DOTRINA — 1

Doktrinaren textoa

AITA GUREA

        Aita gurea zeruetan zaudena, santifika bedi zure izena, etorri bedi zure erreinua, kunpli bedi zure borondatea zeruan bekala lurrean ere. Eman dezaguzu gure egunoroko ogia egun eta beti, barkadazkiguzu guri geuren zorrak, ala nola guk barkatzen baitiogute gu zorgaituzteneri; eta ez gaitzazula utzi tentazioan erortzera, baizik libra gaitzazu gaitzetik. Amen.

ABE MARIA

        Jangoikoak salba zaizala Maria grazias betea, Jauna da zureki, bedeikatua zara emaste guzien artean ta bedeikatua da zure sabeleko fruitua Jesus.

        Santa Maria Jangoikoaren Ama, zuk otoitz egizu gu bekatariengatik orai ta gure eriotzeko orduan. Amen.

SALBEA

        Jangoikoak salba zaizala erregina, miserikordiaren Ama, bizitza, dulzetasuna ta gure esperanza; Jangoikoak salba zaizala. Zure gana deies gaude Ebaren hume desterratuok. Zure gana suspiratzen dugu aies eta negarres, negarresko balle gontan. Ea bada, gure Abogada, itzulizkizu gure gana zeure begi miserikordiasko goiek, eta desterru gonen ondorean erakutsaguzu Jesus zure sabeleko fruitu bedeikatua. O klementisima! O piadosa! O dulze beti Birjina Maria! Zuk otoitz egizu guregatik, Jangoikoaren Ama sanda, izan gaitzen digno erdexteko Jesu Kristoren promesak. Amen.

KREDO

        Nik sinestatzen dut Jangoiko Aita guzis poderoso zeruaren ta lurraren kriazalearen baitan eta Jesu Kristo arren Seme bakar gure Jaunabaitan, zein konzebitu baize Ama Birjinaren entraña sanduetan; Espiritu Sanduaren obras ta birtutes jaio zela Birjina Mariaganik; pasatu zuela pasio doloresko Ponzio Pilato juezaren manuaren azpian; gurutzifikatu zutela, il zela, ortzi zutela; jautsi zela linboetara, an zeuden arima sandaen atratzera; andik il ta irugarren egunean berriro biztu zela ilen ertetik bere birtute proprios; igan zela zeruetara ta an dagola jarririk Aita eternoaren eskuieko aldean, nondik etorriko baita azken juizioko egunean ilen eta bizien juzgatzera. Alaber, sinestatzen dut Espiritu Santi Jaunabaitan, Eliza Ama sanda katolikoa, sanduen komunioa, bekatuen barkazioa, aragiaren erresurrekzioa, bizitza sekulakoa. Amen.

ARTIKULO FEDESKOAK DIRE AMALAUR:

        Lenbiziko zazpiak Jangoikoaren dibinidadeari dagozkionak dire ebek:

        Lenbizikoa, sinestatzea dela Jangoiko bat bakarra guzis poderosoa.

        Bigarrena, sinestatzea dela Aita.

        Irugarrena, sinestatzea dela Semea.

        Laurgarrena, sinestatzea dela Espiritu Santi Jauna.

        Borzgarrena, sinestatzea dela Kriazalea.

        Seigarrena, sinestatzea dela Salbazalea.

        Zazpigarrena, sinestatzea dela Glorifikazalea.

        Berze zazpiak Jesu Kristoren humanidade sanduari dagozkionak dire ebek:

        Lenbizikoa, sinestatzea Jesu Kristo gure Jauna gizon den bezan bates izan zela konzebitua Espiritu Santi Jaunaren obras ta birtutes.

        Bigarrena, sinestatzea jaio zela Maria Birjinaganik, gelditurik Ama Birjin, erdi baño len, erditzean ta erdias-geros beti birjinik.

        Irugarrena, sinestatzea pasatu zuela pasio ta eriotze gu bekatariok salbatzeagatik.

        Laurgarrena, sinestatzea jautsi zela linboetara, an zeuden arima sanden atratzera.

        Borzgarrena, sinestatzea erresuzitatu edo berriro biztu zela il ta irugarren egunean ilen ertetik bere birtute proprios.

        Seigarrena, sinestatzea igan zela zeruetara ta an dagola jarririk Aita eternoaren eskuieko aldean.

        Zazpigarrena, sinestatzea etorriko dela azken juizioko egunean ilen ta bizien juzgatzera; onei emanen diotela betiko gloria, zeren guardatu zuzten beraren mandamentuak eta gaixtoei sekulako pena, zeren etzituzten guardatu. Amen.

MANDAMENTUAK

        Jangoikoaren legearen mandamentuak dire amar: (lenbiziko irurak dagozkio Jangoikoaren honrari; berze zazpiak proximoen probetxuari).

        Lenbizikoa, Jangoikoa onetsi ta adora zagula gauza guzien gañetik.

        Bigarrena, juramenturik banoan in etzagula.

        Irugarrena, jaiak ta igandeak guardazkigula.

        Laurgarrena, geuren aita ta amak, ta gu baño iagokoak ongi honra ta errespetazkigula.

        Borzgarrena, nior il etzagula.

        Seigarrena, luxuriasko bekaturik in etzagula.

        Zazpigarrena, ebatsi etzagula.

        Zorzigarrena, niori testimonio falsurik goratu-etzagula, ta ez gezurrik erran.

        Bedratzigarrena, proximoaren bizikidea desea-etzagula.

        Amargarrena, proximoaren gauzarik desea-etzagula, edo Jangoikoak emanareki kontenta gaizala.

        Amar mandamentu gebek enzerratzen dire (edo biltzen dire) bidatan: lenbizikoa, amatzean Jangoikoa guzien gañetik; bigarrena, amatzean proximoa geuren burua bekala Jangoikoagatik.

ELIZAKO MANDAMENTUAK DIRE BORZ:

        Lenbizikoa, jai eta igandeetan meza osoa enzutea.

        Bigarrena, urtean bein berere konfesatzea, edo lenago, barin badu iltzeko peligrorik edo komekatu bear badu.

        Irugarrena, Bazkoa garizumakoetan komekatzea, edo lenago, barin badu iltzeko peligrorik.

        Laurgarrena, Elizak manatzenduenean barutzea.

        Borzgarrena, amarren ta primiziak ongi egitea.

OBRA MISERIKORDIASKOAK DIRE AMALAUR:

        Lenbiziko zazpiak espiritualak edo arimarenak dire ebek:

        Lenbizikoa, eztakienai erakustea.

        Bigarrena, konseju bear duenai konseju ematea.

        Irugarrena, uts iten duena korrejitzea.

        Laurgarrena, injurien barkatzea.

        Borzgarrena, tristeen konsolatzea.

        Seigarrena, proximoen faltak ta agrabioak pazienziatan eramatea.

        Zazpigarrena, ilen eta biziengatik Jangoikoari otoitz egitea.

        Berze zazpiak gorporalak edo gorputzarenak dire ebek: Lenbizikoa, herien bisitatzea.

        Bigarrena, goseak dagonai jatera ematea.

        Irugarrena, egarriak dagonai edatera ematea.

        Laurgarrena, kautiboen erreskatatzea.

        Borzgarrena, biluxien bestitzea.

        Seigarrena, pobre ta peregrinoei ostatu ematea.

        Zazpigarrena, ilak ortzitzea. Amen.

        (Galdera. Zergatik deitzen miserikordiaskoak?

        Errespuesta. Zergatik ezpaitire zor justiziaz

        GALD. Noiz obligatzen bekatu mortalaren azpian?

        ERR. Noiz grabeak diren bearrak).

ELIZAKO SAKRAMENTUAK DIRE ZAZPI:

        (Lenbiziko bortzak dire preziso errezibitzea obras edo deseos, zein gabe ezin salba, uzten baditu mezprezioz; bi azkenak dire borondatezkoak).

        Lenbizikoa, bataiatzea.

        Bigarrena, konfirmatzea.

        Irugarrena, konfesatzea.

        Laurgarrena, komekatzea.

        Borzgarrena, oliatzea.

        Seigarrena, ordenatzea.

        Zazpigarrena, matrimonioa.

KONFESIO JENERALA

        Ni bekatorea, ni konfesatzen nazaio Jangoiko Jaunari, Birjin Andre Mariari, San Migel Aingeruari, San Juan Bautistari, San Pedro ta San Pablo apostolueri, zeruko sandu guzieri, ta berorri ene aita konfesore orri, egin dudala sobra bekatu obras, itzes ta pensamentus; Jauna, enea da kulpa, enea da kulpa, enea da kulpa andia. Orrengatik otoitz egiten nagokio Birjina Andre Mariari, San Migel aingeruari, San Juan Bautistari, San Pedro ta San Pablo apostolueri, zeruko sandu guzieri eta berorri, otoitz in dezaten enegatik Jangoiko Jaunari. Amen Jesus.

KONTRIZIOSKO AKTOA

        Jesu Kristo ene Jauna, Jangoiko ta gizon egiaskoa, ene Kriadorea ta Erredentorea, zeuroi zarenagatik infinitoki ona ta amablea, eta zeren amatzen baizaitut gauza guziak baño iago, damu dut Jauna biotz guziaz, dut damu ta urriki zu ofendituas. Eta proponitzen dut ez berriz bekaturik egiteko, ta apartatzeko bekatuen okasio guzietaik, eta konfesatzeko, eta kunplitzeko aita konfesoreak ematen didan penitenzia.

        Ofrezitzen dizkizut ene obra ta trabaju guziok ene bekatuen satisfakziotan, eta dut esperanza zurebaitan zeure merejimentuengatik barkatuko tidazula ta emanen didazula mundu gontan zuri zerbitzatzeko grazia, ta berzean zure gloria. Amen Jesus.

NOVISSIMOAK EDO GIZONAREN AZKENAK DIRE LAUR:

        Eriotzea, juizioa, infernua eta gloria.

        (Bizia labur, iltzea segur, kontuak ertxi, sentenzia segi, gloria edo pena beti beti, begira nola bizi!).

GORPUTZAREN SENTIDOAK DIRE BORTZ:

        Bista, usma, adimentua, gustoa ta ukiña.

ARIMAREN POTENZIAK DIRE IRUR:

        Memoria, entendamentua ta borondatea.

        GALD. Zertako eman digu Jangoikoak memoria?

        ERR. Oroitzeko beras, ta beraren ongi egines.

        GALD. Zertako entendamentua?

        ERR. Pensatzeko Jangoikoan, ta aren gauzetan.

        GALD. Zertako borondatea?

        Erresp. Amatzeko Jangoikoa guzien gañetik, eta gure proximoak geurok bekala Jangoikoagatik.

BIRTUTE TEOLOGALEAK IRUR:

        Fedea, Esperanza ta Karidadea.

        GALD. Zer da fedea?

        ERR. Sinestatzea ikusi gabe, zeren Jangoikoak errebelatu dion Eliza gure Ama Sandari, ta Elizak ala erakusten digun guri.

        GALD. Zer da esperanza?

        ERR. Esperatzea gloria Jangoikoaren graziaren ta geuren obra onen medios.

        GALD. Zer da karidadea?

        ERR. Amatzea Jangoikoa guzien gañetik ta gure proximoak geuren buruok bekala Jangoikoagatik.

ARIMAREN ETSAIAK DIRE IRUR:

        Mundua, Demonioa eta Aragia.

        GALD. Nola garaitzen da mundua?

        ERR. Despreziatus munduko ponpak ta banidadeak.

        GALD. Nola garaitzen da demonioa?

        ERR. Orazios ta humildades.

        GALD. Nola garaitzen da aragia?

        ERR. Orazios, humildades ta mortifikazios.

BEKATU KAPITALAK EDO BIZIO-BURUAK DIRE ZAZPI:

        Suberbia, Abarizia, Luxuria, Ira, Gula, Inbidia, Azidia edo Pereza.

ZAZPI BIZIOGEBEN KONTRA ZAZPI BIRTUTE:

        Suberbiaren kontra Humildadea.

        Abariziaren kontra Liberalidadea.

        Luxuriaren kontra Kastidadea.

        Iraren kontra Pazienzia.

        Gularen kontra Tenplanza.

        Inbidiaren kontra Karidadea.

        Perezaren kontra Dilijenzia.

FEDE, ESPERANZA TA KARIDADEAREN AKTOAK

        1. Nik sinestatzen dut zurebaitan ene Jangoikoa, Aita Jangoiko, Semea Jangoiko, Espiritu Santi Jauna Jangoiko; irur persona distinto ta Jangoiko bat egiaskoa.

        Nik sinestatzen dut zurebaitan Jesu-Kristo ene Jauna, Jangoiko ta gizon egiaskoa, eta zure misterio guzietan.

        Nik sinestatzen dut aldareko sakramentu sanduan, zeintan baizaude presente ain errealki nola zeruan.

        Nik sinestatzentut zure fedearen misterio guziak. Eta nai dut bizi eta il fede goneki.

        2. Dut esperanza zure baitan, ene Jangoikoa, Jesu Kristoren merejimentuengatik, Maria Santisimaren ta sandu guzien interzesioagatik, emanen didazula mundu gontan zuri zerbitzatzeko grazia ta berzean zure gloria. Nai dut bizi ta il esperanza goneki.

        3. Maitatzen zaitut, ene Jangoikoa, gauza guziak baño iago, zeuroi zarenagatik infinitoki ona ta maitagarria. Eta maitatzentut zuregatik ene proximo guziak.

        Nai dut bizi ta il karidade goneki.

        4. Damu dut, Jauna, zure ofendituas; dut damu milla aldis. Miserikordia ta grazia. Biba Jangoikoa. Biba Jesus. Biba Maria. Biba Kristoren fedea. Eta biba Jangoikoaren legea.

        Fuera bekatua; fuera sekulakos. Amen.

DOKTRINA KRISTIOAREN EXPLIKAZIOA

        *(GALDEG. Zer da gizona?

        ERRESP. Gizona da animale razionala edo entendamentu-duna, Jangoikoak kriatu duena bere imajina ta semejanzara.

        GALD. Zertako jaio da gizona?

        ERR. Amatzeko ta zerbitzatzeko Jangoikoa munduan; eta gozatzeko bera zeruan.

        GALD. Zein da gizonaren azken fina?

        ERR. Ellegatzea gozatzera Jangoikoa glorian.

        GALD. Ellegatzeko artara, zer medio da?

        ERR. Ezauntzea, amatzea, ta zerbitzatzea emen.

        GALD. Nola eginen ori?

        ERR. Ikasis eta kunplitus doktrina kristioa.

        GALD. Zer da doktrina kristioa?

        ERR. Kristoren doktrina, au da, erakutsi zuena Kristok, etorri zenak zerutik lurrera gu salbatzeagatik ta eramateagatik zerura).

        GALD. Eta zu kristioa zara?

        ERR. Bai, jauna, Jangoikoaren grazias.

        G. Eta nondik duzu kristioaren izen goi?

        ERR. Kristo gure Jaunaganik.

        GALD. Zer nai du erran kristioa?)

        ERR. Kristorena edo Kristoren gizona.

        GALD. Zer entendatzen da Kristoren gizona?

        ERR. Gizon bat, zeñek eze baitu Kristoren fedea bataioan profesatua, ta ala dago obligaturik aren zerbitzu sandura.

        GALD. Zein da kristioaren señalea?

        ERR. Gurutze sandua.

        GALD. Zergatik?

        ERR. Zergatik mostratzen baitu Kristo guruzifikatua erredimitu ginduzana gurutzean.

        GALD. Zenbat gisatara usatzen du kristioak señale goi?

        ERR. Bidatara.

        GALD. Zein dire?

        ERR. Zeñatzea ta santiguatzea.

        GALD. Zer da zeñatzea?

        ERR. Eskuieko eri-beatzas irur gurutze egitea: Lenbizikoa kopetan, bigarrena agoan, irugarrena bularretan, mintzatus gure Jaun Jangoikoareki.

        GALD. Ia nola?

        ERR. Gurutze sanduaren + señaleagatik gure + etsaietatik libra gaitzazu, + gure Jaun ta Jangoikoa.

        GALD. Zergatik zeñatzen gara kopetan?

        ERR. Jangoikoak guarda gaitzan pensamentu gaixtoetaik.

        GALD. Zergatik agoan?

        ERR. Jangoikoak guarda gaitzan itz gaixtoetaik.

        GALD. Zergatik bularretan?

        ERR. Jangoikoak guarda gaitzan obra ta deseo gaixtoetaik.

        GALD. Zer da santiguatzea?

        ERR. Eskuieko bi eri andienes guruze bat egitea kopetatik bularretaraño, ta ezkerreko soñetik eskuiekoraño, inbokatus Trintate Jaun poderosoa.

        GALD. Ia nola?

        ERR. Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen.

        GALD. Noiz usatu bear da señale goi?

        ERR. Edozein lanen astean; aurkitzen garelaik nezesidade, tentazio edo peligrotan; berexkiro goatzetik jaikitzean, etxetik atratzean, elizan sartzean ta atratzean, jatean ta etzitean.

        GALD. Zergatik ainberze aldis?

        ERR. Zergatik leku ta ordu guzietan geuren etsaiek tentatzen ta persegitzen gaituten.

        GALD. Zer etsai dire oriek?

        ERR. Mundua, demonioa ta aragia.

        GALD. Eta badu gurutzeak birtuterik etsai goien kontra?

        ERR. Bai, Jauna.

        GALD. Zergatik?

        ERR. Zergatik Kristok garaitu baizitue bere eriotzeareki gurutzean.

        GALD. Adoratzenduzularik gurutzea, nola erraten duzu?

        ERR. Adoratzen ta bedeikatzen zaitut, Jesu Kristo ene Jauna, zeren gurutze sanduaren medios erredimitu zinduen mundua.

        *Baitare: Adoratzen zaitut gurutze bedeikatua, zeintan izan zen guruzifikatua ene erredentorea, Jesus.

DOKTRINA KRISTIOAREN BEREZITZEA

        GALD. Zenbat gauza jakin beartu kristioak ezaumentura ellegatuas geros?

        ERR. Laur.

        GALD. Zein dire?

        ERR. Lenbizikoa, jakitea zer sinestatu; bigarrena, zer eskatu; irugarrena, zer obratu; laurgarrena, zer errezibitu.

        GALD. Nola jakinen zer sinestatu?

        ERR. Dakielaik kredoa edo artikulo fedekoak.

        GALD. Nola jakinen zer eskatu?

        ERR. Dakielaik Aita gurea ta Elizako gañarako orazioak.

        GALD. Nola jakinen zer obratu?

        ERR. Dakielaik Jangoikoaren legeko mandamentuak, Elizako borzak ta obra miserikordiaskoak.

        GALD. Nola jakinen zer errezibitu?

        ERR. Dakizkielaik Elizako sakramentuak.

        *(M. Laur ebetaik bi prinzipalenak dire sinestatzea ta obratzea, fedea ta legea; sinesta egiak Jangoikoak errebelatuak, ta kunpli gauza manatuak. Eben bien kunplitzeko laguntzen dute berze biek, auda, orazioek ta sakramentuek. Eska auxilioak. Artu erremedioak eta ala izanen zara salbo).

Doktrinaren lenbizikoa

Kredoaren explikazioa

        GALD. Nork erran zue Kredoa?

        ERR. Amabi apostoluek.

        (M. Apostolu nai du erran bialdua. Amabi gaiek zire lenbiziko gizon sanduak beterik Espiritu Sandus, biali zituenak mundu guzia barna Jesu Kristok, Gizon Jangoiko denak, erakusteko guziei zerurako bidea. Ortako joan baño len formatu zute artikulo prinzipalenen laburgo edo bilgura gau, deitzen dena Kredo, zeren latinez etc. joateko guziak konforme ez solamente egia eta fedearen sustanzian, bai itzetan ere).

        GALD. Zertako erran zute aiek?

        ERR. Guri fede sanduaren erakusteko.

        GAL. Eta guk zertako erraten dugu?

        ERR. Kristioek dugun fedea konfesatzeko.

        GALD. Zer da fedea?

        ERR. Sinestea ikusi gabe.

        GALD. Ikusi zindue Kristo jaiotzen, iltzen, erresuzitatzen edo zerura igaten?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Eta sinesten duzu?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Eta zergatik sinesten duzu?

        ERR. Zergatik Jangoikoak ala errebelatu baitu Elizari, ta Elizak ala erakusten baitu guri.

        *(M. Errebelatu da oroat nola deklaratu, manifestatu edo seguratu egia dela).

        GALD. Zer gauza dire sinetsi beartugunak kristio bekala?

        ERR. Eliza Ama Sandak sinestentuen guziak.

        GALD. Eta zein dire sinestentuenak Elizak?

        ERR. Artikulo fedeskoak prinzipalki, Kredoan dauden bekala.

        GALD. Eta zer dire artikulo fedeskoak?

        ERR. Dire fedearen misterio prinzipalenak.

        GALD. Zertako dire artikulo fedeskoak?

        ERR. Guri emateko notizia edo ezaumentu Jangoikoas eta Jesu Kristo gure erredentoreas.

        GALD. Nor da Jangoikoa?

        ERR. Jangoikoa da gauza bat ain exzelentea ta ain admirablea, erran ta pensa daiken baño iagokoa; jaun bat infinitoki ona, poderosoa, sabioa, justoa, inmenso, eternoa, (prinzipiorik ta finik gabe) prinzipio ta fin gauza guziena.

        GALD. Eta nor da Trintate Sandua?

        ERR. Jangoikoa bera, Aita ta Semea ta Espiritu Santi Jauna, irur persona distinto ta Jangoiko bat bakar egiaskoa. (Trintate nai du erran irurtasuna).

        GALD. Zenbat Jangoiko da?

        ERR. Bat, jauna.

        GALD. Eta zenbat persona Jangoikoan?

        ERR. Irur, jauna.

        GALD. Zein dire?

        ERR. Aita eta Semea eta Espiritu Santi Jauna, irur persona distinto ta Jangoiko bat bakar egiaskoa.

        GALD. Aita da Jangoiko?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Semea da Jangoiko?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Espiritu Santi Jauna da Jangoiko?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Irur Jangoiko dire?

        ERR. Ez, jauna, baizik irur persona distinto ta Jangoiko bakar egiaskoa.

        GALD. Aita da Seme?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Semea da Aita?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Espiritu Sandua da Aita edo Seme?

        ERR. Ez, Jauna.

        GALD. Zergatik?

        ERR. Zergatik baitire distinto personetan, naiz izanik bat Jangoikotasunean.

        *(M. Misterio gora goregi admiragarria, guzis ezin daikena konprehendi gure entendamentu eskas ebeki, emen bentzait, nola izanik irur persona, ta irurak Jangoiko, ala ere ez irur Jangoiko, baizik bat; nola irurek baitute naturaleza bat, majestade, podore, perfekzio, ta guzia bat. Ezta ere misterio gonen konparaziorik; izatekos, zerbaitto usmatzeko, biz eguzkiarena: Eguzkian sua, argia, beroa; irur, baña irur goiek iruzki bat, baña ezta bardin. Ezta manatzen ere konprehenditzea osoki, baizik sinestatzea firmeki etc. ikazginaren fedea).

        (GALD. Nor da Aita deitzen dena?

        ERR. Da Trintateko lenbiziko persona dibinoa zeñek enjendratu duen Semea igual bardin esenzian edo izatean, ta distinto personan.

        GALD. Nor da Semea?

        ERR. Trintateko bigarren persona dibinoa, zein baita enjendratua Aitaganik.

        GALD. Nor da Espiritu Santi Jauna?

        ERR. Trintateko irugarren persona dibinoa, prozeditzen dena Aitaren ta Semearenganik).

        *(M. Nola den Semearen etorkia Aitaganik, eta Espiritu Sanduarena Aitaren ta Semearenganik neke da entendatzea, nekesago erabakitzea; ta ezta bear ere. Peligro da gogora dakion noribaiti, ote den an emengo gisara. Infinito da diferenzia Espiritu purisimo gartan: Nola Jangoikoa Jangoikoa ganik, nola argia argiaganik, mezatako Kredoan.

        GALD. Irur personetan, zein da len edo andien?

        ERR. Nior ez, baizik irurak bardin, irurak Jangoiko bat eterno, inmenso, infinito).

        GALD. Non dago Jangoikoa?

        ERR. Leku guzietan, espezialki zeruan ta aldareko Sakramentuan.

        GALD. Badu Jangoikoak gorputzik, guk bekala?

        ERR. Ez, jauna, zergatik baita Espiritu purisimo.

        GALD. Badu esku, begi ta alako mienbrorik?

        ERR. Ez, jauna.

        *(M. Diolarik eskrituran Jangoikoen aurpegia, besoa etc., mintzatzen da gure emengo gisara; ez entenda materialkiro, baizik espiritualkiro, Jangoikoaren aurpegian bere edertasun infinitoa; begian bere jakintasuna, beso ta eskuan bere podorea, biotzean amorea, ontasuna, etc.).

        (GALD. Badu Jangoikoak memoria, entendamentu ta borondaterik?

        ERR. Entendamentu ta borondate bai, baña memoriarik ez.

        GALD. Nola ez memoria?

        ERR. Zeren memoria baita oroitzeko gauza pasatues; baña Jangoikoarendako ezta deus pasaturik, guzia bateo dauka presente betiro).

        GALD. Nola da Jangoikoa guzis poderoso?

        ERR. Bere podoreareki in baitezake nai duen guzia.

        *(M. Baña in ez dezake gaizkirik, bekaturik, gezur ta alakorik, ezeta nai ere, zeren alako egitea ezpaita podore, bai falta; eta ori al balezake, ezlitzake guzis poderoso).

        GALD. Nola da Kriadore?

        ERR. Kriatu edo in baititu gauza guziak deusetatik.

        GALD. Nola da Salbadore?

        ERR. Ematen baitu grazia eta barkatzen bekatuak.

        GALD. Nola da Glorifikadore?

        ERR. Ematen baitu gloria grazian doazinei eta desgrazian doazinei infernuko pena eternoa.

ENKARNAZIOKO MISTERIOA

        GALD. Irur persona dibinoetaik zein in ze gizon?

        ERR. Bigarrena, baita Semea.

        GALD. Aita egin ze gizon?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Espiritu Sandua in ze gizon?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Nor, bada?

        ERR. Sollik Semea, zein gizon eginik ia deitzen baita Jesu Kristo.

        GALD. Nor da, beras, Jesu Kristo?

        ERR. Da Jangoikoaren Semea, gizon egin zena gu erredimitzeagatik ta bizitzaren exenplu emateagatik.

        GALD. Zer nai du erran Jesus?

        ERR. Salbazalea.

        GALD. Zertaik salbatuginduza?

        ERR. Gure bekatuetaik ta deabruaren eskupetik.

        GALD. Zer nai du erran Kristo?

        ERR. Unjitua edo konsagratua.

        GALD. Zertas izan ze unjitua?

        ERR. Espiritu Sanduaren donoes ta grazies.

        (GALD. Eta Jesu Kristo da Jangoiko?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Eta da gizon ere?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Beras, da Jangoiko ta gizon?

        ERR. Bai, jauna).

        (GALD. Berze gisas au berau. Zenbat naturaleza dire Kristo baitan?

        ERR. Bida, dibinoa ta humanoa.

        GALD. Zenbat persona Kriston?

        ERR. Bat sollik, ta ori dibinoa, Trintateko bigarrena.

        M. Ontan nai du erran, ezi Kristo izanik persona bat, batean Jangoiko ta gizon dela: Jangoiko, Aita eternoaren seme bekala; gizon, Ama Birjinaren Seme bekala; eta ala badu gorputz, arima, odol ta gizontasunes den guzia, zergatik baita gizon egiaskoa).

        GALD. Eta non egin ze gizon?

        ERR. Maria Santisimaren entraña sanduetan.

        GALD. Noren obraz?

        ERR. Espiritu Sanduaren obras.

        (M. Izan ze, alaber, Aita ta Seme beraren, ta Trintate guziaren obras; baña erraten da Espiritu Sanduaren obras, zeren izan zen amoresko obra, ta amorea atribuitzen zaion Espiritu Sanduari, ala nola podorea Aitari, ta Semeari jakintasuna).

        GALD. Nola izan zen obra goi?

        ERR. Sobrenaturala, milagroskoa, dibinoa; obratus Jangoikoak sobrenatural, milagrosoki.

        (M. Ala dio Astetek, ta ongi, ta aski; ezta bear iago, eta eztio iago ebanjelioak ere. Berze batzuek diote ta erran daike ala: Jangoikoak Maria Santisimaren odol garbitik formatu zue gorputz bat, deusetaik kriatu zue arima bat, arima ta gorputz gau elkarreki uniturik unitu zitue bereki Jangoikoaren Semeak; eta ala len zena Jangoiko sollik, gelditu ze Jangoiko ta gizon eginik Ama Birjinaren entraña sanduetan).

        (GALD: Noiz agitu ze milagro goi?

        ERR. Ama Birjinaren Annunziazio-egunean, martxoaren 25.an.

        GALD. Eta noiz jaio ze Maria Birjinaganik?

        ERR. Abenduaren 25.an, Eguerri egunean.

        (M. Jaio ze, alaber, milagrosoki, gelditurik Ama birjin mellarik gabe, nola konzebitu baizue seme gura milagrosoki Espiritu Sanduaren birtutez, gizonkiren komunikaziorik gabe; birjin erdi bañolen, erditzean ta erdias geros beti birjinik. Eta ala San Josef izanik ere Maria Santisimaren esposo, ezta Jesu Kristoren aita, baizik jendeen opinionean, ez errealidadean, zeren Jesu Kristok gizon bezan batez eztu aitarik).

        GALD. Beras, Maria Santisima da Jesu Kristoren Ama proprioa.

        ERR. Bai, zierto, zeren bereganik izan zuen semea ta eman zion duen gizontasuna.

        GALD. Eta daike deitu Jangoikoaren Ama?

        ERR. Dei daike ta deitu bear da Jangoikoaren Ama, zeren bere seme gura baita Jangoiko ta gizon persona batean, naiz ez eman Amak Jangoikotasuna; nola obispoaren ama, naiz ez eman amak obispotasuna.

        GALD. Jesu Kristok nor du Aita?

        ERR. Jangoiko den aldetik Aita eternoa Amarik gabe.

        GALD. Eta Ama nor?

        ERR. Gizon den aldetik Ama du Ama Birjina aitarik gabe. Alako Semeari alako Ama, alako Amari alako Semea.

        GALD. Eta non iltze Jesu Kristo?

        ERR. Gurutzean.

        GALD. Norengatik?

        ERR. Gure ta mundu guziaren salbatzeagatik.

        GALD. Jangoiko bekala, edo gizon bekala iltze?

        ERR. Gizon bekala, ezi Jangoikoa da inpasible.

        (M. Baña Jangoiko izatea baliatu zekio baliarazteko infinito pasatu zuen pasio doloreskoa).

        GALD. Zer da iltzea?

        ERR. Arima gorputzetik berezitzea.

        (M. Gorputz dibinoa gelditu ze an gurutzean uniturik bere dibinidadeareki, eta gero orzi zutela dio Kredoan).

        GALD. Eta arima nora joan ze?

        ERR. Jautsi ze linboetara, an zeuden arima sandaen atratzera, uniturik dibinidadeai.

        (GALD. Zer da erresuzitatzea?

        ERR. Arima gorputzera itzuli ta berriro biztea ila).

        GALD. Noiz erresuzitatu edo biztu ze Kristo?

        ERR. Il ta irugarren egunean bere birtute proprios.

        GALD. Nola?

        ERR. Berriz juntatus bere arima ta gorputza glorioso, ez beñere iltzekotan.

        GALD. Nola igan ze zeruetara?

        ERR. Bere birtute proprios.

        GALD. Zer nai du erran, dagola jarririk Aita eternoaren eskuieko aldean?

        ERR. Duela gloria bera Aitareki Jangoiko bekala ta berze guziek baño iago gizon bekala.

        GALD. Eta noiz etorriko da onen ta gaixtoen juzgatzera?

        ERR. Azken juizioko egunean.

        GALD. Eta non dago orai Jesu Kristo?

        ERR. Zeruan eta aldareko Sakramentuan, etc.

        (M. Bai, ziertoki ain erreal emen, nola an; an goiti dago egotemodu natural ikusgarrian, emen beiti egotemodu sobrenatural miragarrian, altxaturik aragisko begiei; an glorioso gloriaztatzen bereak, zorionekoak; baña emen amoroso erregalatzen, graziaztatzen bere amazaleak. O amoresko milagroak! Etc.).

        GALD. Dio Kredoan: Nik sinestatzen dut Espiritu Sandua baitan. Zer sinestatzen da ontan?

        ERR. Espiritu Santi Jauna dela Jangoiko ta Trintateko irugarren persona, prozeditzen dena Aitaren ta Semearenganik.

        GALD. Segitzen da: Eliza Sanda Katolikoa. Zer da Eliza?

        ERR. Da kristio fiel guzien kongregazioa, bilgura, saldoa edo familia, zeñen burua baita Jesu Kristo eta aren ordes Aita Sandua.

        GALD. Nor da Aita Sandua?

        ERR. Kristoren bikarioa lurrean, zeñi guziok gauden obligaturik obeditzera.

        GALD. Zer nai du erran sanduen komunioa?

        ERR. Kristio fiel guziok garela partizipante elkarren obra onetan, mienbro garen bekala gorputz batenak, zein baita Eliza.

        GALD. Zer nai du erran bekatuen barkazioa?

        ERR. Badirela Elizan erremedioak barkatzeko bekatuak edo konfesio on baten medios barkatzen direla bekatuak.

        GALD. Zer nai du erran aragiaren erresurrekzioa?

        ERR. Erresuzitatu edo il ta berriro biztubeargarela guziok azken juizioko eguneko, orai tugun gorputz ta arimaeki.

        GALD. Zer nai du erran bizitza sekulakoa?

        ERR. Bizi bear dugula gero secula seculorum glorian edo infernuan: Jangoikoaren grazian iltzen direnak, glorian; desgrazian iltzen direnak, infernuan.

        GALD. Kredo ta artikuloes landara bear dugu sinestatu berzerik?

        ERR. Bai, Jauna, Eskritura Sagratuan dagon guzia. Amen Kredoan da ala dela.

        (M. Eliza militantea gara kristio bizi garenok emen; triunfantea, daudenak zeruan; purgantea, purgatorioan; aragiaren erresurrekzioa, zeren iltzen baitire sollik gorputzak; ebek bizturik glorioso, izaintute laur dote: klaridadea, ajilidadea, sutileza, inpasibilidadea

Doktrina kristioaren zati edo salla

Zer eskatu edo nola orazio egin bear den

        GALD. Nork erran zue Aita gurea?

        ERR. Jesu Kristok bere ago sanduas.

        GALD. Zertako?

        ERR. Guri erakusteko orazio egiten.

        GALD. Zer da orazio egitea?

        ERR. Goratzea biotza Jangoikoa gana ta eskatzea on direnak.

        GALD. Erraten dugularik Aita gurea, noreki mintzatzen gara?

        ERR. Gure Jaun Jangoikoareki.

        GALD. Non dago gure Jaun Jangoikoa?

        ERR. Leku guzietan, espezialki zeruan ta aldareko Sakramentu Sanduan.

        GALD. Zein da orazio guzietan den obena?

        ERR. Aita gurea.

        GALD. Zergatik?

        ERR. Zergatik erran baizue Jesu Kristok berak, apostoluek eskaturik.

        GALD. Zergatik iago?

        ERR. Zergatik baititu zazpi petizio fundatuak karidade guzian.

        GALD. Zein da lenbiziko petizioa?

        ERR. Santifika bedi zure izena.

        GALD. Zer eskatzen da petizio gontan?

        ERR. Jangoikoaren izena izan daiela ezaundua ta honratua mundu guzian.

        GALD. Zein da bigarren petizioa?

        ERR. Etorri bedi zure erreinua.

        GALD. Zer eskatzen da petizio gontan?

        ERR. Erreina dezala Jangoikoak gure arimaetan emen graziaz, ta gero eman dezagula gloria.

        GALD. Zein da irugarren petizioa?

        ERR. Kunpli bedi zure borondatea zeruan bekala lurrean ere.

        GALD. Zer eskatzen ontan?

        ERR. Egin dezagula Jangoikoaren borondatea lurrean gaudenek, ala nola egiten baitute zeruan zori oneko doatsuek.

        GALD. Zein da laurgarren petizioa?

        ERR. Eman dezaguzu gure egunoroko ogia egun.

        GALD. Zer eskatzen ontan?

        ERR. Eman dezagula Jangoikoak mantenu konbeni dena gorputzendako, ta espiritualea graziarena ta sakramentuena arimendako.

        GALD. Zein da borzgarren petizioa?

        ERR. Barka dazkiguzu guri geuren zorrak, ala nola guk barkatzen baitiogute gu zorgaituzteneri.

        GALD. Zer eskatzen ontan?

        ERR. Barka dezkigula Jangoikoak guri bekatuak, nola guk ere barkatzen dioguten agrabio ta gaizki egindigutenei

        GALD. Zein da seigarren petizioa?

        ERR. Ezkaizazula utzi tentazioan erortzera.

        GALD. Zer eskatzen ontan?

        ERR. Ezkaitzala Jangoikoak utzi konsentitzera gogorazio ta tentazio gaixtoetan, zeñeki etsaiak nai gaituen eroriarazi bekatuan.

        GALD. Zein da zazpigarren petizioa?

        ERR. Libra gaizazu gaitzetik.

        GALD. Zer eskatzen ontan?

        ERR. Libra gaizala Jangoikoak arimaren ta gorputzaren gaitz guzietaik.

        GALD. Zergatik erran lenean, Aita gurea zeruetan zaudena?

        ERR. Goratzeko biotza Jangoikoa gana ta eskatzeko humiltasun ta konfianzareki.

        (M. Bai, ezi gogoraturik dela Aita gurea Jangoikoa, eldu zaigu konfianza; eta zeruan gora beiratus dagola gure errege, ta gu artto miserableak emen lurrean arrastaka, humillatzea dugu. Baña beti pensa lagun dugula gure alde Jesus ona, gure anaia andia bekala ta Jangoikoaren Seme proprioa bekala, erratean Aita gurea zeruetan zaudena etc.).

        Aita gurean amen da ala izan daiela, edo ala biz.

        GALD. Zer orazio prinzipalki erratentiogu Ama Birjinari?

        ERR. Abe Maria ta Salbea.

        GALD. Nork erran zue Abe Maria?

        ERR. Parte San Gabriel Aingeruak, parte Santa Isabelek, eta parte Eliza Ama Sandak.

        GALD. Nork erran zue Salbea?

        ERR. Eliza Ama Sandak dauka errezibiturik.

        GALD. Zertako?

        ERR. Eskatzeko Maria Santisimari fabore.

        GALD. Abe Maria eta Salbea erraterakoan, noreki mintzatzen gara?

        ERR. Maria Santisimareki.

        GALD. Nor da Maria Santisima?

        ERR. Andre bat grazias ta birtutes betea, zein baita Jangoikoaren Ama ta baitago zeruan guzien Erregina.

        GALD. Aldarean dagon gura zer da?

        ERR. Imajina edo memoria bat zeruan dagonarena.

        GALD. Eta zertako dago aldarean?

        ERR. Aren medios oroi gaitzen zeruan dagonas eta in zogun erreberenzia, zergatik den beraren imajina.

        (M. Oroat in bear da sanduen imajinaeki bere ariora).

        GALD. In bear da orazio aingeruei ta sanduei?

        ERR. Bai, jauna, gure bitarteko edo medianeroei bekala.

        GALD. Zer dire aingeruak?

        ERR. Espiritu bienabenturatuak daudenak gozatzen Jangoikoa zeruan.

        GALD. Zertako kriatu zitue Jangoikoak?

        ERR. Laudatzeko ta bedeikatzeko bere Majestadea eternidade guzian.

        GALD. Zertako iago?

        ERR. Beraren ministro bekala goberna dezaten Eliza eta guarda dezkiten gizonak. Beras, badugu nork bere aingeru guardiakoa ta izan bear diogu debozio.

ONA ORAZIO BAT

        (O Jangoikoaren aingeru ederra,

        Pobretto gonen guardian zaudena,

        Bada beraren piedades zure anparoan nago ni,

        Guarda ta kida nazazu, baita goberna nazazu

        Gau ta egun beti, erman arteo zerura zeureki).

        Amen. Amen.

        Zerukoek, lurrekook aditzen ta ikusten Jangoikoan, noiz ta nola duen plazer, baitago leku guzietan

Doktrina kristioaren zati edo salla irugarrena

Zer obratu, edo nola bizitu bear den

        Jangoikoaren legea dago amar mandamentuetan.

        GALD. Zein da lenbiziko mandamentua?

        ERR. Jangoikoa onetsi ta adora zagula guzien gañetik.

        GALD. Nork onetsitzen du Jangoikoa?

        ERR. Guardatzentuenak beraren mandamentuak.

        GALD. Eta zer da onetsitzea guzien gañetik?

        ERR. Galdu-naia guziak lenago, ezi ofenditu Jangoikoa.

        GALD. Zertara iago obligatzen gaitu mandamentu gonek?

        ERR. Adoratzera sollik Jangoikoa, sinezten (sic) ta esperatzen dugularik biziro berabaitan.

        (GALD. Nork faltatzen du onen kontra?

        ERR. Faltatzen duenak fedean, esperanzan, karidadean edo errelijionean).

        GALD. Zein da bigarren mandamentua?

        ERR. Iuramenturik banoan in etzagula.

        GALD. Nork iten du juramentua banoan?

        ERR. Egiten duenak egiarik gabe, justiziarik gabe edo premiarik gabe.

        GALD. Zer erremedio da ez iteko juramenturik banoan?

        ERR. Akostunbratzea erratera ez edo bai llano, senzil (sic), Kristok erakutsi bekala.

        GALD. Zein da irugarren mandamentua?

        ERR. Jaiak ta igandeak guardazkigula.

        GALD. Nork guardatzentu jaiak?

        ERR. Meza osoa enzuten duenak ta eztuenak trabajatzen edo lan egiten premiarik gabe.

        GALD. Zein da laurgarren mandamentua?

        ERR. Aitatamak ongi honrazkigula.

        GALD. Nork honratzentu ongi?

        ERR. Maitatzen, obeditzen, respetatzen ta sokorritzentuenak.

        GALD. Nor iago adiarazten da buratsoetan?

        ERR. Geiago direnak adinean, dignidadean edo gobernuan.

        (M. Alaber, mandamentu ontan entenda aitetamen ta berze kargudunen obligazioak. Exenplua, doktrina, bijilanzia, korrekzioa, orazioa).

        GALD. Zein da borzgarren mandamentua?

        ERR. Nior il etzagula.

        GALD. Zer manatzen zaigu ontan?

        ERR. Etzogula niori gaizkirik egin, ez obras, ez itzes ta ez biotzes ere.

        GALD. Zein da seigarren mandamentua?

        ERR. Luxuriasko bekaturik in etzagula.

        GALD. Zer manatzen zaigu ontan?

        ERR. Izan gaitzela garbiak eta kastoak obras, itzes eta biotzes ere.

        GALD. Zein da zazpigarren mandamentua?

        ERR. Nion deus ebatsi etzagula.

        GALD. Zer manatzen zaigu ontan?

        ERR. Ez kendu, ez iduki, ez desea berzeren gauza jabearen borondatearen kontra.

        GALD. Zein da zorzigarren mandamentua?

        ERR. Niori testimonio falsurik goratu edo erakitxi etzagula, ta ez gezurrik erran.

        GALD. Zer manatzen zaigu ontan?

        ERR. Etzagula juizio gaixtorik egin, ez murmuratu, ez aitu murmuratzen, ta ez erran gezurrik, ta ez agertu sekretorik, naiz egia den.

        GALD. Bedratzi ta amargarren mandamentuetan, zer debekatzen zaigu?

        ERR. Deseo desonestoak ta berzeren gauza deseatzea.

        (M. Bi azken mandamentu gebek paratutu Jangoikoak, adiarazteko naituela beretako biotzak; ikustentuela ta juzgatzen biotz barneko bekatuak, gizonek ez bekala; argatik paratutu berex. Baña konfesatzean daike bedratzigarrena sartu seigarrenean, ta amargarrena zazpigarrenean, non ta konfesa daitzen diren guziak obras, itzes eta biotzes). (Jangoikoa da espiritu, eta adoratzen dutenek bear dute adoratu espirituz ta egiaz).

Doktrina kristioaren zati edo salla laurgarrena

Zer errezibitu bear den, baitire Sakramentuak

        GALD. Zer gauza dire Sakramentuak?

        ERR. Dire señale sagratuak, Jesu Kristok paratuak, emateko guri aien medios bere grazia eta birtuteak.

        GALD. Eta zer da grazia?

        ERR. Da Jangoikoaren dono andi bat, zeñeki arima egiten den beraren hume ta zeruaren heredera.

        (M. Itzak dionez, da grazia, agradoa edo agradatzea Jangoikoaren begietan; da berari quadrable izatea; da Jangoikoaren eder argiaren errañu bat bekala; da arimaren bizitza, edertasuna eta gala; da ondasun guzien andiena, on guziaren prinzipio ta kausa, zein gabe deus eztaike mereji; da zeruko gloriaren azia bekala ta gloria lorean; da ararako prenda seguroa, titulo ta pasaporte erreala Jangoikoaren eskus firmatua, zeñeki doaienai berla idikitzen ango atariak; daike erran balio duela Jangoikoak adiña, ezi grazia duenak du Jangoikoa bere. Grazia goi galtzen da bekatu mortalareki, logratzen da Sakramentueki, ongi errezibitus, etc.).

        GALD. Zer birtute ematen dute Sakramentuek graziareki bateo?

        ERR. Prinzipalkiro irur teologaleak, baitire fedea, esperanza ta karidadea.

        GALD. Zertako da bataiatzea edo Bataioko Sakramentua?

        ERR. Kentzeko bekatu orijinala ta berze edozein aurkidaiena bataiatzen dena baitan.

        GALD. Zer da bekatu orijinala?

        ERR. Jeneraziozko bekatu gura zeñeki guziok jaiotzen garen, lenbiziko aita Adanenganik heredatua.

        GALD. Zertako da konfirmatzea edo Konfirmazioko Sakramentua?

        ERR. Konfirmatzeko gu ta indartzeko bataio sanduan errezibitu ginduen fedean.

        GALD. Zertako da konfesatzea edo konfesioko penitenziako Sakramentua?

        ERR. Barkatzeko bekatu inikakoak bataiatuas geros.

        GALD. Zer bekatu dire oriek?

        ERR. Mortaleak eta benialeak. (Edo grabeak eta lebeak).

        GALD. Zer da bekatu mortalea?

        ERR. (Da desobedienzia bat Jangoikoaren manamenduari gauza grabean, edo) Egitea, erratea, gogoratzea edo deseatzea zerbait Jangoikoaren legearen kontra gauza grabean.

        GALD. Zergatik deitzen da mortalea?

        ERR. Zergatik iltzen baitu iten duenaren arima.

        (GALD. Nola iltzen?

        ERR. Galdus Jangoikoaren grazia, zein baita arimaren bizitza proprioa, eta paratus Jangoikoaren desgrazian ta odioan).

        GALD. Zer da bekatu beniala?

        ERR. Da disposizio bat mortalerako (edo da desobedienzia gauza lebean; edo egitea, erratea edo pensatzea Jangoikoaren legearen kontra gauza lebean edo ez adbertitus ongi).

        GALD. Zergatik deitzen da benialea?

        ERR. Zergatik aisa egiten ta aisa barkatzen den.

        (GALD. Benialeak barkatzeko zer medio dire?

        ERR. Sakramentaleak, meza enzutea, komekatzea, Ni bekatorea erratea, obispoaren bedeizioa, ur bedeikatua ta ogi bedeikatua, Aita gurea errezatzea, prediku aditzea, bularrean golpe ematea penaturik bekatues ta eskatus barkazio).

        GALD. Mortaleen barkatzeko zer medio da?

        ERR. Konfesatzea edo penitenziako sakramentua, daikelarik; edo kontriziosko dolorea konfesatzeko intenzioareki.

        GALD. Mortalean erortzen delarik bat, da preziso bereala konfesatzea?

        ERR. On litzake, baña ezta preziso berla.

        GALD. Zer in bear du bada?

        ERR. Artu pena ta urrikimentu andi bat Jangoikoa ofendituas, intenzioreki konfesatzeko noiz manatzen duen Elizak. (Lotsagarri da egotea ta lokartzea Jangoikoaren desgrazian, kondenatzeko arrixkoan).

        GALD. Penitenzia edo konfesioko Sakramentua ongi egiteko zenbat gauza bear dire?

        ERR. (Irur diote batzuek tridentinoareki, cordis contritio, oris confessio, et operis satisfactio. Biotzezko kontrizioa, agosko konfesioa ta obrasko satisfakzioa; baña orduan kontrizioan entendatzeunte propositoa ere, ta konfesioan examina). Ta ala berexis, obe da erratea bortz.

        G. Zein dire?

        Lenbizikoa, bere konzienzia ongi examinatzea.

        Bigarrena, artzea biotzesko dolore ta urrikimentu andi bat ofendituas Jangoikoa.

        Irugarrena, proposito firme bat ez berriz ofenditzeko.

        Laurgarrena, bere bekatuak osoki konfesatzea.

        Borzgarrena, konfesoreak ematen dion penitenzia kunplitzea.

        GALD. Zer da konzienziaren examinatzea?

        ERR. Bekatuak memoriara ekartzera prokuratzea, edo oroitzea bekatu egines.

        GALD. Nondik in bear da examina goi?

        ERR. Amar mandamentuetaik.

        (M. Bai, errepasatus gutibana ta erreparatus mandamentu bakotxean zer faltatu duen aren kontra ta zenbat aldis, dela obras, dela itzes, dela biotzes, eta joan bildus memorian mortalak; mandamentu gontan ainberze, berze gartan ainberze, etc. Benialees ezta preziso ainberze examina, eztelaik obligaziorik konfesatzeko).

        GALD. Noizazgerostik bear da examina egin?

        ERR. Azken konfesio onetik onat.

        (M. Onetik onat dio, zeren konfesio gaixtoan ezta barkatzen bekaturik batere, bai añaditzen gañetik sakrilejioa; eta da preziso au ta ala konfesatuak berriro konfesatzea ongi disponiturik). (Zenbat dilijenzia bear den examinaren eskudriña-gisa ortan da denboraren ta bizimoduaren ariora dilijenzia prudente bat, ala nola inportaziosko iteko batean. Bekatu mortaleetan bear da atra numero txustoa, zenbat, al badaike; ezperen, guti gora bera idurikal; edo egunoro zenbat, edo asteoro, bata berzeareki. Beniale klaroetan ezta preziso ain txusto berextea zenbat, nola ezpaita ere aien konfesatzea). Ona modela. Konfesatzeko intenzio arturik, artu alaber denbora bear adiña, garai ta leku erretiratua; belauriko paraturik an, eska Jangoikoai grazia, oroitzeko bere kulpes. Gero mandamentu bakotxean egon deteniturik errepasatzen faltatu duena leku, aldarte ta okasio izanetan. Gero ia uste duelaik etzaiola okurrituko iago artan, pasa berze mandamentura; egon artan oroat pensatzen, ala gañarakoetan. Zeintan dakien guti edo batere faltatzen ez tuela, artan guti detenitzea aski du; iago bear du detenitu zeintan dakien iago faltatzen duela kostunbres edo pasatzes, eta berze egun batez edo garaiez, berriz ta berriz dilijenzia bera bear-adiña, demanera ezi dezaken adiarazi bentzait bere arimaren estadoa daiken modurik obenean, etc.).

        GALD. Zer da biotzesko dolorea?

        ERR. Da urrikimentu ta pena ofendituas Jangoikoa:

        GALD. Zenbat gisatara dolore goi?

        ERR. Bidatara, baitire kontrizioa ta atrizioa.

        GALD. Zer da kontrizioa?

        ERR. Kontrizioa da amoresko dolore ta urrikimentu andi bat ofendituas Jangoikoa, bera denagatik, zeren ofenditu duen Jaun bat ain ona ta amablea, intenzioreki konfesatzeko ta emendatzeko.

        GALD. Zer da atrizioa?

        ERR. Atrizioa da beldurresko dolore ta urrikimentu andi bat ofendituas Jangoikoa, bekatuaren gaixtoagatik, zeren galdu duen grazia ta zerurako dretxoa, ta merejitu infernua, intenzioreki konfesatzeko ta emendatzeko.

        GALD. Nondik jaiotzen da kontriziosko dolorea?

        ERR. Jangoiko onari diogun amoretik.

        GALD. Nondik atriziosko dolorea?

        ERR. Jangoiko justoari diogun beldurretik.

        (Berze gisas. Zein da kontrizioaren motiboa? Jangoikoaren ona ta amablea ofenditua. Zein da atrizioaren motiboa? Bekatuaren gaizkia, graziaren ta gloriaren galdua, ta infernuko penak merejitua).

        GALD. Dolore goietaik, zein da obeago?

        ERR. Kontrizioa.

        GALD. Zergatik?

        ERR. Zergatik nobleago baita kontrizioa ta bakarrik ere barkatzen baitu bekatuak; baña atrizioak ez sakramenturik gabe.

        (M. De manera, ezi bida konfesatzeko prebeniturik, bata kontrizioreki, berzea atrizioareki, ta biak il derepente konfesatu gabe, lenbizikoa litzake salbo, baña bigarrena ez).

        GALD. Eta sakramentuareki, atrizioa da aski?

        ERR. Bai arreki bateo, baña gabe ez).

        (M. Orgatik iltzen dagonak bekatu mortalaren estadoan sazerdoterik gabe, inbear duena da goratu biotza Jangoikoagana, amatu ta estimatu bere Majestadea guzien gañetik, eta izan kontriziosko pena amoroso gura ofendituas Jaun bat ain ona ta amablea, intenzioreki konfesatzeko ta emendatzeko. Eta iltzeko lanzean naiz konfesatu ere, bear dela prokuratu kontrizioa diote anitz autoreek, etc.).

        (M. Nola beldurrari amoreak, darama abantalla andia atrizioari kontrizioak. Eta konbeni da bizian maiz usatzea pena amoroso goi biotzean itxekitzen ta egotea ala erretzen penas maiz. Orreki garbituko da maiz arima bekatuetaik, eztakienetaik ere. Orreki du konsolu bizian eta eriotzean aisago kontrizioa, etc.).

        GALD. Zer da propositoa?

        ERR. Da gogoaren erresoluzio edo determinazio firme bat ez berriz bekaturik egiteko.

        (M. Propositoak beartu irur kondizio: Firme, efikaz ta unibersale. Firme, au da, zin ziñez gogotik; efikaz, auda, paratus medioak guartzeko; unibersale, au da, bekatu guzietaik ta bizi guzian ilartaño).

        GALD. Zer nai du erran bere bekatuak osoki konfesatzea?

        ERR. Erran bear direla konfesioan bere bekatu mortale guziak, konzienzian dauden bekala, ziertoak zierto bekala, dudaskoak dudasko bekala, baterez kendu ta añaditu gabe.

        GALD. Erran bear dire benialeak?

        ERR. Obligazios ez klaro direnak beniale.

        GALD. Eta mortale konfesatuak len?

        ERR. Eztare ongi konfesatuak, baldin ezpadu galdegiten kostunbreagatik.

        GALD. Zer nai du erran konzienzian dauden bekala?

        ERR. Nola ta zenbat diren bere ustes.

        GALD. Noiz bear da kunplitu penitenzia?

        ERR. Len baño len, ezpadio señalatu denbora konfesoreak, eta señalatu badio, señalatuan.

        GALD. Ezpada kunplitzen penitenzia, balioso da konfesio egina?

        ERR. Bai, barin bazue intenzio ziña kunplitzeko; ez kunplitzea da bekatu berria, konfesatzeko urbilenean.

        GALD. Zertako da komekatzea edo komunionea?

        ERR. Alimentatzeko arima ta aumentatzeko grazia.

        GALD. Zer errezibitzen da komunionean?

        ERR. Jesu Kristo berbera, Jangoiko ta gizon egiaskoa, ain errealki nola baitago zeruan ta aldareko Sakramentu Sanduan.

        GALD. Zer da aldareko Sakramentua?

        ERR. Hostia konsagratua, baitare Kaliza konsagratua; edozein bietaik, biak oroat.*

        GALD. Zer dago Hostian?

        ERR. Konsagratu baño len, ogi guti bat; konsagratuas geros, Jesu Kristoren gorputz preziosoa itzen birtutez.

        GALD. Zer dago Kalizan?

        ERR. Konsagratu baño len edo konsagrazioko itzak erran baño len, ardo guti bat; konsagratuas geros, Jesu Kristoren odol preziosoa itzen birtutez.

        GALD. Hostia konsagratuan gorputzareki dago odola ere?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Eta Kalizan konsagratuas geros, odolareki dago gorputza ere?

        ERR. Bai, jauna.

        GALD. Eta bere arima?

        ERR. Arima ere bai bietan, zergatik baitago bizirik gorputza, ta ezin legoke bizirik odol ta arimarik gabe.

        GALD. Beras, ala batean nola berzean dago Jesu Kristo guzia?

        ERR. Bai, jauna, bere dibinidade ta humanidade guziareki.

        GALD. Daude sakramentuan Kristoreki Aita ta Espiritu Sandua?

        ERR. Bai, jauna, Trintate guzia, irur persona dibinoak, ezpaitaizke elkarrenganik aparta, direlaik irurak Jangoiko bat.

        GALD. Badago Hostia konsagratuan ogirik, edo Kalizan konsagratuas geros ardorik?

        ERR. Ez, jauna.

        GALD. Zer in dire, bada, ogi ta ardo len zirenak?

        ERR. Jesu Kristoren itz ta podorearen birtutez aldatu dire beraren gorputz ta odol preziosoen sustanziatan.

        GALD. Zer dire, bada, an begis ikusten ta sentidoes sentitzen diren gaiek?

        ERR. Aiek dire ogi-ardoen itxurak edo akzidenteak, kolorea, zaporea, bultoa, etc. beren sustanzia gabe).

        GALD. Beras, ori da milagro andi bat?

        ERR. Milagroen milagroa da, Jangoikoak egintuen guzien andiena.

        (M. Bai, ogi iduri eta ezta ogi; ardo iduri ta ezta ardo; iduri gorputzaren eta izaki arimaren; orgatik da Sakramentu admiragarri, señale sagratu sekreto ta fedearen misterio; ezta gure gorputz astoaren, ta ala ez in kasorik gorputzaren sentidoes senti denas emen, baizik Jaunaren itzas, amoreas eta podoreas, nai baitu ta baitezake egin gure onetan guk entenda ta pensa ala baño iago. Gure amorez jautsi zenak zerutik, gizon in zenak ta bere bizia eman zuenak gurutzean gure amorez, nai gaitu erregalatu bere gorputz eta odol propioeki aldareko sakramentuan. Fedeas beira, gogoas xega ta amoreas txastatzen da, etc.).

        GALD. Zer disposizio edo zenbat gauza bear da ongi komekatzeko?

        ERR. Bida, bat arimaren aldetik, grazian joatea; berzea gorputzaren aldetik, barurik joatea.

        (Naiz erran bida, suponitzen dire berze bida, baitire jakitea zer errezibitzen den an eta debozio eramatea:

        Orra laur ia, laurok koplatxo gontan:

        1. Arima garbirik,

        2. Gorputza barurik,

        3. Zer den ikasirik,

        4. Debozioa bizturik.

        GALD. Senti duenak konzienzian bekatu graberen bat, zer in bear du komekatzekos?

        ERR. Konfesatu lenik, eta ezta aski kontrizioa, daikelaik konfesa.

        GALD. Komekatu-alzineko oraziotxoa nola da?

        ERR. Jauna, ni ez naiz digno orren Majestadearen errezibitzeko; baizik solamente erran bedi orren itz sandua eta ene arima izanen da sana ta salba).

        GALD. Zertako da oliatzea? (Edo Olio Sanduaren Sakramentua, edo Oliadura deitzen dena?).

        ERR. Irur gauzatako: lenbizikoa, kentzeko lengo bekatuen errestoak edo efektoak; bigarrena, emateko arimari konfianza ta indar tentazioen kontra; irugarrena, emateko gorputzari alibio ta osasuna ere, konbeni barin bada.

        (M. Agi daike ere barkatzea mortaleak atriziosko doloreareki, ustez duen kontrizio; ta ala ezpaleike errezibitu berze Sakramenturik, ta au bai, bear da errezibitu au ezaumentura ellegatuas geros, baitare duda delarik ortas, etc. Et si in peccatis sit, remittentur ei. Jacobi cap. 5.).

        GALD. Zertako da ordenatzea edo Orden Sagratuaren Sakramentua?

        ERR. Konsagratzeko Elizako ministroak eta sazerdoteak.

        GALD. Zertako da Matrimonioaren Sakramentua?

        ERR. Ezkontzeko ta ezkondueri emateko grazia, bizi daitzen bakean elkarreki ta azi dezkiten humeak zerurako.

        (M. Sakramentu guziek obratzen dute grazia Jesu Kristoren birtutez, errezibitzentutenen disposizioaren ariora).

(PREBENZIOA KONFESIORAKO

        Lan ona da ongi konfesatzea, eta bataiatuas geros bekatu in duenarendako ori da erremedio bakarra ta bigarren bataio-gisa bat neke-kara; baña ain preziso nola bataio lenbizikoa eztaudenendako bataiaturik. Borz gauza bear direnetaik ongi konfesatzeko, prinzipalena da dolore fiña. Agi daike barkatzea bekatuak examinarik gabe, konfesiorik ta absoluziorik gabe lanze ertxietan, izanik dolore perfektoa biotz-barnean; baña dolorerik gabe sekulan ez, naiz absoluzioa eman Aita Sanduak. Baña nola erdetxi dolore goi? Jangoikoai eskatus, Jangoikoak emanes ta bakotxak bere aldetik egines. Ona examinatu ondoan in daiken

ORAZIOA KONTRIZIOAREN

        O ene Jangoiko ona ta ene Jesus amorosoa, ni bekatu iteko banaiz sobra ere, baña ez naiz erremediatzeko gaizki egina, ezeta penatzeko ere ongi. Eman bezada berorrek, otoi, argi eta su biotzean, ezauntzeko ta erretzeko penak. Ah! Nola nindeiken izan ta nola galdu naizen! Ah! Ezpanu beñere bekaturik egin! Ah! Il banitza lenago ezi egin ene Jaun onaren kontra! Zer gaizki egin zida niri orren Majestadeak? O ene amazale bakarra, gaizkirik eztida egin, ez, bai ongi sobra ere. Onetsi nau beti sobra ere ta enegatik jautsi zerutik, eta egintu amoresko exzesoak ilartaño gurutzean enegatik. Nor norengatik? Arrazio iago ze ilneien ni berorrengatik. Ala in bear nue, ta ala ere ez nio pagatuko millataik bat. Eztut in ori ere. Bear nue bentzait egin orrek manatuak plazer eman naies. Ori ere eztut egin. Bear nue bentzait biotzas amatu ta estimatu, etc. Eztut in ori ere. Bentzait ofenditu bear eznue. Ori bai in dut sobra bai, sobra ta neure kaltetan. Oh! Gaizki egina! Oh! Aita onaren hume gaixtoa ni! Aitaren etxean negokelaik ongi erregalaturik, hume prodigoaren gisa utzi ene Aita ona bere erregaloeki, Ejiptoko elze ta tipula ta porru ta farraskerien amores! Oh! Zenbat nirabe dauden nere Aitaren etxean nauten guziareki ta ni, etc. Aita, bekatu egin dut berorren ta zeruaren kontra! Ia ez naiz digno dei nazaten orren hume; nirabeetaik bat bekala in benaza. Barka bezada, otoi otoi, ta eztagola ene kontra. Confitebor tibi in cithara, etc. Konfesatuko diot beti orren ona ta nere gaixtoa; orren noblea ta nere txarra; orren amorea ta nere desamorea, etc. etc. etc. Quaretristis, etc. Spes, etc. O edertasun, ain antiguaskoa ta ain berria, zein berant ezaundu duten! O ene Jaunaren on amablea, zein guti amatu duten! O amore izan didana, zein gaizki pagatu duten! O gusto soberanoa, zein guti gozatu duten! Zein gusto txarra izan duten! Etc.)

        (GALD. Nola bear da ellegatu konfesatzera?

        ERR. Humil, modesto, erreberente, ala nola kulpante, barkazio eske, Jangoikoaren lekuan dagonagana. Ellegaturik zeñatu ta erran espazioreki: Ni bekatorea, etc., ta bularra golpatus itz gaiek siñki: Jauna, enea da kulpa, enea da, etc.

        Konbeni da akostunbratzea erratera galdegin gabe: Aita, onenberze denbora du konfesatu nitzala, ene ustes ongi, edo faltatu nue, etc. Kunplitu nue penitenzia, examinatu dut konzienzia ta eldu naiz penaturik ofendituas ene Jangoiko-ona, etc. Aurkitu dutena konfesatzeko da, alako mandamentuan au ta au; berzean berze gau etc. etc. Ala bildurik tuenak, egiten da brebeago ta aisago konfesioa, utzis mandamentu gaiek, zeñetan eztuen aurkitu deus; baña examina in bear da guzietan bat banaka. Baña ezpadaki edo ezpada akomodatzen erratera bereganik, eska dezoke, galdegin dezola konfesoreak eta joan errespondatus egia beti, dena den bekala; beti bere kontra gezurrik, atxekiarik ta in gura-minguraik gabe. Naiz alke den, garaitu bere arimagatik edo erran: Jauna, alke dut. Animatuko du konfesoreak, etc. Gero aditu atento erratentionak. Penatu ongi gaizki eginas, orreki guzia kitto, etc. etc.).

(M. KOMUNIONERAKO PREBENZIOA

        Debozioaren sua itxekitzen da FUKA. Itztto gontan tuzu laur letra mostratzeko laur afekto: F. Fedea, U. Humiltasuna, K. Kontriziosko dolorea ta A. Amorea.

        Fedea 1. Jesus da, sinesta, arima.

        Humildadea 2. Humilla zaite zarenas.

        Kontrizioa 3. Indigna zu ta urtu penas.

        Amorea 4. Baña Jesus da: ama, estima.

PERSONA SENZILLOAK PENSA BREBE AISA ALA

        1. Fedea. Orai nainuke nik errezibitu ongi Sakramentu admirable goi. Biz eneki Jangoikoaren grazia. O Jesus ona. Nik sinesten dut firmeki, dagola Sakramentu gortan ain errealki nola zeruan bizirik ene Jesu Kristo; Jangoikoaren Seme bakar gure Jauna, zein izan baize konzebitua Maria Santisimaren entraña sanduetan Espiritu Sanduaren obras ta birtutes; jaio zena Birjina Mariaganik, pasatu zuena pasio doloresko Ponzio Pilato juezaren manuaren azpian, guruzifikatu zutena, iltzena, ortzi zutena, jautsi zena linboetara, il ta irurgarren egunean erresuzitaturik berriro biztu zena bere birtute proprios, igan zena zeruetara ta an dagona jarririk Aita eternoaren eskuieko aldean ta andik etorriko dena ilen eta bizien juzgatzera. Sinesten dut au guziau eta bitarteo dagola presente miragarriro Sakramentuan, altxaturik nola ene arimaren Esposo amante dibinoa, erregalatu naies bere gorputz odol preziosoeki. Sinesten dut, o Jesus, biztu bez ene fedea.

        2. Humildadea. Baña nondik niri ainberze ondasun, nola etortzea berori enegana? San Pedrok zio: Jauna, aparta eneganik, bainaiz gizon bekataria. Zer errain dut nik? Diot berori dela ona ta onegia, ni gaixto esker-gaitza; berori noblea, ni txarra; berori garbi ederra, ni itsusia; berori gloriako errege, ni esklabo etc. Diot, Jauna, eznai zela digno orren Majestadea errezibitzeko; baña erran bedi bere itz sandua ta nere arima izan daiela sana ta salba, etc.

        3. Kontrizioa. O Jesus, amatu barin banu bentzait nik orren Majestadea; baña ofenditu dut malamente sobra, bai, sobra. O Jesu Kristo ene Jauna, Jangoiko ta gizon egiaskoa, berori denagatik infinitoki ona ta amablea, damu dut ofendituas, dut damu milla aldis. Proponitzen dut ez berriz bekaturik egitea ta apartatzea bekatuen okasio guzietaik, etc., etc.

        4. Amorea. Esperanza dut barkatzen didala, baitu bere gloria ta sendagalla barkatzean. Esker milla. Amatzen dut, nai dut, maite dut nik berori ene biotz guzias, arima guzias, entraña, indar, etc. Amatzen dut iago ezi guziak, iago ezi ondasun, honra, gusto, erregalo, mundu, gloria, etc. Amatzen dut ta nainuke amore fiñ ta ziñareki, amore fuerte, firme, efikaz, perfektoareki. Amatzen dut ta nainuke amatu afektoas, efektoas, perfektoas osokiro; afektoas, paratus ortan ene arimaren afizione ta potenzia guziak, memoria oroitus, entendamentua pensatus, borondatea nai izanes sollik nai duena berorrek, ta biotza konsumitus orren amores; efektoas, obratus, trabajatus, nekatus, egin ta desegines nola duen plazer; perfektoas, padezitus, bukatus, iles sakrifikaturik orren amoretan. Amatzen dut ta nainuke orren amores bizi ta il; ojala balitz orren amorea izpiritua zeñeki bizi naien ni eta sukarra zeñeki konsumi naien. Amen. Amatzen dut ta nainuke amatu nola Santa Teresak, nola N. eta N., nola sandu guziek, nola aingeruek, nola serafinek, nola Maria Santisimak. Amen.

        Amatzen dut ta nai dut ama dezaten biotz guziek goiti ta beiti leku ta denbora guzietan. Amen.

        Amatzen dut ta plazer dut ama dezaten sandu guziek ta biotz prestu guziek, ta niork ez ofendi. Amen.

        Amatzen dut ta pena dut ez amatzeas ta ez ezauntzeas berorren ona munduan anitzek ez bear bekala. Eta alako itsuen numero infinitoan kontatu naiz ni ere. O edertasun ain antiguaskoa ta ain berria, zein berant ezaundu duten! etc.

        Amatzen dut ta nai dut amatu pasioneen bortxaz ere, deabruen ta kontrario guzien bortxaz.

        Amatzen dut ta pena dut ez iago amatzeas. Ama bezate ene partez arima prestu guziek.

        Amatzen dut ta ama bedi berori ene biotz goneki; bere biotzeko suan erre bez nere gau. Amen.

        3. Deseoak. O ene Jesus ona, ez nuke bada nai ofenditu nik orren Majestadea komunione gontan, bai plazer egin berorri ta probetxu ene arimai. O nork luken sanduen disposizioa! O nork lezaken errezibitu ain ongi nola bere Ama Santisimak! Ene partez ofratzentiot beraren ta sanduen merejimentuak. Guzien gañetik supli bez berorren on onegiak, etc. Amen.).

(M. KOMEKATUONDOAN ESKERRAK

        Oroigarritako biz koplatxo gau.

        1. Ongi-etorria da lenik,

        2. Sinetsi, 3. Onetsi, 4. Laudatu,

        5. Dena eman, 6. Nai dena eskatu,

        7. Ofratzea da azkenik.

        Erretiraturik bere lekuan, begiak ertxirik ta arima guzia bildurik bere Jaunareki, dezoke erran:

        1. Ongi-etorria dela bere pobretto gonengana ene Jesus onegia, gloriako Errege ta ene arimaren esposo! Ain podoroso ta ain amoroso! Ain andi ta ain txipi! Ain gora ta ain apal! Ain admirable ta ain amable! Nondik niri ainberze ondasun, nola etortzea Jesus N. gana? Ain andia ta ain txipi Jesus ori enegatik; badakusat zergatik, amorosteagatik ni. Bada, ongi etorria dela.

        2. Sinetsi. Zeren ezi, naiz ezin ikusi, bear dut sinetsi ta sinesten dut firmeki, dagola ene barnean sakramentuan ene Jesus ona, Jangoiko ta gizon egiaskoa, izan zena konzebitua Espiritu Sanduaren, etc.

        3. Onetsi. Nola dezoket paga? Emen eztu aurkituko baizik bearra ta borondate ona. Oneki amatzen dut ta estimatzen biotz guzias, arima etc.

        4. Laudatu. Eztut zereki, ezpada afekto ones. Milla milla esker ta laudario ta bedeizio. Bedeika ta lauda bezate aingeruek ta sanduek ta bere Ama Santisimak. Bedeika ta lauda bezate zeruek ta lurrak ta orietan diren gauza guziek. Bedeika ta lauda bezate gizonek espezialkiro, zeñen faboretan in baitu ainberze fineza ta exzeso amoresko ilartaño gurutzean ta emanes jatera bere gorputz preziosoa. Bedeika ta lauda bezate arima on guziek, baitare nere arima pobreak, ene potenziek, ene biotz ta entraña guziek, bizi guzian orai ta gero eternidadean.

        5. Dena eman. Jauna, ia ke ta etorri den enegana, ar bez posesio nitas ta nere gauza guzies betikos; entregatzentiot emengo giltza guziak. Ematentiot nere arima, gorputza ta biotza; ene libertadea, memoria, entendamentua ta borondatea; nere bizitza, iltzea ta eternidadea; guzietas disponi bez, egin ta desegin bez nola duen plazer jabe ta jaun bekala; mana bez errege bekala; orren palazio biz ene petxoa, biotza, trono, potenzia ta sentido guziok orren menpeko, neurau orren pregonari, klamatzen dutela, biba Errege, biba Jesus.

        6. Nai dena eskatu. Berorren oñetan paraturik auspeska adoratzen dut ta eskatzen lenik bekatu guzien barkazio ta bere grazia ez nazan utzi erortzera beñere desgrazian, ken dezkidan bizio ta inklinazio gaixtoak, eman birtuteak, humildadea, kastidadea, mansotasun ta pazienzia, fede, esperanza, karidadea ta gañarakoak. In benaza gizon berri bat orren gustora guzia. Azkenean perseberanzia finala ta iltze ona. Oraidanik uzten dut orren eskuetan ene arima. Eskatzen ere diot ene kontra direnen fabore, ene aide, adiskide ta obligazioskoen gatik, kristiandade guziagatik, baitare purgatoriokoengatik, etc., etc., etc.

        7. Ofra, etc. Ofratzen diot Trintate Jaunari Jesus bitarteko bakarra, etc. Maria Santisimari bere Seme dibinoa, etc. Sandueri N. eta N. Aingiruei, guardiakoai etc. O Jesus, orren bedeizioa niri; ori nerea, ni orrena.

MEZAREN OFREZIMENTUA

        O gure Jangoiko Jauna, emen berorren presenzian Eliza Ama Sandareki ofratzentiogu meza sandu gau eta ontan sakrifikatzen den axuri dibinoa, Kristo Jesus onegia, geuren biotz guzieki beraren pasio ta eriotzearen memoriatan. Amen.

        Biz Jauna, alaber, orren honra, gloria, plazer ta esker milla millatan. Amen.

        Biz, alaber, Ama Birjinaren aingeru ta sanduen obsekio, gozo ta gloriatan. Amen.

        Biz, alaber, purgatorioko arimen, berexki gure obligazioskoen sufrajiotan. Amen.

        Biz, alaber, mundu guziaren onetan. Amen. Bekatariei logratzeko piedade ta barkazio, justoei graziaren aumentu, zortugun penaen satisfakzio, gaitz guzien erremedio ta on guzien erdetximentu bear guzietan. Amen.

        Nai dugu, Jauna, emen asistitu sakrifizio gontara daiken modurik obenean, Eliza Ama Sandaren intenzioaren konforme, aingeruen konpañian, Jangoikoaren aitzinean, Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen.

GOIZOROKO DEBOZIOA

        Idatzarri-orduko len lenik oroitu Jangoikoas eta erran gogoan: Bedeikatua biz ene Jaun ona, guardatu bainau ta ellegarazi bizirik egun gontara. Esker milla milla.

OFREZIMENTUA GOIZEAN

ADORAZIOA

        O Jangoiko Jaun andia, guzien Jaun ta Jabe dena ta leku guzietan presente dagona, ta emen ere bai niri beira; nik lurreko artto gonek humil humila sinesten, amatzen ta adoratzen dut berorren Majestadea, sandua, sandua, sandua; bere glorias beteak daude zeruak ta lurra. Biba ene Jauna. Amen.

ESKEA

        Biotzez damu dut ofendituas orren Majestadea. Barkazio eske nago. Barka bezada, otoi Jauna, barka bezada eta aurki bez pobre gonek grazia orren begietan. Amen.

ESKERRAK

        Esker milla diot egintidan faborees ezin konta ala, nik mereji gabe; zeren kriatu nauen, erredimitu, kristiatu, guardatu ta infinizio bat maneras ongi egin eta orai ellegarazi egun gontara. Biz orren zerbitzuko. Amen.

OFREZIMENDUA

        Ofratzentiot eta sakrifikatzen neure persona, arima ta gorputza; neure obra, itz, pensamentu, afekto, trabaju, mogimentu ta gauza guziak, egungoak ta betikoak, bizitza ta eriotzea berorren amoretan. Amen.

OTOITZA

        Baña nola deus onik ezpaitezaket nereganik, eman bezada, otoi, bere grazia, ez dezoten desplazer egin deustan ere, bai plazer al guzia guzietan. Amen. (Irur Aita gure ta irur Gloria).

MARIA SANTISIMARI

        O Birjina Maria, Jangoikoaren Ama ta ene Ama Santisima, kuida bez nitas bereas bekala, bizi ta il nadien Jaunaren ta berorren amorean ta ez dezaten kontra egin sekulan. Amen. (Irur Abe Maria).

AINGERU GUARDIAKOAI

        O Jangoikoaren Aingeru ona, pobre gonen guardian dagona, bada, beraren piedadez orren anparoan nago ni, guarda, goberna ta kida benaza egun eta beti. Amen. (Aita gure ta Abe Maria).

SANDUERI

        O zeruko sandu ta sandak, berexki egungoak, otoitz in bezate enegatik ta logra bezadate anitz grazia, zerbitza dezoten orien gisara nik ere gure Jaun Jangoikoari obras, itzes, biotzes, ala bizi ta il naien beraren amores, ta ellegatu gozatzera orieki zeruan. Amen. (Aita gure bat. Arimengatik berze bat. Iltze on batengatik berze bat eta Gloria Patri, etc.).

        *Bedeika ta guarda benaza Jangoikoak guzis poderoso ta miserikordioso denak, Aitak ta Semeak ta Espiritu Sanduak. Amen.

ORONAK EMATERAKOAN

        O Jesusen Ama ederra, biz bedeikatua ordu gura noiz eguzkirik obena ekar zinduen mundura. Abe Maria ta Gloria, etc.

        Jangoikoa amatzen dut, kontra eginas damu dut, ordu gontaik ia betikos guzis amatu nai dut. Amen Jesus.

ARGI-EZKILAK, EGERDI TA ILUN-EZKILAK SOÑATZERAKOAN, ORAZIOAK

        1. Jangoikoaren aingeruak mezu emanik, konzebitu zue Mariak Espiritu Sanduaganik. Abe Maria.

        2. Ona Jaunaren esklaba. Egin bedi nereki zuk erran bekala... Abe Maria.

        3. Eta Jangoikoa gizon egin ze eta gutartean bizitu ze... Abe Maria.

        Orazioa. Erauntsi bez, otoi Jauna, gure arimaetan bere grazia; orreki, dakigunek bere Seme Jaun Jesu Kristoren enkarnazioa aingeruaren mezus, beraren pasio ta eriotzearen medios ellega gaitzen erresurrekzioren gloriara. Kristo beragatik. Amen.

MAIAREN BEDEIZIOA EUSKARAS

        Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen.

        Jauna bedeika orrek gu ta bere eman gebek berorren eskutik artu beartugunok. Kristo gure Jaunagatik. Amen. (Aita gurea, Abe Maria ta Gloria).

        Gloriako Errege Jaunak egin gaizala zeruko maiaren partizipante. Amen.

JAN ONDOREAN, GRAZIAK

        Aitaren ta Semearen ta Espiritu, etc.

        Ematentiogu graziak bere mertxede guziengatik, Jangoiko Jauna guzis poderosoa, betiro bizi ta erreinatzen dagona. Amen. (Aita gurea. Ama Birjinaren honratan Abe Maria. Iltze on batengatik Aita gure ta Abe. Purgatorioko arimengatik Aita gure, Abe ta Gloria).

AZKENEAN

        Mantenatzen gaituenak lurrean, bedeika gaizala zeruan. Amen Jesus.

KONZIENZIAREN EXAMINA GAUORO

        1. Graziak. Esker milla, ene Jangoiko Jaun ona, bere infinizio bat fabore intidanengatik, berexki zeren guardatu nauen egun ta ellegarazi gau ontara bizirik. Biz berorren amore ta gloriatan. Amen.

        2. Eskea. Eman bezada, otoi, bere argia ta sua, ikusteko, ezauntzeko ta sentizeko nere gaizki-eginak eta faltak, ta logratzeko barkamendua ta grazia. Amen.

        3. Examina. (Emen egon guti bat pausaturik errepasatzen nola pasatu duen egun ontan, nola portatu obra, itz, pensamentu, etc.).

        4. Kontrizioa. Jesu Kristo ene Jauna, etc.

        5. Satisfakzioa. Kredo. Nik sinestatz

        Aingeru guardiakoaren obsekiotan Aita gurea ta Abe Maria. Berze bat sanduen. Berze bat arimen. Berze bat iltze onaren.

        Antifona. Salba benaza, Jauna, nagolaik idatzarririk; guarda benaza, nagolaik lokarturik, Kristoreki beillan nagon ta errepausa bakean.

        V. In bezada, Jauna, gaur mertxede.

        R. Guardatzeas ni bekaturik gabe.

        V. Izan bez nitas, otoi, miserikordia,

        R. Nago konfiaturik; Jauna, miserikordia.

        Orazioa. Bisita bez, Jauna, leku gau ta aparta emendik urrun etsaiaren gaixtakeria. Beude gureki berorren aingeru sanduak, zeñek guarda gaizaten bakean; ta orren bedeizioa biz beti gure gañean, Kristo gure Jaunagatik. Amen. Bedeika ta guarda benaza, etc.

Errosarioa euskaras misterioen memoriaeki

OFREZIMENDUA

        O Jangoikoaren Ama Santisima ta guzien erregina, ofratzen diot errosario gau misterio sanduen memoriaeki, Jangoikoaren gloria ta berorren obsekiotan, eskatus humilki Elizaren onagatik, gaizkien akabanzagatik, fede ta birtute kristioen aziteagatik, baitare niri logradezadangatik bizitze on bat ta iltze preziosoa Jangoikoaren presenzian berorren anparoareki tranze gartan, grazia emen, gloria an. Amen.

        Deus in adjutorium, etc. Gloria Patr, etc.

        Maria, graziaren ta miserikordiaren Ama, etsaietatik libra gu ta bear orduan anpara.

ASTELENEAN TA ORTZEGUNEAN MISTERIO GOZOSKOAK

        1. Lenbiziko misterioa: Kristoren enkarnazioa.

        V. Jangoikoa inda gizon-birjin Amaganik:

        R. Jauna ofendituas nago penaturik.

        2. Bigarren misterioa: Ama Birjinaren bisitazioa.

        V. Jesus ta Amak San Juan-beira sanduturik:

        R. Jauna ofendituas-nago penaturik. (au aldioro).

        3. Irugarren misterioa: Jesu Kristoren jaiotzea.

        V. Belengo aur andia-beira paxaturik. R.

        4. Laurgarren misterioa: Ama Birjinaren purifikazioa.

        V. Jesus ta Ama tenploan-beira presentaturik. R.

        5. Bortzgarren misterioa: Tenploan aurkitzea Jesus amabi urtetakoa.

        V. Tenploan gelditu-Jesus ta aurkiturik. R.

ASTEARTEAN TA ORTZILAREAN MISTERIO DOLORESKOAK

        1 Baratzean Jesusen orazioa ta preso arzea.

        V. Odol izerditan-Jesus eta loturik.

        2 Jesusen azotatzea loturik kolumnan.

        V. Jangoiko den gura-beira azotaturik.

        3 Aranzees koronatzea Jesus.

        V. Aranzees korona-beira frinkaturik.

        4 Gurutzeareki soñean Kalbariora joatea.

        V. Guruzeareki doa-erorka akaiturik.

        5 Guruzifikatzea ta iltzea Jesus.

        V. Gurutzean Jesus il da akabaturik.

LARUNBATEAN, IGANDEAN TA ASTEAZKENEAN MISTERIO GLORIOSOAK

        1 Jesu Kristo erresuzitatu ta berriro biztea.

        V. Beira berez Jesus-berriro bizturik. R.

        2 Jesusen igatea zerura glorioso.

        V. Apal duzena beirargora goraturik. R.

        3 Espiritu Sanduaren etorria.

        V. Espiritu Sandus-utzitu suturik. R.

        4 Ama Birjinaren Asunzionea, zeruratzea.

        V. Semeak Ama du-eraman arturik. R.

        5 Ama Birjinaren koronatzea Erregina.

        V. Beira Ama Erregina an koronaturik. R.

Ave filia, Dei Patris; Ave Mater, etc. euskaras

        Agur Maria, Jangoiko Aitaren alaba.

        Agur, Jangoiko den semearen Ama.

        Agur, Espiritu Santi Jaunaren esposa.

        Agur, Trintate Jaunaren tenplo ta sagrario zarena. Agur, Birjina garbi garbia, bekatu orijinalaren mantxarik gabe konzebitua. Amen.

        Jesus onak iltzerakoan Amari erran San Juanes: Ona zure Semea; eta San Juani: Ona zure Ama. Sandu gartan entenda Kristio-gende guzia eta erran diona San Anselmok: O konfianza ditxosoa! O anparo seguroa! Jangoikoaren Ama ta gure Ama! Mostra bez dela Ama. Mostra zuk ere zarela beraren humea.

Amar mandamentuak koplatan

        1. Sinetsi, onetsi, fiatu Jangoikoan ta adoratu...

        2. Juramenturik banoan ez agoan ta ez gogoan...

        3. Eman jaiak ta igandeak Jaunari, nola bereak...

        4. Aitetames humeek kuida ta ebetas aiek...

        5. Niori gaizkirik ez-obras, itzez, biotzez...

        6. Garbi naitu Jangoiko onak — gorputz ta ariman personak...

        7. Ez ebatsi ta ez desea — eman bai nori berea...

        8. Ez pensa, ez erran gaizkia — bai ongi beti, ta egia...

        9. Ez dezazula desea berzeren — bizikidea...

        10. Gauza batere ez desea — baizik bakotxak berea...

Meatxuak auxtentuztenei

        1. Jangoikoaren konforme ezpagara,

        geren kontra ai gara ta galduak gara...

        2. Non den maldizio maiz ta juramentu,

        ezta faltako malhur ta eskarmentu...

        3. Lan egines auxten baituzu jaiak,

        galdu zuk ta irabazten zure etsaiak...

        4. Hume ta buratso onek bedeizioa,

        gaixtoek kontra dute maldizioa...

        5. Gaitz naiba diozu proximoari,

        gaitz iago in duzu zeure buruari...

        6. Nork uzten Jauna luxuriagatik,

        galtzen du on guzia ongarriagatik...

        7. Abratstu naia lakioan trabatzen da,

        dio San Pablok: ta nola atratzen da?

        8. Berzeak juzgatzen ta murmuratzen,

        gogorki, zeuroi zara kondenatzen...

        9. Berzeren bizikidea ez desea,

        ezpauzu nai galdu arima zurea...

        10. Kendu nai ta ez eman nori berea,

        duzu infernurako laster bidea...

Abe Maria koplatan

        Agur, o Maria, — grazias betea,

        O miragarria, — Jaunaren maitea,

        Jauna da zureki, — zu zara berea,

        Emasteetan berexki.

        Bedeikatua zu — zara guzietan,

        Ta da bedeikatu — bai zure entrañetan

        Fruitu logratua, — Jesus zeruetan

        Gora gora goratua.

        Santa Maria Ama — Jangoikoarena,

        Nola Ama zuk klama — bekatariena

        Gure faborean ­ len ta gero on dena

        Bearren bearrenean. Amen.

        Oh! Esperanzaren — ona ta alegrea,

        Dena Ama Jaunaren — dela Ama gurea!

        Baitu podorea, — baitare amorea:

        Ezin falta faborea.

        Balitz bat berere — zuri eskaturik

        Utzia beñere — desanparaturik,

        Zure piedadeak — arrek mututurik

        Ez aipa miserableak.

        Oroi zaite bada, — eztela ez aditu,

        O gure Abogada, — nior akuditu

        Zugana duenik — duzula despeitu

        Sekulan uts zureganik.

Salbea koplatan

        Agur erregina, — ta Ama piadosa,

        Bizitza dibina, — gozoa gustosa,

        Esperanza segur, — Amante amorosa,

        Bedeika zu Jaunak, agur.

        Zuri gu klamatzen — desterru tristean,

        Zuri suspiratzen — ai ta negarrean,

        Ebaren humeok — negarren ballean,

        Ama, beira gu pobreok.

        Ea, orai bada — zuk zeure begiok,

        O gure Abogada-beratx onegiok

        Gure gana biur, — orreki guziok

        Ongi gauden — eta segur.

        Noiz desterrua guk — utzi bukatua,

        An guri mostra zuk — Jesus ematua,

        Zure sabeleko — fruitu doatsua,

        Zerura gu manatzeko.

        O klementisima! — O! urrikaria!

        Eta o dulzisima — Birjina Maria!

        Jangoiko denaren — Ama sanda andia,

        Etxokandre zeruaren.

        Eska zozu beras, — Ama, guretako,

        In gaitzan egiaz — digno beretako,

        Dezkigun fruituak — logra sekulako

        Jaun berak ofrezituak. Amen.

Regina coeli: Euskaras

        Zeruko erregina, — alegra zaite ia,

        Zeren zuk egina — semea biztu da,

        Nola berak erran — eska zuk, ordu da,

        Berai gure faboretan.

        Penen ariora — zinduza gozoak,

        Zu bere gustora — Jaun amorosoak

        Ama konsolatu, — ta poderosoak

        Zinduzan erregalatu.

        Ea, pasatu da — ekaitza ta andia,

        Bai ta ellegatu da — on eguraldia,

        Beira doloroso — len Jaun onegia,

        Orai beira glorioso.

        Zein diferente zen, — odolestatuak

        Llagak apatu len; — gloriaztatuak

        Orai apatzea! — negar pasatuak

        Gustoeki pagatzea!

        Ea bada Jesus, — ea zuk Maria

        Amorearen sus — ni brasa goria

        Itzuli; nitzana — ikatz itsusia,

        Nagon beti biengana.

        Ia nere enplegua — Jesus ta Maria,

        Nere sosegua, — ta nere alegria,

        Ta ondasun guzia, — ta au nere bizia,

        Ta grazia, ta gloria — Amen.

Sacris solemniis euskaras

        Jai andi andias — biz alegranzia,

        Ta biotz garbias — kantatzeko ansia:

        Despei ia lengoas; — berri biz guzia,

        Obrak, bozak ta gogoak.

        Zelebratzen dugu — azken afaria,

        Non Jesus baitugu — jaten axuria

        Apostolueki, — baizen iduria

        In denarena berareki.

        Aren ondorean — axuri bizia

        Inik amorean — Jesus onegia

        Eman da amabiei, — bakotxai guzia,

        Eta guzia guziei.

        Eman da pobreei — gorputza janari,

        Eman da tristeei — odola edari,

        Naiz iduriturik — ogi ta ardoari,

        Jesus bera da altxaturik.

        Jesus bera emanik — guziek ar zaze,

        Berak ala erranik, — jan eta edan zaze;

        Iten duzienetan — betiro egin zaze

        Au ene memorietan.

        Ta sakrifizioa — ala fundaturik,

        Onen ofizioa — dago manaturik

        Sazerdoteeri, — ta berek arturik,

        Emateko guzieri.

        Ogi zerukoa — Jangoiko gizona

        Inda mundukoa — donoen korona!

        Gauza admirableak! — jaten du Jaun ona

        Pobre ta miserableak.

        Trintate Jauna zu — Jesus onareki

        Laudatzenzaitugu — gogo ziñareki

        Oraiko bizian, — segitzeko beti

        Eternidade guzian. Amen.

(«Pange lingua») Euskaras au

        Kanta, mia, glorioso

        Jesusen onegia,

        Gorputz-odol prezioso

        Emanen geiegia,

        Bera eginik amoroso

        Erregalo berria.

        Gure errege den gorenak

        Sabel birjinalean

        Gorputz odol in zirenak

        Emanik gurutzean,

        Kontino emen oroipenak

        Ematentu aldarean.

        Guri eman da, guregatik

        Gorenaren Semea

        Amaren entrañetatik

        Jaio ze, ta gurea

        Beti izan, ta ilda orgatik

        Gure amores betea.

        Erakusten ta manatzen

        Salbatzeko bear dena

        Beti egon da, ta paratzen

        Faboreak beti obratzen,

        Ta azkenean obena.

        Azken arrats ta afarian

        Jarririk bereeki,

        Kunpliturik ia guzian

        Lengo legeareki,

        Bera eman da janarian,

        Bera bere eskueki.

        Ogi ta ardo len zirenak

        Gorputz odol bereak

        Itzulitu dezakenak

        Jaunaren podoreak,

        Gozatzentu emen direnak

        Fedeak ta amoreak.

        Sakramentu gau gorena

        Guzis benera zagun

        Ontan gure amanteena

        Jesus ona ama zagun,

        Zenzus ezin datekena

        Fedes supli dezagun.

        Trintate Jaun andiari

        Biz denbora guzian

        Kanta milla ta laudazi

        Goitian ta beitian,

        Ta esker milla biz berari

        Emen eta glorian. Amen.

Hostia goratzean orazio in daikena

        O Jesus, o ene Jesus amable on onegia, ongi etorria dela. Nik sinesten, onesten ta adoratzen dut presente errealki orren Majestadea Sakramentu admirable gortan, naiz begis ezin ikus. O ene Jesus, berorrek ikusten nau ni itsu pobretto gau, beira bezada piadoso, ta Jangoikoaren amores limosna bat. Zer nai duten? Ellega nadien ikustera bere glorian, bitarteo beti berorren grazian ta amorean emen. Amen. Ene Jesus, eztututziko eman arteo bere bedeizioa ta baimendea.

Kaliza goratzean edo ondorean

        O Aita eternoa, orra berorren Seme onetsia, zeintan baitu bere konplazenzia ona. Beira bez, adi bez gure faboretan. Orra beraren odol preziosoa dagokio klamatzen gure alde, ez justizia, baizik miserikordia, piedade, induljenzia, grazia ta gloria, malogra-eztaien prezio infinito balio duen gura, zeñeki erreskatatu ginduzan, etc.

Exenplutxoak doktrinarako

1. ERAKUSTE TA IKASTEAREN

        Jesus len lena zerutik lurrera jautsirik erakustera zerurako bidea, amabi urtetakoa zelarik aurkitu ze tenploan erakustunen erdian aditzen ta galdegiten doktrina. Eta Amari billa ibili zenari erran zio: Etzekite bear naizela ni enpleatu ene Aitari dagozkion gauzetan? (Luc. 2).

        Eta aurrak apartarazten zuztenei erran ziote, uzkizie txipittook datozin enegana, ezi alakoena da zeruetako erreinua. Eta besarkatus ta gañean eskuak paratus, bedeizioa, etc. (Marc. 10).

        Bere despeidan manatu ziote apostoluei: Zoazte mundu guzia barna, erakutsi jende guzieri. Eta San Pedrori, uzten zuenari artzaiburu kristioen saldoaren, galdegin irur aldis: Pedro, maite nauzu ni? Ta baietz ark errespondaturik, erran zio bere Majestadeak: Bada, kuida ene axuriak, kuida ene axuriak, kuida ene ardiak. Ardies bein dio; bi aldis axuries. Bazka ene axuriak (Joan. 21).

        Zerura iganik, an dagolaik Errege glorioso, agertu da emen aurren ertean aur-idurian amoroso, doktrina galdegiterakoan San Pedro Paskasiok, ta errespondatu dio nor den Jangoikoa, nor Aita, ta galdeginik Semeas: Ori naiz ni eta etorri naiz zuri faboratzera, plazer baitut ikusteas zu ene ofizio gontan (In ejus vita).

        Ex. Indiako donzella bati Maria Santisimak berak agerturik erakusten ziola doktrina, kontatzen du Parrak. Eta artzai tonto bati bere Aingiru guardiakoak ari baten agos erranes orazioak (Parr. pl.1).

        Ex. Gizon sandu anitz ta andiak enpleatzen zire erakusten doktrina Kristioa, San Gregorio M., San Agustin, San Anselmo, San Bizente Ferrer, San Ignazio, San... noiz akaba? Biz guzien partez gure San Franzisko Xabier, zein destinaturik Indietako apostolu ta Aita Sanduaren legado, ellegaturik an ta ikusirik infielen konbertitzeko zela estorbu andia kristioen galmendea, ta galmendearen kausa zela doktrina-gabea, onen erakustea izan ze bere lenbiziko enpeñua. Pregonari berri bat bekala, arturik txintxa bat, zebila karrikas karrika soñatus txintxa ta egines oius konbit humil, amoroso gau: Kristio fielak, Jesu Kristoren adiskideak, atozte ta biali zeuren hume ta nirabeak, ikastera doktrina Jangoikoaren amoreagatik. Au izan ze prinzipio ta zimendu bere obra miragarrien. Eta mostratzeko Jangoikoak zein quadrable zekion, bialis aurrak bere palo edo gauza bateki ta aiek erranes Aita gurea, sendatzen zire heriak, etc.

2. ERAKUSTEKO OBLIGAZIOAREN GAIN

        Exenpl. Kontatzen du Aita Parrak, bildu zela Franzian obispoen konzilio bat ta prinzipio emateko enkargatu ziotela predikua sazerdote bati. Zego au ansiaturik pensatzen zer bear zuen erran. Jangoikoaren manamendus agerturik demonioak erraten dio: Au sollik da erran bear duena, infernuko ilunbeen prinzipeek milla goraintzi ta esker milla diote buratsoei ta arimen kargu-dunei, deskuido dutenas erakustean doktrina, zeren ignoranziatik datozi bekatuak ta bekatuetaik kondenazioak. Erran ori ta eziago. Eta jakin bez ni naizela demonioa ta Jangoikoak ala manatu duela. Ona señalea: Pasatu zio eskuas aurpegia ta utzi zio ain beltz itsusia nola ikatza. Kolore goi etzaio kenduko erran artaño; baña erran orduko, egin ur bedeikatus elizan, ta geldituko da txuri ta garbi nola len. Guzia agitu ze, joan etc. (P.1. pl.21).

        Ex. Santa Teresa gloriosak, Elizaren gloria denak, zerutik agerturik bere monja bati, galdeginzionari, zein librutan leituko zuten, arturik eskuan doktrina kristioaren katitxima edo kartilla, erran zio: Au da librua zeintan nauten nik lei dezaten kontino ene monjaek. Eta asi zekio sanda leitzen juizioaren artikulo fedeskoa boza lotsagarri bateki, ezpai zuke atzen asko egunes (T.1. cart. aviso 13).

3. KRISTIOAREN IZEN TA DIGNIDADEAREN GAIN

        Ex. Kristiandadearen prinzipioan bataiatuak deitzen zuzte fielak, deituak, eskojituak, sinestazaleak, sanduak, baitare Nazarenoak. Antiokian gero asi zire nonbratzen kristioak, baita, oroat, nola Kristorenak (San Leo, S.1 de Sanctis Petro et Paulo). Gero gañetik katolikoak, au da, segitzen dutenak Elizaren guzia ta Aita Sandua.

        Ex. Diakon bat (sic) deitzen zena Santo presentaturik Antonino Vero enperadorearen alzinean, galdegiten ziote: Nola deitzen zara? Ark: Ni kristio. Zer ofizio duzu? Kristio. Nongoa? Kristio. Ezin atrarazi ziote berze itzik tormentu guzieki, baizik: Ni kristio naiz Jangoikoaren grazias (Parr. pl.4 p.1).

        Ex. Oroat kontatzen da San Blandinas, eta zion aldioro kristio naiz, senti zuela koraje iago berriro (In ej.v).

        Ex. Santa Teresak kontatzen du, ezi laur alaba jaiorik ezkondu batzuei, borzgarrena jaio zekiotelaik, ura ere alaba, desplazer zutela ortas, eta ajola guti aren il edo bizias; ala irugarren egunean, kuidazaleak utzirik aurttoa, joan zirela dibertitzera kanpoan. Gauza bat inzute ongi, dio sandak, baize bataiatzea jaio ta berla. Itzuli zirelaik arratsean, bat oroiturik aurttoas joan ze lasterka ikustera, ta arturik eskuetan erran omen zio lastimas: Bada, ene aurttoa, zu etzara kristio? Aurttoak goraturik burua errespondatu omen zio klaro: Bai, kristio naiz Jangoikoaren grazias; eta gerostik ez omen zue atra berze itzik, etc. (Fundaciones c.20).

        Ex. Dignidadearen. San Juanek errana: Kristo Jangoiko Gizona errezibitu duten guzi guziei eman diote potestade egiteko Jangoikoaren hume, baitire sinesten dutenak beraren izenean (C.1). Eta diona (1.c.4): Beira nolako karidadea in digun Aitak, dei gaitzen gu ta izan gaitzen Jangoikoaren humeak. Baitare San Pedrok diona (1.c.3): Zuek zarate jendaki edo kasta eskojitua, sazerdozio erreala, jende sandua, pueblo berexia, etc. Kristoren izenas burla iten badizie zori onekoak zarate. Zuetaik nior ez dezatela kastiga gaizkiegille, ladron ta alakoetaik izanes; baña padezitzeas kristio izanes, alketu ez, bai izen gortas biz gloria ta sendagalla (Ib.c.2. et 3).

        Ex. Bataioa bigarren jaiotzea, graziarako emen ta gloriarako an, izateko errege koronatuak. Berrogei gara emen, ziote soldado kristio gaiek, Jauna; Berrogei, alaber, izan gaitzela koronatuak. Baña bat desalaiturik, guardiak ikusi zue nola zerutik zekarzkiten 39 korona; ta zio berebaitan: 40 dire emen, berrogeigarrenaren korona non dago? Erran ta ikusi zue bat gura berexi zela. Sartu ze bera aien konpañian ta logratuzue korona berzearen, etc. Martx. 10.

4. KRISTIOAREN SEÑALE GURUTZEA

        Ex. Eliza guzia, baitama beti alzinean gurutzea bere funzione guzietan, meza, bedeizio, orazio, konjurio, prozesio, prediku, sakramentu, errezu, lan ta iteko guzietan, zeren mostratzen baitu Kristo guruzifikatua, zeñenganik datorren on guzia etc.

        Ex. Konstantino M. enperadorea zegolarik arrixko andian, izanik zerutik bisione bat mostratzen zekiola gurutzea ta aiturik erran zekiola in hoc signo vinces, señale goneki logratuko duzu biktoria, logratuzue. Eta bere Ama Santa Helenak joanik Jerusalena aurkitu zue an Kalbarioan gurutze gura bera zeintan iltzen Jesu Kristo; zeñen memoria ta adorazioa kentzeagatik, jentilek ortzi baizute bi ladronen gurutzeeki. Eta ezauntzeko zein zen iruretaik Kristorena, deklaratu zue Jangoikoak milagrosoki, ezi heri andi bati aplikaturik biek etziotelaik protxatu, irugarrenak sendatu zue instantean osoki. Gurutzearen señaleareki españolek ere infinizio bat moroen kontra logratu zute biktoria, Tolosako Naba deituen lekuan 1212 urtean, deitzen baita gurutzearen triunfoa, zelebratzen dena Garillaren 16. Andik Santxo errege VIII. eskutarma kateak.

        Ex. San Benitok formatus guruzearen señalea, onzi bat benenos eman ziotelaik, autxize onzia (In ej. v.) Ala da on kostunbrea zeñatzeko ta santiguatzeko jan edanen alzinean, baitare arrausia iterakoan; eta datorrela kostunbre goi, zeren izurri-aldi batean iltzen ziren arrausias ta ori izan zen erremedio.

        Ex. San Martinek zio ausarki: Ni armarik gabe, solamente gurutzearen señaleareki, trebe naiz pasatzera etsai guzien erditik. San Franzisko Xabierek goraturik besoa gurutzeareki, lotsarritu ta iges inarazi ziote anitz etsai armaturik etorri zirenei Indian.

        Ex. Sandu gonek, berze anitzek bekala, beti zerama bereki guruzea. Bein ustekabean erori zekio itsasoan, eta belauriko paraturik orazioan, ikusi zue karamarro bat burua goraturik eldu zela ta zekarrala agoan ta eman ziola eskura (In ej.v.).

        Ex. San Luis Beltran iltzeko tiraturik batek eskopeta-ollarra, istantean itzuli ze gurutzearen figuran, egiteareki sanduak guruzearen señalea.

        Persegitzen zuelaik infernuko etsaiak, paratzen zue sanduak bere gelako atarian gurutzea, ta ura egoten ze kanpotik ainkurias txakurra bekala (Ej.v.).

        Ex. Santa Justina errendiarazi nai zutelaik arte gaixtos, defendatzen ze guruzeas, garaitu demonioak ta konbertitu zue San Zipriano sorgin zena len (In ej. v).

        Ex. Ur bedeikatuaren. Errelijioso batek formatus gurutzearen señalea ta emanes ur bedeikatus goatzearen inguruan, ezin deus egin sorginek (Andrade).

        Debozio ona, espezialki etziterakoan zeñatzea ta ur bedeikatus ematea, Aitaren ta Semearen, etc. Santa Teresak dio: Idukazu eskunara ur bedeikatu, ezi oneki doaie iges demonioa. Eta uristatu bear da inguruan (T.1. cart. 33). Experienzia dut, dio (l. vid. c.31), eztela gauzarik zeñeki iten duten etsaiek iges iago ez itzultzeko. Guruzeaganik ere iten dute iges, baña itzultzen dire. Andia bide da ur bedeikatuaren birtutea. Enetako da konsolazio, etc., etc., bida.

        Ex. Guruzearen debozio, etc. Santa Klara Monte Falkoren biotzean aurkitu zire inprimiturik Kristoren pasioko instrumentuak. San Ignazio M. biotzean Jesus (Cor.v.).

        Ex. Peregrino bat, bisitaturik leku sanduak, iltze Jesusen amore-utses ta aurkitu ziote biotzean inprimiturik: Jesus ene amorea (Claus p.2 cat.c.19).

        Ex. Sazerdote bat il ondoan Erroman nai zutelaik enbalsamatu, bularra idikirik, etze ageri nion arren biotza; beiraturik gurutze bat, ikusi zute andik nola zegon dilindan, mostratzeko debozioa (Parr. p.1.pl.5).

        Ex. Santa Rosaliak beiratzean hispillua, ikusi zue an Jesu Kristo llagaturik, etc. O zer hispillua! (Cl.p.2 conc. c.71).

        Ex. Konstantino M. Kristoren atenzios paratu zue lege, nior ez justiziatzeko gurutzean (Breviar.3. Maji).

5. DOKTRINAREN LAUR SALLEN

        Konparanzak. Ala nola paraisoan baize ugalde bat, aren erregatzeko, zein partitzen zen lauretan, ala elizan, Jangoikoaren paraiso, etxe ta familian doktrina kristioa laur gauzatan. Laurak tuzu itz gonen laur letraetan, SEOR: Sinestatzea, eskatzea, obratzea, rezibitzea.

        Konparanza. Nagusi Jaun andi baten zerbitzuan lenik da ezauntzea ta aditzea, ori dugu Kredoan sinetsis; gero egitea manatuak, ori dugu legean amar mandamentutan; gero eskatzea beartugunak, ori dugu orazioetan; gero errezibitzea erremedio ta sustentu beartugunak, ori sakramentuetan.

        Konparanza. Bide edo biaje batean, lenik xakitea nondik nora ta nola, ori erakusten du fedeak; gero ibili bear zuzen, ori erakusten legeak; gero eska ta artu biderako bear direnak, ori logratzen orazioeki ta Sakramentueki.

        Konparanza. Karroza laur erruedaeki, bida prinzipalenak fedea ta legea edo sinestatzea ta obratzea; ebei laguntzeko berze bida, orazio egitea ta Sakramentuak ongi errezibitzea.

        Fedea, esperanza, karidadea, grazia. Orra guzia.

6. FEDE KRISTIOAREN

        Konparanzak. Sinestea ikusi gabe: Ala nola itsasoan gauas farolak itxekirik portuan, bere sugarreki adiarazten baitiote nabeganteei an dela portua, naiz au ez ikusi, ala fedesko gauzetan, etc. (Parr).

        Konparanza. Ala nola begietako bista sollik ezpaita aski ikusteko gauzak, ezpada kanpotik argi, ala arimaren bista, baita entendamentua, ezta aski gauza sobrenaturaleetan; Jangoikoak argitu bearko. Beraren itza, errebelazioa ta fede dibinoa da nola zeruko argi bat, emengo arrazio guziak baño firmeago, zeiñi atenditzeas ongi iten duzie, ala nola antortxa bati argitzen duenai leku lañus betean ta ilunean, dio San Pedrok (1.c.1).

        Konparanza. Fedea ala nola hispillu edo beji-ordea urrutirako, videmus nunc per speculum etc., tunc autem, etc. (1 Cor.13).

        Ala nola izar gura kidatu zituena irur magoak Betleena adoratzera Jesus Jangoiko aurttoa ganbelan, etc.

        Ala nola karta bat biali duena zeruko Erregek lurreko desterratuei emateko berri onak, araratzeko nola ta zer gisas. Abrats kondenatuak eskatzen bialtzeko iletaik bat, etc. Errespondatzen dio: An dauzkite Moises ta profetak; ezpadiote ebei sinesten, eztute ilai ere sinetsiko. Firmiorem habemus profeticum sermonem, cui benefacimus, etc. (2.Petr.1.v.19).

        Ex. Zeukalaik Presidenteak tormentatzen San Roman, onek nai zio arri sinestarazi egi eta fedea, nola Jesu Kristo den Jangoiko: Sinezta bez, Jauna, zio, eta niri ezpadida sinestatu nai, sinesta bezo aurtto garri. Zego an aur esneko bat Amaren besotan. Onek klaro bereala erran zue: Egia da diona sandu gorrek. Tiranoak sumindurik: Eta nork erran dizu ori? Aurttoak: Niri ene Amak, ta ene Amari Jangoikoak. Baita Kristio guzien errespuesta, zeren Jangoikoak errebelatu dion Eliza Ama Sandari ta Elizak ala erakutsi, etc. (Parr. 15).

        Ex. San Julianen orazios biztu ze il bat. Onek eman zue testimonio egi eta fedeas ta iltze berriro (In ej.v.9. Jan).

        Ex. Nizeako konzilioan ilik bi obispo firmatu baño len, deklaratuzen egia fedeskoa. Paraturik aien obian librua aurkitu ze firmaturik aien firma biramonean (Cl.p.1.Cat.). Oroat, Kalzedonian, Santa Eufemiaren aldarean paraturik beren fedearen librua herejeek, ta berena katolikoek, au biramonean aurkitu zute zeukala sandak petxoain kontra, ta herejeena oñaren pean (Ej.o.).

        Ex. Ezta manatzen entendatzea guzia, baizik sinestatzea, naiz ezin entenda. Santa Teresak zio: Nik zenbatenaz gutiago entendatzeunten, iago sinesten dut, señale baita ori, dela Jangoikoaren gauza. Eta nailuketenes ikusi Kristo nola zen bizi zelaik, irri iten zue ziola, zer iago nai zuten, daukatelaik ain errealki presente berbera Sakramentu aldarekoan (Cam. de perf. c.34).

        Exenplu ta progu seguroak fede kristioaren, bakar egiaskoaren, dire ezin konta ala, baña memoriaren amorez beira emen batzuk erkadan:

        1. Unione ona fedean leku ta denbora guzietan, etc.

        2. Notizia on ematentuenak Jangoikoas, Kristos, zeruas, etc.

        3. Alfa. Asiera edo prinzipioa Kristoganik, Jangoiko gizonaganik.

        4. Milagro klaro asko kristioen amorez Jangoikoak, etc.

        5. Santidade guzia, sandu doktrina, Legea, Sakramentuak, etc.

        6. Apostolu pobreek pregonatua, edatua, firmatua, etc.

        7. Nobletasun prestua onetsis etsaiak, ongi egines, etc.

        8. Konformidadea doktrinan konzilio, Aita Sandu, doktore, etc.

        9. Testimonio emanak ontas ilek, zerukoek, infernukoek, etc.

        10. Antiguasko profeziak kunplitua Elizan klaro, etc.

        11. Martir glorioso biktorioso izanak Jangoikoaren grazias, etc.

        12. Komunikazio amorosoa Jangoikoarena kristioeki, orazioan, etc.

        13. Asistenzia kontinokoa bere Eliza goni guardatus, faborezitus, etc.

        14. Tema amorosoa Kristorena Sakramentuan beti gur., etc.

        15. Odio Elizari diotena deabruek, gaixoek persegitus, etc.

        16. Legearen ona, onetsi Jangoikoa ta proximoak, etsaiak, etc.

        17. Igualtasuna Jangoikoaren alzineko, ap.D.non est acepcio personarum, etc.

        18. Konstanzia fede ta legearen guardatzean naiz il, etc.

        19. Aingeruak guardia gure, anai, arreba, aide sanduak, etc.

        20. Maria Santisima Jangoikoaren Ama ta gure Ama amant, etc.

7. JANGOIKO BAKAR EGIASKOAREN

        Ex. Ezin guzis explika Jangoikoa nor den, ezin ere guzis entenda. Filosofo bati galdeginik zer den Jangoikoa, errespondatzeko eskatu zue egun baten epea, gero bida, gero irur. Azkenean erran zue etzekiela ta etzukela, etc. (Claus cath. 1.c.12).

        Konparanza. Nola iruzkia ta argia dagon suan ta ez erretzen, urean ta ez bustitzen, loiean ta ez zikintzen, etc. Jangoikoa. Konparazios emengo mintzatze-gisara, Jangoikoaren besoa bere podore infinitoa, eskua bere justizia, aurpegia bere edertasuna, begia bere jakintasuna, biotza amorea, etc.

8. TRINTATE, IRURTASUN DIBINOAREN

        Konparanza. Nola suaganik argia eta su ta argiaganik beroa, ain laster bata nola berzea (Aug. tr.20.Joan). Nola iruzkian sua, argia ta beroa, irur, ta irurak iruzki bat, Aita, Semea ta Espiritu Sandua Jangoiko bat.

        Ex. Zebilalaik San Agustin pensatzen itsasbasterrean, nola izanik irur persona ta irurak Jangoiko bat, ikusi zue zegola an aurtto bat kontxa bateki, ustu zen ur lurrean egin zuen zulotto batera. Zer ai zara or? Galdegin zio sanduak. Eta aurttoak: Nago emen ustutzen itsasoa zulo gontan. Sanduak: Bada, eztuzu ikusten ori dela inposible? Inposibleago konprehenditzea orrek bere entendamentuas, pensatzen dagona, erran ta etc. (Claus ib.).

        Ex. Ikazginaren fedea da famatua. Paratzen zio filosofo batek argumentu, etzela posible izatea irur persona, irurak Jangoiko ta irurak Jangoiko bat. Arrek etzekie nola errespondatu, baña arturik kapusaiaren alzinaldea ta paraturik irur plegutan, galdegin zio: Zenbat dire ebek? Arrek: Irur. Istantean desplegaturik: Orra nola eztiren baizik bat. Andik da erran gura.

        Ex. Santa Klara Monte Falkoren entrañetan aurkitu zire irur bolatxo bardin, igual kolorean, bultoan, pizuan, batak etzuela pizatzen (sic) iago berzeak baño; eztare biek, eztare irurek iago batak baño, Trintateko misterioaren mostratako (In ej. vit.).

        Exenplua. Santiguatzean berean mostratzen dugu Trintateko misterioa, diogularik Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean, nonbratus irur personak ta erranes izenean, ta ez izenetan; ala, konfesatus irurak direla Jangoiko bat, zeren irurek baitute naturaleza bat, esenzia bat, majestade bat, podore, entendamentu, borondate, santidade, edertasun, gloria ta guzia bat.

9. JESU KRISTOREN ENKARNAZIOAREN

        Konparanza. Ala nola Jangoikoak bere Legea eskribitu zuen bi ol arriskoetan burriñarik ta instrumenturik gabe, ala nola atra zuen ogi desertuan lurra landu gabe, ala nola bara gura lorarazi zuen euririk gabe, ala berak egin zue konzebi zeien ta jaio zeien Birjinaganik Jesu Kristo gizon dibino berri gura, gizonik gabe, sobrenatural ta milagrosoki, nior ez bekala. (Aug. s.14. De nativitate D.).

        Irur jenerazio-gisa agitu zire munduan: lenbizikoa Adanena, lurretik gizon ta emasterik gabe; bigarrena Ebarena, Adanen kostillatik emastekirik gabe; irugarrena komuna, gizon ta emastearen komunikazios; laurgarrena, falta ze Birjinaganik gizonik gabe Espiritu Sanduaren birtutez, Jangoikoaren milagros, au da, Jesu Kristorena Maria Santisimaganik, guzien erremedio, salbazio, grazia ta gloriatako (Aug. ap. Barrad. t.1.l.5.c.5).

        Ex. Jangoikoak berak emanen dizie señale bat, zio Profetak, Birjina batek konzebitu ta emanen du seme bat, deituko dena Emanuel, au da, gureki Jangoikoa (Isai.7).

        Ex. Milagro goi aipatzen da San Juanen ebanjelioan, diolarik: Verbum caro factum est, berboa egin ze gizon; baitare Kredo mezakoan, et incarnatus est, etc. Enkarnatu ze, aragis bestitu ze Espiritu Sanduaren birtutez Maria Birjina ganik eta gizon egin ze, belaurikatzen baikara guziok, mostratus estimazio ta esker milla ortan egin zigun fabore geiegiagatik. Deskuidatu ze bat belaurikatu gabe, deabruak eman zio zalaparta erru bat, erranes bateo: Enegatik in bazue Jangoikoak alakorik, kurtuko nitza ni lurreraño beti gogotik ere (Claus p.2 cat.c.5).

        Ex. Konta itzez itz ebanjelioa. Missus est: Ta nola, etc.

        Ex. Predikari bat zebila tentaturik nola zaiken izan Ama ta Birjin. Erresolbitu ze joatera Frai Gil lego sanduagana. Au bere paloa arturik atra zekio bidera, ta ikusi orduko oiu egin zio: Aita predikaria, Maria Santisima Birjin erdi baño len. Eta eman golpe bat paloas lurrean ta atra ze istantean azuzena eder bat; bizpirur pausu eman ta erran zue berriz: Aita predikaria, Ama Santisima Birjin erditzean. Berze golpe bat eman ta atra ze berze azuzena bat; aratxago joan ta erran: Aita predikaria, Jangoikoaren Ama Birjin erdias geros. Ta emanik berze golpe bat ta atra ze irugarren azuzena. Milagro goneki gelditu ze ura beterik admirazios ta konsolazios, ta seguraturik (Andr. gr.4).

        Ex. San Ildefonsok defendatu zue Ama Birjinaren gloria andi gau Elpidianoenkontra; konfunditurik aiek ta aien herejia, desterratu zitue Españatik. Onen premiotan, Santa Leokadiaren festa egunean, presente zegolaik Recesvinto erregea bere korteareki sandaren tenploan Toledon, eta sandua orazio egiten obiaren alzinean, sanda ia irur eun urtez ortzirik zegona, gañeko ar-lauza goraturik, atra ze obiatik derepente, ta edaturik eskua sanduagana, errazio: O Ildefonso, berorren medios bi zida gure Señora andiaren gloria. Erran ta itzuli ze obiara. Ez kontent oneki sollik, berze fabore andiako bat egin zio zeruko Erreginak. Bere expektazioko festa egunean bere Majestadea bera jautsirik zerutik, tenploan ikusi zue sanduak ta beraren eskutik errezibitu zue ornamenta prezioso bat utzi ziona mezarako, erraten ziola: Zeren defendatu duzun nere birjinidadea ta guardatu duzun zeurea, tori ene amorearen prenda gau memoriatako, etc. (In ej.v.et Brev.).

        Ex. Santo Domingo defendatu ziona gala berex gura, o zenbat maneras erregalatu zue Ama Birjinak? (Eor.V.).

        Ex. Nestorio herejea ukatzen zuena etzela deitu bear Ama Birjina Jangoikoaren Ama, usteldu mi infame gura ta arres beterik ondatu omen ze lur barnean. Arrio, berriz, ziona Jesu Kristo Ama Birjinaren Semea etzela Jangoiko ta gizon persona batean, iltze miserableki egotzirik bere entraña gaixtoak, etc.

10. KRISTOREN PASIOAREN, ETC.

        Exenpl. Jesu Kristoren pasio ta eriotze pasatu zuena bere borondatez gure amorez, da amoresko exzeso admiragarria ta amorosgarria, niork etzukena ez desea, ez espera ta ez pensa; Zeren memoria nai du izan dezagun kontino, ta dugu obligazio, ta orreki berari plazer inen diogu ta geurei probetxu. Alberto Magnok dio, iago balio duela pensatzeak egunoro Kristoren pasioan, ezi barutzeak ogi ta ur solles urte guzian (Claus p.1.cat.c.15).

        Ex. Santa Jertrudisi agerturik, Jaun dibinoak erran zio, beiratzen dionai bere imajinan gurutzean debozioreki, berak ere beiratzen diola arri amorosoki (Blos. Baron 141).

        Ex. Beti, len ta gero kuidatu du Jangoikoak oroiaraztea jendea Jesu Kristoren pasio doloreskoas, guruzifikatzeas, iltzeas. Onen señale izan ze manatua Abrahani, sakrifika zezola bere seme bakarra Isaak oian batean. Zoazi biak aldapa-gora, aitak zerama sua ta arma eskuetan, semeari paratu zio egurra soñean. Onek erran zio: Aita, ona sua ta egurra; baña non da erres il bear dena? Aitak: Ene seme, Jangoikoak emanen du. Baña keñatzea izan ze artan, baña kunplitu ze Jesus onegian, etc. (Genes.22.narr).

        Ex. Alaber, manatu ziote israeldarrei sakrifikatzeko axuri bat xamur garbia zenbait zeremoniaeki, libratu nai zituelaik Ejiptoko presondegitik, mostratzeko ala Jesus axuri dibino onegia, etc. (Exod. 12).

        Ex. Axuri garren misterioa zelebratu zue Kristo berak azken afarian; baña postrean disponiturik utzi zue misterio obeagokoa, baita aldareko sakrifizioa ta Sakramentua, non bera errealki presentatzen ta sakrifikatzen den bere pasio ta eriotzearen memoriatan. Ala erran zue berak: Au iten duzien aldioro, in zazie ene memoriatan. Eta San Pablok: Mortem Domini annunciabitis, Jaunaren eriotzearen memoria inen duzie datorren arteo juzgatzera, etc.

        On da kontatzea erkadan pasioko pausu prinzipalenak, ikasteko pensatzen.

        1. Jesus ona gure amorez zerutik jautsi zena gu salbatzeagatik, gaizkirik in etzuena ta etzukena, baizik ongi nai zuten guziei, alaere Judatarrek aborrezitzea, il naiak, eta Judasek bere apostolu izanak traizios saltzea 30 dirutan, nola erres bat, edo gaizkiegille bat ilarazteko...

        Zergatik utzi ze Jaun ona? Zergatik den ona ta onesten gaituen gu sobra.

        2. Joatea Jaun dibinoa leku gartara, non preso inen zutela baizekie; an paratzea orazioan, ta lotsamenturas ta tristuraz gizon bekala izerditzea odoles agoniaren utses; ta eldu zirelaik armaturik aiek Judaseki lenean, alzinatzea bere Majestadea, uztea eman zezon arrek apa falsu gura, baizekie zela señale paratua xakiteko nori eutxi. Erratea traidoreai: Adiskidea, zertara etorri zara? Apa goneki entregatzen duzu Birjinaren Semea? Gero uztea arrapatzera preso, lotzera sokas ta kateas, ta eramatera moldegaizki Axuri dibinoa nola, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        3. Presentatzea pontifizearen sui Anasen alzinean, ta galdeginik bere doktrina erakutsi zuenas, zeren errespondatu zuen guzia in zuela agerrian, ematea batek zaflada erru bat aurpegi dibinoan, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        4. Eramatea andik Kaifas pontifizearen etxera, non zeuden bildurik eskribak ta sazerdote bekaiztiak, nola otso gosetiak etxideten Axuri dibinoa galdu naies alas edo olas; aien azoraturik ibiltzea billatzen testimonio ta testigo falsu; ezin aurki egi-itxuraik ere; Jaunaren ixil, geldi, trankil egote gura. Gero, galdeginik Jangoikoaren izenean ia Kristo zen, erratea baietz ta bere denboran ikusiko dutela etortzen majestade andiareki. Ontara izitu bearrean aiek goratzea kontra; blasfemo bekala maltratatzea, lixtukatzea, golpatzea, begiak bendaturik milla eskarnio egitea eta Jaunak sufri guzia, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten, etc.

        5. Eramatea biramonean, Ortzilare Sanduan, egun argis karrikak barna preso andia bekala Ponzio Pilatos juezaren palaziora; an ausarki alegatzen asko gauza ta deus ezin proga; juezak aiturik aien oiuak ta examinaturik Preso dibinoa, ezaundurik aien inbidia utsa, ta deklaratu zue klaro etzuela kausarik aurkitzen ta biali zue Herodesengana.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten, etc.

        6. Presentatzea Herodesen presenzian, aien porfiatzea andik eta emendik; Herodes galde ta galde egotea Jaunari; onen ixil egotea, baize indigno aditzeko beraren itzik ilarazi zuena San Juan Bautista, ta bizi zena deshonesto; onek tratatzea fatuo ta ero bekala, bestiaraztea gañetik manta txuri bateki, ta ala itzularaztea irri, eskarnio ta txistuen ertean Pilatosengana berriro, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten, etc.

        7. Presentatzea berriz Pilatosi ta au aurkitzea loturik bekala, alde bat ezin kondena kulparik etzuena, berze alde ezin aieki errekaba. Iduritu zekio pensatu zuela bide on bat, Bazkoaren bezpera izanes, bear zue utzi libre presoetaik bat, nai zutena jendeek. Famatua ze gaixtos Barrabas deitua. Pilatosek oiu inziote: Zein nai duzie libre, Barrabas, edo Jesus? Errespondatu zute: Ez au, baizik Barrabas. O zer konparanza! Zer auta? etc.

        Zergatik o Jesus? Zergatik den ona ta onest, etc.

        8. Berze uts errutegokoa, azotatzea oñetaik bururaño gorputz birjinale dibino gura borzt milla ta iago azotukaldis urratus, zatikatus, odolustus kruelkiro iago ezi tzakur bat. Ixil bere Aita Jangoikoa! Geldi bere aingeruak! Sufri Jesus onegiak! O Jesus, ainberze? Ainberze?

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        9. Berze izigarri bat. Au, ziote, nai ze egin errege, koronazagun. Forjaturik lar ta arantze tzorrotz gogorres uztai-gisa bat inguratu ta frinkatu ziote buruan; nolako oñazeeki, pensa! Soñetan purpura zar zatar bat ta eskuan kanabera bat. Eta ala zeukatelaik jarririk alki batean doaz ellegatus adoratu itxura eskarnios bat banaka, ta belaun bat paraturik lurrean, erraten diotela burlankerian: Agur, errege Jauna. Eta batek lixtu botas aurpegira, berzeak kanas golpatus aranzeen gañean, berzeak zaflada, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        10. Bukaturik jostaketa gura, Pilatosek atratzea balkonera Jaun dibinoa, ustez naski lastimatuko ziren, ziola: Ona gizon gura. Lastimarik ez an, baizik oiuketa: Kem kenbez, guruzifika bez. Juezak dio: Bada, zer gaizki egin du? Aiek segi teman, guruzifika dezala. O Jesus, ainberze gaitz in du? Ez, baizik ongi, sendatus heriak, argitus itsuak, etc. Alaere orren kontra? Alaere galdu nai berori? Ta berorrek sufri? etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        11. Azkeneko, sentenziaturik iltzera gurutzean, arturik au soñean, ezin jasis angabeturik, erorka; ats anditurik, beldurrak il zekioten bidean, alokaturik zirenetar bat ermateko gurutzea atzetik; andre Jerusalengoak lamentatzen; bere Ama Santisima bidera atrarik, beira nolako penak, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten gaituen, etc.

        12. Guruzifikatzea. Ellegaturik Kalbarioko aldapan, edaturik lurrean gurutzea ta artan Jesus ona, besoak zabaldurik, esku bata itze bateki, berzea berze bateki josi malluas golpeka; ta oñak itze andi bateki, diotenez batzuek; Bideki, diotenez berze batzuek; Beitiko zur-punta lurreko zuloan sarturik, goratu zute gañarakoa gora, ta gorputza dilindan itzeetaik. Pensa zer oñaze, agonia, etc.

        Zergatik? Zergatik den ona ta onesten, etc.

        13. Baratu bear da arima Jesusen oñetan, dagolaik goraturik gurutzean, agonian azken irur ordu gaietan. Beira zein neke-penatan gure amores! Beira nola oraño ere blasfematzen ta eskarnio iten dioten! Beira nola alaere mendekatzen den garaitus bere onareki aien gaizkia; nola mostratus sentimentu iago aien galtzeas ezi bere iltzeas, dion lenbiziko itza: Aita, barka bezote ezi eztakite zer ai diren. Nai zuenak barkat zekioten aiei, nola eztu naiko barkatu niri? Bigarren itza, bi aldetaik guruzifikaturik zeuden bi ladronetaik bati, eskatu zionai oroit zeiela artas bere erreinura joan ondoan, erran zio: Segurki erraten dizut izanen zarela egun nereki paraisoan. Irugarren itza bere Ama Santisimari San Juanengatik: Ona zure Semea. Eta berla San Juani bere Amagatik: Ona zure Ama. Ortan utzi zigu Amatako maite dugun guziei. Berze laur aldis mintzaturik iltze. Guregatik iltze, etc.

        14. Il ondoan ere agertu ze bere piedade infinitoa, ezi soldado bati lanzas idiki zionai bularra, argitu zio bista gorputzarena lenik, gero arimarena. In ze Kristio ta martir glorioso San Longino. Kredoan erratea ortzi zutela, da adiazteko bere iltzea izan zela egiaz. Por konsigiente, bere erresuzitatzea edo berriro biztea ere egiaz. Ex. San Franzisko urtzen ze negarres pensatzean pasioa, gal duzue bista, Jaunak inprimituzizkio bere llagak. Santa Katalina Sena, Santa Luzia Narniense, etc.

11. KRISTOREN ERRESUZITATZEAREN

        Ex. Konta nola berriro bizturik egon zen munduan oraño berrogei egun; nola glorioso agertu zekion bere Ama Santisimari lenik dudarik gabe, naiz eztion Ebanjelioak; baitare Santa Magdalena ta bere lagunei, baitare San Pedrori, Emausa zoezin bi diszipulo gaiei, berze diszipuloei afaltegian egun berean, Santo Tomasi gero ta mostratu llagak, gero zazpiei arranzuan, etc. (Vid. Evang.).

        Ex. Erreserbatu zitue llagen kuntzeak glorioso eder, presentatzeko bere Aita eternoari gure erreskatearen progu errealak, mintzatzeko gure fabore abogatu gisa. Eztaike atzen gutas eskribiturik ala esku, oin, etc.

        Ex. Advocatum habemus, etc. Abogatu dugu Aitarendako bere Semea; Semearendako bere Ama. Semeak Aitari mostratzen bere llagak; Amak Semeari bere bularrak. Nola ez gaitute atrako libre ta salbo, etc.? (Bonav.)

12. KRISTOREN IGATEA ZERURA

        Ex. Konta itzez itz historia, nola dion (Act.1.et Agred.).

        Ex. Olibeteko oianean, nondik igantzen, utzi zitue inprimiturik arrian oñen kuntzeak, ta omen diraute oraño an egin zen tenploan; ta bobeda edo gañeko alde gura nondik pasatu zen, omen dago idikirik, ezin ertxiduketela beñere. Soldado bat, bisitatu ondoan leku sanduak ta azkenean leku gura, iltze urturik amores, ta aurkitu ziote biotzean inprimiturik: Ene amorea Jesus (Spec.). On intigunak igatean: 1. Honratzea gure naturaleza aingeruen gañetik. 2. Idikitzea guretako ango atariak: 3. Prestatzea leku an guretako. 4. Aumentatzea gure fede, esperanza, etc. 5. Abogatzea gure fabore, etc.

13. ESPIRITU SANTI JAUNAREN

        Ex. Konta itzez itz nola agitu zen Pentekost, etc. (Act.2.)

        Konparanzak. Espiritu Sanduak eztu gorputzik, baña lurrekoei mostratzeko zerbait gisas, agertu da zenbait iduritan. Jordango ugaldean bataiaturik Jesus, aren gañean agertu ze uso baten idurian. Taborko oianean trasfiguratu zelarik, mostratu ze lañu argi baten idurian. Erresurrekzio ondorean, aize edo ats dibinoaren mostran. Gero Pentekostes egunean aize andi erru bat eldu zela iduri, ta jarri ze guzien ta bakotxaren gañean susko mi batzuen idurian.

        Konparanza. Suaren konparanza da proprioena Espiritu Sanduaren, zein baita datorrena Aitaren ta Semearenganik elkarren amorea, ta amore gau da Su dibinoa. Efektoak beira:

        1. Suak atrarazten humedadea zur berdeaganik. Amoreak atrarazten bekatariaganik negar kontrizioskoak. Etc.

        2. Suak kendu otza ta berotzen erretzeko. Amoreak kentzen afizione banoak ta berotzen debozioan, etc.

        3. Suak itxeki ta erretzen, itzulis ikatz belza brasa goria. Amoreak itxekirik amorozten Jangoikoas arima amantea, etc.

        4. Suak agian goratzen sugarrak ta txindiak. Amoreak atrarazten afekto onak, antsiak, goraintziak, eginalak, etc.

        5. Suak itxekirik ongi du argitzea. Su dibinoak, amoreak argitzen dio arimai ezaunarazis ona ta gaitza, egia ta banidadeak, etc.

        6. Suak errautsten egurra, lastoa, etc.; errefinatzen, garbitzen, edertzen urrea. Amoreak garbi, eder paratzea arima, kendus bizio, etc.

        7. Suak akorritzen otzak ilik zegona: Amoreak biotza konsolatzen miragarriro, andik deitzen da Paraklito konsolazale, etc.

        8. Suareki egosten ta gisatzen alimentuak. Amoreareki usatzen lanak ta gustoso egiten ta baliarazten; Ori gabe deus guti balio baitu iten denak, etc. Nil prodest (1.Cor.13).

        9. Sua elementu fuertea. Su dibinoak bizkortzen, indar, koraje, ausardia ematen biotzai, naiz beldurtizen. Testigo dire apostoluak, martirak, birjinak, aurrak, etc.

        10. Sua eztagoke zeborik gabe. Amorea ere ez deus in gabe. Inaraziko dio zer edo zer, ezperen itzaliko da, etc.

        Ex. San Pablo, baizio: Quis nos separabit etc.? Tribulatio, etc.?

        Ex. Santa Maria Magdalena Kristoren atzean, guruzean, sepulkroan, etc.

        Ex. San Franzisko Xabier trabajuetan: Iago, Jauna, iago, etc.

        Ex. Santa Teresa, baizio, edo padezitu edo il. Santa Magdalena Pazzik berriz, padezitu ta ez il, zio Jaunaren amores.

        Ex. San Justo ta San Pastor aurttoak: Neskattoak Santa Ines, Eulaliak, etc.

        Exenpl. Monje gaste gura, guzia zena orazio, penitenzia, birtute, agitz maite baizue orgatik zar benerableak azitzen zuenak, onek, izanik errebelazio-iduri, alfer nekatzen zela, infernurako zegola, triste beiratzeas ere iten zue negar. Goarturik arrek galdegiten zio kausa. Zer in bear dut, zio zarrak, izan badut errebelazio galduko zarela infernuan? Gasteak animoso, eziela afliji ortas, non ta in dezogun plazer Jangoiko onai. Eztiot nik zerbitzatzen gloriagatik, baizik bera denagatik. Ematen badida gloria, esker milla; ezperen, inen du justizia. Baña nik in bear dut obligazio dutena, baita onetsitzea ta zerbitzatzea Jaun ona gogotik, eta orai iago. Admiraturik zarra alako amoreas Jangoikoagana, desengañatu zue Jangoikoaren aingeru onak, engañatu zuela etsaiak in zion errebelazioan, eta gaste garrek akto garreki agitz merejitu zuela (Parr.p.2.pl.2). San Buenaventurak Frai Gili, amiña batek maita dezake Jangoikoa ain nola fraileak (In ej vit.).

14. ELIZA SANDA KATOLIKOAREN

        Konparanza. Eliza Jangoikoaren etxea, familia, saldoa munduan, Kristok bildu duena; bera buru, kristiook mienbro lagun, iten dugula gorputz bat berareki; bere izen ta potestadeareki utzirik agerrirako San Pedro ta aren ondorengoak artzai, etc.

        Konparanza. Nola ardantze bat Jangoikoarena, Kristo aien egiaskoa, kristiook zarmendu; Jangoikoa langin, ta peon bekala sazerdoteak.

        Konparanza. Nola fabrika bat, zimendu Kristo, arri kristioak, etc.

        Konparanza. Da nola Noen arka, inarazi ziona Jangoikoak salbatzeko bera ta bere familia, ondatu zuelaik mundua dilubio unibersalean. Gisa berean salbo zarate zuek bataioaren kasos, erraten digu San Pedrok Kristioei (1.Petr.3).

        Konparanza. Fedean faltatzea kontu dela zimendua kentzea. Legean faltatzea, makurtzea edo erorzea paretea; ura kontu zarmendua apartatzea aienetik, berze goi kontu egotea bai zarmendua aienean, baña utsal edo ear.

        Exenpl. Kristioak ardi markatuak Kristoren markareki. Lenbiziko gaietaik askok zute sendagalla eramateas eskuan markaturik Kristoren izena, edo mostratzeko estimazio iten zutena Jaun dibinoas, edo oroitzeko (Parr. p.1.pl.4).

        Exenpl. Eliza gonen atari bakarra bataioa. Flandesen jaiorik aur bat zuena aita hereje, ama kristio katolika, nai zue aitak bataiarazi herejeen gisara; amak ezetz, baizik kristioen bataioas. Porfia gontan zer egin zue aitak? Lo zegolaik ama bein, artu zue aurra ixil ixila ta eraman zue ministro herejeagana. Zer agitu ze? Il aurra derepente. Petardo goneki itzuli ta paratu zio saietsean aur ila amari. Idatzarri zelarik zego bere teman, bataiatu bear zela sazerdote katolikoaganik. Senarrak: Inzazu nauzuna, bizi barin bada. Amak aurkitu zue bizirik eta bataiarazi nola nai zuen, ta ekarririk artu zue aitak kontent bere aurra bizi ta bizkor; eta konbertitu ze bera, ikusirik milagroa, etc. (Parr.p.3.pl.3).

15. PAPA EDO AITA SANDUAREN SEÑALEAK (PAG.88)

        Ex. Amabi apostolu paratu zitue Jesu Kristok, berze iru-ogei ta amabi diszipuloes landara, ta guzien gañetik San Pedro, kuidatzeko bere Elizas edo kristio gendeas, ortako eman baizitio bere giltzak edo potestadeak. Eta nola San Pedro ta gañarakoak il bear baizire bere denboran, eta Elizak iraundu bear mundua mundu den bitarteo, diraute alaber, giltza ta potestategaiek betiro pasatus eskutik eskura, utzis bekala aizinekoek. Ala, oraiko Aita Sandua edo Papa deitzen dena da San Pedroren ondorengoa, arren ofizio ta giltzak tuena; eta berze apostoluen ta diszipuloen ondorengoak, obispoak ta sazerdoteak, ongi ordenatuak; eta guzien gañetik Jesu Kristoren asistenzia kontino, ofrezitu zuen bekala despeidan: Et ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi (Math. ultimo). Eta ona ni zueki nago munduaren akabanzaraño. Elizaren tribulazio ta persekuzioetan dagola beira, ta bear dena inen duela bear orduan mostratu zue itsasonzi ta itsasoaren gora bera agitu zirenetan (Math.8. Luc.14. Beira pag.88).

16. SANDUEN KOMUNIOAREN

        Konparanza. Ala nola gorputz batean komunikatzen ta laguntzen diren elkar mienbro lagunak, ta bataren onas partizipatzen duen berzeak, ala sanduen edo kristioen komunioan. Deitzen da sanduen komunioa, edo zeren sandu deitzen ziren kristioak len, edo zeren sanduek partizipatzen duten iago; baña zerbait bekatariek ere bai, dirauten bitarteo fedean, ezi on iten diote Elizaren ta onen orazioek, ta eben kasos diote piedade Jangoikoak askotan.

        Komunikazio goi edatzen da purgatorioraño ta zeruraño, guk sufrajio egines purgatoriokoei, ta zerukoei honra ta orazio; aiek guri logratus on, etc.

        Ex. San Pedro libratzea Jerusalenen kristioen orazios. San Pabloren konbertitzea, etc. Purgatorioaren exenplu nonnai.

17. BEKATUEN BARKAZIOAREN

        Exenpl. San Pedrok galdegin: Jauna, zenbat aldis barkatuko diot ene anaiari, bekatu in duenari? Zazpitaraño? Jaunak: Ez solamente zazpitaraño, baizik zazpi amar zazpitaraño ere. Nai du erran, ezi noiznai (Mat. 18).

        Ex. Bekatarien konsolutako zio: Ez naiz etorri deitzera justoak, baizik bekatariak; eztute mediku bearrik ongi daudenek, baizik gaizki daudenek (Marc.2).

        Ex. Fariseoek murmuratzen zute: Onek errezibitzentu bekatariak ta barzkaltzen du aieki (Luc.15). Bein perlesiatu bati erranik Jaun dibinoak, konfia zazu, ene humea, barkatzen zaizkizu zeure bekatuak, blasfemia ziola ziote. Baña Jaunak erraten diote: Zein da aisago, erratea bekatuak barkatzen zaizkiola edo jaiki ta dabilala? Eta bereala manatu ta sendatu zue (Math.9). Alaber, ziote: Nork dezazke barka bekatuak, ezpada sollik Jangoikoak? Baña Jesus Jangoiko da, ta berak ez ezi, beraren komisios nornaiek barka dezazke. Komisio goi eman zue erresuzitatu zelaik, erran ziotelaik: Ala nola biali nauen ni ene Aitak, nik ere bialtzen zaiztet zuek. Ta bere atsa emanik erran zue: Errezibi zazie Espiritu Sandua. Noren bekatuak barkatzentuzien, barkatuak dire, etc. (Joan.20).

        Ex. Ardi galduaren, dratxmaren, prodigoaren etc. Eta erratea zeruan dela alegranzia, bekatari batek egiten duelaik penitenzia: Super uno peccatore, etc. (Luc. 15).

        Ex. San Pedro, Santa Magdalena, Zakeo, San Mateo, San Pablo gero; Malkori bearria, botazizkiolaik eskuak; ladronari ofrezitu paraisoa; Longinos, eman ziona lanzada, orai sandu; eskatu ere bai guruzifikatuzutendako, nai bazue, etc.

18. ARAGIAREN ERRESURREKZIOAREN

        Ex. Jesu Kristo ilen primizia, erreformatu ta berritukotuela gure gorputzak berearen ariora (Filip.3).

        Ex. Konta biztu zituenak. Prinzipe garren alaba (Luc.8). Naingo mutil garrena (Luc.7). Lazarorena (Joan.11). Konta Dorkas biztu zuena San Pedrok (Act.9). Eutiko biztu zuena San Pablok (Act.20). Pedro biztu zuena San Estanislaok (Maj.7).

        Ex. Naingo gura omen ze San Materno, berriz biztu San Pedroren manamendus, irur aldis il, etc. (Claus p.4. cat.c.70).

        Ex. San Gregorio M. konbenzitu Eutikio alako maneran ezi larrua idukis zio: Konfesatzen dut, etc. (Mart.12).

19. BIZITZA SEKULAKOAREN

        Konparanza. Ura da Jangoiko andiaren, erregeen Erregeren paraiso, korte ta palazio erreala; proprioki bizien erria, errefrijerio, erregalo, argi, bake ta on guzien lekua; promisioneko lurra, eztiz, esnes, glorias, gustos betea; ezin daikena konprehendi den adiña, non guziak diren errege ta den txipiena iago ezi munduan den andiena, etc., etc.

        Ex. Abrats kondenatuak infernuan eskatzen zue busti zezon Lazarok mia, zeren gloriako tanta bat aski baita dulzatzeko, etc. (Aug. Marsal).

        Ex. Santa Teresak dio ezi txastaraztea Jangoikoak emen gloriako urrupa-iduri bat dela sobra ta sobra pagatzeko zerbitzu Jangoikoai, gizonak indezozken zerbitzurik andienak. Ager baledi emen ango gorputz bat duen gloriareki, ezin lezakela soporta gure bista naturalak, etc. (Cam. perf. ad fin).

        Ex. San Franzisko Xabier baña zen zuelaik konsolazios Jangoikoak trabaju andien erdian, asten ze klamatzen: Aski da, Jauna, aski da. San Franzisko Salesek: Jauna, deteni bez bere graziaren geiegia, etc. (In eor.v.). San Franzisko Asisek, soñatzeareki aingeruak zitara bat, sualeak ematerakoan, ezta sentitu ere. San Viril iru eun ta iago urtez txori baten kantuan. Mille anni ante te tamquam dies hesterna, etc.

20. AITA GUREAREN

        Ex. Santa Teresak, Aita gurea erratean akonpañatzen gaituela Jesu Kristok, in bear dela kontu, etc.

        Ex. Errelijioso maestru andi bat iltzerakoan, zego kontino errepetitzen Aita gurearen petizioneak.

        Ex. Berze errelijioso bat inguraturik demonioak lanze gartan, ikar ikar zegolaik klamatzen, lagunek Aita gurea klaro erranes libratu (Cl.p.2.conc.16).

        Ex. Obispo batek ikusi bisionean aur bat zegola butzu batetik urresko hamuareki atratzen andre eder bat. Joan ta aurkitu zue errezatzen Aita gurea, ta entendatu zue au zela urresko hamua zeñeki atra zuen purgatoriotik Ama. Abreu.

21. LENBIZIKO PETIZIOAREN

        Ex. Au dela gloriako kantuaren gisara: Sandua, sandua, sandua; beteak daude orren glorias. Au paratu zuela mezan Xisto.1; eta gloria Patri, etc. San Damasok, dio Buriok. San Ignaziok beti biotzean ta agoan au, ad majorem Dei gloriam. San Franzisko Asisi ladronek galdeginik nor zen: Ni, Errege andiaren pregonari. Santa Teresak au sollik nai zue: Onda bedi mundua, ez ofendi Jangoikoa, etc.

22. BIGARREN PETIZIOAREN

        Ex. Ladron onak gurutzetik gurutzera: Oroi bedi nitas, doaielarik bere erreinura, etc. Ofra zeure petxoa palazio, biotza, trono, etc. Ar dezala posesio zutas ta guzias Errege gisa.

23. IRUGARREN PETIZIOAREN

        Ex. Jesus onaren petizioa bere pasio alzinean.

        Ex. Sanda bati eskaturik enkomenda zezkiela Jangoikoai, naiz ari atzendu, Jangoikoak egiten grazia, eta berai erran: Zuk niri emanas geros zeure borondatea, nik zuri eman nizu neurea, egiteko nauzuna, naiz ez oroitu zu eskatzeas. Rodrigez.

        Ex. Nekazari on batek zio, beti ark nai zuen denbora iten zuela, zeren ark nai zuen Jangoikoak nai duena (Ib.). San Martin beti sereno igual, zetorrena zetorrela, zeren baizego guzis utzirik Jangoikoaren eskuan. Au petizio gorena, baitare protxugarriena.

24. LAURGARREN PETIZIOAREN

        Exenpl. Laur ogi-mota dire: 1. grazia. 2. doktrina. 3. sakramentuak, espezialki aldarekoa. 4. mantenua, au gorputzaren, aiek arimaren. Eska humil konfiaturik, nola hume pobreak Aita obenari, dakienari gure bearra ta manatzendigunari eskatzeko, petite et dabitur vobis, quaerite, pulsate, etc. (Luc.11. Math.6. et 7).

        Ex. San Paulo lenbiziko eremutarra mantenitu zue bere kubilan 60 urtes bialis egunoro otsorrai bat ogi erdi bateki; eta San Anton joanzekionean bisitatzera, biendako ogi osoa. Bizitu ze au 105 urte, ura 113 urte.

        Ex. Santa Katalina Sena Auster egunetik Juan de Salbatore eguneraño mantenitu ze komunio sollareki (In ej.v.).

        Ex. Nola erremediatu pobre bat, limosnas eman zuena zuen guzia (Abreu l.7. sec.2, SS 5).

25. BORZGARREN PETIZIOAREN

        Ex. Santa Isabel Ungriakoak eskatu zio biotzez, in zezotela zerbait ongi berex berari agrabio in ziotenei, ta Jaunak errespondatu zio: Beñere eztuzu in oraziorik quadratuzaidanik ainberze, ta orgatik seguratzen dizut barkatuak direla zure bekatuak (Avila ap. Abreu ib. SS.6).

        Ex. Baten ilarian kantatzerakoan parce mihi, errespondatu kristioak: Non pepercit, non parcam (Id. l.13.SS.9).

26. SEIGARREN PETIZIOAREN

        Ex. San Pedro ondazeko peligroan klamatzen: Jauna, libra benaza, etc. Diszipuloak itsas nasian: Jauna, salba gaitza, galduak gara, etc. Tobias jokatzean arren kontra arrai lotsagarriak, Domine, in vadit me. San Pablok irur aldis eskatu kentzea tentazio bat, eta errespondatu: Sufficit tibi gratia mea, etc. Ez konsenti, etc.

        Ex. Monje sandu batek eskatu berze batendako libra zezan tentazio deshonestoetaik, ta ez logratzen. Errebelatu zekio zela zeren berzeak etzuen bere aldetik egiten bear adiña, etc. (Rodriguez, tr.4.c.22.l.1).

        Ex. Santa Katalina Senakoa persegitzen deabruak tentazio itsusieki, sandak erresistitzen fuerte osoki; eta kejatzen Jaunai amorosoki nola utzi zuen; Jaunak: Zureki nego, nork baizik nik eman dizu indar ta koraje ala erresistitzeko? (In ej.v.).

27. ZAZPIGARREN PETIZIOAREN

        Ex. Gaitz guzien gaitza kondenazioa. Zeramazkitelaik karroan bida justiziatzera, ikusirik Santa Katalina Senakoak, zoezila gaizki disponiturik iltzeko ongi, sartu ze aien karroan ta zoeie bien ertean exhortatzen: Agertu zekiote Jesus llagaturik. Konbertitu ta konfesaturik il ongi ta libratu zire kondenaziotik (Ib.).

        Ex. San Karpo nola erreprenditu zuen Kristok zeren bi zeudenak infernu-pokalean ez erortzeas zegon berantetsirik, ta Jaunak edatzen eskua libratzeko ainberze kostatu zekizkionak, etc. (Rodriguez l.3.n.1.c.13. exercicios).

28. AMA BIRJINAREN

        Ex. Santa Matildes (sic) ansiaturik salutatu naies Ama Birjina al daiken obekienik, agertu zekio Erregina, zekarrala petxoan eskribiturik Abe Maria urresko letraeki, ta erran zio eztaikela pensa salutazio obeagorik ta iago plazer emandezokenik. Eta explikatu zio itzez itz adiarazten dutena laudario gaiek (Abreu.ej.v.)

        Ex. Batek ezin ikasis baizik Abe Maria grazias betea, zego kontino errepetitzen bi itz goiek. Il ondoan atra ze arren obiatik arbole bat zituena ostoetan itz goiek, etc. (Id.)

        Ex. Abe Marien ezkilak soñatzea Juan XXII.: 1319. Erraten duenari Angelus Domini belauriko, egunoro 1, eguntako induljenzia ta ilaren buruan plenaria. Benedikto XIII. Erlojuak ematean Abe Maria errezazen duenai 1000 eguntako induljenzia. Leon X. Predikuetan Abe Maria. Urbano II. Santa Maria Jangoikoaren Ama proklamatu, etc. Konzilio Efesokoan. 431. Salbea kantarazi Gregorio IX.: Konpondu Hermano Kontraktok.

29. LEGEKO LENBIZIKO MANDAMENTUAREN

        Ex. Jangoikoaren amorearen San Pablo, San Franzisko, Santa Teresa, etc.

        Ex. Monje gaste bat azitzen zar batek, onek izan errebelazio galduko zela. Ark aiturik dio: Eztiot nik zerbitzatzen Jangoikoai zeruagatik, ez infernuagatik, bai bera denagatik, eta orai iago; Ez penatu, zarrai aingeru egiaskoak agertu zio egia ta akto garreki gasteak merejitu zuela, etc. (Parr. p.2.pl.2).

30. BLASFEMIEN

        Exenpl. Lege zarrean manatzen ze iltzeko blasfemoak arrikaturik. Senakeribi aingiru batek il zitio eun ta laurogei milla soldado blasfemiagatik. Ejiptotarrak ondatu itsasoan guziak (Exod.).

        Ex. Blasfemo bat atrarik armaturik kontra, desafiatus nai zuena defendatu Jangoikoa, eltxo batek kastigatu ta errendiarazi zue eskatzera miserikordia (Parr.p.2).

        Ex. Bi blasfemo Gaskuñan asarraldi batez ilik, tzakur guziek bildurik zatikatu zuzte ozka (Ib.pl.15).

        Ex. Mexikon blasfemo bat ez enmendatu sazerdote baten konsejus, bai orgatik iago blasfematzen zuena, demonioak jokatu zue pilotan bekala gora bera, ta azkenean apegatu zio mia agoari, ta ala biramonean ilze marroas animale bat bekala (Ibid.).

        Ex. Borz urtetako aur bat blasfemiaetara usatua eraman zutela demonioek Aitaren besoetaik. San Gregoriok.

31. FEDEAREN ETA KONTRA

        Ex. San Gregorio Taumaturgok aldatu zue oian bat aratago fedearen orazios. Aniano monjeak aldarazi zue lekus berze oian bat fedearen defensatan (Andrad gr.5).

        Ex. Herejeen kastigoak askotan (Ib. ulterius). Eskarmentutako anitz gizon xakintsu erori herejian, etc.

        Ex. Santa Justina armaturik fedes ta gurutzeas ezin errendiarazi zue Ziprianok arte gaixtos; bai konbertitu au (Ej.v.).

32. ESPERANZAREN TA KONTRA

        Ex. Abraham prest sakrifikatzera bere seme bakarra, alaere konfiatzen ondoreko jenerazio abasto (Genes.). Moises botarik ugaldera Faraonen mandamendus, libraturik azi aren alabaren kontura bere ama proprioak. Josef Ejiptoko gura kalabozoan. Job estrabillean. Jonas balearen sabel barnean. Noe dilubio unibersalean. Moises bere jendeareki itsas gorrian. Dabid Saulen persekuzionean. Irur mutiko gaiek Babiloniako labean. Daniel leonen kubilan. Susana arrikatzeko zeukaten lekuan. San Pedro karzelean iltzeko bezperan. San Pablo milla arrixkoen erdian. San Felix bi pareteen ertekan tellarañaeki libratu. Bere obispoa Maximo billatu ta akorritu matsokoareki neguan, etc. Alako infinito.

        Kontra.

        Ex. Kain eta Judas desesperatus galduak. Santa Katalina Senakoari zio Kristok berak: Bekatari deskonfiatzen dutenek nitas iltzerakoan iago agrabio iten didate ortas, ezi bizi guziko bekatues, zeren nere miserikordiak baitama abantalla, etc. (Blos. Andrad. gr.7.SS.5). Beira an.

        Ex. Santa Rosa Limari zio: Zergatik zaude ala beldurrak ikar ikar? Nik eztut kondenatzen baizik kondenatu nai direnak. Gero, berriz, ain segura zego salbazioas, ezi konfesoreak erraten zio konbeni dela beldurtzea; ta sandak errespondatu zio: Ongi konsejatzen nau, baña ni nago seguraturik Jangoiko onaren onegias (In ej.V.).

        Ex. San Felipe Neri karrikan Jangoikoaren inspirazios itzuli ta aurkitu zue heri bat kasi desesperaturik. Oius erraten dio: Norengatik iltze Jesu Kristo? Ark: Bekatariengatik. Eta zu zer zara? Bekatari gaixto bat. Sanduak: Beras, zurea da paraisoa, zuregatik il baize, etc. (V.).

        Ex. Predikari famatu bat Italian nola errekaidatzen, nola Jaunak konbidatzen asko maneras, nola ta garaitu zuen, nola etc. Ikusgarri da (Andrad.gr.7.SS.14).

33. JURAMENTU ONEN TA GAIXTOEN

        Ex. Santa Teresaren milagros sendatu ze nobizia bat. Erraten ziote juramenta zeiela, kanonizatzeko sanda; ura etze trebe eskrupulos, baña itzuli zekio orgatik gaitza Jangoikoaren permisios juramentatzeko, etc.

        Ex. Herodesek gaizki egin ofrezitus juramentureki, ta gaizkiago egin kunplitus (Marc.6).

        Ex. Zue batek kostunbre errateko: Arri biurtu naiela ezpada egia; erran bein ala ta ez ala izan, arri biurtu ze istantean. Darokan dago.

        Ex. Bida bota zirenen maldizio, eta deabrua etorri kobratzera ofrezitua; nola libratu ziren inbokatus Jesus, Maria, konfesatus, etc. (Andr.gr.1a).

        Maldizioen. Ex. Soldado maldizio-gille bati manatu zio konfesoreak penitenzian botazen zuen aldioro apatzea lurra. Bein botarik bat, istante kurtu ze lurrera; baliatu zekio bizia, zeren pasatu zekio gañetik ordu gartan bala bat ilen zuena egon baze txutirik (Parr.p.2.pl.19).

        Ex. Berze bati ofrezitu zio sazerdote batek doblon bat, pasatzen baze arreki ordu erdi bat maldiziorik in gabe. Zerama bereki berze soldadoak beira zeuden lekuetan, irri aiek eta eskarnio; ura tentaturik ia ia botatzera maldizioa, sazerdoteak erakusten doblona; ala guartu ze ta eman zio ofrezitua erraten ziola: Doblonagatik bai ta Jangoikoagatik eztuzu inen?

        Botoen. San Franziskori ofreziturik hume bat sendatzen baze, sendatu ta ez kunplitu. Bada, aita iltze urte berean San Franziskoren bezperan, semea urbilen urtean egun berean ta arreba urbilenean egun berean (Parr.ib.pl.21). San Eduardoren maiean gelditu ze ezin amena pasatus egin zuena juramentu falsu, etc. (In ej.V.).

34. JAIEN SANTIFIKATZEAREN

        Ex. Jangoiko andiak utzirik gizonei asko egun lan iteko gorputzen, berexitu bakotx batzuk beretako ta arimendako: Oroi zaite, dio, santifikatzeas jai eguna (Exod.20).

        Ex. Jesus, Maria ta Josef joaten zire zelebratzera, etc.

        Ex. Tomas Moro karzelean ere bestitzen ze dezenteago, Jangoikoaren eguna distingitu naiez zuken gisan (Parr.).

        Ex. Batek jai batez etzue nai lan egin Jangoikoaren atenzios, etzela bear andirik; pagatu zekio, ezi biramonean topatu zue joia urresko bat letrero goneki: Jangoikoaren eskuonak egin nau guardatuduenaindako jaia (Parr.p.2.pl.27).

        Ex. S. Notburga pobrettoa zerbitzuan ajustatu ze utzi bear ziotela libre jaiak; alaere manaturik zoeiela igitara jai batez, goraturik igitaia, airean gora gelditu ze dilindan deusek ukitu gabe. Milagro gau ikusirik utzi zute bere Jangoikoareki. (Claos.)

        Ex. Nekazari batek Espiritu Sanduaren Bazkoa enpleaturik kentzen elurra garietaik, etzue bildu pikorrik Jangoikoaren permisios, izanik berzeko eraizio abasto (Cl.ibid.p.1 cat.c.47.Templ.errev.).

        Ex. Jesu Kristo asarratu ta azote bateki botatzen sal-erosten zeudenak tenploan edo pokalean.

        Ex. Tenploa profanaturik soldadoek, pestea itxeki zekiote, ta aurkitu ze San Albertoren gorputzila belauriko. Alaber, San Narzisoren obiatik atra zire uli anitz il zutenak jendeketa andia sakrilejioengatik.

        Ex. Erdi lo zeudenei bota ziote deabruak infernu urrin bat ziola: Orazio alakoai alako inzensua.

        Ex. San Gonzalo Amaranteren tenploan zeudelarik gizon ta emastekiak jardukian, tiraturik kortina estali zue aurpegia sanduak (Andrad.gr.11.).

        Ex. Toledon nola eskribitzen deabruak pergaminoan bi emastekien jardukiak, nola irri, etc. (Id.ib.SS.18).

        Ex. Nola Santa Isabelen paje bat bialirik erregek labe batera, non erreko zuten, gelditu enzuten meza bat eta berze bat, etc. Biali berze bat enbustero izana, xakitera in zen manatua; au erre zuten, berzea libre gelditu, errege admiraturik (In ej.V.).

        Ex. San Pasqualek ertxi idiki begiak bere ilariko mezan.

35. HUME ONEN TA GAIXTOEN

        Ex. Jesus obediente Amari bizian, ta iltzean enkomendatu zue San Juani (Evang.)

        Ex. Salomon errege jakintsu andia izanik, jarrarazi bere eskuieko aldean ama Betsabe (3.Reg.2).

        Ex. Tomas Morok, belauna paraturik lurrean, eskatzen aitari bedeizioa ta apatzen eskua (Cl.p.1.cat.c.55).

        Ex. Benedikto XI. errezibitu ta estimatu bere ama pobrea pobre-gisa jaintsirik, berze gisas ez (Id.íbid.).

        Ex. San Fernando murmuraturik sobra obediente zegola amari, zio: Noiz utzi dezaten hume izatea, utziko dut obediente etc. (Ej.V.).

        Ex. San Antonio Padua bi aldis eraman Jangoikoak milagrosoki urrundanik, libratzera bere aita kalumniatik, etc. (Ej.V.).

        Ex. Santa Luziak logratu amari sendatzea milagros. Santa Katalina Senakoak uzten debozioak istantean, deitu orduko Amak; eta Jangoikoak asistitzen sukaldean, etc. (In ear.V.).

        Ex. Aita sentenziaturik iltzera goseak alimentatzen alabak bere esneas. Piedade goi xakin zelaik, libre, etc.

        Ex. Aita zorrengatik preso, ajustaturik libre uztea, baldin aren bi semeek zerbitzatzen baziote borz urtes artzeko zuenai; batak eznai ta berzea obligatu ze amar urtetako. Au gero arturik heredero fortunoso, etc. Berzea desafortunatu, zorris beterik itzultzerakoan, burua autxirik sartu etxean, faboratu aitak, etc. (Andr.gr.12.SS.5).

        Ex. Gaixtoen. Absalon goraturik bere aitaren kontra, dilindan bilotik arboletik irur lanzas il an.

        Ex. Seme bati goratu zuenai eskua aitaren kontra, egun berean ebaki ziote esku bera Toledon (Andr.ib.1a).

        Ex. Bat erman zuena arrastaka bere aita ardantze batean, ura gero bere semeak arrastatu zue leku berean. Oni dio arrek: Aski da, seme, ezi onaraño nik ere arrastatu nue nere aita (Baro l.2.c.3).

        Ex. Seme bat desanparatu zuena ama donazio in ziona, arrapatu lepotik serpiente batek, nola ibili zen eskarmentutako amareki elizas eliza, etc. (Andr.Ib.SS.10).

        Ex. Jaundi baten alaba ezkondu aitaren bortxa nirabe bateki; au emana deabruai, etc. San Basiliok libratu (Ej.V.).

36. BURATSOEN

        Ex. Doña Blanka San Luisen amak oni erraten: Naiago nuke ikusi zu ilik ezi bekatu mortalean.

        Ex. Santa Monika San Agustinen amak zenbat dilijenzia, otoi, negar berareki, Jangoikoareki, sandueki! Ezta posible galtzea alako negarren humea, zio San Anbrosiok.

        Ex. San Andres Korsinoen amak amets eginik zeramala sabelean otsoko bat itzuliko zena axuri Karmesko tenploan, nola asi zen, nola erreprendatzen etc. (In ej.V.).

        Ex. Heli kastigaturik, beratxegi erreprehenditus humeak.

        Ex. Aurtto bat galdurik ta galdeginik nor zuen aita, nor ama. Aita zio demonioa, ama deabrua; ori aitzen.

        Ex. Santa Maria Ogniakoari agertu zekio bere ama kondenaturik, zeren etzuen ajolarik bere familian iten zirenes, ta ez aditzen zuk erranak, ta ez egines penitenzia (Cl.p.2.cat.).

        36. Gaizki egitearen proximoeri.

        Ex. Abelen kontra Kain ta Kainen kontra Jangoikoa: Vox sanguinis, fratris tui clamat ad me de terra (Gen.4).

        Ex. Il zue batek aurtto bat ta ura eman zen penitenziara; noranai zoeien ta nonnai zegon, zego beti nola ikusten ta aditzen aurtto gura erraten ziola: Zergatik il nau? Zergatik il nau? De manera ezi aburriturik presentatu ze justiziari pagatzeko pena, etc. (Parr.p.2.pl.37).

        Ex. San Balburgaren bizian kontatzen da, bi pobre juntatu zirela bidean peregrino bati. Au lo zegolaik il zute, ta batak artu zue gorputz ila botatzeko ugaldera; baña ila apegatu zekio ain ain fuerte, ezpai zuke aparta niolatere, ta ilareki bota ze urera, etc. (In ej.V.).

        Gaizki erranen. Ex. Aita batek ikusi aurttoa esne edaten, ta erran zio: Edan zak or, edantzak deabrua. Istantean sartu Espiritu gaixtoa ta tormentatu zue anitz urtes gaisotxoa (Parr.p.2.pl.38).

        Ex. Ama batek zue kondizio errateko aur bati: Otsoek janazatela. Erran ta mezara; ta itzuli zeneko janik otsoak zeuka burua agoan mostra, etc. (Baro.).

        Ex. Andre bat odol jarios zazpi urtes bere iragatik. San Krisostomok.

37. ASARRE, ODIO TA ERRENKOREAREN

        Ex. Adam ta Ebaren semea Kain izan ze lenbiziko jaio zena mundura. Arrek odios ta inbidias iltzue bere anaia. Jaunak kargu egin zio: Zure anaia Abelen odola dagokida klamatzen lurretik (Gen.).

        Ex. Batek urte guzian ezin ikusi zue Sakramentu aldarekoa. Sazerdote bateki komunikaturik, onek informaturik erran zio: Eztuena onesten proximoa dago ilik, itsu ta itsusi ariman. Orra kausa. Konfesatu ta emendatu ze, ta ia ikusten zue (Parr.p.3.Euch.).

        Ex. Bi emasteki odioan bizi zire: Bata pobrea, berzea abratsa. Nai zue baketu gero ere, berzeak ez iago ezi deabruak. Bazkoa ellegaturik, apez-aitak etzio eman nai komunionea, ezpazitue bakeak egiten. Inzue itxura, ta ala utzi zue komekatzera. Elizatik atratzean, paratu zekio alzinean berzea eskerrak ematen barkatuas; baña arrek suberba asarre dio: Zer? Ni baketu ireki? Lenago urkatu. Istante, pikea bezain beltz paraturik, erori ze ilik; eta kanibeta batez bekala idikirik txintxurria, andik atra ze Hostia konsagratua, gelditurik airean, aliketa sazerdoteak arturik patenan depositatu zuen Sagrarioan. Eta desditxatu gura bota zute kanpoan nola tzakur bat. Eta arima? (Ib.).

        Ex. Famatua da Nizeforo ta Sapriziorena. Len adiskide, gero etsai elkarren. Nizeforok akorriturik noizbait, nai zan zue baketu; eskatu zio barkazio Sapriziori. Onek, sazerdote izanik, bota zue ordu gaixtoan bein ta bizpirur aldis ere. Goratu ze denbora gartan persekuzio kristioen kontra, ta Saprizio gonek sufritu zue martirio arrigarri fedeagatik. Azkenean, sentenziaturik iltzera zeramatelaik, ura zela eskaida ona baketzeko, atra zekio bidera Nizeforo, ematen ziola zori ona ta barka zezola. O gizonaren gogorra! Ezeta beiratu nai ere! Kontra bai errenegatu fedea, etc. Orduan Nizeforok: Nik kristio bekala emanen dut bizia fedeagatik. Ala au in ze Martir, ura utzi zute iltzeko (sic), etc. Andik guti ilze, etc. (In ej.V.).

38. EXZESOEN, BEREXKI ARDOAN

        Ex. Lenbiziko orditu dena munduan izan ze Noe, zein libraturik dilubio unibersaletik Jangoikoak inarazi zion arka batean, gero plantatu ardantze bat, lenbizikoa, aren fruitutik edan ta orditurik, aurkitu ze indezenteki agerturik; zeintas baitio San Gregoriok, iago kalte eman ziola ardo edan zuen garrek, ezi dilubio unibersaleko ur guziek (Cl.p.3.conci.).

        Ex. Lot, zein libraturik aingeruak Sodomako su-erauntsietaik, etze libratu bera ardoaren exzesotik ta segitu zen desordenaziotik.

        Ex. Holofernes, zein orditurik galdu bera ta bere jendea. Baltasar orditurik, profanatu baso sagratuak ta Jangoikoaren sentenzia notifikatu, etc. Herodes orditurik, ilarazi San Juan Bautista. Alexandro andiak ordikerian, etc.

        Ex. Galbide ematearen. Batek, on izanak, gaixtaturik iltzerakoan klamatzen: Ni banoaie infernura, eta ai galdu nauenas ni! (Cantimpr.Cl.p.1.cath.c.59).

        Ex. Eleazaro 90 urtetakoak, ezeta ere iduriarazi nai jaten zuela janari debekatua, ez eman naies exenplu gaixtoa. Oroat San Pablok, non manducabo, etc.

39. LIMOSNA ESPIRITUALE TA KORPORALAREN

        Ex. Arimen salbatzeko ansien ta neke-penaen exenplu Kristo, apostoluak, Jangoikoaren gizon andi guziak, San Ignazio, San Xabier, San Bizente Ferrer, Santa Teresa, Santa Katalina Senakoa, etc.

        Ex. San Juan de Dios eskatzen bati, etzezala ofendi Jangoikoa; arrek eman bofetada bat ta sanduak erran: Eman bez naituen guziak, non ta ez dezan Jangoikoa ofendi. (Ej.v.).

        Ex. San Karpo sobra zelos, berantetsirik ez galtzeas galdu zuena, kristio bat erreprehenditu Kristok (Ej.V.).

        Ex. Sazerdote bati agerturik San Pedrok libru bateki, erraten dio: Leitzazu. Ta leitu zue: Noiz inen diozu Jangoikoai errestitu zio galdutuzun arimaes? (Señ.Parr.).

        Ex. Limosnaren. Bi anaia, date et dabitur vobis. Sareptako alargunaren olioa ustus iraun, etc.

        Ex. San Nikolas limosnaren txaskoa bati, ta Jangoikoak berai txasko egiteas, obispo (Ej.V.). San Gregorio emanagatik limosnan onzi bat zillarreskoa, Papa. San Juan limosneroak erosi Troilori limosnaren balioa. San Paulinok eman limosnas bera kautibo ta Jangoikoak, etc.

        Ex. San Juan de Diosen pregona: Emazie zeurendako. San Xabierek Pedro Vellori pagatu ong, etc. Beira Ej.V.

40. SEIGARREN MANDAMENTUAREN

        Ex. Dilubio unibersala luxuriagatik, urrikiturik bekala Jangoikoa kriatuas gizagendea (Genes.6).

        Ex. Sodoma ta berze erri gaiek erraustuak azufresko su erauntsieki luxuria itsusiagatik. (Ib.13).

        Ex. Lebitaren konsortea agrabiaturik Benjamindarrek, ura il ta gero iago ezi 65 milla, etc. (Judic.20).

        Ex. Troia galdu, erre ta erraustu Helenagatik.

        Ex. España 714 urtean artu moroek Florindaren kasos.

        Konparanzak. San Anselmok ikusi mundua nola estanke zikin bat, non dabiltzan arrantzuan bekala. San Remijiok, aurres landara, larrietaik guti salbo luxuriagatik. Errebelatu arima bati, nola suberbiak bete infernua deabrues, ala luxuriak jendees. San Buenabenturak infernuaren gisara luxuria; an sua, arra ta azufrea. Luxurian pasionearen sua, erremordimentuaren arra ta infamiaren urrin gaixtoa. Luxuriosoa merkatari tontoa, trukatzen infinito balio duena ongarriagatik. Nola otsorraia Noen arkatik atra ta gelditu lo, etc.; nola sare andi bat arrapatzen duena ugalde guzia; nola txakur, artzanz, zaldi ta astoen kondizioa: Sicút equus et mulus, quibus non est intellectus.

        Konparanzak. Deabruak eixtari-gisa: Banidadeen sareeki; kodiziaren lakio; Luxuria ta gularen zebo; ira ta inbidiaren su-arma; ta perezaren lekedareki.

        Ex. Aingiru guardakoak opaturik il urrintzu bat, mellarik ez; bai opatzean deshonesto bat, etc. (Cl.p.2.cat.).

        Ex. San Felipe Nerik ezauntzen usmas, honestoak atxon onetik, deshonestoak usai gaixtotik (Ej.V.). Eskarmentu San Martiniano, Santiago Hermitañoa, San Biktorino, iten kostunbre ta okasioes (Parr.p.2.pl.42.43.cl.p.1).

41. KASTIDADEAREN

        Ex. Jesu Kristo gizon egiteko Birjinaganik, etc.

        Ama Birjina Jangoikoaren Ama izateko, nai iraun birjin, quomodo, etc. Zeruan distingituak aureolas birjin izanak. Lurrean Kristoren esposak deitzen arima garbiak. San Juan Birjin Amaren semetako utzi kastidadeagatik. Sazerdoteak nai konsagratuak kastidadearen botoareki.

        Ex. Josef Ejiptokoak triunfatu kastidades ta Jangoikoak etc.

        Judit balienta. Elias, Eliseo, Daniel, Susanna, Juan

        Bautista, San Josef Ama Birjinaren esposo, etc., etc.

        Ex. Santa Petronilak logratu iltzea, ez ezkonzeagatik, etc. (V.). Utzi iltzera Santa Ines, Santa Ageda, Santa Zezilia, Daria, etc. Ear ... Santa Luzia, Santa Brijida Birjinas, etc. San Hilariok eskatuta, logratu il zeien bere alaba galdu bañolen birjintasuna (Ej.V.).

        Ex. Santa Magdalena Pazzi ortzizeko kajan ilik, aurpegira beira zegokiolaik bat, itzuli arrek aurpegia, etc. (Ej.V.).

        Ex. Espurina, donzella jentil bat, izanik sobra ederra, kanibeta bateki heritus itsustu zue bere aurpegia, ziola: Nai nue autxi lakioa zeintan erortzen ziren ainberze txori sinple (Valer. Max.).

        Ex. San Pelaio mutiko eder ederra, ezuzteagatik apatzera errege moroaganik, utzi ze iltzera martir.

        Ex. Gaste batek ezin libratus berze gisas, bere ortzes ebaki zue bere mia ta tiratu zio aurpegira, etc. (Hier.).

        Ex. San bizente Ferrer deiturik konfesatzera, tentatu zue señora batek, zein erreprehenditu fuerteki sanduak, ta iges eginik, ura arrapatu zue demonioak ta zio etzela atrako, ezpazue atrarazten erretzen etzenak suan. Bein ofrezitu zio guardatuko zuela Maria Santisimak (V.).

        Ex. San Bernardino ain honesto ezi nior etze trebe aipatzera itz desonestorik aren alzinean, etc. Eldu da Bernardino. (Vit.).

        Ex. Santo Tomas Doktore aingirukoak mutil zelarik bota zue sutillete bateki tentazalea ta bera aingiruek zeñitu, etc. (Ej.V.).

        Ex. San Bernardok klamatzen oius: Ladronak, ladronak (V.). Sandu gau, San Diego, San Pedro Alkantara bota zire balsa izoztuan; San Benito ta San Franzisko lar ta maldaetan; berze batzuk azotatzen zire kruelkiro; berze batzuk paratzen eskua suan, garaitzeagatik tentazioak eta tentazaleak, ta Jangoikoak obratzen prodijioak.

42. LAPURRERIEN ETA DAÑUEN

        Exenpl. Judas traidorea sisatus ellegatu ze, etc.

        Ex. Akam arrikatu zute Jangoikoaren manamendus zeren egin zuen lapurreria bat, etc. (Josue 7).

        Ex. Ebanjelioko abrats gura kondenatu desanparatuas Lazaro, ta au salbo (Luc.16).

        Ex. Zakeok errestituitua laur doble ta, etc. (Ib.19).

        Ex. Berzeren gauza kontu dela zeboa satarteran dagona, tenes et teneris, dio San Agustinek (In.pl.61).

        Ex. Erres bat ebatsi bere faleareki. Falea kendu ta altxatu, baña beti gilin gilin (Cl.p.1.cat.).

        Ex. San Espiridioni erosi batek eun auntz, ta sanduak erran utzi zezala dirua leku batean; arrek sisatu zue baten prezioa. Joaten asi ze bere auntzeki. Gañarakoek segitzen bere bideas zuzen, baña bat beti atzerat. Gizonak laster arat onat, baña ezin zuzendu, etc. Lotu ta artu soñean; baña ark marrakas ta adarrukaldis nekarazten. Guziek irri. Sanduak erraten dio: Ezpide duzu pagatu ori, eztuelaik joan nai. Konfesatu zue, pagatu ta berla segi, etc. (Ej.V.).

        Ex. Santa Rosa Biterboren ama inkietaturik zeren ebatsi zioten ollo bat; sandattoak artu zuenari eskatu zio itzul zezala. Onek bota zue ordu gaixtoan gaizki erranka, oius karrikan. Bereala bete zekio lumas aurpegia. Guziek irri aliketa, etc. (In ej.V.).

        Ex. San Patriziok exhortatzen itzultzeko pobre bati bere ardi bat ebatsi ziotena; etze protxurik. Inzue orazio Jangoikoai guzien alzinean eta lapurra asi ze beeka ardia bekala. Guziek irri, ark bee bee. Ik artubideduk, ziote; ark bee bee. Ala erremediatu, etc. (In ej.V. Parr.).

        ... Errestituzioaren.

        Ex. Espiritu gaixtoak konjuraturik bein zio: Irur gaude emen: bat deitzen biotz ertxizale, berzea ago ertxizale, berzea bolsa ertxizale; ez damutzeko, ez konfesatzeko, ez restituitzeko (Parr.pl.48).

        Ex. Santa Maria Ogniakoaren ama kondenatu ez itzulias nori berea, etc. (Claus p.1.cat.c.62).

        Ex. Bat beti manaturik errestituzioa, beti bazela denbora; azkenean desesperaturik, o penitenzia, zio: Nukelaik, ez nue nai, nautelaik ez dezaket, etc. (Spec.poenit.).

        Ex. Usurero batek aditurik predikuan, ezpada errestituziorik ezta salbaziorik, biotza ukiturik, heritasunean deitu zue konfesore bat; oni erran, zuen guzia zela gaizki irabazia. Turditurik konfesorea, alhaitu zue berak, guzia nai zuela eman zeien artzeko zutenei. Ortako billaturik laur gizon prestu, enkargaturik itzultzeko nori berea, saldus edo emanes etxean zen guzia, bera hospitalean il salbatu naies arima, etc. (Parr.p.2.pl.45).

43. JUIZIO GAIXTO TA MURMURAZIOAREN

        Ex. Sufritzeko ongi, Jesu Kristo akusaturik, murmuraturik, etc. eta San Pedro, Martiriari errana: Eta nik, Pedro, zer kulpa nue paratzeko gurutzean? Kulpaik gabe da grazia (Ej. V.).

        Ex. Irurek goratu San Narzisori testimonio falsu: bata ilze errerik, berzea oñazes beterik; irugarrena libre konfesatus, barkazio eskatus ta errestitu zio, etc. (Ej.V.)

        Ex. San Gregorio, Agrijentoko obispoa, akusatu falsuki konzilioan 110 testigoeki; Jangoikoak libratu ura, kastigatu aiek (Cl.p.1.cat.).

        Ex. Bi emasteki txarrek beren deshonrearen kulpa botarik etzutenei, Jangoikoaren kastigos, etc. (Spec.1.et.2).

        Ex. Santa Teresak kontatzen du, bere monja bat aur txipittoa zelarik, artu zuela izeba batek herederatako. Irur emasteki batzuek goratu ziote falso testimonio, ilarazi nai zuela izeba benenos, aurttoak etzakiela ere zer den benenoa; baña irurak itz batean egoteareki, zenbat martirio pasatu zue gaisottoak! Baña Jangoikoaren permisios, aietaik bida il zire errabiatuak bekala; irugarrena erditzetik, konfesatus, etc. (Fundaciones c.26).

        Ex. Murmurazioaren. Errelijioso bat, iltzerakoan exortaturik konfesatzera, zio: Eznaike. Ta mia atra ta mostratus eria: Onetxek narama infernura. Istante, aunditurik itsuskiro, il, etc. (Parr.p.2.pl.50).

        Ex. San Bizente Ferrerek emasteki mutu bati galdegin zio: Zer nauzu? Ark: Ogi ta mintzoa. Sanduak: Ogia izain duzu, ez mintzoa, etzaiten gal, etc. (Spec.t.ling.ex.8).

44. BEDRATZI TA AMARRGARREN MANDAMENTUEN

        Konparanzak. Biotz-barnekoen. Ala nola su-txindiak eskutik, despei gogotik len baño len gogorazio gaixtoak (Aug.ap. Andr.gr.17). Ala nola ats gaixto korronpitua baita enfadagarri gizonen, ala gogorazio gaixtoek apartarazten Jangoikoa: Perversae cogitationes separant á Deo (Sap.1). Abominatio Domini cogitationes mala (Prov.15). Ala nola urrin gaixtoas aizkatzen usoak, ala uzten arima Jangoikoak ezin soportatus gogorazio gaixtoen urrin gaixtoa (Basil.ib.). Abrahanen gisa uli gaixtoak aizkatu, eta nola Ejiptoko eltxo benenatuak (Greg. mor.18.c.28). Jangoikoa espiritu, bear da adoratu espirituas ta egiaz. Emazu niri zeure biotza, dio. Jende gonek ezpañes honratzen nau, baña biotza eneganik apart. Ori da ematea Jangoikoai mia, mamia deabruai. Ori da Fariseoen orantza.

        Ex. Monje bat tentaturik fuerteki erresisti fuerteago; gero itxeki sua ta joan erres banaka eskuko eriak. Tentazalea beira barronde arriturik, an ilze derepente. Jangoikoak gero sanduaren orazios biztu berriro ta konbertitu (Andr.ib.) San Antonin.

        Ex. Eskribak ta fariseoak, zeñei erraten Kristok: Ai zuetas hipokritak, garbitzen onziaren gañeko aldea, baña barnetik baizauste beteak rapiñas ta inmundizias! Obiaen gisa txuri kanpotik, ta barnean beterik ilezurrez ta zikinkeries (Mat.23).

        Ex. Edo nola onzi bat pozios betea esne bañu bateki gañeko aldean; otsorrai uso-iduri, etc.

45. ZAZPI SAKRAMENTUEN

        Konparanzak. Ala nola gorputzaren bizitzaren, disponitu du Jaunak arimaren bear dena Sakramentueki. Lenik da jaiotzea mundura: Arima jaiotzea graziara iten da Bataioan. Gero azi ta indartzea: Ori arimak Konfirmazioan. Gero sustentatzea: Ori Komunionean. Gero heritzen balitz kuratzea: Ori Konfesioan. Armatzea bear orduan etsaien kontra: Ori Oliaduran. Gero bear nork eman ta nork errezibitu Sakramentuak: Ortako dire Orden sagratua ta Matrimonioa.

        Konparanza. Ala nola iturri baten kañu edo kanaleak, komunikatzeko Kristoren odol preziosoaren birtuteak ta graziak, ta errezibitzeko guk daramagun onzi ta disposizioaren ariora.

46. BATAIOAREN

        Ex. San Patriziori bisione batean mostratu zekio infinizio bat aur, Hiberniatik urrun zegozkiola dei ta dei, zoeiela aien bataiatzera, etc. (Ej.V.).

        Ex. San Franzisko Xabierek prinzipioan ezin logra konbertitzea anitz larri, baña anitz aur iltzen zirenak bataiatu bai; ta zio, ezpalitz berzerik ere, solamente arima gaien irabaziagatik ontzat zeuzkiela trabaju pasatuak. (Ej.V.).

        Ex. Santa Maria Ogniakoak ikusi zue atratzen espiritu gaixtoa eta etortzen Jangoikoaren Espiritu Sandua bataiatzean, etc. (Ej.V.cl.cat.).

        Ex. San Sijebertok jaio ta berrogeigarren egunean bataiatzerakoan San Amandoren eskus, forma akabatzean, errespondatu zue amen, etc. (Claus ib.4, cat.c.1).

        Ex. San Julian bataiatu bitartean, ikusi ze aingeru bat obispoaren bakulo ta mitrareki an (Ej.V.).

        Ex. Kasano tartaroen erregeak infielak artu zue esposatako Armeniako erregeren alaba kristioa. Onek bere denboran eman zue argira hume bat, ez persona, bai mostruo iduri zuena. Erregek manatu zue iltzeko bera bere hume garreki. Zeramatelaik, eskatu zue lizenzia ta bataiatu zue; orreki sollik mostruo-iduri gura itzuli ze aingeru eder bat bekala. Orgatik libratu ama, aita konbertitu (Cl.Parr.).

        Ex. San Antonio Florenziakoak kontatzen du nola nekazari batek lantzean lurra opatu zuen mi bat gizonarena gorri, fresko, ta mintzatu ziola juez on batena zela, Jangoikoak konserbatu ziola arima, bataia zeien ta salba. Obispoak bataiatu ta auts biurt, etc. (Parr.).

        Ex. Aitabitxi ta Amabitxi fiadore direnen. Emasteki galdu bat zeren libratu zuen gizon bat zoeiena urkatzera bere burua, konbertitu zue Jangoikoak ta ala bataiatu nai ze; baña sazerdotea etze trebe, fiadore ezpaze norbait atratzen aren urrengo bizimodu onaren. Agertu ze an erran zuena billatuko zituela fiadore onak; ebek izan zire Alexandriako senadore Jaun andienak: Ala, bataiaturik ikusi zutelaik bestimenta txuriareki, murmuratzen zute, baña deklaratu milag., etc. (Parr.).

        Ex. San Martinen diszipulo bat iltzena bataiatu gabe, biztu ze sanduaren orazios, kontatus berze munduko berriak; Bataiatu ta bizitu ze asko urtes (In Ej.V.).

        Ex. Tukuman indiakoan, moreno bat konfesaturik iltzeko, itzularazi zue Maria Santisimak, desengañatus etzeikela sartu zeruan bataiatu gabe (Andr.gr.2.SS.6).

        Ex. San Luis Beltrani, Indian, infiel batek ekarri zio bere seme bat iltzera zoeiena, ziola: Espiritu onak erran dida ekartzeko berorri au, orreki salbatuko dela (Ej.V.).

        Ex. Konstantino enperadoreai manaturik medikuek bañatzea aurren odolesko bañuan garbitzeko lepratik, San Pedro ta San Pablok bataiarazirik garbitu ze. San Silbest.

        Ex. San Agustinek bataiatu zue Kurma, berze mundutik etorria, manaturik bataia zeiela (Andr.ib.SS.5).

        Ex. Turko bat, Maria Santisimaren manamendus bataiatu ze iltzeko ta salbatzeko (Andr.ib.SS.11).

        Ex. Doktore andi bati predikatu ondoan en hora buena ematean, amiña batek erran zio: Zori oneko eguna noiz ori nik bataiatu nuen. Informaturik ongi, etzegola ongi bataiaturik, bataiatu ze (Cl.ib.c.10).

        Ex. San Andres Korsino, bataiatzerakoan bat, negarres asi ze ezaundurik Jangoikoaren argis au izanen zela gaixtoa ta justiziatua, nola izan baize (Ej.V.).

        Ex. San Pedro Nolasko bere Ama Teodorak elizara atratzean zeramalaik besotan, sazerdote meza erraten zegonak orate fratres erran bearrean erran zue: Hic puer magnus coram Domino. Ecce propugnaculum ecclesiae et egenorum solatium. Jangoikoaren, etc. (Ej.V.).

47. KONFIRMAZIOAREN

        Ex. San Felipek bataiturik anitz Samariako ziudadean, aien konfirmatzera joan zire San Pedro ta San Juan; Eben orazio ta eskuen paratzeareki errezibitu zute Espiritu Sandua (Act.8). Oroat Efeson San Pablok (Ib.c.19).

        Ex. Bataioaren perfekzioa, Konfirmazioa: Artan kristiatzen, ontan armatzen bekala ta alhaitzen, nola Espiritu Sanduaren suareki apostoluak Pentekostesen, Juliano apostoluak demonioei sakrifikatzean ezin atrarazis itzik, ministroak dio: Jauna, gure Jangoikoak daude mutu; bide dago emen kristioren bat balsamos unjitua. Koleraturik enperadoreak dio: Nor da emen ain atrebitua gure Jangoikoaren kontra in dezakena gerra? Bereala soldado batek korajes beterik dio: Ni naiz atrebitu goi noren alzinean ikaratzen den infernua, bainaiz Kristio konfirmatua. Enperadorea, kristio izana, alketurik joan ta guziak alhaiturik klamatzen an: Bai, Jesu Kristo da Jangoiko egiaskoa, etc. (Parr.p.3.pl.3).

        Ex. San Mauriliok, zeren meza erraterakoan iltzen aur bat amak ekarri zuena konfirmatzeko, joan urruti penitenzian ta zazpi urteen buruan itzuli ze Jangoikoaren inspirazios eta milagroen podores; biztu zue aur gura ta konfirmatu zue, ta gero izan ze beraren ondorengo obispo, deitua Renato, baita nola berriz jaioa (Parr. de confirmatione et in Ej.V.).

48. KONFESIOAREN. KONTRIZIOAREN (PAG.160)

        Ex. Irur predikari munduan izan diren andienek, Jesu Kristo, San Juan Bautista ta San Pedro, lenbiziko prediku in zutena penitenziaren.

        Ex. Seme prodigoarena, Pater, peccavi in coel, etc. Fariseoarena, gaizki laudatus bere burua, publikanoarena ongi, Deus propitius esto mihi peccatori, etc. Zakeorena, ofrezitus limosna ta errestituzioa. Magdalenarena lacrimis coepit rigare, etc. San Pedrorena, flevit amare. Saulorena, quis es tu Domine, quid me vis facere? Ingredere in civitatem etc. (Act.9). Fariseoek murmuratzen admititzentuela bekatariak. Jaun onak: Ez naiz etorri deitzera justoak, baizik bekatariak; dela zeruan alegranzia bekatari batek egiteas penitenzia.

        Ex. Adiarazteko preziso dena konfesios, egintu milagroak Jangoikoak; ala nola mantenitus arima buru ebakian ladron garri, baizego klamatzen: Konfesio, konfesio (Claus p.2.cath.c.70). Zaragozan, botarik butzura buru ebaki ziotena Alexandrari, buruan mantenitu zen arima, ta Santo Domingok iganarazirik, butzu pokalean konfesatu, etc. Birjinaren debot. (Garces.c). Berze bat debekatu zue Maria Santisimak etzeien urkatu, bai konfesatu ta noreki. Berze bida konfesarazi. Bere debota bat konfesarazi altxatuak, etc. (Andr.gr.20.SS.16 etc.).

        Ex. Santa Katalina Sueziakoak, emakume bat zuena tratu deabruareki konfesarazi ta emendatu (In ej.V.).

        Ex. San Antonio Padua agertzen bekatariei ametsetan ere manatus konfesatzeko (In ej.V.). Exenplu konfesiorako afizionearen sandu ta sanda guziak; kontra, oposizioaren herejeak, aren kontra lenbiziko tiroak eta aunkak.

        Ex. Santa Teresa, naiz errebela zekion gauza bat, berze bat erraten bazio konfesoreak, oni obedetzen zio (sic) ta Jangoikoak aprobatzen, aliketa berak aldarazi au (V.).

        Ex. Anitz aldis Jesu Kristok erran zio Santa Teresai ez deus altxatzeko konfesoreai (Vid.c.26). Zue sandak konfesore bat mortifikatzen ta exerzitatzen zuena anitz, ta ze protxu iago eman ziona. Nai zue aldatu, ta Jaunak erreprehenditu zue.

        (V.ibid.). Konfesorea dagola Jangoikoaren lekuan ta nai duela bere Majestadeak in daien ark errana, naiz den errebelazioaren kontra (Morad.6.c.3). Naiz konfesoreak ez azertatu, penitenteak azertatuko du arri obeditzean, naiz Jangoikoaren aingirua zen errebelatu ziona (F.C.8). Sandak segitzen zue lenago konfesoreak manatzen ziona, ezi Kristok erraten ziona orazioan (F.1. Cant 19). Beñere etzue egiten deus konfesorearen opinionearen kontra (T.2.c.11.n.30).

        Ex. San Anbrosio izanik obispo ta ain antiguaskoa, egoten ze konfesio aditzen ta administratzen penitenzia, ta negarres negar iten zuteneki (Ej.V.).

        Ex. San Martini akar iten zio demonioak nola admititzen zituen konfesioan bekatari ain itsusiak. Errespondatu zio: Naibaiuke ik ere ongi urrikiturik konfesatu eure gaixtoa, iri ere barkalezakek Jangoiko onak (In ej.V.).

        Ex. San Antonio Paduakoak zue dono andia konfesatzeko ladron famatuak ta gaizki-egille andiak, eta beraren bedeizioas sendatzen heri konfesatzen zirenak, baña etzirenak ez (In ej.V.).

        Ex. San Pedro Gonzalez Telmo, edozein erritan ellega zeien, etze atratzen andik ango guziak garbitu arteo konfesioko lixuan (In ej.V.).

        Ex. San Franzisko Xabier India gaietan berze lanen gañetik ontan enpleatzen ze geienik kristioeki; eta ellegatu orduko itsasonziren bat arara, berla zeukate an konbidatzen amorosoki konfesatzera (Ej.V.).

        Ex. San Felipe Neri kontino konfesonarioan, iltzen egunean ere, ta askotan argiko ia berrogei zeuzkie konfesaturik; eta Jangoikoaren argias ikusten zitue konzienziak, ta abisatzen berei atzenzekizkiotenak; ta berexki deshonestoak ezauntzen zitue atxon onetik ta usai gaixtotik deshonestoak (Ej.V.).

        Ex. San Raimundo Peñafort penitenziako ministro propia, eta bein erregeri erranik ezpazue despeitzen okasio gaixtoa bera despeituko zela, ta ark manaturik ez emateko niork ere itsasonzirik pasatzeko itsasoa, sanduak edaturik bere kapa itsasoan, pasatu zue aren gañean anitz lekoa, etc. etc. (Ej.V.)

        Ex. San Luis Beltran, berze ministro bat Jangoikoaren biotzekoa; eta zenbatenas bekatu iago ta itsusiago konfesatzen zioten, bera kontentago mostratzen. Ori erreparaturik, batek erran zio: Ezpide da ori ain sandua, aditzentuelaik ene bekatu enormeak ain sereno ta kontent iduri. Sanduak errespondatu zio: Ni guardatu nau Jangoikoak erortzetik alakoetan; baña nola ez naiz alegratu bear ikusteas zu erori bazara gizon bekala, konfesatzen zarela kristio bekala? Ta libratzen infernuko otsoaren agotik ta itzultzen Jangoikoaren grazian, etc. (Ej.V.).

        Ex. Espiritatu baten agotik erraten zitue deabruak presente zeudenen bekatuak, baña ez ongi konfesatuak. Konfesaturik bat itxuras joan ze, baña istante alkearazi zue burlatus goapoki garbitu zela tintas. Konfesatu ze gero sinki penaturik, ta joanik presenziara, erraten ziote an zeudenek: Orra ire adiskidea. Ark: Ez, au eztut ezauntzen ere nik, etc. (Parr.p.3.pl.2).

        Ex. Parisen bat kontrizioaren utses ezin erabakis, mias bekatuak erman zitue eskribiturik konfesoreai. Onek eskaturik lizenzia konsultatzeko superioreai, zerama papela, ta idikirik leitzeko, aurkitu ze garbi, etc. (Cl.p.3.c.17).

        Ex. Obispo sandu batek zue Jangoikoaren donoa ezauntzeko aurpegian nor zegon bekatuan, nor grazian. Kontu emanik bi emaste gaixtoes, komekatzera ematean, ara non ellegatzen diren bi gaiek. Ikustentu argi, eder. Admiraturik ortas, xakin zue konfesatzea ongi baliatu zekiotela. Eman duenak bizia arimengatik zer, etc. (Parr.pl.3).

49. KOMUNIONE SANDUAREN

        Ex. Santa Teresak anitz aldis ikusten zue Jaun dibinoa Sakramentuan. Eta dio, barin bada fede bizia, eztagola ain altxaturik, sentiarazten duela bere presenzia asko maneras. Erregalatzen zue miragarriro. Desposatu zue bein emanes arhatako itze bat; etzeikela joan bein erauntsi erruan kasos, erran ziote; ta sandak: Eztut utziko, erauntsi balez ere lanzak. Bein ikusi zue komekatzean sazerdotearen lepoa inguratzen ziotela beren adarres bi demonioek, ta Jaun dibinoa zegola Sakramentuan ain eder, miragarri, zeñek erran zion: Permititu dut ikus dezazun onen estado gaixtoa ta enkomenda zazun, ta xakin dezazun eztela beñere faltatzen ene presenzia Sakramentuan, naiz gaixto izanik sazerdotea ... (Vid.c.38.n.15).

        Eta geien komun gelditzen ze sanda komekatu ondoan elebaturik, argi-errañus inguraturik.

        Ex. Santa Katalina Sena, pobretto bat ain faboratu apasionatua Jaun Sakramentatuagana ezi artan baizue bere gloria, ta bein garizuma guzian Joan de Salbatore eguneraño mantenitu ze komunione sollareki, etc. (Ej.V.).

        Ex. Santa Maria Magdalena Pazzi adinera baño len anhelatzen komekatu naiak, ta bere Ama komekatzen zen egunean, aldakan beti ezin apartarazi, Kristo urrin senti zuela; gero asi zelaik komekatzen, neurritu zizkiotelaik egunak ortako, kontatzen orduak gogoareki, etc.

        Ex. Santa Lutgurdis, debekaturik abadesak ain maiz komekatzea, il baize kasi pena amorosoas, ta orgatik kastigatu Jangoikoak abadesa, etzezon debeka, etc. (Ej.V.).

        Ex. San Luis Gonzaga komekatzen asteoro: irur egunak prebenitzen, berze irurak graziak ematen, ta komunioneko eguna kontino amoresko negar gozotan. (Ej.V.).

        Ex. San Estanislao Kostka, estudiante-zutuan hereje baten etxean ostatus heri zegolaik, komekatu nai ta ezin logra; negarres aur baten gisa, zerutik komekatu. (Ej.V.).

        Ex. San Buenaventura doktorea nai komekatu ta ez trebe humiltasunes; meza laguntzen dagolaik, aldareko Hostiatik saltatu zekio agora Hostia-zatitto bat bete zuena gustos, konsolazios, erregalos, etc. (Ej.V.).

        Ex. B. Simoni komekatzera ematerakoan, erori lurrean Hostia ustekabean, ta penas beterik zegolarik ustez berabaitan indigno izanes ezpide zuela nai sartu, goraturik berez Hostia sanda sartu zekio (Cl.p.3).

        Ex. Monja sanda batek ezin logra komekatzea bein ta eskatu zio San Lorenzo Justinianori mezan berere artas in zezan memoria; zegolaik au meza erraten, eramanik milagrosoki aren zeldara, komekatu zue (Hui.V.).

        Ex. Imelda borz urtetakoa ez utzi nai komekatzera, ta zegolaik negar ta negar zokoan beira komekatzen berzeak, Hostia sanda joan sazerdotearen eskutik bolandan, formatus airean argisko bide bat; ta baratu zekio buruan, andik pasatu agora ta biotzera; eta amores beterik arima ditxosa despeitu ze igateko zerura (Cl.p.3.Cat.).

        Ex. Santo Tomas Villanuevak kontatzen du bates, ain pena errua senti zuela ez komekatzeas ezi bere errian etzeikelaik, joaten omen ze oñes urrun, komekatzeagatik. Ellegaturik berant Ortzegun Sandu batez, paratuas geros monumentuan, an zire aren aiotsak, ansiak, negarrak; baña bi esku agerturik airean Sakramentuareki, komekatu ze ta negarrak itzuli gozotan (Parr.pl.3.).

        Ex. Oroat, San Franziskoren bi lego limosna-billa berandurik, egun gartan ikusi zute Sagrariotik atratzen gaste iduri bat ziona zela munduaren salbazale, ta emanik komunioa itzuli ze sagrariora. Oin kuntzeek diraute (Cl.3).

        Ex. Santa Margarita de Kortona penitenteen exenplu, beñere etzeikena ase negarres ofendituas Jangoikoa, konsolatu zue bere Majestadeak segurki komekatzerakoan erranes: Nik absolbitzen zaitut zure bekatuetaik Aitaren, etc. (Cl.cat.3.c.39).

        Ex. San Anbrosio heri zegolaik, Honorato Berzelisko obispoak abisaturik zerutik irur aldis emateko komekadura, eman zio. San Ramon Nonat komekatu zute aingiruek, etc. (In Eor.V.).

        Ex. Bizpirur maiz konfesa-komekatzearen (Parr.pl.11).

50. KOMUNIONE INDIGNOAREN. FEDEAREN (P.147)

        Ex. Judas traidorea, zeñen barnean amen garren atzetik sartu ze Satanas posesios; beira aren fina (Evang.).

        Ex. Sazerdote bat zikindurik deshoneskerias, ellegatu zena komekatzera, kastigatu zue Jangoikoak kanzilla itsusi lotsagarri bateki buruan. Joan ze San Makariogana kuratu naiez. Sanduak, ongi kostarik, azkeneko logratu zio erremedioa; baña obligazioareki ez beñere bere bizian ellegatzeko aldarera (Floss.Ej.V.).

        Ex. Berze bati eguerri egunean konsagratu ondoan, uso txuri batek konsumitu zio kalizan zen guzia ta eraman Hostia. Oroat bigarren ta irugarren mezan. Ezaundurik Jangoikoaren justizia miserikordiosoa ta konfesaturik ongi ta eginik penitenzia ere, etze atrebitzen ellegatzera. Gero, noizbait konfesorearen manamendus ellegatu ze, ta sagra ondorean, uso berak itzuli zizkio Hostiak ta len konsagratu guzia (Cl.p.3.c.44).

        Ex. Berze indigno bati ustel-urrindu zekizkio ezpañak ta mia, ezpaizekioke nior arrima. Berze bati erre zekizkio eskuak ukondoraño (Spec.Missa).

        Ex. Berze bati, etzela nai eman aurtto eder ikusi zuena deboto batek, konfesatuas geros bai gogotik (Ib.).

        Ex. Akitanian, gaste bati joanik komekatzera estado gaixtoan ertxi ziote agoa, nork ta nola etxakin, ta idiki ezin; bear izan zue atzera joan. Emasteki bat konfesatu gabe ellegaturik, sazerdoteak erraterakoan Domine, non etc., botarik atzerat ta tronpazo bat emanik lurrain kontra, marrakas asi ze; gero kontatu nola demonioak nai zuen, etc. Kristio gaixto batek Kolonian errezibitu zue Sakramentua agoan, baña egozgaleak obligatu zue botatzera lurrean; eta doazelarik goratzera, agertu ze aur eder bat, ta lekua dago markaturik (Cl.p.3.c.46).

        Ex. Gizon deshonesto bat debekaturik komekatzea, ellegaturik ala ere, sazerdoteak eskandaloaren beldurrez eman zio Jaun dibinoa, naiz lastimaturik, etc. Baña agoan artu orduko arrek sentitu zue tiratzen zutela atzerat fuerteki, ta bi eskus ertxitzen ziotela txintxurria garrotatus bekala; nai klamatu ta ezin; saltatu ze forma konsagratua kanpora ta ura ubeldurik aurpegia, begiak ilauri ta agoa idiki, ta mia atrarik itsuskiro, akabatu ze an (Cl.p.1.Conc.c.42).

51. BIATIKO EDO KOMUNIONEAREN ILTZEKO

        Ex. Santa Maria Magdalena ogei ta amar urtes biziturik eremuan kubila batean, iganes aingeruek zerura maiz, azkenean iltzeko, gastigatu zio San Maximianori atra zeiela urbilen igandean elizara, non komekaturik iltze sanduki (Ej.V.).

        Ex. Santa Maria Ejipziaka berrogeitazazpi urtes biziturik penitenzian eremuan, Jangoikoaren inspirazios azkenean aurkitu zue Zosimas abadeak, zeñi eskatu zio zetorrela urbilen Asteazken Sanduan leku gartara Sakramentuareki. An, biek erranik Kredoa ta Aita gurea, komekatu ze negar gozoeki ta erran zitue Simeon sanduaren itz gaiek: Orai despeitzen du bakean bere sierbo gau, ofrezitu bekala, zeren nere begiek ikusiduten orren salbazioa. Despeiturik sazerdotea, itzuli ze urbilen urtean ta aurkitu zue ilik argierraiñus (Ej.V.).

        Ex. Maurizio Parisko obispo batek, heri ta juiziotik joanik, ala ere eskatzen zue komekadura; trebe etzirelaik ematera, ekarri ziote Hostia bat konsagratu gabe. Istante, oius asi ze: Ken, ken, ori ezta ene Jangoiko Jauna. Ekarri ziote gero Hostia konsagratua, zein errezibiturik, etc. (Spec.tit.Euch.). San Ramon Nonati aingeruek ekarri komekadura. San Anbrosiori San Honoratok Jangoikoaren manamendus.

52. OLIADURA SANDUAREN

        Ex. San Juan de Dios, pobreen aitak, nai zue olia zeien bere hospitalean zegon heri bat; onek atxeki komun gura, badela oraño denbora. Sandua bere limosnen billa atrarik, itzuli zeneko ia heria ilze oliatu gabe; ta mortax atzean, mintzatzen zaio ila Jangoikoaren permisios: O pobreen aita, izan dudan deskuidoagatik oliatzeas, nago sentenziaturik 20 urte purgatorio (Ej.V.)

        Ex. Roberto enperadorea, beldurrak il oliatzeareki, zego luzatzen gerorako; baña konseju onen kasos, oliatu ze mugonez ta derepente sendatu, etc. (Parr.ib.de Unitate).

        Ex. Fr. Nikolas Nize Franziskanoak kontatzen du, kaballero bat beldurrak il oliatzeareki, il zela oliatu gabe ta asko jenderen alzinean erran zuela: Zeren nai ez nuen oliatu, eun urtes padezitu bear dut purgatorioan, ta oliatu banitza, ez nitza ilen, bai sendatu (Parr.ib.pl.1).

        Ex. Errelijioso dominiko batek eskatu zio prioreai olia zezala. Onek, berant zela orduan, utzi zue biramoneko. Goizean joanik, aurkitu zue heria aflijiturik erraten ziola: O Aita, zein obra gaixtoa in didan ez oliatuas bart; ezi orai egonen nitza ia palazio eder batean, non baizeude Fr. Rejinaldo ta berze asko sandu errezibitu nautenak ongi. Baña Jesu Kristok erran dida: Zoaz emendik zu, ezpaituzu errezibitu nik disponitu nuen Olio Sanduaren Sakramentua (Id.ib.).

        Ex. Heri bat, konfesatzerakoan atra ze juiziotik oius, galdua zela ta kondenatua. Eman ziote oliadura ta, o Sakramentuaren birtutea! Lentxago zegona etsiturik arimaren ta gorputzaren eriotzeas, oliatzeareki, derepente aurkitu ze sano, alegre (Cl.4.cat.c.24).

        Ex. Santa Lidubina beti heri, beti eske Ama Birjinai etzezan permiti il zeien oliatu gabe. Bazkoa egun batez, Kristo berak Ama Birjinaren konpañian oliatu sazerdote gisa ta lagundu zio iltzen (Claus.ib.).

        Ex. Santa Maria Ogniakoak, bat oliatzerakoan, ikusi zue Kristo bera asko sandueki asistitzen, botatzen deabruak andik ta animatzen heria miragarriro (Cl.26).

        Konparanza. Ala nola Kristo Jetsemaniko baratzean kongojaturik zegolaik odol izerditzen aingerua etorri baizekio konfortatzera, ala sazerdotea (Ib.). San Franzisko Xabierek zio, bizitu direnak lazoki azkenean ain ertxi ertxitzen direla ezi nekez daizkela erreduzi konfiatzera Jangoikoaren miserikordian (Ib.).

53. HERI ONAREN KONFORMIDADEAREN

        Ex. Santa Klara ogei ta zorzi urtes heri, ta herikor beti, ta beti kontent graziak ematen, beñerez kejatzen; ta azkenean amazazpi egunes amenik ezin pasa. Ta konsolatu naizuelaik konfesoreak, errespondatu zio: Ezaunduas geros Jesu Kristoren grazia, etzaida iduri gogor edozein heritasun, pena ta penitenzia (Ej.V.).

        Ex. Santa Lidubina iago urtes heri llaga ta oñaze arrigarris, Jaun dibinoak bisitatzen ta ez sendatzen (Ej.V.).

        Ex. Santa Jertrudisi agertu zekio Jesus, zekarrala osasuna esku batean, berzean heritasuna, auta zezan zein nai zuen; sandak ez nai baizik berak nai zuena (Ej.V.)

        Ex. Emasteki pobre bat deitua Bona, usteldurik bular bat ta beterik arres, bisitatu zue Santo Domingok ta eskatu zio ar gaietaik bat, zein artu orduko eskuan, itzuli ze perla preziosoa; sandak porfia itzuli zezola.

        Fr. Rejinaldo heri zegolaik, agerturik gloriako erreginak Santa Zezilia ta Santa Katalinareki, erran zio eska zezala zer nai zuen. Ura zego dudan ta sanda batak erran zio: Ez eska, baizik utzi beraren eskura. Eta Ama Santisimak orduan nai izan zue sendatu, etc. (Rodriguez.p.1.tr8.c.18).

        Ex. Benjamin hidropikoak sendatzen berzeak ta bere burua ez; ta lastimatzen zirenei zio: Eska zoze Jangoikoai nere arimagatik, ezi gorputza, sano zegolaik ere, kaltetako ze. San Pablori, virtus in infirmitate perficitur.

        Gaizki nagolaik, nago obeki, zio Santa Teresak.

54. KONFORMIDADEAREN ILTZEKO ERE (RODRIGUEZ.IB.20.ETC.)

        Ex. Desea ta eska daikela iltzea: 1. libratzeagatik emengo gaitzetaik, melior est mors quam vita amara (Eccl.30).

        2. Ez ikusteagatik ainberze ofensa Jangoikoaren ta Elizaren, petivit anima sua ut moreretur (3.Reg.19.Elias). 3. Geurok libratzeagatik ofenditzetik. San Luisi amak: Naiago nuke zu ikusi ilik ezi mortalean, etc. 4.Ikusteagatik Jangoikoa ta Jesu Kristo, cupio disolvi et esse cum Christo.

        Ex. San Juan limosneroak eskatu kaballero baten semea senda zeien, ta ilze. Jangoikoak errebelatu aditu zuela orazioa, orai bizi zela glorian galduko zena, etc. (Ib.).

        Ex. San Ziprianok kontatzen obispo bat heri zegolaik iltzeko beldurrak, etc., agerturik aingiruak, erran ziola grabe: Pati timetis, exire non vultis, quid faciam vobis? Beldur zarate padezitzeas emen, eztuzie nai atra emendik, zer inen diziet? (Ib.c.21).

        Ex. Teodosio abade sanduak idikiarazi zue obia, ta diszipuloak inguruan, galdegin zue: Nork nai ortzi lenik emen? Basilio deitzen zen sazerdoteak: Ni, ni bear naiz ortzi lenbizikoa. Eta eginik il ari honra ta gañarako sufrajioak bizian, berrogeigarren egunean gaitzik gabe iltze nola lokartu, etc. (Ib.21).

        Ex. San Simeon ziona: Nunc dimittis servum, etc.

        Ex. San Josef, Jesus ta Maria Santisimak bi aldetaik asistitzen.

        Ex. Jangoikoa maite dutenak iltzen direla suabeago dio Santa Teresak (V.c.38). Amorea almibar dulzatzenduana, etc.

55. ORDENA SAGRATUAREN

        Konparanza. Ala nola zeruan diren grado ta distinzio sanduetan ta aingeruetan, ala Elizan kristioetan, ebetaik ministro sagratuak sazerdoteak.

        Ex. San Felipe Nerik aurkiturik karrikan amasei urtetako mutiko bat, baratu ze beira ta galdegin zio: Etzara zu sazerdote? Ark errespondatu zio baietz, ta nola ordenatu zuten gogoaren bortxa, ta orgatik zebilala ez sazerdote bekala. Sanduak konsejatu zio bear zena. Gero erran zue ezaundu zuela istargitzean, kopetan, karakter sazerdotala borratu eztaikena, etc. (Ej.V.).

        Ex. Konrado abadeari konsagrazioko bi eriek argitzen ziote miragarriro ilunbetan ere (Parr.de ord.1).

        Ex. Sacerdos ineffabile conficit mysterium, et conficienti angeli tanquam famuli assistunt. San August. Ordenatu zue San Franzisko Salesek bat sazerdote, ta erreparatuzue nola elizatik atratzean keñu egiten zegon noribaiti, atra zeiela len. Galdeginik, errespondatu zio Jangoikoaren fabores zuela ikustea bere aingeru guardakoa eta lenago alzinean joaten zena gelditu zela atzerat orduan, nola ordenatu baize sazerdote. Orgatik zela, etc. (Ibid.)

        Ex. San Franzisko Asisek zio ezi aurki balez bateo aingeru bat ta sazerdote bat, lenik apatuko ziola eskua sazerdoteari ta gero egin erreberenzia aingeruari. Eta izanik ain sandu, etze atrebitu ordenatzera sazerdote (V.).

        Ex. San Anton abadeak agitz beneratzen sazerdoteak kurtus burua, belaurikatus, eskua apatus, etc. (Ej.V.).

        Ex. Aita Antonio Ruiz Montoiari asistitu Maria Santisimak, amabitxi bekala, meza berrian guzian, etc. (Parr.ib.).

        Ex. Berze sazerdote bat tentatua Sakramentuaren fedean, seguratu zue Ama Santisimak. Bein mezan, sagra ondoan desagertu zekio alzinetik Hostia konsagratua. Lotsaturik goratu begiak ta ikusi zue Ama Birjina bere Semeareki besotan, erraten ziola amorosa: Tori, au da nere Semea, zuk konsagratu duzuna, etc. Ez duda, etc. (Parr.).

        Ex. Santa Katalina Senakoak, ikusten zuelaik pasatzen karrikan sazerdote bat, jautsi ta apatzen zue lurra non frinkatu zuen arrek bere oña (In ej.V.). Karlos V enperadorea zegolaik aditzen predikua, erreparatuzue atzeko aldean zegola sazerdote bat txutirik. Jaiki ze ta nai zue jarrarazi bere katedran; ta bere Majestadea etze jarri aliketa ekarririk silla bat jarrarazi zuen bere aldakan (Bar.) Nulla Major dignitas sub sole, quam sacerdos Dei. Solo suo creatore inferior est. (August).

        Ex. Maria Santisima kejatzen da grabekiro eztutenes respetatzen sazerdote pobreak. Gañarakoes landara dio: Andia ze nere dignidadea, Jangoiko beraren Amarena; alaere lurreraño apaltzen nue nere burua sazerdoteen oñetan. Asko aldis apatzen nue lurra non paratu zuten oña, ta ori neuka ditxa anditako. Eta nai dut xakin dezazun ezi zeruan duten tronotik beiratzentutela errespeto ta benerazioreki sazerdoteak lurrean daudenak (Myst.cuid.p.3.n.572).

        Zer iago daike erran? Eta zierto sazerdotearen dignidadea da berarenaren gisa bere ariora. Ô veneranda sacerdotum dignitas, in quorum manibus velut in utero virginis incarnatur filius Dei! (Aug.)

        Ex. Zegolaik sazerdote bat meza erraten ez ain dezente nola bear zen, beira zego Juan de Avila benerablea, ta zelos errerik jaiki ta doaie aldarera, ta bela bat konpontzeko atxekian erraten dio grabe: Trata bez ongi ezi Aita ta Ama onen humea da (Ej.V.).

        Ex. Purgatorioan zegon arima bates diote asi zela beren alegranzias kantatzen. Zergatik ote? Zergatik bere jendakitik jaio zen egun gartan aur bat izanen zena sazerdote, ta mezaeki libratuko zuena pena gaietaik. Naiz bai, bazue zer etxiden 24 urte (Claus.p.1.Conc.c.80).

        Ex. Avila benerableak, meza berria sollik erran ta iltzen bates zio bazemala zertas kontu eman sobra ere. Iago zio, asko malhur ta gaitzen kausa botako dela sazerdoteen gain eta asko penatuko direla izanas sazerdote; eta pizuago dela kasulla, uste duten baño (Cl.cat.4). Sazerdote onen exenplu San Pedro, San Juan, etc. Gaixtoen eskarmentu Judas Iskariote urkaturik dilindan, etc.

        Ex. Heli sazerdotea il derepente, naiz berez ona, zeren ez aski korrejitu bere bi humeak, Ophni ta Finees, baizire filii Belial nescientes Dominum; neque officium sacerdotum ad populum, zein biak il baizire egun batean, etc., etc. (1.Reg.2.3.etc.).

        Ex. Potamius episcopus.Bracarensis. post pecatum in honestum publicam et perpetuam egit poenitentiam, nec rursus ad officium episcopale reversus est (Flos SS.in V.1.Fructuosi).

        Ex. Cuidam dixit ex Hostia, cur tu male habes me, cúm ego non male habeam te? (Andrad.).

        Ex. Santa Teres (Vid.c.38.n.15).

56. MATRIMONIOAREN

        Ex. Trintate Jauna kasamentari bekala, erran zuelaik Adanes: Egin zogun bere gisako laguntza bat. Ortako Adanen kostillatik formatu baizue Eba, ziola: Au deituko da gizakidea zeren gizonaganik artua den. Onengatik utziko du gizonak bere aita ta bere ama, eta artuko du bere konsortea edo bizikidea ta eginen dire biok bat bekala. Jesu Kristok gero konfirmatu zue kontratu gau ta konsagratu Sakramentu erranes: Beras, bateratu duena Jangoikoak, ezdezala berexi edo apartatu gizonak (Mat.19).

        Ex. Maria Santisima ta San Josef. Baitare lenbiziko milagroa egitea Jesu Kristok boda batean Ama Birjinaren petizios; itzulis ura ardotan, asistitus an Jaun dibinoa, Maria Santisima ta apostoluak matrimonioaren honratan (Jo.2).

        Ex. Abraham ta Sara, Isaak ta Rebeka, etc. Prinzipalkiro Tobias ta Sara, izanes kasamentari bekala San Rafael zerutik bialia, etc. Konta agitua, etc.

        Ex. San Ebaristo Aita Sandu seigarrenak, apostoluen tradizios ordenatu zue matrimonioa zelebra daien publikoki, ta sazerdotearen bedeizioa ematea. San Soterek gero berritu zue manamendu goi (Burius).

        Ex. San Ignazio M., ziona: Eztut nik mespreziatzen, ez, matrimonioaren estadoa. Ojala banitz digno ni egoteko zeruan anitz ezkondu izanen oñetan (Parr.hic.pl.1).

        Ex. San Luis, San Fernando, San Leopoldo, San Henriko, San Konrado, Santa Paula, Santa Brijida, Santa Edubijes, Santa Isabel etc, etc, etc.

        Ex. Nola zegolaik Juan abade sandua konjuratzen ta ezin atrarazis espiritu gaixtoa, atrazen au istante, ellegatzeareki an nekazari ezkondu pobre bat, etc. (Parr.ib.).

        Ex. Nola seme bakar abrats bat eznaiez ezkondu abrats bateki, ta in zen pobretto on bateki, ta fortun (Ib.2).

        Ex. Nola buratsoen desgogora ezkondurik señora bat nirabe bateki, au gero agertu sorgin, etc. San Basil. etc. (Ib.3).

        Ex. Nola Santa Monikak sufritus senarra, beñere ez aipatus kontra, orazio egines Jangoikoai konbertitu, etc. (In ej.V.)

        Ex. Libia, galdeginik nola irabazi zuen bere senar Augustoren grazia, egines nai duena, zio: Sufritus, etc. (Ib.6).

        Ex. Nola Asbertak libratu zuen kautiberiotik Bertulfo bere senarra, joanik musiko iduri, etc., leigarri da (Ib.5).

        Ex. Konrado III enperadoreak inguraturik Vinsperg, ia ia galtzeko guziak, sollik emastekiei permititu atratzea nai zuten gauzaeki beren soñetan; ikusgarri ze nola zoezin atras nor bere senarrareki soñean. Orgatik barkatu guziei biziak ta ondasunak, ... (Ib.6).

        Ex. Doña Santxa Kastelako kondesak libratu senarra Leonen preso zegona, tresenak aldatus, gelditus, etc. (Cl.p.3.c.56).

        Ex. Nataliak eznai admititu etxean San Adriano, ustes ernegatu zuen fede Kristioa, gero akonpañatu, etc. (Id.c.57).

        Ex. Mitridates errege izana desterraturik, akonpañatu bere bizikide Hipsikrateak gizonki gisa jaintsirik; orgatik baizio ark, iago estimatzen zuela karidade gau ezi, etc. (Ibid).

        Ex. San Isidoro Nekazaria ta Santa Maria de la Kabeza, au falsuki akusaturik pasatu oñes ugaldean etc. (In ej.V.).

        Ex. Senar-emasteek utzirik pleitua Arkidamo jakintsuaren eskura, onek juramentarazi egonen zirela beraren sentenziara. Sentenzia ez aipatzeko pasatuak, barkatzeko elkar ta uzteko guzia atzendurik (Parr.pl.7).

        Ex. Sokrates jakintsua beiti sereno, ixil zegon bitarteo, andrea Xantipe goititik karrañatzen; azkenean tiraturik kantaro bat ur burutik bera, arrek dio: Banekie ortotsen ondoan datorrela erauntsia. Eta lagunei zio, etxean zuela eskola ikasteko pazienzia. Erremedio andia mokokaetan idukitzea berzeak. Ur urrupa bat agoan, eman zio konfesoreak. Zer ur da au, etc. Erremedio ertxitzea leio bat berere, nasten duelaik aizeak guzia, daudelaik bi leioak idikirik (Ibid.).

        Ex. Nola Roberto erregeri llaga benenatua bere andreak kuratu txupatus ixilkian (Cl.p.2.cat.c.44).

        Ex. Bizikide bida bizi zirelaik bake onean, bolsa gelditu senarrai eskañuan, ta iretsi zue txerriak. Ark sospetxa, konsulta sorgin bateki, onek deabruareki: Onek erraten dio zena, baña ik erranzon artu duela bere emasteak gastatzeko gaizki. Fortunas aitu zue ori barronde zegon batek. Sorginak erran zio gizonai odio zionagatik, etc. Zer diskordiak! Zer arroituak! Baña aditu zuenak kontatzeareki zena ta iltzeareki txerria aurkiturik, etc. Sorgin gura kastigatu zue justiziak etc. (Cl.p.v.cat.c.35).

        Ex. Nola ama ta aita ta irur hume il elkar, juramentu falsu eginik etziotela fiatu dirua alargun bati (Ib.43).

        Ex. Siziliako Palermon erregeren tesoreroa falsuki akusaturik, sentenziatu zute urkatzera. Boto inzue Ama Birjinai, libratzen bazue, ezkontzea pobre bateki. Libratu zue. Bereala joan ze Katanara ematera graziak Ama Birjinai bere tenploan. Portalera ellegatzean opatu zue neska pobretto bat, zeñi galdetu zio non zen Ama Birjinaren tenploa. Ark erraten dio: Nik erakutsiko diot, arara noaie, betor. Ellegaturik, dagolaik orazioan, ikusten du neska gura ain debota ezin iagos. Admiraturik, jaun garrek artu zue bere esposatako, ta bera ze nori Ama dibinoak errebelatu zion akomodatuko zuela ongi. Ala bieri, etc. (Cl.p.3.59).

        Ex. Ezkondu batek laudatzen zue kasto bere burua zeren guardatzen zion fedea bere konsorteai. Frai Gilek erran zio: Ori ongi, baña beira ezi bere etxeko ardoareki daikela orditu bat (Parr.pl.6.matr.).

        Ex. San Franzisko Salesek dio ikusi zuela Santa Katalina Senakoak infernuan anitz kondenatuak, ez guardatuagatik bear den honestidade, moderazioa ta dezenzia matrimonioan. Ama bat bere alabari aparezitu kondenaturik orgatik, gañarakoan izanik ere exenplu onekoa (Ibid.)

        Ex. San Venceslaus ab avia Ludmilla, Boles laus a Matre Drahomira educati quam divers. Felicitas 7 filior. Symporina 7. Nona 12 filior. SS. sobole felicissimae, etc., (S. Godoleva M.).

57. ZAZPI BIZIO BURUEN, KAPITALEEN

        Zazpi bizio, inklinazio edo azi gaixto tugu lur gontan, zeñen kasos, nola eixtariek egastiak ta animaleak, etsaiek arrapatzentuten arimak. Suberbo, andinai, presumitu, banoak, nola sareeki; kodiziosoak nola lakioareki; luxuriosoak ta gulosoak beren zeboeki; iratsu ta inbidiosoak sutunpaeki tiroka; perezoso, alfer, nagi, epelak, nola lekedareki.

58. SUBERBIAREN

        Ex. Luzifer, aingeru ederra zena, itzuli zue demonio itsusia suberbiak.

        Konparanzak. Da aizea: Aizeak itzaltzen argia, sekatzen intza, goratzen autsa, etc. Da nola kea, nola ilauna, nola ur kaskarabilla, etc. Da banoa nola olloa, errun arrautze txipi bat ta guzia karaka, ta ala galdu arrautzea. Da nola zikirio buru utsa ta bulto aizes aunditua; ezin pasa zeruko ataritik, baita apal ta mear (Bonav. Aug.).

        Erremedio ta exenplu Kristo manso, humila biotzes. Humillatzen dena goratu, goratzen dena apalduko da. Humilai Jangoikoak ematen grazia, suberboei kontra. Obeda bekatari humila ezi justo suberboa; onek onkies ez irabazi ta gaizkiez galdu, guzia galdu. Itxaur fut futa, Sodomako fruita, etc.

59. KODIZIAREN

        Exenpl. Judas Iskariote, limosnak sisatu, Jesus saldu, dirua botatu, bera urkatu ta deabruek, etc.

        Konparanzak. Kodizia nola itsasoa, nola erioa, nola infernua; Ura ez asetzen ures, berzea ez iles, ta infernua ez asetzen iretsis; ala kodizioso dena ezta asetzen, etc. Da nola satitsua edo satorra: Belz ariman, itsu, ignorante, lurrean ortzirik ta Jangoikoas, zeruas atzendurik.

        Nola errotarria ta errueda: Inguraka beti ta beti batean, azkeneko nola etorri ala joan mundutik, etc.

        Nola hazienda beltza: Bizian deustako, il goizik kirrinkas, erre, etc. Ala iltzen delaik kodiziosa, tira etc.

        Nola eltze itsua deitzen dena: Nondik ezin atra sartu zena, ezpada auxten; ala kodiziosoa il arteo, etc.

        Nola hidropikoa ezin ase ures, edanago ta naiago, ta kuratzea neke, etc, ala kodiziosoa, etc.

        Nola sagua satarteran: Arrapatu zeboa ta arrapaturik gelditu, nekez atra, errestitu zio, etc.

        Erremedio. Exenplu. Jesu Kristo liberal guzis eginik pobre ganbela ta gurutzeraño, eman bera den guzia; ta zer eztigu eman ta emanen ainberze emandakoak?

        Ex. Juizioko egunean sentenzia miserikordiaren ariora, eginaren edo ez eginaren konforme, etc.

        Ex. Quod dans pauperi dat Christo; Quod uni ex minimeis fecistis, mihi fecistis: Scil. pro, et contra.

        Ex. Item, date et dabitur bobis, mensuram bonam, etc. (Luc.6).

60. LUXURIAREN

        Ex. Herodes errege ta urde, ilarazi San Juan Bautista.

        Konparanzak. Nola infernua, non sua, arra, azufre urrinzua ala luxurian pasionearen sua; konszienziaren arra erremordimentua; eta infamiaren urrin gaixtoa, etc.

        Nola otsorraia, zein arkatik atra ta gelditu baize gorputz il korronpituetan zebatzen; usoa ez, etc.

        Nola ugaldeko sare andia, arrai txipi-andi guziak arrapatzentuena, totum traxit in sagena.

        Nola zaldi, asto ta abre, zakurrak, etc; nola munduko pestea ta pegakorra; nola deabruaren irabazi andiena ta zebo tentatzentuena guziak, etc. Ebanjelioan aipatzen den bide zabal, etc. (Bonav.). Nola gizagendearen azazkar itsusi, pegakor, deshonreskoa, animaletzen duena, comparatus est jumentis. Nola Ejiptoko elze ta farraskeriak, zeñen amorez mezprezatzen manna zerukoa ta Jangoikoaren gozoa, etc.

        Erremedio ta exenpl. Jesus, Birjinaganik jaioa, Birjinen esposo, etc. Maria Birjin Amaren debozioa. Aingiru guardiakoarena. Santo Tomas Akino. San Bernardo. San Franzisko Sales. San Bernardino, etc. Santa Zezilia, Santa Luzia, Santa Kunegunda, Santa Petronilla, etc.

        Fuga, modestia, mortificatio, humilis oratio; continentiam jubes, Domine; da quod jubes, et jube quod vis.

61. GULAREN, ORDIKERIAREN

        Ex. Noe, Lot, Baltasar, Herodes, etc. Olofernes.

        Konparanzak. Nola Kristoren gurutzearen etsai, zeñen fin ta buka eriotzea, ta zeñen Jangoikoa tripa (Filip.3).

        Nola zaku zulatua edo urratua, betetzen ta ustutzen beti, beti sar atraketan, etc. (Bonav.).

        Nola ziraña, zeñen alaba bida (Prov.30) eske beti afer afer, ekar jatera, ekar edatera, etc.

        Nola arraia txintxurritik hamuas ta egastea lepotik lakioas arrapatzen, ala golosoak, etc.

        Nola itsasonzian sobra kargatzea edo arrallatzea baita kausa ondatzeko ta galtzeko, ala triposkeriatik anitz gaitz ta kalte: Entendamentua tontorrotzen, burua pizutzen, animaletzen persona, gorputza gaizkitzen, mia lazatzen, kolera itxekitzen, luxuria berotzen, alkegabetzen, ajolakabetzen, desgobernu, desordenazio, kalte, pobreza, etc.

        Erremedio. Abstinenzia, sanotasunaren ama, gorputzaren ta arimaren.

        Ex. Daniel bere laguneki.

        Ex. Institutio jejunii quadragesimalis, de quo Ecclesia quod animabus corporibusque curandis salubriter institutum.

        Ex. Medikuek heri asi denai konbalezitzen, lenbiziko errezeta dute dieta; bizimoduan, oroat, onera ematen direnei lenbizikoa abstinenzia, bentzait tenplanza.

62. IRAREN, ODIO TA INBIDIAREN

        Ex. Herodes irátus occidit innocentes, Judaei Jesum.

        Konparanzak. Nola suak erre ta errausten agoztegia ala irak arima herikor, pazienzia gutitakoa.

        Nola elze irakiten duenak botatzen gaingas barnean egon bear zirenak, oroat, asarreak ixildu bearrak.

        Nola basurdea ta zezena jokatzen armaren kontra, naiz il, ala asarreak itsu itsua edozeñen kontra.

        Nola onzi utsa lertzen suan, ala pazienzia gabea edozein trabaju, agrabio-iduri ta naigabetan.

        Nola deabrua, dela daukana odio biotzean, Anti Kristo estorbatzen duena bakea; ta au paratzen duena Jangoikoaren humea errealidadean, dio San Agustinek (S.28 ad fr.).

        Inbidia nola arra zur eta fruitan, erdoia burriñan, sitsa tresenan; nola begi gaixtoa, on guziaren kontra. Bi alaba ditu deabruaganik, baitire berzeren ones tristura ta gaitzes alegranzia.

        Inbidiak ekarri eriotzea; inbidiak il Kristo (Bon.).

        Inbidiosoa basilisko deitzen du San Bernardok, begian daramana beneno mortala (Sup.ps.qui habit.s.18).

        Inbidia dela itsutasuna, itsutzen arima (Chrysost.).

        Atxekiarik gabeko gaitzak lekurik ez zeruan etc.

        Guzien erremedio. Karidadea Kristok egin ta erakutsi zuena len ta gero ta beti, etc.

63. PEREZA, GOGAITZ TA EPELTASUNAREN

        Ex. Laodiziako elizaren aingerua ez otz ta ez bero, bai epel; orgatik asiko dela egozten Jauna, etc. (Apoc.3).

        Konparanzak. Nagi, epel edo alferra nola zarika edo zugarra itzal iteko, ez fruitu emateko (Bonav.).

        Nola etiko edo perlesiatua, ezindua bekala, etc.

        Nola estudiante ajolakabea, gizon lozorroa, etc.

        Nola ur geldia, alor soro sasis betea, etc.

        Nola txitxarra kantus, ez txinurria bekala bildus.

        Nola etxokandre gastatzen sobra ta eztuena irabazten, etxea galtzen ta nausia pobretzen duena (Avila).

        Nola Jaun andiari, nori dion obligazio infinito, eman guti, ta ori ere gana gaixtoan. In bear luke bentzait pobre prestuak diona: Jauna, emen eztu aurkituko baizik borondate ona.

        Erremedioa. Dilijenzia, fintasuna, ferborea, etc.

        Humiltasuna, orazioa, amorea, deseoa, etc.

        Exenpl. Orazioaren. Zeuzkielaik Moisesek goraturik besoak, bereek garaitzen; ta apaltzetuelaik, garaituak (Ex.17).

        Ex. Sartu maiz Jesusen llagen barnean (S. Vic.Fer.).

        Nolite peregrinari in fervore, ez bere beroan egin geiegiak bearreztirenak. Ferbore sentigarria eztago gure eskuan, ezta bear ere. On da prokuratzea ta ez logratzea konta geuren kulpa dela; baña ez orgatik afliji sobra, nola ulia kopetan pikatzen didana iltzeagatik ematea golpe bat il nazana. Zerura doazinak ez guziak bardin. Ez desespera, naiz etzaren obenetaik (Avila p.3. cart.).

        Kontrizioaren. Exenpl. Marina Eskobar benerableak zue barridean emasteki bat etxean sartzen zekiona ta inkietatzen nai baño iago. Agitu ze akzidente bateki gelditzea sentidoik gabe mutu, ta ezin konfesa, ta ala iltzea; gelditu ze kuidadotan aren sorteas, eta Jaunak erran zio: Enkomenda zazu, ezi bearrean dago zeruratzeko. Admiraturik zegolaik, erraten dio: Ez admira, ezi eman nio kontrizio ta barkazio il bañolen, ezpaitut nai gal daitzen arimak, ezi kosta izkida anitz.

        Ex. Dabid, erran zueneko peccavi Domino, istantean seguratzue profetak, Jangoikoak ere barkatu ziola, etc. (2 Reg.12).

        Ex. Seme prodigoak erran Aitari: Peccavi in coelum, etc. Aitak bereala bestiarazi galas ta fest, etc. (Luc.15).

        Ex. Emasteki galdu bat, aditzerakoan San Bizente Ferrer, gelditu ilik an berean, ta sanduari errebelatu il zela kontriziosko penas, ta joan zerura (Parr.pl.9).

        Ex. Santa Katalina Senakoari konfesoreak eskatu logra zezon Jangoikoaganik induljenzia bat plenaria. Sandak biramonean Jangoikoaren ona ta gure gaixtoa erabakis, urtus ura negarretan: Orra non duen induljenzia plenaria (Ej.V.).

        Ad majorem Dei gloriam. Amen.

        Ama Birjinari. — Jangoikoaren legea.

        Birjin Ama ezin obea, — Dire amar mandamentuak,

        O planta bedeikatua, — Bidetan biltzen guziak,

        Eman duena fruitua, — Ala nola amar eriak

        Faltatu gabe lorea, — Bi eskuetan paratuak

        Niri emateko zerua, — Jangoikoa onetsi beragatik

        Bida bida baimendea. Amen.

        — Eta proximoa Jangoikoagatik O Jangoikoaren aingeru ona, pobre gonen guardian dagona; bada, beraren piedades orren anparoan nago ni, guarda, goberna, kida benaza ta salba egun ta beti. Amen.