ARRANGOITZEKO DOTRINA

Arcangues

Giixtino Dotrina Aita Gazpar Aztete Jesuixtak
erdaraz ixkiiatuia eskuaraat itzulia Iruñako Diosesako
Jaun Bikario batek, emendatuik zenbeit othoitzez eta bertze gauzez,
Giixtino fidelen ixtruzioneko

Behar den premisioniaakin

Iruñan
Gartziaen inprimerian
1853

Irakurtzaileai

        Nahiz hainitz gisetaa itzulia kausitzen den eskuaraz aita Gazpar Astete Jesuixtak, erdaraz ixkiibatu Giixtino Dotrina, bada oino Iruñako diosesako zenbeit eskualdun herri konpreni ez dezaketenak liburu hetako eskuara guzia, mintzatzeko manera hainitz difeenta delakotz batzuietaik bertzetaa, eta nola nesesario beita Giixtino guziak salbamenduiain izaiteko izan diten behar den bezala ixtruituiak Jinkoaen Lege Sainduian, publikatzen da dotrina hau herri hetan eta bertze hainitzetan mintzatzea kostumatzen den eskuaraz, lekhu hautako Giixtinoak errexkioo ixtruituiak izaiteko Erlixioneko einbidetan, zeintan atxemaen baitie emendatuik zenbeit othoitz eta gauza bertze dotrinako liburuietan eztienak. Ikhasten bauzu ongi dotrina seindu hau, eta apartatuz bekhatu eiteko okasione guzietaik, segitzen hunek iakusten dautzun bidea, izaan duzu zeruko loria, baita desiratzen dautzuna zure zerbitzari humilak.

        1. Il semble que la femme interrogée p<rononce>, bien des fois aitain pour aitaren. N<éanmoins> si on lui demande explication, elle répond toujours par aitaen.

        2. Il en est de même pour Jinkoaan et Jinkoen. Je crois être sûr cependant que souvent elle prononce aan.

        3. Elle prétend qu'il faut dire haen (haren), mais harren lui échappe aussi dans la conversation.

        4. Elle m'a dit zaa, zaalaik. Toutefois, elle est convenue à la fin que c'est zae.

        5. Elle prononce indifferemment gue et gure.

        6. De même baita et beita, eiten et iten de préférance eiten.

        7. Quand elle dit bekhatuyan, zeruyan etc. elle prononce comme en français euyan. Il s'agit du son indéfinissable eu des Basques.

        8. J'ai souligné parfois des lettres dans les mots pour faire voir que c'est avec intention que j'ai écrit ainsi.

        9. J'ai réuni par un trait deux voyelles formant diphtongue. J'ai également marqué d'un trait l'a final dans des noms verbaux où il a été prononcé long et non double comme dans ikustéa, ikusteat pour ikhustera, ikusterat; quand j'ai écrit haat (harat) etc., c'est qu'alors les deux voyelles étaient sensibles.

        Bekhatore guzientzat abis ona

        Utzazu, bekhatorea,

        Gaur beretik bekhatuia;

        Urrun zaite okasionetik

        Zeintan baitzaa sarthuia.

        Izan deitake gaurko gauean

        Zure ohean hiltzea,

        Bai eta bihar baino lehen

        Ifernuian sartzea.

        Utz detzaun bizio hek

        Zeinek baikauzkate galduik,

        Eta galdein barkhamendu

        Jinkoai damu einik.

        Liburu huntan erraiten dena

        Sinets eta eizu,

        Izanez zeruko loria

        Guutze senduiain seinaliain gatik gure etsaietaik libra getzatzu, gure Jauna eta Jinkoa.

        Aitain eta Semeain eta Izpiitu Seinduiain izenean. Halabiz.

Gure Aita

        Gure Aita zeruietan zaudena erail bedi seinduki zure izena, ethor bedi zure erresuma, ein bedi zure boondatea, zeruian bezala lurrean ee. Iguzu egun gure eguneko ogia; barkha zaützu gure zorrak, guk gure ganat zordun dienei barkhatzen dioteun bezala eta ez getzatzula utz tentamendutan erortze'a, baizik libra gaitzatzu gaitzetik. Halabiz.

Agur Maria

        Agur, Maria, graziaz bethea, Jauna da zurekin, benedikatuia zaa emazte guzien artean, eta benedikatuia da zure sabeleko fruituia Jesus.

        Maria seinduia Jinkoaan ama eizu othoitz gu bekhatorosentzat orai eta gure heriotzeko orenean. Halabiz.

Kredoa

        Sinesten dut Jinko Aita bothere guzia dinaen baithan zeruiain eta lurrain kreatzailean eta Jesu Kristo haen seme bakhar gure Jaunain baithan, zeina kontzebitu baitzen Izpiitu seinduiaan berthutez, sorthu zen Maria Birjinaen ganik, pairatu zin Pontzio Pilatusen manuiaan azpian; guutzefikatu zuten, hil-t-zen eta ehortzi zuten, jautsi zen ifernuietaa, hirugarren egunean jeiki zen biziik hilen artetik, igan-t-zen zeruietaa, han dao jarriik Jinko aita bothere guzia dinaen eskuinean, handik ethorriko da bizien eta hilen juiatze'a. Sinesten dut Izpiitu Seinduiaen baithan, Eliza katoliko seinduian, seinduien kominionean, bekhatuien barkhamenduian, haragiaen phiztean, bethi iraunen din bizitzean. Halabiz.

Salbe

        Agur, Erregina, miserikordiaan ama, gure bizitze, eztitasun eta espeantza, agur. Zuri oihuz gaude, Ebaan ume desterratuiak zure gana gauzi suspiraka, auhen eta nigarretan, nigarrezko lekhu huntan. Eia bada, andrea, gure aartekoa, itzul-t-zatzu gure gana zure begi urrikalmendutsu hoik. Eta desterru hunen ondoan iakuts dezauzu Jesus, zure sabeleko fruitu benedikatuia. Oi barkhamendutsuia! Oi pietateduna! Oi Birjina Maria eztia! Othoitz eizu guetzat, Jinkoaen ama seinduia, izan gaiten dine ardiesteko Jesu Khristoen aïntzak. Halabiz.

Koosio jeneala

        Ni bekhatoosa koosatzen natzaio Jinko Aita bothere guzia dienai, Maria Birjina dohatsuiai, Mikael arkanjelu dohatsuiai, Joanes Batixta dohatsuiai, Petri ta Paulo apostolu seinduiei, seindu guziei, eta zuri, ene Aita, zeen ein beitut bekhatu gogoz, hitzez eta obraz, ene faltaz, ene faltaz, ene falta handiaz. Hortakotz eiten diot othoitz Maria bethi birjina dohatsuiai, Mikael arkanjelu dohatsuiai, Joanes Batixta dohatsuiai, Petri ta Paulo apostolu seinduiei, seindu guziei, eta zuri ene Aita, ein dezozuien othoitz gure Jinko Jaunai.

Kontrizionezko ata

        Jesu-Kristo, ene Jauna, Jinko eta gizon egiazkoa, ene Kreatzaile eta erredemtorea. Zu zaenaen gatik eta zeen maithatzen zaitudan gauza guzien gainetik, damu-ut, Jauna, bihoz guzitik, zu ofentsatuik, hartze-ut boondate fermu at ez gehiao bekhatuik eiteko, koosatzeko eta emaen zautan penitentziaen konplitzeko eta apartatzeko bekhatu eiteko okasione guzietaik. Eskeintzen dazkitzut ene bizi, obra eta nekheak, ene bekhatuien satifazionetan, konfiatzen naiz zure ontasun eta miserikordia finik gabekoan barkhatuko dazkidatzula zure odol preziatu, pasione eta heriotzeaen meezimenduien gatik eta emaen dautazula grazia hobeki bizitzeko eta irauteko zure zerbitzu seinduian heriotzeko oreneaino. Halabiz.

Kontrizionezko ata Frantziako gisan

        Ene Jinko maitea, barkhamendu eske nautzu humilki ene bekhatu guziez, damu-ut eta urriki, zure amorea katik, zeen guziz ona zaalaik ofentsatu zaitudan eta harte-ut boondate fermu at ez gihiao bekhatu eiteko zure graziaikin batean; halaber hartze-ut boondate ene bekhatu guzien osoki koosatzeko eta emaen zautan penitentziaen konplitzeko. Halabiz.

Hamar Manamenduiak

        Jinkoaen legeko manamenduiak die hamar. Lehenbiziko hiruak Jinkoaen ohoreai doazkonak eta bertze zazpiak protsimo lagunaen prootxuiai.

        Lehenbizikoa. Jinkoa maithatzea gauza guzien gainetik.

        Bigarrena. Haen izen seinduiaz juamentu ez eitea banoki.

        Hirugarrena. Igandeak eta bestak santifikatzea.

        Laugarrena. Aitaen eta amaen ohoratzea.

        Bosgarrena. Nihor ez hiltzea.

        Seigarrena. Lohikeriaik ez eitea.

        Zazpigarrena. Ez ebastea.

        Zortzigarrena. Lekhukotasun faltsuik ez eitea ez eta gezurrik erraitea.

        Bedeatzigarrena. Bertzeen esposik ez desiratzea.

        Hamargarrena. Bertzeen gauzaik ez desiratzea.

Manamendu berak Frantziako gisan

        1. Jinko at adora zazu,

        Halaber Maitha osoki.

        2. Juamentuik zuk eztuzu

        Ez zinik einen banoki.

        3. Igandeak beira zatzu,

        Jauna ee zerbitza deboki.

        4. Aita eta ama ohora zatzu

        Bizi zaiten luzeki.

        5. Nihor obraz hilen eztuzu

        Ez boondatez gaixtoki.

        6. Pallardizaik einen eztuzu

        Obraz ez gogoz likhiski.

        7. Bertzeena ebatsiko eztuzu

        Ez atxikiko injustuki.

        8. Lekhukotasunik eztuzu

        Ez hitz erraen faltsuki.

        9. Bertzeen esposik eztuzu

        Desiratuko lizunki.

        10. Gutizia izaen eztuzu

        Bertzeen onaen gaizki.

        Hamar manamendu hauk zerratzen die bietan; Jinkoaen zerbitzatzea eta maithatzea gauza guzien gainetik, eta protsimo laüna geonen buruiak bezala. Halabiz.

Fedezko artikuluiak

        Fedezko artikuluiak die hamalau, lehenbiziko zazpiak Jinkotasunai doazkonak, eta bertze zazpiak Jesu-Kristo Jinko eta gizon egiazkoaen Gizontasun seinduiai.

        Jinkotasunai doazkonak die hauk:

        Lehenbizikoa: Sinestea Jinko bakhar botheretsu batean.

        Bigarrena: Sinestea Aita badela.

        Hirugarrena: Sinestea Semea badela.

        Laugarrena: Sinestea Izpiitu Seinduia badela.

        Bosgarrena: Sinestea Kreatzailea dela.

        Seigarrena: Sinestea Salbatzailea dela.

        Zazpigarrena: Sinestea Lorifikatzailea dela.

        Gizontasun seinduiai doazkonak die hauk:

        Lehenbizikoa. Sinestea Jesu-Kristo gure Jauna gizon bezala izan zela kontzebituia Izpiitu Seinduiaen obraz eta graziaz.

        Bigarrena. Sinestea sorthu zela Birjina Maria seinduiaen ganik, gelditzen zelaik hau Birjina erdi aintzinean, erditzean eta erdi ondoan.

        Hirugarrena. Sinestea errezebitu zitila heriotzea eta pasionea gu bekhatorosen salbatzea atik.

        Laugarrena. Sinestea jautsi zela ifernuietaa eta athaa zitila haen ethortze seinduiaen beira zauden arimak.

        Bosgarrena. Sinestea piztu zela hilen artetik hirugarren egunean.

        Seigarrena. Sinestea igan zela zeruietaa eta daola jarriik Jinko Aita guziz botheretsuiaen eskuineko aldean.

        Zazpigarrena. Sinestea jeen dela bizien eta hilen juiatze'a, onei emaiteko loria, zeen beiratu zituzten haen manamendu seinduiak, eta gaixtoei sekulako pena, zeen etzituzten beiratu.

Giixtino Dotrina

Giixtino dotrinaen deklaazionea
galdeinez eta ihardetsiz

        GALDEITE-DUT: Giixtinoa zaa?

        IHARDESTE-UT: Ba, Jinkoaen graziaz.

        G. Noen ganik izan zinin giixtinoaen izen seindu hoi?

        I. Jesu-Kristo gure Jaunaen ganik.

        G. Zer erra-nahi da giixtinoa?

        I. Kristoen gizona.

        G. Zer aitze-uzu Kristoen gizonaz?

        I. Jesu-Kristoen fedea dina bathaioan errezibituik eta obligatuia dena haen zerbitzu seindura.

        G. Zein da giixtinoaen seinalea?

        I. Guutze seinduia.

        G. Zetako?

        I. Zetako beita Kristo guutzefikatuiaen itxura, zeintan erosi beikintin.

        G. Zenbat gisetaa Giixtinoak eiten du seinale hoi?

        I. Bietaa, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Eta zeinatea.

        G. Zer da ...?

        I. Eskuineko erhi pototsaz hiru guutze eitea, lehenbizikoa kopetan, bigarrena ahoan, hirugarrena bulharretan mintzatzen gaalaik gure Jinko Jaunaekin.

        G. Iakuts nola?

        I. Guutze seinduiaen seinaleaen gatik etsaietaik libra gaitzatzu, gure Jauna eta Jinkoa.

        G. Zetako ... zaa kopetan?

        I. Jinkoak libra gaitzan pentsamendu gaixtoetaik.

        G. Zetako ahoan?

        I. Jinkoak libra gaitzan hitz gaixtoetaik.

        G. Zetako bulharretan?

        I. Jinkoak libra gaitzan obra eta desio gaixtoetaik.

        G. Zer da zeinatzea?

        I. Eskuineko eskuko bi erhiez guutze-at eitea kopetatik bulharretaaino, ezkerreko soinetik eskuinekoraino, mintzatzen gaalaik Trinitate guziz seinduiaekin.

        G. Iakuts nola?

        I. Aitaen eta Semeaen eta Izpiitu Seinduiaen izenean. Halabiz.

        G. Noiz ein behar duzi guutzeaen seinale hoi?

        I. Zerbeit obra on eiten hasten gaenean edo kausitzen gaenean behar, tentamendu edo lanjeretan; partikulazki ohetik jeikitzean, etxetik athaatzean, elizan sartzean, jateakoan, eta lokhartzeakoan.

        G. Zetako hanbertz'aldiz?

        I. Zeen lekhu eta denbora guzietan gure etsaiek atakatzen eta pertsegitzen baikaituzte.

        G. Zer etsai die hoik?

        I. Munduia, debruia eta haragia.

        G. Beez guutzeak berthute badu etsai hoien kontra?

        I. Ba-Jauna.

        G. Nondik du berthute hoi?

        I. Jesu-Kristok bere heriotzeaz guutzean garaitu zitilakotz.

        G. Adoratze-uzunean guutzea, nola erraiten duzu?

        I. Adoraten zituu Kristo eta benedikatzen, zeen zure guutze seinduiaz erosi beituzu munduia.

Giixtino dotrinaen beezkuntza

        Ikusi duu giixtinoa zaela giixtinoaen izen eta seinaleaz, erran dezaazu orai.

        G. Zenbat gauzen jakite'a obliatuia da giixtinoa heltzen delaik adimendutaa?

        I. Lau gauza.

        G. Zein die?

        I. Jakitea zer behar din sinetsi, zer galdein, zer obratu eta zer errezebitu.

        G. Nola jakien du zer behar din sinetsi?

        I. Jakinez kredoa eta fedezko artikuluiak.

        G. Nola jakien du zer behar din galdein?

        I. Jakinez Gure Aita eta Elizaen bertze othoitzak.

        G. Nola jakien du zer behar din obratu?

        I. Jakinez Jinkoaen legeko manamenduiak, Eliza Ama Seinduiaenak eta miserikordiazko obrak.

        G. Nola jakien du zer behar din errezebitu?

        I. Jakinez Elisa ama seinduiaen sakramenduiak.

Dotrinaen lehenbiziko phartea

zeintan iakusten beitie kredoa eta fedezko artikuluiak

        G. Errazu: Nok erran-t-zin kredoa?

        I. Apostoluiek, Jauna.

        G. Zetako?

        I. Gu fede seinduiaz argitzeko.

        G. Eta zuk zetako erraite-uzu?

        I. Giixtinoek duun fede hunen aithorraen eiteko.

        G. Zer da fedea?

        I. Ikusi eztuunaen sinestea.

        G. Ikusi zinin Jesu Kristo sortzen?

        I. E-Jauna.

        G. Ikusi zinin hiltzen edo zeruietaat igaiten?

        I. E-Jauna.

        G. Sineste-uzu?

        I. Ba-Jauna, sineste-ut.

        G. Zetako?

        I. Zeen Jinkoak ezautaazi beitio Eliz'Ama Seinduiai eta hunek hala erakusten guri.

        G. Zer gauza die giixtino bezala dauzkatzunak eta sinesten ditutzunak?

        I. Erromako Eliz'Ama Seinduiak dauzkanak eta sinesten-tinak.

        G. Zer gauza die zuk eta hark dauzkatzinak eta sinesten ditutzinak?

        I. Fedezko artikuluiak printzipalki, kredoan dauden bezala.

        G. Zer gauza die fedezko artikuluiak?

        I. Hek die fedeaen mixterioik printzipalenak.

        G. Zetako die fedezko artikuluiak?

        I. Ezautzeko gure Jinko Jauna eta Jesu-Kristo gure erredemtorea.

        G. Nor da Jinkoa?

        I. Hura da gauzaik etselentena eta miragarriena, erran eta pentsa ez ditakena; Jaun bat guziz ona, botheetsuia, jakintsuna, justuia, gauza guzien hastapena eta akhabantza.

        G. Nor da Trinitate Seinduia?

        I. Hura da Jinko bera, Aita, Semea eta Izpiitu Seinduia, hiru presuna distingatuiak, eta egiazko Jinko at bakharra.

        G. Aita Jinko da?

        I. Ba-Jauna.

        G. Semea Jinko da?

        I. Ba-Jauna.

        G. Izpiitu Seinduia Jinko da?

        I. Ba-Jauna.

        G. Hiru Jinko die?

        I. E-Jauna, Jinko egiazko bakhar bat baizik.

        G. Aita Semea da?

        I. E-Jauna.

        G. Izpiitu Seinduia Aita da, edo Semea?

        I. E-Jauna.

        G. Zetako?

        I. Zeen presuna distingatuiak beitie, nahiz dien Jinko bakhar bat.

        G. Nolaz da Jinkoa guziz botheetsuia?

        I. Zeen bere bothereaekin bakharrik eiten beitu nahi din guzia.

        G. Nolaz da kreatzailea?

        I. Zeen ez deusetaik ein baitzitin gauza guziak.

        G. Nolaz da salbatzailea?

        I. Zeen emaiten beitu grazia eta barkhatzen bekhatuiak.

        G. Nolaz da lorifikatzailea?

        I. Zeen emaiten baitu loria haen grazian irauten dinai.

        G. Jinkoak badu guk bezala gorphutz itxuraik?

        I. Jinko bezala ez, zeen Izpiitu hutsa beita, bainan bai gizon bezala.

        G. Trinitateko hiru presunetaik zein ein-t-zen gizon?

        I. Bigarrena, zeina baita Semea.

        G. Aita eintzen gizon?

        I. E-Jauna.

        G. Izpiitu Seindua ein zen gizon?

        I. E-Jauna.

        G. Zein bada?

        I. Bakharrik Semea, zeina gizon einik deitzen baita Jesu-Kristo.

        G. Beez hau, nor da Jesu-Kristo?

        I. Hau da Jinko biziaen semea guri bizitzen iakustea-atik eta gure erospenaen eiteko, gizon ein-t-zena.

        G. Zer erran-ahi du Jesusek?

        I. Salbatzailea.

        G. Zertaik salbatu gintin?

        I. Gure bekhatutik eta debruiaen esklabotasunetik.

        G. Zer erran-ahi du Kristok?

        I. ... konplitua edo gantzutuia.

        G. Zertaz izan zen bethea?

        I. Izpiitu Seinduiaen dohainez eta graziez.

        G. Jesu-Kristo gure Jauna nola izan-t-zen kontzebituia, eta sorthu zen Ama birjinaen ganik?

        I. Jinkoak obratuz surnatualki eta miakuluzki.

        G. Nola izan-t-zen obra miakuluzko hura?

        I. Izpiitu Seinduiak Ama Birjinaen erraietako odolik garbienetik formatu zin gorphutz bat, ez deusetaik kreatu zin arima-at; arima eta gorphutz hura elkharrekin batuik juntatu zien Trinitateko bigarren presunai eta ordu arteo Jinko beizik etzena gelditu zen Jinko eta gizon einik.

        G. Kristoen Ama bethi bizi izan-t-zen Birjina?

        I. Ba-Jauna, bethi Birjina.

        G. Zetako Kristok hil nahi izan-t-zin guutzean?

        I. Gu bekhatutik eta heriotzetik libratzea-atik.

        G. Zer aitze-uzu Jesu-Kristo hitz hautaz: hil ondoan jautsi zen ifernuiaz?

        I. Eztut aitzen kondenatuiak dauden lekhu hura, beizik ee justuak zauden Linboa, deitzen beita Abrahamen galtzarra.

        G. Nola jautsi zen?

        I. Arima juntatuik Jinkotasunai.

        G. Eta haen gorphutza nola gelditu zen?

        I. Juntatuik Jinkotasun beraekin.

        G. Nola phiztu zen hirugarren egunean?

        I. Haen gorphutza eta arima loriaz betheak juntatzen zielarik elkharrekin, behinee ez hiltzeko.

        G. Nola igan-t-zen zeruietaat?

        I. Bere Berthutez.

        G. Zer erra-nahi du «Han jarriik daola Aita eternalaen eskuineko aldean?».

        I. Jinko bezala aitak bezanbat loria badila eta gizon bezala bertze guziek baino gutiao.

        G. Noiz jeen da bizien eta hilen juiatze'a?

        I. Munduiaen akhabantzan.

        G. Eta orduian behaute hil guziek berriz piztu?

        I. Ba-Jauna, izan zuzten gorphutz eta arima berekin.

        G. Zer sineste-uzu erraite-uzunean «Sineste-ut seinduien kominionean?».

        I. Giixtino fidel guziek bautela pharte bertzeen onthasun ispiitualetan gorphutz baten menbroek bezala gorphutz hura baita Eliza.

        G. Zer da Eliza?

        I. Hura da giixtino guzien junta zeinen buruia baita Erromako Aita Seinduia.

        G. Nor da Aita Seinduia?

        I. Hura da Erromako aphez nausia, lurraen gainean Kristoen bikarioa, zeini guziak baikie obligatuiak obeditze'a.

        G. Kredoaz eta artikuluiez bertzalde sineste-uzu bertze zenbeit gauza?

        I. Ba-Jauna, Ixkiitura seinduian den guzia eta Jinkoak bere Elizai agertu dion guzia.

        G. Zer gauza die hoik?

        I. Hoi ez niri galdein, zeen iñoranta bainaiz. Eliz'Ama Seinduiak baitu dotorrak jakine-utenak ihardesten.

        M. Ongi diozu dotorrei zaiotela eta e-t-zuri kontu emaitea fedezko gauza guziez. Aski da zuetzat fedezko artikuluiez emaitea kredoan dien bezala.

Dotrinaen bigarren phartea

zeintan iakusten baitie zer behar den
galdein eta Eliz'Ama Seinduiaen othoitzak

        Ikusi duu nola dakizun zer behar den sinetsi, hura baita lehenbiziko gauza; goazin bigarrenera, zeina baita jakitea zer behar den galdein.

        G. Errazu: Nok erran-t-zin Gure Aita?

        I. Jesu-Kristok, Jauna.

        G. Zetako?

        I. Guri othoitz eiten iakusteko.

        G. Zer da othoitza?

        I. Hura da Jinkoai bihotza altxatzea eta fogoreak galdeitea.

        G. Gure Aita erraitean noekin mintzo zaa?

        I. Gure Jinko Jaunaekin.

        G. Non da gure Jinko Jauna?

        I. Lekhu guzietan, partikulazki zeruian eta aldareko sakramendu seinduian.

        G. Zein da othoitzetan hobeena?

        I. Gure Aita, Jauna.

        G. Zetako?

        I. Zeen Jesu-Kristok berak erran baitzin bere ahoz, apostoluiek galdeinik.

        G. Zetako gihioo?

        I. Zeen baititu zazpi galde kaitateaen gainean jarriak.

        G. Zein die?

        I. Lehenbizikoa, erail bedi seinduki zure izena.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Jinkoaen izena izan dailala ezautuia eta ohoratuia mundu guzian.

        G. Zein da bigarrena?

        I. Ethor bedi zure erresuma.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Jinkoa erreina dailala hemen lurrean gure arimetan graziaz eta gero eman dezaüla bere loria.

        G. Zein da hirugarrena?

        I. Ein bedi zure borondatea zeruian bezala lurrean ee.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Jinkoaen boondatea ein dezaula lurrean gaudenek zeruian dohatsuiek eiten duten bezala.

        G. Zein da laugarrena?

        I. Iguzu egun gure eguneko ogia.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Eman detzaula Jinkoak gorphutzeko komeni den mantenuia, arimako grazia ispiitualak eta Sakramenduiak.

        G. Zein da bosgarrena?

        I. Barkha ditzautzu gure zorrak guk gure ganat zordun dienei barkhatzen daizte-un bezala.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Jinkoak barkha ditzaula geonen bekhatuiak, hala nola guk barkhatzen baitiozkateu gure gaizki-eilei.

        G. Zein da seigarrena?

        I. Ez gaitzatzul'utz tentamendutan erortzeat.

        G. Zer galdeite-uzu galde hortan?

        I. Jinkoak ez gaitzala utz erortze'a ez etare kosentitze'a, debruiak bekhatuian erorraaztea gatik ekhartzen dauzkun pentsamendu eta tentazione gaixtoetan.

        G. Zein da zazpigarrena?

        I. Baizik libra gaitzatzu gaitzetik.

        G. Zer galdeiteuzu galde hortan?

        I. Jinkoak libra gaitzala arimako eta gorphutzeko lanjer eta gaitz guzietaik.

        G. Zetako erraite-uzu lehenik «Gure Aita zeruietan zaudena?».

        I. Jinkoai bihotzaen altxatzeko eta galdeiteko humilitate eta konfientziaakin.

        G. Zer erra-nahi du «amen» azkenean erraite-uzun hitz hark?

        I. Hala izan dailala.

        G. Zer othoitz eiten diozu printzipalki Ama Birjinari?

        I. Agur Maria eta Salbe.

        G. Nok errantzin Agur Maria?

        I. Aingeru San Grabielek jin zenean Ama Birjinai agur eitera.

        G. Nok erran-t-zin Salbe?

        I. Eliz'Ama seinduiak du errezebituia.

        G. Zetako?

        I. Ama Birjinai fogore galdeiteko.

        G. Agur Maria edo Salbe erraiteuzunean noekin mintzo zae?

        I. Birjina Maria seinduiaakin.

        G. Nor da Birjina Maria seinduia?

        I. Hura da andre at berthutez bethea, Jinkoaen ama dena eta daona zeruian.

        G. Eta aldarean daona nor da?

        I. Hura da zeruian daonaen itxura eta imajina-at.

        G. Zetako dao aldarean?

        I. Hura ikusteaekin orhoit gaiten zeruian daonaz, eta harren itxura eta iduria delakoz, ekhar dezoun agur.

        M. Bada, hau bera ein beha-uzu bertze seinduien imajinei eta erlekiei.

        G. Ein behar duu othoitz aingeruiei eta seinduiei?

        I. Ba-Jauna, gue aartekoei bezala.

        G. Zer gauza die aingeruiak?

        I. Hek die Izpiitu dohatsu batzu, Jinkoaz zeruian gozatzen daudenak.

        G. Zetako Jinkoak kreatu zitin?

        I. Eternitate guzian harren laudatzeko eta benedikatzeko.

        G. Zetako gihioo?

        I. Haen minixtro bezala goorna dezaten Eliza eta gizonak beira.

        G. Beez zuk bauzu aingeru beiralea?

        I. Ba-Jauna, eta bakhotxak badu berea.

        M. Bada, debozione handia izan dezozu eta hari gomenda zaite egun guziez.

Dotrinaen hirugarren phartea

zeintan iakusten baita zer behar den obratu

        Ikusi duu zer beha-uzun sinetsi eta galdein; ikuz dezaun orai zer beha-uzun obratu.

        G. Errazu: Zein da Jinkoen legeko lehenbiziko manamenduia?

        I. Jinko-at adora zazu, halaber maitha osoki.

        G. Nok maithatzen du Jinkoa osoki?

        I. Haen manamenduiak beiratzen ditinak.

        G. Zer da Jinkoaen maithatzea osoki?

        I. Nahiao izaitea gauza guziak galdu ezen Jinkoa ofentsatu.

        G. Zertaa gihioo obliatzen gaitu manamendu hunek?

        I. Haen bakharrik adoratze'a gorphutzeko eta arimako errespetuik handienaz, sinetsiz eta espeantza hartuz haen baithan fede biziaakin.

        G. Nok bekhatu eiten du manamendu hunen kontra?

        I. Sinesten edo adoratzen ditinak idolak edo Jinko faltsuiak.

        G. Nok gihioo?

        I. Supertizione edo sorginkerietan sineste hartzen dinak eta hetaz baliatzen.

        G. Zein da bigarrena?

        I. Juamentuik zuk ez-t-uzu, ez zinik einen banoki.

        G. Nok eiten du juamentu banoki?

        I. Juamentu eiten dinak egiaik, justiziaik eta beharrik gabe.

        G. Eta bekhatu da kreaturen gatik juamentu eitea banoki?

        I. Ba-Jauna, zeen hetan eiten zaion juamentu Kreatzaileari.

        G. Zer erremedio da juamentu banoik ez eiteko?

        I. Kostumatzea erraitera ez, edo bai, Jesu-Kristok iakusten daukun bezala.

        G. Zein da hirugarrena?

        I. Igandeak beira zatzu, Jauna ee zerbitza deboki.

        G. Nok beiratzen-tu igandeak eta bestak?

        I. Meza osoa entzuten dinak eta beharrik gabe lanean hai eztenak.

        G. Zein da laugarrena?

        I. Aita eta Ama ohora zatzu, bizi zaiten luzeki.

        G. Nok ohoratzen-tu aita eta ama?

        I. Obeditzen, launtzen eta errespetatzen ditinak.

        G. Nor bertzeik aitze-uzu ait'amen izenean?

        I. Nausiao dienak adinean, ..., eta gobernuian.

        G. Zein da bosgarrena?

        I. Nihor obraz hilen eztuzu, ez boondatez gaixtoki.

        G. Zer manatzen da manamendu huntan?

        I. Nihoi gaizkiik ez eitea ez hitzez, ez obraz ez etare desirez.

        G. Zein da seigarrena?

        I. Pallardizaik einen eztuzu obraz ez gogoz likhiski.

        G. Zer manatzen da manamendu huntan?

        I. Izan gaitela garbiak eta ... hitzez obraz eta pentsamenduz.

        G. Zein da zazpigarrena?

        I. Bertzeena ebatsiko eztuzu ez atxikiko injustuki.

        G. Zer manatzen da manamendu huntan?

        I. Ez khentzea, ez idukitzea ez etare nahi izaitea bertzeen gauza jabeaan boondateaen kontra.

        G. Zein da zortzigarrena?

        I. Lekhukotasunik eztuzu ez hitz erraen faltsuki.

        G. Zer manatzen da manamendu huntan?

        I. Ez arinki protsimo launaz gaizki juiatzea, ez erraitea, ez etare aitzea haen faltak.

        G. Nok bekhatu eiten du manamendu hunen kontra?

        I. Arrazoinik gabe juiamendu gaixtoak eiten ditinak, fama khentzen, segretuia agertzen eta gezurra erraiten.

        G. Zer debekatzen da bedeatzigarren eta hamargarren manamenduietan?

        I. Haragizko plazer eta bertzeen onthasunen gutizia gaixtoak.

Eliz'ama seinduiaen manamenduiak die bortz

        Lehenbizikoa: Igande eta bestetan meza osoaan entzutea.

        Bigarrena: Urthean behin bedeen koosatzea edo lehenao heriotzeko lanjerik uste badu, edo kominiatu behar badu.

        Hirugarrena: Bazko gaizumetan kominiatzea.

        Laugarrena: Eliz'Ama seinduiak manatzen dinean barur eitea.

        Bosgarrena: Detxumak eta pikainak Jinkoaen Elizai pagatzea.

Manamendu berak Frantziako gisaa

        1. Meza seinduia entzun zazu

        Besta igandetan deboki.

        2. Bekhatuiak koosa zatzu

        Urthean behin osoki.

        3. Gorphutz seinduia errezebi zazu

        Bazkoz bedeen humilki.

        4. Gartha bixiliak barur zatzu

        Gaizuma ee osoki.

        5. Detxumak eta pikainak paga zatzu

        Elizai xuxenki.

        G. Zetako die manamendu hauk?

        I. Jinkoaen legekoen hobeki beiratzeko.

Miserikordiazko obrak hamalau die;
zazpi ispiitualak edo arimai doazkonak, eta
bertze zazpi korpoalak edo gorphutzai doazkonak

        Zazpi ispiitualak edo arimai doazkonak hauk die:

        Lehenbizikoa: Eztakienai iakustea.

        Bigarrena: Behar dinai kontseilu on emaitea.

        Hirugarrena: Gaizki dailanaen korreitzea.

        Laugarrena: Afrontuien barkhatzea.

        Bosgarrena: Triste dienen kontsolatzea.

        Seigarrena: Protsimo launaen faltak eta flakeziak pazientziaekin sofritzea.

        Zazpigarrena: Hilez eta biziez Jinkoai othoitz eitea.

        Zazpi korpoalak edo gorphutzai doazkonak hauk die:

        Lehenbizikoa: Erien bisitatzea.

        Bigarrena: Gose denai jateat emaitea.

        Hirugarrena: Egarri denai edateat emaitea.

        Laugarrena: Esklaboak gibelat erostea.

        Bosgarrena: Biluzien beztitzea.

        Seigarrena: Probe eta pelegrinei ostatu emaitea.

        Zazpigarrena: Hilen ehorztea.

        G. Zetako deitzen die miserikordiazko obrak?

        I. Zeen ezpaitie zor justiziaz.

        G. Noiz obligatuko dute bekhatuiaen azpian?

        I. Gizon jakintsunek behar handia dela juiatze-utenean.

Dotrinaen laugarren phartea

zeintan iakusten baitie
errezebitu behar dien sakramenduiak

        Ikusi duu zer beha-uzun sinetsi, galdein eta obratu; ikus dezaun oai zer beha-uzun errezebitu.

        G. Errazkitzu sakramenduiak.

        I. Eliz'Amaen sakramenduiak die zazpi: lehenbiziko bortzak beharrezkoak die, obraz edo desirez errezebitu dienak, zeinak-abe gizona ezin salba baititake, uzten baitu mexprezioz; bertze biak boondatezkoak die.

        Lehenbizikoa: Bathaioa.

        Bigarrena: Konfoimazionea.

        Hirugarrena: Penitentzia.

        Laugarrena: Kominionea.

        Bosgarrena: Anontzioa.

        Seigarrena: Ordena.

        Zazpigarrena: Ezkontza.

        G. Zer die sakramenduiak?

        I. Hek die seinale ageri batzu Jesukristok ezarriak, hetaz emaiteko guri bere grazia eta berthuteak.

        G. Zer da grazia?

        I. Izaite dibino-at eiten dina gizona Jinkoaen seme eta zeruko premu.

        G. Zer berthute emaiten-tuzte sakramenduiek graziaekin batean?

        I. Printzipalki hiru teologalak eta dibinoak.

        G. Zein die?

        I. Fedea, espeantza eta kaitatea.

        G. Zer da Fedea?

        I. Ikusi eztuunaen sinestea, Jinkoak hala ezautaazi dilakotz.

        G. Nok bekhatu eiten du Fedeaen kontra?

        I. Gure erlixioneko egia guziak sinesten ez ditinak, edo bere faltaz ikhasten ez ditinak.

        G. Zer da espeantza?

        I. Zeruko loriaen espeantza izaitea Jinkoaen graziaen eta gure obra onen medioz.

        G. Nok bekhatu eiten du espeantzaen kontra?

        I. Jinkoaen baithan espeantza galtzen dinak, zeruiaen iraazteat entseiatzen eztenak; eta Jinkoa urrikalmendutsuia delakotz bekhatu eiten dinak.

        G. Zer da kaitatea?

        I. Jinkoaen maithatzea gauza guzien gainetik, eta protsimo launa gure buruiak bezala, heki einez hek guri eitea nahi ginukena.

        G. Zetako da bathaioko sakramenduia?

        I. Bekhatu orixinalaen khentzeko eta bertze edozein bekhatu kausitzen dienen bathaiatzen denaen baithan.

        G. Zer da bekhatu orixinala?

        I. Hura da gure aita Adanen eta ama Ebaen ganik heldu zaikun bekhatu bat.

        G. Nor nahik bathaia dezake behar orduian?

        I. Ba-Jauna.

        G. Zer ein behar du ontsa bathaiatzeko?

        I. Ur natuala ixuri behar du bathaiatuia izan behar denaen buruiaen gaineat, erraiten delaik denbora berean: Nik bathaiatzen zaitut Aitaen, eta Semeaen eta Izpiitu Seinduiaen izenean. Halabiz.

        G. Zetako da konfoimazioneko sakramenduia?

        I. Hura da konfoimatzeko eta borthizteko errezebitu ginin fedean.

        G. Zetako da penitentziako sakramenduia?

        I. Bathaiatuz geoztik ein bekhatuien barkhatzeko.

        G. Zer bekhatu die hoik?

        I. Hoik die mortalak eta benialak.

        G. Zer da bekhatu mortala?

        I. Hura da erraitea, eitea, phentsatzea edo desiratzea Jinkoaen legeaen kontra gauza handian.

        G. Zetako deitze-uzu mortala?

        I. Zeen hiltzen baitu eiten dinaen arima.

        G. Zer pharte ditu Penitentziako sakramenduiak bekhatu mortalaen khentzeko?

        I. Hiru, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Bihotzeko dolorea, ahozko koosioa eta obrazko satifazionea.

        G. Bekhatu mortalean erortzen den aldi guziez koosatu behar othe da berehala bekhatuia barkhatzekotz?

        I. On leiteke, bainan ez da nesesario.

        G. Zer ein behar da beez?

        I. Izan behar da bere bekhatuiaz egiazko urriki-at, hobeki bizitzeko delibeazioneaakin eta koosatzeko Eliz'Ama seinduiak manatzen din denboran.

        G. Zer da bekhatu beniala?

        I. Hura da erraitea, eitea, phentsatzea edo desiratzea Jinkoaen legeaen kontra gauza ttipian.

        G. Zetako deitzen da beniala?

        I. Zeen hartan gizona aise erortzen baita eta aise barkhatzen baitzaio.

        G. Zenbat gauzaz barkhatzen zaio?

        I. Bedeatziz, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Lehenbizikoa: Meza entzuteaz.

        Bigarrena: Kominioneaz.

        Hirugarrena: Ni bekhatoosa erraiteaz.

        Laugarrena: Aphezpikuiaan benedizioneaz.

        Bosgarrena: Ur benedikatuiaz.

        Seigarrena: Ogi benedikatuiaz.

        Zazpigarrena: Gure Aita erraiteaz.

        Zortzigarrena: Prediku aitzeaz.

        Bedeatzigarrena: Bulharrak joz Jeinkoai barkhamendu galdeiteaz.

        G. Zetako da kominioneko sakramenduia?

        I. Errezebitzen delaik dineki, izan dain gure arimen hazgarri, eta emenda dezan grazia.

        G. Zer errezebitze-uzu kominioneko sakramendu seinduian?

        I. Jesu-Kristo, Jinko eta Gizon egiazkoa, aldareko sakramendu seinduian errealki daona.

        G. Zetako da anontzioko sakramenduia?

        I. Hiru gauzetako.

        G. Zein die?

        I. Lehenbizikoa: Bekhatuiaen tatxa eta khutsuien khentzeko.

        Bigarrena: Arimai indar emaiteko etsaiaen tentazionen kontra.

        Hirugarrena: Gorphutzai osasunaen emaiteko komeni bazaio.

        G. Zetako da ordenako sakramenduia?

        I. Ordenatzeko eta kontsekratzeko Elizako ministroak hala-nola baitie aphezak, diakreak eta sudiakreak.

        G. Zetako da ezkontzako sakramenduia?

        I. Ezkontzeko eta ezkonduei graziaen emaiteko bizi daiten elkharrekin bakean eta umeak haz detzaten zerukotzat.

Bekhatu kapitalak zazpi die

        Lehenbizikoa: Urguluia.

        Bigarrena: Abarizioa.

        Hirugarrena: Lohikeria.

        Laugarrena: Kolera.

        Bosgarrena: Gormandiza.

        Seigarrena: Inbidia.

        Zazpigarrena: Alferkeria.

        G. Zetako deitzen-tuzu kapitalak gihienetan mortalak deitzen dien zazpiak?

        I. Deitzen die kapitalak, dielakotz hautik sortzen dien bizioen buruiak, ithurriak eta erroak bezala; ez-tohakote ongi mortalak deitzea, zeen hainitz aldiz ezpaitie benialak baizik.

        G. Noiz die mortalak?

        I. Dienean Jinkoaen eta protsimo launaen kaitateaen kontra.

        G. Noiz die kaitateaen kontra?

        I. Hoitaz hausten denean Jinkoaen eta Elizaen manamendu bat gauza handian.

        G. Zer da urguluia?

        I. Bertzeak baino gihioo izaiteko amodio desordenatu bat.

        G. Zer da abarizioa?

        I. Ontasunetako amodio desordenatu bat.

        G. Zer da lohikeria?

        I. Desoneskerietako plazer zikhinen amodio desordenatu bat.

        G. Zer da kolera?

        I. Mendekatzeko amodio desordenatu bat.

        G. Zer da gormandiza?

        I. Jateko eta edateko amodio desordenatu bat.

        G. Zer da inbidia?

        I. Bertzeen onaen damuia.

        G. Zer da alferkeria?

        I. Obra on eiteko gutizia eskasa.

Zazpi bizio hoien kontra badie zazpi berthute

        Urguluiaen kontra, humiltasuna.

        Abarizioaen kontra, jeneostasuna.

        Lohikeriaen kontra, garbitasuna.

        Koleraen kontra, pazientzia.

        Gormandizaen kontra, jan xuhurra.

        Inbidiaen kontra, kaitatea.

        Alferkeriaen kontra, lanaen amodioa.

Arimaen etsaiak, zeinetaik ihes ein behar baituu hiru die

        Lehenbizikoa, Munduia.

        Bigarrena, Debruia.

        Hirugarrena, Haragia.

        G. Nola ihes eiten da munduiaen ganik?

        I. Mespexatuz harren handitasun eta banitateak.

        G. Nola ihes eiten da debruiaen ganik?

        I. Othoitzaz eta humiltasunaz.

        G. Nola ihes eiten da haragiaen ganik?

        I. Barur einez eta gorphutza mortifikatuz. Hau da Etsaiik handiena, zeen haragia ezpaitezakeu aparta geonen ganik, bainan bai debruia eta Munduia.

Berthute teologalak hiru die

        Lehenbizikoa, Fedea.

        Bigarrena, Espeantza.

        Hirugarrena, Kaitatea.

Berthute kardinalak edo moralak hauk die

        Lehenbizikoa, Prudentzia.

        Bigarrena, Justizia.

        Hirugarrena, Hazkartasuna.

        Laugarrena, Modeazionea.

Gorphutzeko sentsuiak bortz die

        Lehenbizikoa, begiez ikustea.

        Bigarrena, beharriez aitzea.

        Hirugarrena, ahoz jastatzea.

        Laugarrena, sudurrez usaindatzea.

        Bosgarrena, eskuz hunkitzea.

        G. Zetako Jinkoak eman dazkiu sentsuiak eta bertze gaineako menbroak?

        I. Orotaz zerbitza dezaun gauza guzietan.

Arimako ahalak hiru die

        Lehenbizikoa, memorioa.

        Bigarrena, Adimenduia.

        Hirugarrena, boondatea.

        G. Zetako Jinkoak eman zaukun Memorioa?

        I. Orhoitzeko hartaz eta haen fagorez.

        G. Zetako adimenduia?

        I. Ezautzeko Jinkoa eta hartaz pentsatzeko.

        G. Zetako boondatea?

        I. Maitatzeko Jinkoa gauza guzien gainetik, eta protsimo launa haen amoreakatik.

Izpiitu Seinduiaen Dohainak zazpi die

        Lehenbizikoa, jakintasunaen Dohaina.

        Bigarrena, adimenduiaen Dohaina.

        Hirugarrena, kontseiluiaen Dohaina.

        Laugarrena, ezautzaen Dohaina.

        Bosgarrena, indarraen Dohaina.

        Seigarrena, pietateaen Dohaina.

        Zazpigarrena, Jinkoaen beldurtasunaen Dohaina.

Izpiitu Seinduiaen fruituak hamabi die

        Lehenbizikoa, Kaitatea.

        Bigarrena, Bakea.

        Hirugarrena, bihotzeko handitasuna.

        Laugarrena, urrikalmendutsutasuna.

        Bosgarrena, Fedea.

        Seigarrena, sentsuien beirapena.

        Zazpigarrena, gozo ispiituala.

        Zortzigarrena, Pazientzia.

        Bedeatzigarrena, Ontasuna.

        Hamargarrena, bihoz beraztasuna.

        Hamekagarrena, Modestia.

        Hamabigarrena, Garbitasuna.

Dohatsutasunak zortzi die

        1. Dohatsu die izpiituz probe dienak,

        zeen hekintzat baita zeruietako erresuma.

        2. Dohatsu die eztiak,

        zeen hek izanen baitie lurreko premu.

        3. Dohatsu die nigar eite-utenak,

        zeen hek kontsolatuiak izaen baitie.

        4. Dohatsu die justiziaz gose eta egarri dienak,

        zeen hek aseko baitie.

        5. Dohatsu die urrikalmendutsuiak,

        zeen miserikordia eina izaen baitzaiote.

        6. Dohatsu die bihotzez garbi dienak,

        zeen hek Jinkoa ikhusiko baitute.

        7. Dohatsu die bakea ekhartze-utenak,

        zeen hek Jinkoaen haur deithuiak izaen baitie.

        8. Dohatsu die justiziaen gatik pertsekutatuiak dienak,

        zeen hekintzat izaen baita zeruietako erresuma.

        G. Zer erran dituu orai?

        I. Zortzi dohatsutasunak edo zoriontasunak.

        G. Zer gauza die hoik?

        I. Izpiitu seinduiaen dohain eta berthuteen obraik hobeenak.

        G. Nor die izpiituz probe dienak?

        I. Ohoreik eta abeastasunik nahi eztutenak, ttipiak izanikan ee.

        G. Nor die eztiak?

        I. Hasarrekor eztienak eta hasarredurak kasik higitzen eztitinak.

        G. Nola die lurraen jabe?

        I. Beren buruien jabe dielakotz.

        G. Nor die nigar eite-utenak?

        I. Beren gostuei ukho eite-utenak, ttipiak izanikan ere.

        G. Nor die justiziaz gose eta egarri dienak?

        I. Obligazionez duten guzia arthaekin eite-utenak.

        G. Nor die urrikalmendutsuiak?

        I. Pietatez betheak dienak arrotzekin ee.

        G. Nor die bihotzez garbi dienak?

        I. Beren pasionetan osoki mortifikatzen dienak.

        G. Nor die bakea ekhartzeutenak?

        I. Beren eta bertzen artean bakea ezartzeutenak.

        G. Nor die justiziaen gatik pertsekutatuiak dienak?

        I. Gauza onetan goortzen dienak, nahiz izanik ee pertsekutatuak.

        G. Zertako deitzen die Dohatsutasunak edo zoriontasunak?

        I. Zeen hoitan baitao bizitze huntako urustasuna eta bertzeko espeantza.

Gizonaen lau azken finak

        G. Zein die gizonaen lau azken finak?

        I. Heriotzea, juiamenduia, paraisuia eta ifernuia.

        G. Zer da heriotzea?

        I. Arima gorphutzetik athaatzea.

        G. Zer da juiamenduia?

        I. Juiamenduia da Jinkoaen aintzinean agertzea ein den ongiaen sariaen edo gaizkiaen gaztiguien errezeitzeko.

        G. Noat joaan da arima juiatuia izan ondoan?

        I. Joaan da bethikotz paraisurat edo ifernurat, edo denbora batentzat purgatorioetaat, gero paraisuian sartzeko.

        G. Eta gorphutza zer einen da?

        I. Gorphutza geldituko da lurrean munduiaen akhabantzaaino, beinen orduian juntatuko da lehenauko arima beraakin hunen zorthe berain izaiteko.

        G. Zer da paraisuia?

        I. Paraisuia da aingeruien eta Jinkoaen grazian hil dien gizonentzat beezi dohatsutasuneko lekhu bat.

        G. Zer da ifernuia?

        I. Ifernuia da debruien eta bekhatu mortaleko estatuian hil dien gizonentzat beezi dohakabetasuneko lekhu bat.

        G. Zer da purgatorioa?

        I. Purgatorioa da graziazko estatuian hil dien arimak dohazin lekhu bat, non mundu huntako phartez emaen baitute satifazione osoa.

        G. Satifazioneik eman dezakeu guk purgatorioetan dauden arimen penen laburtzeko?

        I. Ba-Jauna: arima justu hekin penak labur detzakeu, bai eta ere akhaba gure othoitzez, barurez, amoinez, indulijentziez eta partikulazki mezako sakrifizio seinduiaz.

Indulijentziez

        G. Zer da indulijentzia?

        I. Mundu huntan edo purgatorioetan penitentziez Jinkoai bekhatuien gatik eman behar zaion satifazioneaan barkhamenduia.

        G. Nola iraazten da indulijentzia?

        I. Hunen iraasteko manatzen dien gauzak einez graziazko estatuian.

        G. Nola barkhatzen ditu Elizak bekhatuiai zor zaizkon pena denborakoak?

        I. Iatxikiz Elizaen izenean Jesu Kristoen pasionea eta seinduien meezimendu sobratuiak.

Inkarnazioneko mixterioaz

        G. Zer da inkarnazioneko mixterioa?

        I. Trinitate seinduko bigarren presuna, zeina beita Jinkoaan semea, gizon eitea Maria Birjinaen sabelean Izpiitu Seinduiaen obraz eta berthutez, Andre hau gelditzen zelaik Birjina erdi aintzinean, erditzean eta erdi ondoan.

        G. Zenbat natualeza-itu Jesu-Kristok?

        I. Baitu bi natualeza Jinkoaana eta gizonaana; baitu bi adimendu ee eta bi boondate; Presuna-at Jinko bezala, eta memorio-at gizon bezala. Gizon bezala, zeen ez beita kausitzen Kristoen baithan presuna humanoik, eta Jinko bezala gauza guziak dauzkalakoz gogoan; Aita at Jinko bezala, zeina beita Aita eternala, eta Ama at gizon bezala, hura baita Andre dena Maria, ez dilakotz aitaik gizon bezala, eta amaik Jinko bezala.

        G. Non da Kristo?

        I. Jinko bezala lekhu eta gauza guzietan, eta Gizon bezala bakharrik zeruian eta Aldareko Sakramendu Seinduian.

        G. Zein egunez kontzebituia izan da Jesu-Kristo Ama Birjinaen sabelean?

        I. Martxoaen hoi-ta-bortzean; hil-t-zen Ortziale seinduz; piztu zen Bazko egunean eta igorri zin Izpiitu Seinduia Apostoluiei Mendekoste egunean.

Koosioaz

        G. Zenbat gauza behar die koosio on baten eiteko?

        I. Bortz, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Lehenbizikoa: Kontzientziain etsaminatzea.

        Bigarrena: Bekhatuiez damu eta urriki surnatual bat hartzea.

        Hirugarrena: Gihioo bekhatuik ez eiteko delibeazione fermu-at hartzea.

        Laugarrena: Bekhatuiak dien bezala koosatzea.

        Bosgarrena: Penitentziaen konplitzea.

        G. Zer da kontzientziaen etsaminatzea?

        I. Azken koosio onaz geoztik ein bekhatuiez orroitzea.

        G. Nondik etsaminatzen da kontzientzia?

        I. Jinkoaan legeko hamar manamenduietaik, Eliz'Ama seinduiaen bortzetaik, miserikordiazko obretaik, bekhatu kapitaletaik, eta bakhotxak bee estatuko obliazionetaik.

        G. Nola behar da etsaminatu kontzientzia?

        I. Jinkoai graziak galdein ondoan, orroitu behar da non eta noekin ibili den, eta zer okasionetan kausitu den, zer bekhatu in din manamendu bakhotxaen kontra eta bee estatuko obliazionetan.

        G. Zenbat denbora behar da kontzientziaan etsaminatzeko?

        I. Ez da denbora zeinalatuik; bakhotxak hartu behar du kausitzen den sirkonstantzien arabera, hau delakotz eitekoik inportantena.

        G. Zer da Dolorea?

        I. Hura da damu eta urriki surnatual bat Jinkoa ofentsatuik.

        G. Zenbat gisetaa da dolorea?

        I. Bietaa, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Kontrizionea et atrizionea.

        G. Zer da kontrizionea?

        I. Hura da damu eta urriki surnatual bat Jinkoa ofentsatuik, zeen den guziz ona eta maithagarria, koosatzeko eta gihioo bekhatuik ez eiteko delibeazione fermu-atekin.

        G. Zer da atrizionea?

        I. Hura da damu eta urriki surnatual bat Jinkoa ofentsatuik, bekhatuiaen itsusitasunaz, zeruiaen galtzeaz, edo ifernuiaen meezitzeaz koosatzeko eta gihioo bekhatuik ez eiteko delibeazione fermu-atekin.

        G. Zein da bi dolore hautaik hobeena?

        I. Kontrizionea, Jauna.

        G. Zetako?

        I. Zeen kontrizioneak berak koosatu baino lehen barkhatzen baititu bekhatuiak, bainan atrizioneak ez koosatu ondoaino.

        G. Zer da delibeazionea?

        I. Gihioo bekhatuik ez eiteko delibeazione fermu-aten hartzea.

        G. Zer da koosioa?

        I. Koosioa da apez koosorai erraitea bekhatu mortal guziak kontzientzian kausitzen dien bezala batee utzi gabe.

        G. Nola behar die koosatu bekhatuiak?

        I. Behar die garbiki deklaatu pentsamenduz, hitzez eta obraz manamendu bakhotxaen kontra ein bekhatu mortal guziak, bai-eta-ee sirkonstantzia bekhatuia handiao eiten edo xanjatzen duten guziak.

        G. Kontzientzia etsaminatu faltaz behar bezala, ahalkez, beldurrez edo maleziaz uzten bada bekhatu mortal bat koosatzeko, koosioa on izaen da?

        I. E-Jauna, leheneko bekhatuien gaine'at einen du sakrilio-at, eta gelditzen da obliatuia koosio beraen erreberritze'a.

        G. Koosio ona izaen da, bere nahiik gabe ahanzten bazaio deklaatzeko bekhatu mortal bat?

        I. Ba-Jauna, bainan orroitzen delaik, lehenbiziko koosioan deklaatu behar du nola aintzinean ahantziik utzi zin bekhatu hura.

        G. Baldin bekhatu mortal bat koosatzen badu dudazko gisaa eta gero orroitzen bada seurki ein zila, behar du berriz koosatu bekhatu bera seur gisaa?

        I. Ba-Jauna, zeen bekhatuiak, orroitzen denaz geoztik, barkhatuiak izaiteko koosatu behar die seur gisaa.

        G. Bekhatu benialak koosatu behar die?

        I. On leitake, bainan ezta nesesario.

        G. Zer da satifazionea?

        I. Apez koosorak emaiten din penitentziaen konplitzea.

        G. Noiz behar da konplitu penitentzia?

        I. Seinalatzen bada denbora, denbora hartan berean, seinalatzen ezpada ahal bezen laster.

        G. Zer bekhatu izaen da penitentziaen ez konplitzea?

        I. Penitentzia handia balinbada, eta uzten parte handi bat, izaen da bekhatu mortala; penitentzia ttipia bada, edo penitentzia handitik uzten parte ttipi bat, izaen da bekhatu beniala.

        G. Noiz izaen da penitentzia handia?

        I. Emaiten denean bekhatu mortalen gatik, edo bekhatu mortaleko bidetik urruntzea-atik.

        M. Koosio onaen eiteko behar dien borz gauzetaik bat bakharra falta balinbada maleziaz, koosio gaixtoa izaen da; eta salbatzekotz, obliatuia da koosio gaixto guzien erreberritze'a koosio jeneal batez.

Koosatzeko moldeaz

        G. Nola behar da koosatu?

        I. Koosoraen oinetaa baino lehen belhaunikatuik einen da guutzeaen seinalea, eta ahuspez jarriik erraen «Ni bekhatoosa», hau finitu ondoan, jaiki eta heltzen delaik koosoraen oinetaa, erraiten da: Laudatuia eta benedikatuia izan bedi aldareko sakramendu seinduia, edo, Aita, benedika nezazu, zeen ein baitut bekhatu.

        G. Zer ein behar da gero?

        I. Erran ondoan berak zenbat denbora din azken aldian koosatuik eta atsoluzionea izanik deklaatuko ditu bee bekhatu guziak humiltasun handienaakin.

        G. Zer erran behar da bekhatuiak deklaatu ondoan?

        I. Bekhatuiak xanjazka deklaatu ondoan, erraen da: «Gisa berean akusatzen naiz oai eta bethi Jinkoai ein bekhatu guziez eta galdeiten diot barkhamenduia, eta zuri, ene aita ispiituala, penitentzia eta atsoluzionea baldin komeni bazaut».

        G. Baldin penitentak ezpadu bekhatu mortalik akusatzeko, zer ein behar du?

        I. Lehenao ein bekhatu mortal koosatuietaik bat akusatuko du, eta ezpadu, gutienik eiten den bekhatu benial bat.

        G. Zer ein behar da gero?

        I. Humiltasun eta errespetuekin entzun ondoan koosoraen abisak eta errezeitu penitentzia, erraiten da ahuspekatuik (sic), bulharrak joz, kontrizionezko ata.

        G. Zer ein behar da koosatu ondoan?

        I. Maiz ibili gogoan koosoraen erranak, gihioo bekhatuik ez eiteko delibeazionea berritu, penitentziak hitzeman bezala konplitu eta Jinkoai eskerrak bihurtu.

Kominioneaz

        G. Zer da ostian?

        I. Apezak kontsekrazioneko hitzak erran arteo ogia, Jauna; apezak kontsekrazioneko hitzak erran ondoan Jesu-Kristoen gorphutz preziatuia hain egiazki eta erreialki nola baitao zeruian.

        G. Zer da kalitzan?

        I. Apezak kontsekratzioneko hitzak erran arteo arnoa ur-t-xortaatekin; Apezak kontsekrazioneko hitzak erran ondoan, Jesu-Kristoen odol preziatuia hain egiazki eta erreialki nola baita zeruian.

        G. Ostia kontsekratuian othe dao Jesu-Kristoen gorphutza bezala odola ee, eta kalitza kontsekratuian odola bezala gorphutza ee?

        I. Ba-Jauna, batean eta bertzean kausitzen die gorphutza, odola, arima, Jinkotasuna eta hiru presuna dibinoak, halako maneran non guziak baitie ostian eta guziak kalitzan.

        G. Ogitik eta arnotik ezta deus gelditzen kontsekrazioneaen ondoan?

        I. Ez, ezta gelditzen ogiaen eta arnoaen itxurak eta manerak baizik, zeinak baitie moldea, kolorea, usaina eta gustuia.

        G. Apezak ogi eta arno kontsekratuien moldeak partitzen ditilaik, hausten da Jesu-Kristoen gorphutza edo odola?

        I. Ez, Jesu-Kristo kausitzen da den guzia beexi den parte bakotxean; eta hala ostia parte-at baizik errezeitzen eztinak, errezeitzen du Jesu-Kristo guzia nola eiten baitu ostia osoa izaiten dinak.

Kominiatzeko disposizionez

        G. Zenbat gauza behar die kominione on baten eiteko?

        I. Hiru, Jauna.

        G. Zein die?

        I. Lehenbizikoa, jakitea zer behar den errezeitu.

        Bigarrena, barur natualean joaitea.

        Hirugarrena, Graziazko estatuian eitea.

        G. Zer errezeitzen du kominiatzen dinak?

        I. Jesu-Kristo gue Jauna, Jinko eta gizon egiazkoa, zeruian eta aldareko Sakramendu senduian daona.

        G. Zer aitze uzu barur natualean eiteaz?

        I. Izan behar da gauherdiz geroz jan eta edan gabea, non eztin kominiatu behar eri bezala.

        G. Zer aitze uzu graziazko estatuian eiteaz?

        I. Ez da izan behar bekhatu mortaleko estatuian, eta hortakotz, kontzientzia ongi etsaminatu ondoan, estatu triste huntan kausitzen badu bee buruia, garbitu behar du koosio on batez.

        G. Bekhatu mortaleko estatuian kominiatzen dutenek errezeitzeute Jesu-Kristo?

        I. Ba-Jauna, bainan beren buruien kondenazioneko, zeen eiten baitute sakriliozko bekhatu izigarri bat.

        G. Nola hurbildu behar da kominiatze'a?

        I. Onheski beztituia, humilitate, errespetu eta egiazko debozione-atekin.

Kominioneko mementoaz

        G. Zer erran behar da apezak ostia seinduia hartzen dinean?

        I. Jauna, ni es naiz dine zue errezeitzeko, bainan errazu xoilki hiz bat, eta ene arima izaen da sendatuia eta salbatuia.

        G. Zenbat aldiz erran behar da?

        I. Hiruetan, Jauna.

        G. Eta gero zer erraiten da?

        I. «Jauna, zure esku dibinoetan gomendatze-ut ene arima»        .

        G. Nola egon behar da kominiatzeko mementoan?

        I. Belhaunikatuik eta begiak aphalduiak, bainan itzuliak ostia seinduiaen ganat, eta mihia azpiko ezpeinaen gaineat erdi athaatuia.

        G. Zer ein behar da ostia seinduia errezeitu ondoan?

        I. Apezak eskuia gibelatu dinean, ahoa hetsi behar da eta ostia seinduia iretsi hezatu denean.

Koosatzeko eta kominiatzeko othoitzak

Koosio aintzineko othoitza

        Jesu-Kristo, ene Jauna, ene salbamenduiaen espeantza bakharra, othoizten zaitut zure pasioneaen eta heriotzeain gatik eman detzaatzun kontrizionea eta dolamenak ene bekhatuiez nigar eitea. Munduiaen Salbatzailea beha zozu bekhatoos miseable huni, zue Ama Seinduiaen eta bertze Seindu guzien meezimenduien gatik igor dezaazun, Jauna, zue argia, iakuts detzaan ene falta guziak eta laun nezan zue zerbitzu saindura heltzen. Damu-ut, Jauna, zu ofentsatuik, zeen zaen guziz ona eta osoki maithagarria; damu-ut hoin disposizione guti izanez ene falten koosatzeko; damu-ut ene bizi pasatuian egin bekhatuiez eta damu-ut ez damu gihioo ez izanez. Hitzemaiten dautzut, Jauna, osoki zuegana bihurtzea, eta ihes itea bekhatuko okasione guzietaik. Bada holetan othoizten zaitut eman dezaazun grazia koosio huntaik aintzinat, bizi nain zue boondate seinduiaekin, ez einez, ez erranez, ez eta pentsatuz zue loriako eta ene zorioneko denik baizik. Halabiz.

Koosio ondoko othoitza

        Jauna, zue Ama Seinduiaen eta bertze seindu guzien meezimenduien gatik izan dakizun agreable ene koosio hau, eta huts in tuan gauza guziak barkha dietzaala zue pietateak eta haen arabera urrikal zaite ene idukitzeko atsolituia eta borthizteko ene xede onen atxikitzeko, bizi eta erreinatzen zaena Aitaikin eta Izpiitu Seinduakin batean. Halabiz.

Kominioneko aintzineko othoitza

        Oi Aita guziz botheetsuia, ene Jinko eta Kreatzaile seinduia, errespetu ta humiltasun handienekin hurbiltzen naiz Aldare seindu hortaat, nahiz indine kausitzen naizen, zue maiestate adoragarriaan errezeitzeko. Ene bihotzeko hoztasuna da, Jaun soberanoa, indine iten nauena behar den amodioaakin zue ganat hurbiltzeko, bainen zue hitz eztiak die konfientziaakin hurbilaazten nautenak Aingeruien janhari seindu hortan partalier izaite'a. Zue boondatea denaz geoztik, Jesus eztia, desiatzeut zure gorphutz dibinoaen errezeitzea, Birjina zure Ama Seinduiak eta zeruko Seinduiek errezeitu zintuzten fede bizi, izpiitu garbi eta khartsu berekin. Halabiz.

Kominione ondoko othoitza

        Eskerrak dauzkitzut, ene Salbatzaile maitea, zuk niri eman grazia guziez, eta beeziki zeen nahi izan duzun zue egoitza in ene baithan kominione seindu huntaz. Emaiten natzautzu naizen guzia zu niri osoki eman zaen bezala. Othoizten zaitut, Jesus ona, kominione seindu hau izan dain enetzat bekhatuien barkhamenduia fedeain defentsa, ene bizio guzien heriotzea, amodio desordenatuien desterruia, eta berthute guzien hazgarria; izan bedi ene izpiituaen sosegu, etsai guzien azote eta bakharrik zurekilako unionea, ene egiazko Jauna eta Jinkoa. Halabiz.

Othoitzak

Jan aintzineko othoitza

        Aitain eta Semeain eta Izpiitu Seinduiaen izenean. Halabiz.

        Gue Jauna eta Jinkoa zue baithan duu gue espeantza, eta jateko behar dena zuk emaite-uzu; zuk eskuia zabaldu eta guziak beneizionez bethetzen gaitutzu. Gure Aita. Agur Maria.

        Dohain guzien emaile zaen Jauna zure eskutik hartu eta jan behar duun guzia benedika zazu, Jesu Kristo zue semeain amoreakatik. Aitak eta Semeak eta Izpiitu Seinduiak benedika gaitzatela eta gero Loriako mahainera bethiko ereman gaitzatela. Halabiz.

Jan ondoko othoitza

        Aitain eta Semeain eta Izpiitu Seinduiaen izenean. Halabiz.

        Eskerrak bihurtzen dauzkitzuu, Jinko guziz botheetsuia, oai eta bethi zue ong'in guziez, zeina bizi baitzae eta erreinatzen mendetako mendetan. Gure Aita. Agur Maria.

        Gue ongile guziak, Jauna, zue beneizioneaz paga zatzu, zue izen seinduiain gatik; eta arima fidel guziak zerura zure laudatzeat ereman zatzu, eta oai hemen bilduik gaen guziak zeruko lorian kausiaaz gaitzatzu. Halabiz.

Orenek emaitean

        Laudatuia eta benedikatuia izan bedi Andre Dena Maria haragi bizitan Zaragozaat ethorri zen orena. Agur Maria.

Anjeluseko ezkila joitean

        Jaunaen aingeruiak berri on bat eman dio Mariai eta hunek kontzebitu du Izpiitu Seinduiaen ganik. Agur Maria.

        Huna Jaunaen neskatoa, ein dakiala zue hitzaen arabera. Agur Maria.

        Eta Berboak hartu du haragizko gorphutz bat eta egon izan da gue artean. Agur Maria.

Othoitza

        Iguzu othoi, Jauna, gue arimetaat zure grazia, aingeruiak guri berri onak ekharri eta Kristo zue semeaen gizon eitea ezautu duun hauk haren pasioneaen eta guutzeain gatik, bethiko loriaat eremanak izan gaitezin. Halabiz.

Fedezko ata

        Ene Jinkoa, sineste-ut zaela Aita, Semea eta Izpiitu Seinduia, Jinko bakharra eta hiru presunetan distingatuiak. Sineste-ut Trinitateko bigarren presuna ein zela gizon Izpiitu Seinduiaen berthutez; sorthu zela Maria Birjinaen ganik, eta hil zela guutze batean gue salbatzea-atik; igan zela zeruietaat eta azken egunean jeen dela bizien eta hilen juiatze'a, emaiteko justuei bethiko loria eta gaixtoei sekulako ifernuia. Sineste-ut aldareko sakramendu seinduian daola Jesu-Kristoen gorphutz preziatuia, hain erreialki nola baitao zeruian. Gisa berean sinesten-ut zuk Eliz'Ama seinduiai erran eta agertu diozkatzun Sakramendu, artikulu eta egia sinesgarri guziak eta sineste huntan bizi eta hil na-hut.

Espeantzazko ata

        Oi ene Jinkoa! Zure seme Jesusen meezimenduiak eta heriotzea aarteko ditualaik eta haen graziaikin batean in-ahal guziak iten ditualaik, espeantza ut zue miseikordian izaen duala ene bekhatuien barkhamenduia zeruko loria eta haat heltzeko grazia guziak.

Amodiozko ata

        Ene Jinkoa, maite zaitut ene bihoz guziaz eta gauza guzien gainetik, zaelakoz guziz ona eta osoki maithagarria. Halaber maite ut ene protsimo launa, ene buruia bezala zure amoreakatik. Damu-ut eta dolu zu ofentsatuik; barkhatzen diotet ene etsai guziei zure gatik eta zue izenean.

Ofreimenduzko ata

        Ene Jinkoa, eskerrak bihurtzen dauzkitzut zure esku dibinoetaik izan tudan graziez eta dohainez, eta beeziki zeen utzi nauzun heltzera egun seindu huntaat, zeintan zure loriaen ohoretan ofreitzen baitauzkitzut ene pentsamendu, hitz eta obra guziak, nahigabe, onthasun eta bizia Jesu Kristoen meezimendu eta odol preziatuiaekin; eta hitzemaiten dautzut fermuki gihioo ez ofentsatzea zure graziaikin batean. Emazkiatzu beez, Jauna, zue launtzak hola goorna nain Jesu-Kristoen, bere Ama seinduiaen eta zeruko bertze seindu guzien meezimenduien gatik.