru erretore jaun ori ez duala geiago jango nik arrapatutako eperrik.

        »Ez nion bada geiago bialdu.

        »Urrengo urteko uda azkenean, soro ontantxe arta-biltzen ari nintzala, ikusi nuangure erretorea, arma bizkarrean artuta zetorrela, eta bide-goen ortara allegatu zanean esan zidan:

        »—Jaungoikoak arratsalde on, Txomin.

        »—Ala diola berorri ere —erantzun nion.

        »—Eta, ez al dek eperrik arrapatzen?

        »—Bai, jauna, aurten iñoiz baño geiago.

        »—Zer egiten diek bada?

        »—Azatan egosi-ta jan, jauna.

        »—A deabru tontoa! Orixe dek bada gauza alperrik galtzea.

        »—Ez, jauna, ez —esan nion bekozkoa beltz beltz eginda—. Berorren etxera eramaten nituan aiek alperrik galtzen ziran, bañan orain, gure etxeko azak jaki onekin ederki gozatuta jaten ditugu.

        »Erretore jaunak, itzik erantzun bage alde egin zuan bidetik, eta andik egun batzuetara bialdu zidan txerri laurden bat, eta orduan ezagutu nuan damuturik zegola, eta asi nintzan ni ere eperrak bialtzen; eta sekulan ordu ezkero, etzidan utzi zerbait ondotxo eman bage.

        »Ara bada kontatu berorri ainbeste gustatzen zaion eperran kontua».

        Atsegin artu zuten iru eiztari aiek Txominen gertaera onekin, eta nola ordurako allegatu zan onen illoba Otzartetik, berriz ere galdetu nun gelditu ziran eperrak eta joan ziran beste dozen erdi bat arrapatzeko ustean.

Alfonso Maria Zabalakoak

Ondarrabin, Azaroaren zazpian.

Euskal-Erria, XIII, (1885)