HIRUGARREN GERTALDIA

Joka-lekua:

        Mugarri bat mendian. Haren saihetsean, harroka bat, ote batzu eta hola... Mugaz bestaldean, noizean behinka, mugazain espainol bat agertzen da... Mugaz hunaindian, gordea dago Beñat... Norbaiti keinu egiten dio etor dadien, muga libro dela. Apeza agertzen da.

BEÑAT: Muga libro da, bainan ez luzerentzat.

APEZA: Nun dira sans-culotte-ak?

BEÑAT: Ba baziren hemen orai artio. Oixtian jautsiak dira, bainan beste biga heldu dira azpitik gora, joanen ordaintzerat!

APEZA: Tokia ezagutzen dutenetarik ote dira?

BEÑAT: Bai bainan, ez dut uste gaxto errabiatuetarik direla. Segur sartuko baitira Gaxuxaren ostatuan, Gaxuxari errana diot pixka bat abusa ditzan, hunarat etorri aintzin.

APEZA: Ta, norbaitek biltzekotz, Gaxuxak ditu bilduko!

BEÑAT: Bai, eta gainerat, bilduko duten mozkorra, bereri ongi pagaraziko... Berako elizan bazena jende hainitz goiz huntan?

APEZA: Hainitz... Ez gira kofesatzetik gelditu. Eta meza bat izan dugu xoragarria, hainitz komunionekin.

BEÑAT: Hobe, hobe!... Eta, mugaz hunainditik, bazena multxo bat?

APEZA: Ba, Azkaindar eta Urruñar multxo pollita... Saratarrak, ez hainbeste, bainan halere, berrogoi bat.

BEÑAT: Orai ikusi behar ean nola berriz itzuliko diren hunarat.

APEZA: Bakotxak gure eskualdetik hartu ditugu gure jokamoldeak. Urruñarrak Ibardinetik, Azkaindarrak Intzolatik, gu berriz Saratarrak hemendik.

BEÑAT: Agian denak ongi itzuliko dira.

APEZA: Bon, ni egonen naiz hemen muga zain... Zuk aski duzu behereko lepoan emaitea... Nik muga pasaraziko diotet eta igorriko ditut zureganat. Zuk aski dituzu kurriaraztea handik aintzina.

BEÑAT: Ongi da... Xo!... Solasak behere hortarik... Heldu dira sans-culotte-ak. Gorde gaiten... Banoa ene lekurat.

APEZA: Bai... Sarri artio... Eta, gure Jainkoak lagun gaitzala! (Beñat ateratzen da. Apeza gordetzen. Solasak entzuten dira gero eta hurbilago. Agertzen dira Pipo eta Tomas. Biak dira omore-onduak)

PIPO: Dragon hori zirtzil bat duk... Zirtzil bat ederra... Eta hi eta ni, bi asto, gure burua emaiten baitugu horren zerbitzuko... Aitor-ezak egia... Egia hola duk.

TOMAS: Bai, zirtzila duk, nahi dukan bezenbat, bainan egiak ere erraiten ditik: Mundu huntan, apezak eta erregeak nausi direno, gu bezalako jendea beti miserian egonen duk.

PIPO: Bon, erregea hil diagu. Orai, apezik ere ez duk gehiago, denak ihesi joanak edo hilak baitira. Bainan, bizitzekotz, norbaitek lana egin beharko dik... Hik edo nik, edo beste norbaitek... Beti jendeak lanean berdin ari beharko dik!

TOMAS: Bai, bainan baduk diferentzia. Lehenago guk ginikan pekatzen eta bestek gintizteian manatzen. Orai, orga kargatu diagu bestela. Besteak dituk azpian eta gu gainean.

PIPO: Ba bainan, uste duka komedia hunek iraunen duela? Etxe guzirat sartzen gaituk, gureak balire bezala. Paper txar batzuen truk, nahi dugun guzia hartzen diagu: Huni selauruko bihia, hari sotoko arnoa, berdin behi edo ardi bat. Errepublikak pagatuko dituela erran-eta, kito uzten ditiagu... Berriz ere, uste duka, komedia hunek iraunen duela?

TOMAS: Ez zakiat iraunen duen... Anartean, balia gaiten... Biharkoa ez duk gurea. Goazen egungoari. (Espainol mugazaina erakutsiz) To, hor diagu beste mutur beltza! (Oihuz) Oie karabinero! Biba la Republika... Fuera el rey de España y toda la kokoteria! (Karabineroa kexu da)

PIPO: Bon, jar gaiten. Ekar-ezak zahako hori! Patar tzar hunek, zintzurra idortu daitak.

TOMAS: Behar diagu mutur beltz hori gontzetarik atera. (Oihuz) Oie kokotero! Kamisa zikina, buen probecho! (Edaten du... Karabineroa kexu, eskarnioka ari da)

PIPO: Mutikoa, bakea emok. Odol berokoak dituk arraza hortakoak. Horiek, kolpe txarra laster ditek gero!

TOMAS: Ez hadila nigatik kexa... Atxikiko ditiagu bai! (Oihuz) Oie kokotero, pistolero del rey de España! Biba la Republika! (Gero eta kexuago, karabineroak errebolbera eskuan hartzen du)

PIPO: Mutikoa, bakea emok hire astokeriekin... Neurri bat baduk denetan! Horrek berdin berdina tiro bat emanen dauk... Ni, urruntzen nauk higanik.

TOMAS: Hoin beldurtia hiza?... Muga hor duk gero eta horrek badik bere errespetua. (Oihuz) Oie, mierdero del rey de España, por la gracia de Dios. Biba la... (Karabineroak tiratzen diozka bi tiro... Tomas, hunkitua, lotzen da bere tripari... Karabineroa gordetzen da) Ai, ai!... Urde tripa ustela!

PIPO: (Artatzen duela) Errana naian, horri bakea emaiteko... Nun harrapatu hau?

TOMAS: Ai, ai!... Hemen tripan... Eneak egin dik... Emok tiro bat!... Tiro bat emok ustel zikin horri!

PIPO: Tiro bat bai... Orai, joana duk ihesi...

TOMAS: Ai, ai!... Ni akabo nuk... Akabo nuk! Urde ustela!

PIPO: Mutikoa, egin-ezak bederen kontrizionezko akta bat... Dragon eta Bortolo hor baitira goraxago, hetarat nihoak!...

TOMAS: Habil, habil!... Laguntza!... Laguntza!... (Bera gelditzen da, intzirika... Haren boza doa ahulduz) Ai, ai! Barka!... Barka Jauna! Urde ustela! Barka!

APEZA: (Bere gordetegitik) Ha, zer egin behar dut nik? Agertu ala ez agertu? Horrenganat hurbildu ala ez? Jainko ona, lagun nezazu! (Hurbiltzen zaio)

TOMAS: (Azken hatsetan) Ai, ai!... Barka Jauna!

APEZA: Adixkidea, apez bat duzu zure aldean... Gure Jainkoa ona da. Eskain-zkitzu zure sofrikarioak... Bekatuen barkamendua emaiten dautzut. (Absoluzionea ematen ari delarik, boz batzu entzuten dira. Lehenbailehen badoa berriz gordetzerat. Tomas emeki hiltzen da... Agertzen dira Pipo, Bortolo eta Dragon)

DRAGON: (Gorputza hunkituz) Hau hila! Hila gizona! (Pipori oldartuz) Zertako hau hila?

PIPO: Erran dautzut, jauna!

DRAGON: Ni ez jauna, ni citoyen Dragon!

PIPO: Erran dautzut, citoyen Dragon, espainol karabinero batek hil duela.

DRAGON: Zertako hik ez hil espainola?... Harek pan! Eta hik pan! Hila nun espainola?

PIPO: Ez dut astirik izan... Ihesi joan da.

DRAGON: Hi, soldado txarra... Hi preso... Hi, Conseil de guerre! Besteak laguna hil. Hik ez hil bestea... Hi, lepoa pika merezi. (Orduan agertzen da, Madalen, Espainiatik heldu, zare bat besoan) Citoyenne, halte-là! (Orroaz beti mintzo) Citoyen Bortolo, mia neskatxa... Citoyenne, hi heldu nundik?

MADALEN: Beratik, jauna!

DRAGON: Bera?...Bera, Espainian... Nork eman permisa, he?... (Madalen ixilik dago) Citoyenne, hi ixpiuna! Hi salatu frantsesa... Horra espainol soldadoa hil frantsesa... Hi falta, frantsesa hila!

MADALEN: Ez dut nik nehor salatu!... Ez naiz ni ixpiuna!...

DRAGON: Hi zertako Espainian?... Ale, erran!... Erran zertako!...

MADALEN: Kofesatzerat joana nintzen.

DRAGON: Ha ba! Kofesa!... Hik apeza dena erran kofesan!... Apeza soldadoa hil! Republika ez libro kofesa... Fini Jainkoa, fini kofesa!... Ez apeza kofesa... Enekin kofesa... Ni Republika gizona... Eni behar erran dena. Orai hi, citoyenne, preso... Hi, lepoa pika.

MADALEN: Ez dut nik nehori kalterik egin!

DRAGON: Citoyen Bortolo, hik eta nik neskatxa ereman preso... Citoyen Pipo, hik gorputza ekarri.

PIPO: Nola nahi duzu, jauna, gorputz hau garraia dezadan?

DRAGON: Ni ez jauna, he!... Ni citoyen Dragon, ni zaldia igorri... Hik zaldia kargatu... Hik gorputza ekarri!

PIPO: Ongi da, citoyen Dragon.

DRAGON: Ale, citoyenne, kurri aintzina... Hik guardia arma gibeletik... Ale, kurri. (Hiruak ateratzen dira... Bortolok, arma eskuetan, zaintzen du Madalen)

PIPO: (Bakarrik) Ni preso!... Conseil de guerre!... Ni, horien arterat berriz sartu?... Ez nuk hortako aski xoroa! Leporaino badiat saltsa huntarik!... Beran izanen ahal da bizitzeko ene doia leku!... (Pipok «aitaren» labur bat egiten dio lagunari. Karabineroa berriz agertu da. Pipok, bere arma lurrerat aurtikitzen du eta, besoak altxaturik, badoa karabineroari errenditzerat)

OIHALA