TRAJERIAREN ÜNDAR PHARTIA

                (Barbera jin zamariz)

        Barbera

Jente hünak, jiten niz

egün herri hüntara,

zuiñ hau deitzen beita

Konstantinople herria

Hau naizela, aren, Barbera

egün zien herrian,

aprobazionez kestione

mintzatüren niz mementian.

Hünen beste jente heben,

güziak ene haidürü;

hartakoz behar düt

berhala jauregi huntan sarthü.

Hebenti mintzatüren niz,

eta lanian ariko;

nik sendo-erazten dütüt

eritarzün suertiak oro.

                (Igan triatiala eta jar.)

Jente hünak, huillan zitie,

eri blesatü güziak,

konkor, xainkü, begi-bakhotx

ütsü, mütü güziak.

Haginian min düzienak,

abis bat nahi badüzie,

hüra zuiñ zien etxetan

aisa eginen düzie.

Haginian min düke gizon batek,

eta eskiez ezin idok;

nik emanen deiziet abis bat

eginen beitüzie orok.

Nik ikhüsi düt Bersaillen

hazienda-büria hortzak batere ez  /higitzen

tripa saldan egos eta

güziak esküz khentzen.

Jente hünak, hori

aise eginen düzie,

minik haboro ezdükeziela

ni bermatzen nitzaitzie.

Eta orano beste alde,

badüt erremedio,

neskatilek berek nahi dütien

senharrek ükheiteko.

Neskatilek preferatzen die

mantharik gabe ebiltia,

eta erremedio haren

botigan erostia.

Nik ikhüsi tüt neskatilak

Pariseko hirian,

bere martxandiza saltzen

beste muienik etzianian.

Neskatilak, eros ezazie

arragretik gabe,

nünbait arranjatüren gira

martxandizala gabe.

Nahiago dit erremediua

merke konposatürik,

hari phütz bat egin eta

hüra eman kitorik.

Gero ezküntüren zirie

phütz-egile zünbaiteki,

ohian büriak untsa kükütürik

berotüren algarreki.

Hantxeko huak ere

ezkontü dira aitzineko egünetan,

bena errexistruak egin dütie

nünbait, zokho horietan.

Khündia behar balüte,

bai eman hebenxe;

erran liote egin dütiela

nünbait piragainkaxe.

Orai zien presentziak

plazer balin balü;

nahi nintzate kargü hau beno

handiago batetan sarthü.

Jaun-anderiak, zien botzetan

behar naizie izentatü;

nahi nüke sarthü maiatzian

Parisen depütatü.

Ene eletzionian,

aski botz ezpada,

maiatzian emanen deitade

asto güziek bedera.

                (Kaniko jalkhi esküñeti. Paseia.)

        Kaniko

Jauna, hau naizüla

eri miserable bat,

züre sokhorriari

aprezatzen den bat.

Malür bat ükhen dit

iragan astian,

errekuntra dezadan

künpaiña bat auzuan.

        Barbera

Jar zite lehenik hortxe

kaidera hortan gaiñian,

xüti egoitez, aments,

akhit etzitian.

                (Jar Kaniko)

Esplika zaite orai,

ene jaun maitia,

eta erradazüt zer gisaz

zü ziren kolpatia.

        Kaniko

Jauna, erran den künpaiña hartan

gustian nintzalarik,

ene emaztia hara jin da

üdüri errabiatürik.

Bazkaitan ari zütüzün

güstian algarrekin;

ni ere hara juan nündüzün,

botilla bat ardürekin.

Erhatz bat banizün

ekharririk nihaurekin,

hartaz eman ditazü ehün ükhaldi

gütien gütieneti.

Beste aldiz ere, Jauna,

pegesa baten gaiñeti,

paso batez ezarri zitazün,

pipa frikazeiatürik.

        Barbera

Ha! Emazte gaixtuak,

holaxe egiten düzie;

senharrak maite ezpatüzie

joka erabilten dütüzie.

Zeren espeitie ükheiten ahal

berek maite dütien hürak;

hartakoz, emaiten dütie bester

ogenik gabe olhuak.

Emaztekin ezta

seküla fidatzeko;

horra nün zirien hirriskian

biziaren galtzeko.

Jauna, nezesari da

prüdenki aji nadin;

aments, kolpü horietarik

heben berian hil etzitin.

                (Bisita eta mintza.)

Aiei, eta jauna, bexküra horiek

oro kolpiak dütüzü,

üstez züre koloria zünian

abantzü nüzü trünpatü.

        Kaniko

Jauna, so egin ezazü untsa;

nezesari da so egitia,

ezi ene egitez ere arrastan

badit segürki beltx airia.

                (Barberak so egin eta mintza.)

        Barbera

Orano enian ikhüsi

kolpü horien parerik;

areta, ene denboran

zunbait eri bisitatü dit.

Sangre bat behar düzü

lehenik zankhoti,

odola behera

eraits dakizün bürüti.

                (Seiña eta mintza.)

Orano züre odola

alteratürik da biziki;

beldür nüzü erremedio

eztügün orano aski.

Labamentü bat behar zünüke

odolaren freskatzeko,

eta ez heben lagünik

haren emaiteko.

        Kaniko

Jauna, eztit nahi

ihür ere lagünik;

nihaur egonen nüzü hortxe

üzküz gora jarririk.

        Barbera

Alo, aren, jauna,

zük bihotza hün düzü;

denborarik galdü gabe

hartü behar düzü.

                (Eman aiüta.)

        Kaniko

Aiei, aiei, jauna,

eztüzü khausitzen xiluoa;

ifernian erre balitz

xiringa horren mokua!

        Barbera

Zaude ekhürü, aren;

kilika düzü üzkia!

Sühartüren zaizü ziluoa,

gizün milla debria.

                (Erretira. Sonu. Barbera jalkhi paseiüz.)

        Barbera

Jente hünak, ikhüsi düzie

ene operazionia,

nüla sendo-erazi düdan

gizon blesatü hüra.

Sangria beno hobe da

orano labamentia,

zeren zaphoratzen beitü

barne kurrunpitia.

Labamentiaren operazionia

difizil da, popülia,

zeren aisa beita küntreko

ziluoaren atzamaitia.

Süstut, neskatiler

neke da aplikatzia

zeren aisa beita

biez bat egitia.

Bizkitartian ausartago dira

berak Barbera beno;

hartakoz baratzen dira

trunpatürik gero.

Presuna bakhoitxak batü

bederatzü zilo,

eta haietan bat baizik

ez labamentiarentako.

Jente hünak, erredazie gero

gaitz denez trunpatzia;

ezta, ez, mirakuillü üsü

heltzen bada desordria.

Hanitx neskatilak

ekhar-azten die Barbera

eta gero behar berek nahi

düten lekhian xiringa.

Zünbait malür ezda heltzen

izanik ere Barbera;

ikhüsi dügü baratzen

üzkü-ziluoan xiringa.

Eta gero hüra

emeki-emeki hantzen;

bederatzü hilabeteren bürian

berriz operazione egiten.

Jente hünak, horra

nüla agitzen den;

abis gaistuoaguoak dira

batzietan üntsa phakatzen.

                (Erretira. Sonu. Kaniko jalkhi.)

        Kaniko

Eztüt beste berririk entzüten

orai bazter orotan,

baizik nahi direla libertitü

güre uhuretan.

                (Ürhatsa khexa.)

Areta, mila debria,

pentsatzen dit nurk erran dian,

bena beldür niz bidaje bat

enekin eginen dian.

Banua; behar düt orai

mementian zedülatü,

bai eta sekülakoz

presuntegian zerratü.

                (Erretira. Sonu. Kürriera jin zamariz.

                Salhatan jalkhi.)

        Kürriera

Jauna, letera bat

badit zuretako;

aski gomendatürik niz

xüxen emaiteko.

        Salhatan

Erremestiatzen zütüt,

jauna, züre phenaz;

zerbait inportantzia

hola diozünaz.

                (Salhatanek irakur letera;

                paseiüz. Gero mintza.)

        Salhatan

Zeren debrü behar düt juan

jüjiaren aitziniala?

Jente gaisto da batzütan

ikhüstia sobera.

Behar bezala ezpeitüt

ihün gezürrik erran,

ezpadie entzün nahi,

eztie egin behar.

                (Erretira. Sonu. Kürriera jin zamariz;

                mintza lürreti.)

        Kürriera

Badeia ihür ere

audientzia hortan?

Ezi badit istoria franko

paper eli batzütan.

                (Presidenta jalkhi.)

        Presidenta

Ikhüsi itzak hünat

eia zer dioten;

Pariseko berriak

düda gabe heben.

        Kürriera

Jelos nüzü hatik

othe direnez hantik;

huillanagotik ere

berri xarrak sendi tit.

                (Paperak har. Kürriera juan.

                Presidentak irakur paseiüz ixilik;

                gero mintza.)

        Presidenta

Ago, milla debria!

Heben düguia erreboilta?

Baia emaztiak hasi

senharren phanpaka?

Bada mira barberak

ezpeteit deüs erran;

areta, ikhüsi düt

orano egün goizan.

Behar düt, bai, irakurri,

gure audientzian;

behar dügü libertitü

arratsaldi hüntan.

                (Erretira. Sonu. Kaniko jalkhi. Paseia.)

        Kaniko

Ale debrien egina,

holako kartiera!

Berri-kharreiazaliak

bethi badireia?

Ala fortüna tristia,

betzait eni gerthatü;

orano ere behar dit

tribülazionian sarthü.

Helas! Thürmentü düt

bethi lekhü orotan;

bat ezin süporta

eta gero berritan.

Hürrari behera duenak ere

zer nahi phentsatzen dü;

hartakoz behar dit egia

gezürriala khanbiatü.

Behar düt abantzatü

nihaurk abiatü,

aments püblika dezen,

pleinta bat phausatü.

Ikhüsi gütien huak

behar tit zedülatü,

berria barreia eztezen,

jüstiziaz kreintatü.

Ordian gero hürak

beldür beitiateke,

halaz ene ühüria

gorderik dateke.

Egiteko horrez

behar düt orano kontsültatü

eta gero ahalaz

fite zedülatü.

Ha! Debrü emazte gaixtua!

Hik dün hori khausatü;

lehenik olhuak behar eta

gero ahalkia pasatü.

                (Jalkhi Barbera eta presidenta.)

        Presidenta

Behadi hünat, Kaniko!

Horik zer jesto dütük?

Gizun hoiek zer gisaz

zedülatzen dütük?

        Kaniko

Jauna, amurekatik

ihün eztitian mintza,

malerus horiek beitie

bethi zerbait pleinta.

        Barbera

Zer debrü nahi dük? Hoiek

eztie deüs deklaratü.

Ala hik behar dük

herria gobernatü?

Nahi badük herria

ixilik etxeki,

goizetan behar dük

orai beno goizago jeiki.

        Kaniko

Bena nahi tit menazatü,

ixilik egoiteko;

kapable beitira solazaren

aitzina phusatzeko.

        Presidenta

Bena, debrü gizona,

hori zer solas dük?

Garbiki mintza adi.

Gü ignorant gütük.

        Kaniko

Bazakit nihaurek

zertaz mintzo nizan;

nahi tit etxeki

amiñi bat kreintan.

        Barbera

Zer kreinta nahi dük hik

herrian phausatü?

Hitzaz eztük ihur

izanen enbrasatü.

        Presidenta

Bena, maradikatü gizona,

hik badük zerbait goguan.

Eztük nahi ezarri araber

ignoranta jüstizian.

        Kaniko

Bena beitakite nurbaitek,

emaztiak ni jo niala,

hartakoz nahi tit erakharri

eztitian deklara.

Eta naski deja

hasi beitie geia,

nahi dit bara ditian

errerik üzkia.

        Barbera

Ha, ha, ha!

Hori dük, hori! Debria!

Hiaurek beno hobeki eztik ihurk

barreiatüren berria.

        Presidenta

Heben orok jakinik ere,

ezpeita harat heltia,

hiaurek Sabantürik

ezarriren dük jüstizia.

        Barbera

Eta hori hala bada

hiaurek eztakila?

Nüri nahi dük horrez

eratxeki külpa?

Ixilik egon bahendi

eta etxerat itzül horti,

hiaurrek ezarriren dük

saltsa kharatsegi.

        Kaniko

Eztiat batere axolik

zer nahi beita den.

Nahi dütüt kreintatü;

ezteret pharkatüren.

        Presidenta

Jaunak, hau düziela

gizunaren büria;

abil, abil, juoan adi

eta liberti-eraz mündia.

        Kaniko

Banua bertan halere,

denborarik galdü gabe;

bihar zortziko

zedülatürik beitire.

                (Erretira)

        Barbera

Gizon hüra juan da,

ürhatsa aski üsü.

Alo, jaunak, gük ere

erretiratü behar dügü.

                (Erretira. Üxera, presidenta eta

                Luzien jalkhi eta jar.

                Gero, Salhatan eta Kaniko jalkhi.)

Jinkuoak egün hun deiziela,

kunpaiña ohoragarria;

badakizie zer gisaz den

gure bidajia.

Halaz xüxen jin niz,

hartü günian orenian;

horra nün düdan külpablia

ekharten neürekilan.

        Üxera

Jaunak, behar dügü

exenplia phausatü,

eta kalomnia-erailia

gaztelian zerratü.

        Presidenta

Ditzagün biak entzün,

prozesaren jüjatzeko;

ageriko da, defautian

zuiñ diren aitzinago.

        Luzien

Kontzentziaren erditi

erran ezadazü, Salhatan,

eia ikhüsi düzünez emazterik

senharrari jokan.

Jauna, ene arrazuoa

bethi gisa bat düzü;

ikhüsi eztüdanik eztit

seküla deklaratü.

        Luzien

Egia erraiteko

hala behar da, Salhatan.

Zeren erauntsi düzü Kaniko

hunentako pleintakan?

        Salhatan

Enetako lükezü bada

jaun hau obligazionetan;

Nik begiratü ezpanü,

emaztiak hilen baitzian.

        Luzien

Egün zortzi jinen zira

zure emaztiareki. Kaniko.

Ordian badit zier

bi hitz erraiteko.

        Kaniko

Ene prozesa, hartan

düzieia jüjatü?

Nahi dit Pauberat

plainta deklaratü.

                (Erretira berhala)

        Luzien

Jauna, idek azü bethi

ahalaz elhe güti;

egiak ere eztizü

erran behar bethi.

Erretira zite orai,

nahi zirenian,

eta ez jin haboro

diskus horiekilan.

                (Salhatan erretira eta bestiak ere

                gero berhala. Sonu. Satan jalkhi.)

        Satan

Soizie, soizie, xorrotx hek

neskatila haien kota-petan.

Maradikatiak, ezar itzatzie

eskiak sakola horietan.

Zeren hor beitie zunbait sos

etxekuer ebatsirik,

üzkü-zilo horietan aldiz

sei-arditeko bat baizik.

Areta, hüra ere ez da

segürki hanbat küriusa,

xürian balin badie

oihal gorriaren buketa.

Marixalak, bil ezazie

bost liberako horietarik,

zeren ezpetzaizie biltzia permis

erregeren figürarik.

Hunak oro biltzen tügü

ifernüko maseko,

zeren ezarri beitü

Frantzia trublatürik oro.

Jente hünak, hori

aisa da künprenitzeko;

ifernialat jiten zirenian

han dütüzkezie oro.

                (Erretira)

                (Jüstizia jalkhi eta sonü.

                Belxitina, Kaniko jalkhi. Oro jar.)

        Luzien

Erradazü, anderia;

zük kolpatü düzia jaun hori,

bai eta bizkarrian

erhatz-giderra hautsi?

Bai eta beste hanitx aldiz ere

pasokaz pipa hautsi?

Holako plainta franko

ekharri beitie eni.

Orai erradazü, horiek

egiak direnez, Belxitin;

egiak balin badia behar düzü

gaztelian sarthü mementin.

        Belxitina

Jauna, nik eztiot horri

holako lanik egin;

ixilik egoiten ahal düzü

bere astokeriekin.

        Kaniko

Erran. Hik enünduiana

erhatzaz jo ederki,

ündarreko behor haren

tratiaren gaiñeti?

Ehintzana hiaur jin,

bohorra hartürik,

baizik eta bazütiala

harek defaut handik?

Ordian enünduiñana ezarri

odol gorriz betherik,

jenten ahalkez egon benintzan

hiri südürra hautsi nahirik?

Hire eskü idorrekin

den gütienian pasoka

hireganatüz geroz, sakolan diñat

hogei eta hamargarren pipa.

Beste hanitx aldiz ere

ahalke ezpanintz aiphatzia,

lübürü bat egin laiten

Graduela bezaiñ handia.

        Luzien

Gizüna, behar zünian

zihaurek ere abisatü;

emazte gaixtuoari

ezta behar fidatü.

        Presidenta

Ala, prozes drolia!

Etziradeia ahalke?

Hebeti kanpo egoiteko,

ziek propiago zinezteke.

Zihaurek üdüri feitak

etxekiten dütüzie;

biak gaztelian sartzia

merexi zünekie.

        Üxera

Süjet horreki etxian

egoiten ahal zinaudian;

holakorik ezdügü ikhusi

orano audientzian.

Gizonak behar dü bai izan

aski asto purro,

emaztiaren arrazak

gisa hortan joiteko.

        Luzien

Zuazte fera futre,

ene aitzineti,

ziek etzirade hün

alkharrekilanko beizi.

Ezi jiten bazirie

haboro ene gana,

ziren bidajiak

badüke zerbait phena.

                (Sonu. Erretira plaiñantak; gero jüstizia.

                Praubiak jalkhi bi aldetarik.)

        Juanes

Nüla iz, Gilento?

badüka osagarririk?

Nüla deramak denbora?

Ükheiten düka amoinarik?

        Gilento

Ene lagüna, tranquil bizi nük;

eztirat arranküra handirik.

Ene hünak ezin arranjatüz,

eztiat enbrazürik.

Ene etxiak, lürrak eta kabaliak oro,

ezinago untsa dütük.

Nik zer jan balin badüt,

untsa baizik ezin izaten nük.

Balin badüt zerbait bildürik,

alagera nük ordian;

pintü ardü zunbait edaten diat

sakolan diharü düdanian.

Bena orai jentiak gaixtotü dütük;

eztie sinhesterik amoinan.

«Jinkuoak eman dizaziela» erran eta

üzten die praubia borthan.

Beste zunbaitek erraite die

«Nürk iraiñ lio prauber emaitez.»

«Oüntsa eginen düzie,»

«gü bezala tribaillatzez.»

Beste zunbait badük karitatüsxago:

Artho-buxi bat emaiten die.

Bena hura eman beno lehen Pater  /eta (Abemaria)

hamarretan erran-erazten die.

Nüspaiko denboran ohart nük

aiphatzen banian Jinkuren izena,

emazte xahar eli batek betzeitadan

emaiten nahi niena.

Zünbait nahi merkhat-egünez

egiten düdan oihü handirik;

bena orai denbora khanbiatü dük;

ezin ükheiten diat tolosarik.

Erraiten diat merkhatzaler:

«Emadazie zerbait, jente hünak.

«Erreküntrü gaixtuetarik

«begira zitzela Jinkuoak.»

«Eman dezaziela grazia

«etxilat irüski ützültzeko.»

Bena haboruoak baduoatzak

deüs khüntürik egiteko.

Deüs emaiten eztien haier

erraiten diat ene bihotzeti:

Bizkarra eta lephua hauts ditzatziela

jalki gabe merkhatüti.

Segür da ene maraditzioniak

sartzen zaitzela zünbaiti,

ezi hilik edo kolpatürik

merkhatü-bide horietan badük bethi.

Jinkuoak begira litzake

eni amoina egin baleze,

bena taharnetan horditzeko

dihariak begiratzen tie.

Barneko malezia zaharrak

agertzen zitzek orditü onduoan,

eta makhila-khaldüz hasten dira

algarren kuntre ordian.

Zihauriek ikhüsten düzie, jente hu /nak,

zonbat malür heltzen den;

amoina eni egin gabez

horiek oro dirade gerthatzen.

        Juanes

Oüntsa mintzatü iz, Gilento;

egia handirik erran dük.

Bena haregatik horietan gainti

zünbait karitatüsik badük.

Parropia hünez etziruat erran;

heben jente hünik badük.

Biarnon eta Nafarrian beno

milatan karitatüsago dütük.

Heltü nük ni horietan gainti,

emaztiak berak ziradianian;

sükhaldiala sar onduan

galthatzen niana ükheiten benian.

Emaiten ditade lehenik

beraiek artho-bürü ederrik;

hürak ükhen onduoan galthatzen diat

xinkhor bat Jinkuoaren amurekatik.

Hürak ükhen onduan erraiten diat

Pater bat eta Abemaria bat,

eta ardürik balin bada galthatzen

edatera kolpü bat.

Erraiten dik etxeko anderiak

berhala neskatuari:

«Abil, Maria, ekharran gathülü bat         /ardu,

«gizün orazione-erraile horri.»

Holako jente zünbait nik

edireiten diat heben ere,

eta haier emaiten

milla beneditzione.

Orai ere badiat xinkhor bat,

etxe hüntan ükhenik;

mestüra-buzi batzü eli bat ere

goiz hüntan bildürik.

Beste aragi-poxi bat ere

ogi-zerratto batekin;

neskatilla batek eman diztak

lehen lehen etxian.

Hik balin badük beste haiñ beste

janen tiagü algarrekin,

edo bestela jin adi

botilla bat ardürekin

        Gilento

Nik ere ükhen diat bai

hortxeko etxe hortan,

xinkhor bat propirik

mestürarekilan.

Eltze handi bat bazian;

bazkari die gisala.

Segür nük jente horiek oro

khümitatürik direla.

Nüla sü handi bat baitzen,

han erre diat xinkhorra;

agian hüra jatian

arduoa ükhenen niala.

Bazko biharamenareki,

etzükeia ez mirakuillü,

ükhenik ere hüra jatian

Bizpahirür ardu kolpü.

        Juanes

Jente horietan bildüko dük bai

zünbait bi-arditeko;

erran ezek behar diala

familiaren hazteko.

        Gilento (Galtha)

Jente hünak, emadazie

othoi zünbait sos bakharño;

familia handi bat dit

eta inkomodatiak oro.

Erranen deitziet orazioniak

hitz bat hüts egin gabe,

Jinkuoak lagünt zitzaten

malürik ükhen gabe.

Pater noster at boniat,

fiat bolont astoooooa,

et ne nos inducas in tentazionen,

set libera nos a malo. Amen.

Abe Maria domines tecon,

et in terra imilieribus. Amen.

Errekien donais domine.

Loria patri. Sikut erat. Amen.

Ene lagüna, eztiot

ardit bat ere ükhen.

Segür nük ardü horren prepausa

entzün diela erraiten.

        Juanes

Ene lagüna, Üharterat

behar diagü phartitü.

Pillart-enian janen diaigü,

deüs ükheiten badügü.

                (Erretira. Sonu. Hirür satanak jelkhi;

                Sataneri, mithilek atxiki beso-onduetarik.)

        Satan

Jaunak, errabiamentü bat

badüt bihotzian sarthürik,

ezin beitirot ükhen

ihün errapausürik.

        Jupiter

Sira, eritarzün horrek

behar dizü erremediatü;

labamentü bat berhala

behar düzü hartü.

        Buljifer

Sira, Jupiterrek dizü,

züre gaitza ezagütü;

hartan gaiñen berhala

erremediuoa phentsatü.

Üzkiaren üzkia baizik

ezta beste izenik formatü;

hartakoz aiütaren hartzeko

behar düzü preparatü.

        Satan

Bai, ene kanuoak bethi

thiratzen dik okher;

astalila giña eta

südürra dik atzemaiten.

        Buljifer

Jupiter, nik etxekiren diat

errege beso-ondoti;

hik aldiz eman ezok

salda gibel-aldeti.

                (Eman labamentia.)

        Satan

Jaunak, ene gaitzeti

aiütak nai edeki.

Phena hartü düziena

phakatüren deiziet sarri.

Jupiter, ezagützen ait,

espiritüz penetrant.

Erresumako enperadore

orai izentatzen haut.

Sira, züre izentatzez ene

enperadore erresümako,

kuntent dira mündü oro,

sarri benaie ezagütüko.

                (Erretira. Sonu. Belxitina jalkhi.)

        Belxitina

Zer ikhüsten düt orai ere

heben hainbeste jente?

Aizuoak eta oro

kargatürik hebe.

Gützaz erri egitera

dirade bai bildü.

Ala fortüna tristia!

Behar düt desesperatü.

Ha! Maradikatua hi!

Debrü Salhatan handia!

Zorigaixto zela hire

güre etxian gerthatzia.

Hiri banjatü nahiz

behar diat galdü bizia;

seküla eztük zesatüren

ene malezia.

Ha! Bohor-arrazak orok

leher egin balü;

süjet hünen kausa

ordian zen formatü.

Ha! Madarikatü gizünak

eza emaztiak sinhetsiko

deseiñian direnian

gaizen begiratzeko.

Hobe deia, aren

kanpokuekin igortzia,

gero, finitü denian,

etxian aharra emaitia?

Ordian izanen dira

emaztiak edale handi;

ezdü ez barrikak senditzen

zunbait arrüsta gati.

Hobeki senditzen dü bai

zintzür lüze horieki,

batzietan ezpeitira kuntent

bira pintarekin.

Areta orano segür

gero dük bai bihar;

eztükek hortarik, Kaniko,

erreproxürik egin behar.

Bestela izanen dük

orano süjet haboro;

ezteiat pharkatüren,

balira ere debriak oro.

                (Jupiter eta Buljifer jalkhi.)

        Jupiter

Buljifer nizanaz geroz,

enperadore erresümako

badiat, aren bothere

hire manhatzeko.

        Buljifer

Seküla ehait nahi

ezagütü bürüzagi,

zeren ezpeiteiat ikhüsi

astokeriarik baizik.

        Jupiter

Eztük zer erran, to,

nitan badela astorik;

bestela erranen die

hitara nizala süsatürik.

        Buljifer

Eztiat estüdiatü nik

instrükzione hun baizik;

hik zer erraiten dian ere

ene ustez eztakik.

        Jupiter

Badüt büria hün badüt gaixto,

bürüzagi nük hiretako,

izendatü benai Satanek

enperadore erresumako.

        Buljifer

Erresumaren gobernatzeko

gizün bürü-hüna ezarri dik;

hitaz ez ahal dik ihurk

eginen khuntü haundirik.

        Jupiter

Hik jakinen dük sarri

eginen dianez khuntürik,

erakutsi nahi derat

hanbat denbora gabetarik.

        Buljifer

Khaka to hiretako.

Hi, zer enperadoria!

Elükek eskü gaistuoan

erresumako gobernia.

Ehait ezagützen nik

hi bürüzagitako,

zeren ezpeitük treitürik

ene üzkiak beno haboro.

        Jupiter

Enperadore bati deia

gisa hortan mintzatzia?

Ezarrak ezpata eskiala

balin badük korajia.

                (Batailla. Buljifer blesa.)

        Buljifer

Sira, errendatzen nüzü,

obedient izan nahi nüzü.

Zer plazer düzün orai

othoi erran izadazü.

        Jupiter

Behar dük, aren juoan

orai Satanen gana,

khündiak egin behar tügüla,

erakhar huna

        Buljifer

Sira, banuoazü

orai mementian.

Ekharriren dit errege

bertan nihaurekilan.

                (Erretira. Kaniko jalkhi eta paseia.)

        Kaniko

Ale, kanailla salduak.

khen zitie horti;

ziek begiratüren zütiet

ene lürretarik.

Nünti zer ikhüsiren düzien

zirie bai jiten,

harzara gero salhatzeko

müthil gazte horier.

Areta, mila debria,

ezpaniz zapartatzen;

solas horien abiatzia

zaizie dolütüren.

Eniz gelditüren batere

muienik düdano;

hatzemanen düt adixkide

zien kuntre orano.

                (Erretira. Hirü satanak jalkhi.)

        Satan

Jaunak, zerbait meskredenzia

ziek badüzie düda gabe,

ala ene zerbütxian

debeiatü ziradie.

        Jupiter

Jauna, badizü denbora

zerbütxatzen zütügüla,

nahi bada eztügün deüs ükhen

züre ganik seküla.

Eta plazer badüzü orai

jente horien aitzinian,

ditzagün khuntiak egin

garbiki presentian.

        Buljifer

Arrazü dük, Jupiter;

khündiak eginik garbiki

hobe ükhenen diagü

beldür nük jaun huneki.

        Satan

Jaunak, eniz ene beithan

orai khündien egiteko;

behar düt ükhen denbora

errefletzione egiteko.

Beste aldiz batez, jaunak,

eginen tügü hobeki.

Hor emazie orai aldiz

phausatzera hebeti.

                (Erretira.Sonu.Praubiak jalkhi, hordiak.)

        Juanes

Jente hünak, eztüguia

egün fortüna egin?

Emazte bedera baizik

etzen etxe bakhoitzin.

Ükhenen bagünü bira tripa,

nahiago günükian,

zeren eta haboro

janen baikünian.

        Gilento

Emazte hürak ari ziren

ixil askari egiten;

nahi tügünak ükhen tügü,

ixilik egon ginten.

Bere familiak zütüztela

errepüblikaren banketian;

gero hek ere behar zütela

egin beren gisa etxian.

Othoi ez erraiteko

berria ihüri ere,

hek bezala eginen

güniala gük ere.

        Juanes

Eztie segürki arriskatzen

erranen dügün ihün.

Miserable emaztiak,

fortüna egin diagü egün.

Ez, ene fedia, Juanes,

eztie segürki merexi;

hel direla medio gütük

untsa aserik eta ordi.

Guoazan taula hartara

lo bederaren egitera;

gero juanen gütük

hantxeko ostatü hartara.

        Juanes

Bai, ene lagüna,

orai aserik beikira;

lo egoiten ahal gütük

oren bat edo biga.

                (Jan eta lo taulan gaiñen.

                Kaniko jalkhi, eta taula hartziarekin mintza;

                praubiak eror zankhoz gora.)

        Kaniko

Oüste düziela taula hok

dütüdüla zientako?

Ürde zizill zarrak!

zorriz bethatzeko?

                (Erretira.)

        Gilento

Ale, ürde infame,

zezen bürü-tzüta!

Taula horren hartzeko,

beste manerarik eztüka?

        Juanes

Hire emaztiarentako

izan bahintz horren fier,

debrien astapituoa

hobeki eginen hien.

Zer üste dük, ene lagüna,

behar dügüla egin?

Bersü bedera behar dioagü

khantatü algarrekin.

        Gilento

Bai, bai, ene lagüna,

gitian has mementian,

emaztiak gizünaren

joitiaren gaiñian.

        Khanta

Kaniko giza-gaisuoa,

zer zaian gerthatü?

Emaztiak ümen hai

ederki zanphatü.

                (Sonu.)

Hori etsenplü hüna dük

arrastako emazten;

ez ahal die ükhenen

axol handirik gizünen.

                (Sonu.)

Bena behar bezala

beita orotarik,

eztie üsü atzemanen

hi bezaiñ gizün astorik.

                (Soinü.)

                (Khanta orai Belxitinaren.)

Emazte marimartin,

kolore berdia,

üste düna permis dela

gizünaren joitia?

                (Sonu.)

Hik merexi üke, bai,

bizirik erratzia,

eta gero hire erhautsak

aiziari ürthükitzia.

                (Sonu.)

Hire senharra eztün hün

jalkhitzeko borthara,

jenten ahalkez behar din

barnen egon lotara.

                (Sonu.)

Bena hatzemaiten bahait,

erran den Belxitina,

galdüren dün gizünari

joka hasteko mina.

        Juanes

Guazen, ene lagüna,

pinta-erdiaren edatera;

nik sei ardit badiat.

Guazan ostatü hartara.

        Gilento

Guazan, ene lagüna;

hamar ardit batiak nik ere.

Ordian janen diagü

sos baten ogia ere.

        (Erretira. Sonu.)