ORREAGA

(Pastorala gisarako ikusgarria-1964)

Joka-lekua:

        Taula gain zabal bat... Gibelean dauka mendi pintura bat, bi sartzeko ateekin... Sahetsean, musikalarien lekua berex eta alturan.

Jokalariak:

        GURI: Otsoaren alaba.

        OTSOA: Euskaldunen erregea.

        GANELON: Charlemagne-en aintzindaria.

        AINGERU: Aingeru bat.

        AZTIA: Azti bat, makil mako handi batekin.

        ZINGIL: Debru luze mehe bat.

        TRIPERO: Debru lodi tipi bat.

        MEZULARI: Mezulari bat, euskalduna.

        BURREGO: Burrego bat.

        ROLAND: Adarmotzen aintzindaria.

        OTON: Adarmotzen mezularia.

        GOTOR: Euskaldun soldado bat.

        EUSKALDUN GUDARIAK: Sei edo zortzi.

        ADARMOTZ GUDARIAK: Sei edo zortzi.

        KANTARIAK

        DANTZARIAK

        MUSIKARIAK

        NESKATX ZERBITZARIAK

        Beste edozoin batzu

Ikusgarria eman aintzin

        Egin bedi ohorezki, jaun buruzagien (deputatu, auzapez, erretor eta beste) sarrera.

Jaun horiek sartuko dira, ikurrina eta dantzarien ondotik... Jendea xutituko da. Kantariek emanen dute «Agur jaunak». Ikurrina ezarriko da zintzilik haga baten gainean, denen aintzinean.

I

        Jendea berriz jarri ordu, taula gainean agertzen dira euskaldun gudariak, aingerua buru... Gudarien moldean airoski kurrituz, kantatzen dute: «Eusko, euskotarrak gera», etab... Musikak laguntzen ditu... Lerro batean emaiten dira... Jendea agurtzen dute. Aingeruak kantatzen du, bere ikurrin ttipi xuria eskuan, pastoraletako prologaren airea baliatuz.

AINGERU

                Hemen zaizten jenderi, emazte ala gizon

                Jainkoak guzieri, dautzuela arratsalde on.

                Ni naiz aingerua, huna ene armada

                Gizon hauk dira Euskaldunak, soldado onak bixtan da.

OTSOA

                Hemen giren lekua, deitzen da Orreaga

                Gure lurra da eta, gaiten hunentzat guduka.

AINGERU

                Mintzatu gizonak, izena du Otsoa

                Euskaldun errege da, ta azkar du besoa.

        (Oro jalitzen dira, airoski kantatuz eta musikarekin, etorri bezala... Hauk jali ordu, sartzen dira Adarmotzak... Satan dute buru, bere eskuetan duela ikurrin tipi bat gorria... Kantatuz eta musikarekin, kurritzen dute aleman soldadoen moldean, emeki eta pisuki... Hauk ere, jendea agurtzen dute)

ADARMOTZAK

        (Kantuz)

                Adar motz-motzak

                Adar adar motz-motzak

                Nausi gira orotan

                Orotan tan tan.

SATAN

                Aingeru tzar ustela, ez duka aski zerua

                Jakin zak toki huntan, nausi dela debrua.

ROLAND

                Ni deitzen naiz Roland, Charlemagne-en gizona

                Harek balio baititu, Otsoa bezalako dotzena.

                Aurrerat Adarmotzak, altxa zuen ezpata

                Sumetitzen ez dena, urrikaltzeko baita.

SATAN

                Arratsalde on jendeak, balia biziaz

                Ez izan axolarik, apez ta fediaz.

        (Irri tzar bat botatzen du eta, sartu bezala, Adarmotzak ateratzen dira)

II

        (Neskatxek, onbor gisako jar-alki bat ekartzen dute... Guri, haren gainean jartzen da, ilun eta gogoetatua... Aztia hurbiltzen zaio. Kantatzen dute pastoraletako bertseten airean)

AZTIA

                Oi zu, Otsoaren alaba, zer ote da zure pena?

                Zertako bada nauzu, ekarrazi ni huna?

GURI

                Jaun azti nausia, nauzu lagundu beti

                Ene bihotzeko pena, otoi zazu ezti.

AZTIA

                Erregeren alaba, beraz ez zira lorios

                Erradazu otoi ba, zertako ziren maluros.

GURI

                Jaun azti nausia, ez dakit zer bilaka

                Printze arrotz batek, bereturik nauka.

                Charlemagne-enganik, hunara etorria.

                Haren izena da, Ganelon printzia.

AZTIA

                Ikusi dut Ganelon, da gizon ederra

                Eder kanpoz daiteke, ta barnez makurra.

GURI

                Printze horren urratsak, zaizkit maltsoak

                Bainan besterik dio, ene aita Otsoak.

                Aitak du beldurra, ez ote den Ganelon

                Zer ikus hunat jina, salatari gizon.

AZTIA

                Charlemagne-ek igorria, Ganelon printzia

                Nekez daitekezu, gure adiskidia.

                Charlemagne-en xedea, duzu aspaldian

                Gure lurren biltzea, bere zangopian.

GURI

                Azti jauna zoazi, zure otoizteirat

                Zer egin behar dudan, kontsulta eiterat.

                Ez naiteke ni hola, nihundikan bizi

                Aita maite dut eta, Ganelon ezin utzi.

AZTIA

                Banoa otoitzerat, zuk erran bezala

                Gain hartan den harek, bai argi zaitzala.

                Izpiritu gordeak, zer baitu salaturen

                Agian gero duzu, ongi onarturen.

        (Ganelon heldu da... Musika...)

III

GURI

                Horra heldu Ganelon, bihotza dut pilpil

                Beldur naiz tanpez hemen, erori eta hil.

GANELON

                Izarra zerbait bada, bai ta iduzkia

                Zure itzala ez dira, ez bat eta ez bestia.

GURI

                O Ganelon printzia, ez dakit nola erran

                Gure amodioa, da arras lanjeran.

GANELON

                Zer derasazu orai, ala nuzu ukatzen

                Mintza zaite otoi, zer da gertatzen?

GURI

                Etorria urrundik, hemen zaude gurekin

                Xede onez zabiltzan, nahi nuke jakin.

GANELON

                Hauxe da galdea, ontsa badakizu

                Ene xede bakarra, maitea, zirela zu.

GURI

                Aita ez da fido, hau eta hura dio

                Zure urratsetan, badela zerbait mixterio.

GANELON

                Ene urratsak izan dira, argi eta garbi

                Zure amodio bakarrak, nabil hemen gaindi.

GURI

                Aitak dio berriz, Charlemagne duzula nausia

                Eta harek zaituela zu, hunarat igorria.

GANELON

                Zin dautzut egiten, ez dela holakorik

                Eta erre nadiela, erraiten badut gezurrik.

GURI

                Heldu bada Charlemagne, gure lurren hartzera

                Erradazu garbiki, norekin izanen zira?

GANELON

                Onartuko dautazu, nik ez ukatzia

                Ene erresuma ta, Charlemagne nausia.

GURI

                Onar-azu zuk ere, nik ez ukatzia

                Ene aita errege, ta ene lur maitia.

GANELON

                Ez duzu arrazoinik, hola beldurtzeko

                Ez da gure artean, gerlarik piztuko.

GURI

                Hola denaz geroz, dugun ihes egin

                Goazen bizitzerat, urrun elgarrekin.

GANELON

                O ene maitia, bihotzez diot «bai»

                Bainan adimenduz, ez naiz hortarat ai.

GURI

                Orai dut ikusten, ez nauzula maite

                Zerk zaitu ibilki: Bihotzak ez ote?

GANELON

                Nigarra heldu zaut, baitzaitut penatu

                Urruntzen naiz bainan, nai nuke hurbildu.

GURI

                O ene maitia, otoi zaude hurbil

                Zurekin nahi baitut, bai bizi ta bai hil.

KANTARIAK

                Huna iduzki xuria

                Lano artetik uria

                Kantuz hasi da neure maitia

                Entzun dut haren irria (bis)... eta

                Barna daut egin zauria.

                Lurra estali elurrez

                Hozturik nago kaskarez

                Maitiaganik urrun izanez

                Haren galtzeko beldurrez (bis)... eta

                Urtzen ari naiz nigarrez.

                Gauaz egonik sasian

                Xoria goizik airian

                Penetan dena laster agian

                Goxatuko da bakian (bis)... eta

                Sartuko zorionian.

IV

OTSOA

                Oi ene alaba, berri hits batekin

                Mezulari hau zait, urrundik orai jin.

                Ganelon ez dela, zuregatik etorri

                Bainan ixpiun gisa, dutela igorri.

GURI

                Aita eta zu jauna, nik ez dut sinesten

OTSOA

                Oxala o bai oxala, gezurra balitz dena

                «Izena» balitz bakarrik, izan gabe «izana».

                Errazu mezulari, mintza zaite garbiki

                Ikusi nai ez duenari, begiak diotzu ideki.

MEZULARI

                Bai andere printzesa, etsaia atean da

                Bordaletik hunat dator, Charlemagne-en armada.

                Tirahala etorria naiz, gau eta egun zaldiz

                Aski goiz zer heldu den, abisatu nahiz.

GURI

                Oi hau etsidura, sinesteak du lana

                Ez, ez ditake egia, ez da Ganelon ixpiuna.

OTSOA

                Aski nigar ta intzirin, oro dira debalde

                Nigarrak ixurtzekotan, ixur gure alde.

MEZULARI

                Etsaia hor heldu da, uholde basa bezala

                Bazter guziak garbitzen, ta suntsitzen dituela

OTSOA

                Ni naiz errege Otsoa, zu zira ene odola

                Pentsatzen dut zure izena, ohoratuko duzula.

MEZULARI

                Laster leku hau ere, beteko da nigarrez

                Etsaiak ez du axola, ez emaztez ta ez haurrez.

OTSOA

                Entzun ene alaba, gerlan sartzen gira

                Oraidanik ene peko, gudari bat zira.

                Utz sintsakeriak, susta sentimenak

                Zure beharretan dira, haurrak eta amak.

                Eta zu, mezulari, korda bat lepotik

                Ezar-azu lenbailen, Ganelon zintzilik.

                Ta hi-aita balin banaun, ahantz ez zanala

                Ber denboran Otsoa, errege ere dela.

        (Bi gizonak jalitzen dira... Guri bakarrik dago nigarrez... Musika)

V

GURI

                Zerua eta lurra, hor zaizte lekuko

                Jasaiten dudana da, izaririk gabeko.

                Bat ezartzen badute, dilindan kordatik

                Bigarren bat ere laster, dukete beretik.

                Bainan zer, zu hemen. Ai naiza erotzen

                Ganelon Ganelon, nundik zira agertzen.

GANELON

                Norbaitek ixilka, nau abisatu

                Leku hauk behar ditut, lehenbailen hustu.

GURI

                Ganelon zoazi ihesi, zoazi Ganelon

                Laster urrun zaite, ez zaitela hemen egon.

GANELON

                Zu mintzatu gabe, ez naiteke urrun

                Izanikan ere, gaua eta ilun.

                Bi zaldi hor dauzkat, bat duzu enea

                Zuretzat prest dago, nahi baduzu bestea.

GURI

                Ganelon ha Ganelon, ahal balitz ba

                Kasu, zoazi fite, aita hor heldu da.

        (Ganelon tirahala jalitzen da)

                Aita hor heldu da, burregoarekin

                Hau memento latza, ez dakit zer egin.

VI

OTSOA

                Ganelon hemen dela, jendek baitiote

                Alaba zuk zer diozu, laster mintza zaite.

BURREGO

                Hemen balin bada, korda huni esker

                Zintzurra diot nik, tinkaturen laster.

GURI

                Eni ez galda deus, dakitana da nik

                Ganelon hemen bada, ez dut nik hobenik.

OTSOA

                Ohartzen banaiz ni, gezurra diozula

                Korda hori zuretzat, izan dadiela.

                Izanik ere zu, baninduzu salduren

                Ene esku hautaz, zintuzket garbituren

BURREGO

                Mihia ateraia, tripak iduzkitan

                Ganelon dut emanen, lukainka hagetan.

        (Bi gizonak jalitzen dira... Guri, erdi flakatua, bakarrik gelditzen da... Musika)

VII

        Zingil agertzen da, soka bati tiraka.

ZINGIL

        Tripero, Tripero, ene mutila!... Jeiki hadi, zerri handia!... Hau duka tenorea!

TRIPERO

        (Korda lepotik, agertuz) Ai, ai, ai... Heldu naiz, Monsieur Zingil, ene nausia.

ZINGIL

        Hator hunarat lanerat... Ifernuko sua hiltzen ari duk... Su horren azkartzeko, hator su gaia egiterat.

TRIPERO

        (Guri erakutsiz) Hunako neskatxa hau, nik gogotik garreia nezake ifernurat.

ZINGIL

        Utzak urtxo hori ene gain... Perdira bat jadanik badik hegalean... Haugi hunarat... Hemen badiagu sekulako xantiera.

TRIPERO

        Ni gose nago, Monsieur Zingil nausia, eta, ez dezaket lanik egin, ez badut tripa betea.

ZINGIL

        Bakalau buztan bat baduk hor... Aski duk hura jatea, eta haugi hunarat lanerat... Bestenaz aingeru tzarrak, jende guziak eremanen ditik berekin zerurat.

TRIPERO

        Bakalau buztana nik ez dut aski lan egiteko... Nik jan behar dut zerrikia eta zahagitik edan nafar arnoa.

ZINGIL

        Zerrikia utzak biharko. Bihar baita ostiralea... Aker larrua hor duk, arnoz betea!

TRIPERO

        Eni manatzen dauzkidazu beti lanik larrienak... Nik behar ditut ase zitziz gormantak eta edariz mozkorrak... Zuk aldiz dituzu tentatzen neskatx pollitak. Egin-azu zuk ene lana eta ekazu egiteko zurea... Bestenaz greban emaiten dut ene burua.

ZINGIL

        Tripero basa, petrentzionez betea!... Neskatxen tentatzeko, nun egin dituk hik aprendizgoak?

TRIPERO

        Ofizio hortan ikasia izateko, ez da beharrik pasatu «breveta»... Ofizio hortan arras trebatuak badira hameka, ni baino astoagoak.

ZINGIL

        Neskatxen tentatzeko, behar dik araberako gorputza... Ez hi bezala dena zitzi, iduri ote matzota. Bainan ni bezala gerria fin eta bultua leizafin.

TRIPERO

        Ongi arropatua zirala-ta, ari zira espantuka... Gorputza nolakoa den ageri da biluz-eta... Parioa egiten dautzut... Pasa dezagun hemen berean erreforma... Eta, ikusiko dugu nork, zuk edo nik, izanen dugun gehienik arrakasta.

ZINGIL

        Topa hire parioa... Neskatxa hau izan dadiela gure jujea... Ez diat dudarik plazer gehiago izanen duela ikustea ni naizen arkanjelua, ezenetz hi haizen urdea. (Biluzten hasten dira)

AINGERU

        (Agertuz, eskuan zigorrarekin... Kantuz)

                Urrun fite hemendik, debru lotsagabiak

                Zoazte ilunbetarat, han ibil zuen basakeriak.

        (Neskatxari mintzo)

                Zato haur penatua, ba zato enekin

                Ez da zorionik, debru tzar hoiekin.

                Itsusi edo pollit, urde edo arkanjelu

                Satan mila gisaz, da engana-mundu.

                Urtzoa zirare, lanjeretan jarri

                Eztitzerat zaite, enekin etorri.

        (Jalitzen dira... Musika eta zahagi dantza)

VIII

        (Guri agertzen da bizpahiru haur eta emazte lagunekin... Gero agertzen da Aztia... Begia urrunean galdua, suharki du kantatzen)

AZTIA

                Ibañetako lepoa, elur xuriz beztitua

                Zertako ikusten haut, odolez gorritua.

                Napar zabaleko, lur zelai ederra

                Ikusten dut dena, su eta keldarra.

GURI

                Azti jauna otoi, ikusten duzia

                Nun ote dabilan, Ganelon printzia.

AZTIA

                Bai ikusten ditut, han urrun bi zaldi

                Nehork engoitikan, ez detzake geldi.

GURI

                Milesker Jaun gainekoa, o ene zoriona

                Ganelon salbu dela, badut segurtamena.

AZTIA

                Ganelon salbaturik, ez jar plazerretan

                Bazter guziak ditut, ikusten dolutan.

GURI

                Zer ote da gertatzen, mintza azti jauna

                Ganelonek ez al du, horien hobena.

AZTIA

                Etsaiak heldu dira, multzo ta multzoka

                Hetarik batek Ganelon, aintzindari dauka.

GURI

                Ez, ez zaitut sinesten, ez da holakorik

                Ganelonek ez dauka, saldukeriarik.

AZTIA

                Oro dira odol, odol su ta nigar

                Etsaia milaka da, ez gaitezke oldar.

GURI

                Oi biziaren latza, oi etsimendua

                Zertako sortu ninduzun, o Jauna goikua.

IX

OTSOA

                Xutik haur t'emazte, gerla dugu gerla

                Ahal duen lekora, bakotxa doala.

                Gizonak zaindu armaz, haur ta emaztia

                Emaztiak lagun gerlan, senar ta semia.

                Ta zuri azti jauna, galdatzen dautzugu

                Herriaren alde, jauna otoitz zazu.

AZTIA

                Zuek aintzina zainduz, guk aldiz gibela

                Gainekoak lagunduz, gure dugu gerla.

OTSOA

                Esperantza hoi dugu, Jaunak zaitzala entzun

                Orai oro zoazte, gordetzerat urrun.

        (Denak jalitzen dira, salbu Otsoa. Musika)

X

        (Mezulari agertzen da)

OTSOA

                Mezularia hemen, zer duzu berri, zer?

                Jakin nahian nago, mintza zaite laster.

MEZULARI

                Jaun lendakaria, heldu naiz lasterka

                Etsaiak etsai beltzak, erre du Gernika.

OTSOA

                Gernika, Gernika sutan, o hiri saindua

                Arbasoen Gernika, gure bihotzekua.

MEZULARI

                Hegaztin basak nola, bildots gaixotarat

                Halaber dira jautsi, Gernika gainerat.

OTSOA

                Banuen beldurra, sinesteak lan du

                Sakratu gauzentzat ere, ez dute errespetu.

MEZULARI

                Ez dute pietaterik, nehorretaz ere

                Emazte ta haurrak, milaka hil dire.

OTSOA

                Orai artinokoan, bildotser jazarri da

                Bainan orai izanen du, Otsoarekin partida.

                Gudariak abisa zatzu berehala

                Otsoak hunat segidan, deitzen dituela.

        (Otsoa bakarrik)

                O Gernikako haitza, haitz bihotz gogorra

                Emok bai bihotzari, hik dukan indarra.

                Haitza, zin daiat eiten, fermu eta bipil

                Ez bahaut askatutzen, nadiela hil!

XI

        Euskaldun gudariak sartzen dira kantuz: «Eusko, Euskotarrak», etab... Lerroan emaiten dira, Otsoaren aintzinean.

OTSOA

                O gudari lagunak, orena da latza

                Bildu zauztet hemen, zinez gaiten mintza.

                Etsaia sartu zauku, indar handiekin

                Galde dautzuet egiten, nola joka heiekin.

                Behar dugun apaldu, eta sumetitu

                Edo ihardoki, ta gerlari lotu.

GOTOR

                Jaun aintzindaria, denen izenean

                Nuzu mintzaturen, segida berean.

                Ez baduzu nahi, hemen galdu bizia

                Ez otoi guri aipa, nehori sumetitzia.

                Euskaldunak gira, ta gureak gure

                Besten meneko baino, hiltzea zauku hobe.

        (Gudari denek kantatzen dute: «Eta tiro belarri motzari!»)

OTSOA

                Gudari lagunak, lorietan nago

                Ikusten dut zaiztela, gizon bezenbat soldado.

                Ez uste izan, sumetitzerat nindoala

                Ez da hola ahuldu, Otsoaren odola.

                Aintzin iten badut, segitzea zor duzue

                Gibel iten badut, hiltzea aski nuzue.

GOTOR

                Zutan otso errege, badugu konfientzia

                Prest gira zernahitako, zuri da manatzia.

        (Berriz kantu bera)

OTSOA

                Etsaiak baitira hainitz, huna nola guduka

                Ukaldi tzarra eman, ta jo laster iheska.

                Hola dugu emeki, Adarmotza higatuko

                Itsurat jarraik eni, ez zaituztet galduko.

        (Kantu bera)

XII

MEZULARI

                Otso jaun errege, norbait bada hemen

                Nahi zaitu mintzatu, baitezpada omen.

OTSOA

                Mintza bedi mintza, prest naiz entzuteko

                Den berri kiretsenak, ez nau lotsatuko.

OTON

                Jauna ni naiz hemen, Charlemagne-en gizon

                Ba ahal dakizue, hurbil bera nun dagon.

                Orai artio kontrarioak, ditu errautsi

                Deneri nausi dela, behar duzue onetsi.

OTSOA

                Aski solas berdura, mintza zaite garbiki

                Beraz Charlemagne-ek Otsoa, nai luke aurtiki.

OTON

                Ene nausiak dautzu: Uzten dautzut bizia

                Bainan sumetitzekotz Euskadi guzia.

OTSOA

                Ene partez Charlemagne-i, ein-ozu errepusta

                Badugula oraino haren doia ezpata.

OTON

                «Bat» zaizte ta gu mila, ez ahantz Otsoa

                Ez duzu solasen ahalik, ez izan itsua.

OTSOA

                Charlemagne-i errozu, libro nahi dugula

                Libro nahi duen gizonak, balio tu mila.

OTON

                O zer solas debaldeak, lot beraz gerlari

                Laster da eroriko zure espantu hori.

        (Oton jalitzen da... Gudari euskaldunek kantatzen dute)

XIII

        Hastapenean bezala Adarmotzak sartzen dira kantuz... Bi armadak apailatzen dira gerlari.

ROLAND

                Azken dei bat zueri, Euskaldun xoroak

                Zuen armak aurtik eta altxa besoak.

OTSOA

                Altxa armak lagun, ta zanpa mandilak

                Askatasunaren alde, aurrera mutilak.

        (Guduka egiten da bere gorabeherekin... Aingeru eta Zingilek, beren gisan, parte hartzen dute... Euskaldun bat eta lau Adarmotz erortzen dira... Euskaldunak nausitzerat doatzi...)

ROLAND

                Adarmotzak etorri, etor laguntzera!

                Etsaia nausi dugu, mugi, xahu gira.

        (Apur baten buruan)

OTSOA

                Oroit erranaz mutillak, ta geldi guduka

                Barreia gaiten laster, heldu tuk ehunka.

        (Euskaldun gudariak tirahala jalitzen dira)

ROLAND

                Nun da orai Otsoa, bere espantuekin

                Erbia bezala du, laster ihes egin.

                Gure Charlemagne da, munduko nausia

                Jainkoak dio egin, holako grazia.

                Euskaldun zitalak, baitzaizte oldartu

                Beharko duzue orai, ontsasko pekatu.

        (Jalitzen dira kantuz)

XIV

        Neskatxek altxatzen dituzte hilen gorputzak... Aingeruak eremaiten du euskaldun gudaria... Debruek biltzen dituzte besteak... Lan hori eginez, mintzo dira Zingil eta Tripero.

ZINGIL

        Haugi lanerat Tripero... Haugi... Badiagu zernahi egiteko...

TRIPERO

        (Agertuz) Zer duzu zer, holako presa, Monsieur Zingil nausia!... Ez dira ez hilak espakatuko.

ZINGIL

        Hik miazkik horiek... Nik hauk miatzen ditiat... Badiagu hemen nasaiki ifernuko haragia.

TRIPERO

        Hunako gizon hauxe, ha zer gizon pizkorra!... Hunekin eginen dugu ifernuan suko enbor ederra.

        (Aingeruak beretzen du delako «gizon pizkorra»)

ZINGIL

        Utzok hori Zurikori... Euskalduna denaz geroz, ez duk hori gure xingarra.

TRIPERO

        Pena da ez baitugu ifernuan euskaldun gehiago... Hauk dute bestek baino usaina hobeago.

ZINGIL

        Ez nakian, Tripero, hik huela holako usma. Nagok hik nola hilak ezagutzen ditukan usainetik.

TRIPERO

        Arras errex da, Monsieur Zingil. Nahi baduzu entseiatu, usain egin behar zaiote gibeletik.

ZINGIL

        Hila hil duk... Nik ez zioteiat senditzen hil usaina baizik.

TRIPERO

        Ez, Monsieur Zingil... Charlemagne-en soldadoak baitira ipar aldekoak, sendi dute Camembert-aren eta bieraren usaina. Euskaldunek aldiz napar arnoaren eta Aldudeko gasnarena.

ZINGIL

        Luziferren zilkoa lekuko, ez nakian bazitakela holakorik.

TRIPERO

        Ba, Monsieur Zingil, eta ere, ifernuko sua da euskaldunekin hobea... Kea izaiten du biziago eta gostua ez hain motela.

ZINGIL

        Hire falta duk, Tripero, ez bada ifernuan euskaldun gehiago. Aski duk hire tripa zakua pixka bat arintzea eta goizetan, «errebeilak» jotzen duelarik, lanerat pixka bat lastertxago mugitzea.

TRIPERO

        Monsieur Zingil nausia, ez duzu arrazoinik nitaz arranguratzeko... Ifernuan nik sartzen baitut zuk baino euskaldun gehiago.

ZINGIL

        Tripero, ez zakela erran gezurrik. Azken hilabeteko kontuak ditiat denak, ene karnetean markaturik.

TRIPERO

        Monsieur Zingil nausia, nik ere begiratzen ditut ene kontuak... Nik nituen ifernurat sartu bi Oletako guarda, Donibaneko mirikua eta Senpereko Etcheverry.

ZINGIL

        Ba, bainan horietan ez zuan euskaldunik. Bi guardak zituan kaskoinak, mirikua Charantesa eta Etcheverry-tarrak zoin arrazatik diren, nehork ez zakik.

TRIPERO

        Bai ta ifernurat nik igorri ditut hemengo deputatu ohi bat, hiru gobernadore, bi fraile eta apezpiku bat ere...

ZINGIL

        Ba bainan, deputatu ohia zuan euskalduna baino biarnesago. Gobernadoreak zituan bat gallegoa, beste biak andaluztarrak. Bi frailek euskarari tiro emana zioteian, latina ikasiz geroz eta apezpikua zuan mintzairaz mutua... Hobe zitekan hau hemen uztea ahalaz luzenik... Ez baitzuen aise konbertituko euskaldun bihirik.

TRIPERO

        Banituen ere ifernuko ateraino eremanak bi Hazpandar tripa handi. Donibaneko mutzurdin saindu bat eta Urruñako mozkor bat.

ZINGIL

        Nik ez ditiat karnetean horien guzien izenak.

TRIPERO

        Bi tripa handiak bildu dauzkitet Hazparneko misionestek; Urruñako mozkorra, Sokorriko amak; mutzurdina aldiz, mixione denboran, fraile bizardun zorritsu batek.

ZINGIL

        Berriz ere, hi bezalako langile batekin, motel egonen duk ifernuko sua.

TRIPERO

        Ez da ene falta hoinbeste kaskoin, maketo eta buhame, euskaldunek hazten badituzte beren artean.

ZINGIL

        Aski diotek usain egitea bizi direlarik eta hil araztea lehenbailehen ifernuko paderako on direnak.

TRIPERO

        Zu ere, besten manatzeko hobea zira, zuhaur lanari lotzeko baino... Aski duzu, ofizioa ikastea eta nola egin behar dudan eni erakustea.

ZINGIL

        Errak to, Tripero, zer dituk solas horiek? Ala zer haiz, orai, hire nausiari oldartzen?

TRIPERO

        Ba, eta ez bazira kontent ene zerbitzuez, beste nausiak ere badira gero... Banoa Jainkoari ene zerbitzuen eskaintzerat.

ZINGIL

        Jainkoak zaukak to hire beharra!... Urde alfer zikina hi!... Kenduko daiat nik Jainkoa ganatzeko gutizia! To, karatosa aldi bat!...

TRIPERO

        (Orroaka, ihesi doa) Ai, ai, ai!... Fuera Satan!... Biba Jainkoa!... Biba Zuriko aingerua!

AINGERUA

        (Agertuz) Kanporat hemendik debru nahasiak. (Jalitzen dira... Kantuz)

                Elgarren herra eta suzko jelosia

                Horra nola den jendeak, ifernuko bizia.

                Debruari nai duenak, bere arima saldu

                Horrelako bizia, betikotz bilduren du.

        (Jalitzen da. Musika)

XV

        (Aztia agertuz)

AZTIA

                Jaun gainekoa, hemen nago bakarrik

                Oihan hunen pean, nigarrez urturik.

                Ez zazula ahantz, euskaldun populua

                Egun hautan baitago gerlaz zauritua.

                Hainitz dira hilak, frango kolpatuak

                Zonbat ere preso, denak lehertuak.

                Oroit zaite Gernikaz, hiri hori da saindu

                Etsaiak beretuz geroz, dago hotz eta mutu.

                Ez duzu nahiko, gure auhen oihuak

                Luzaz mespresa ditzan Adarmotz harruak.

XVI

        (Ganelon agertzen da... Aurpegia tapatua)

GANELON

                Azti jauna ez izi, Ganelon naiz eta nabil

                Nola ixilka naiteken, maiteari hurbil.

AZTIA

                Ganelon, entzun nezazu, zoazi laster ihesi

                Gerlan baigira eta, kasu nehork ez ikusi.

GANELON

                Azti jauna badakit, egun hauk dira ilunak

                Bainan bestela daitezke, haukien biharamunak.

AZTIA

                Bihotzez maite duzuna, ez pentsa nehola

                Oren latz haukietan, ikusten duzula.

GANELON

                Zuri galdatzea, ausartzia da ote

                Erranen diozuia beti dudala maite?

AZTIA

                Zerbitzu hoi ez dautzut errefusatuko

                Hitz dautzut dudala zutaz mintzatuko.

GANELON

                Milesker azti jauna, banoa arindurik

                Jastatu baitut hemen, gerla ta herraz besterik.

AZTIA

                Urrun zaite laster, hor baitira heldu

                Gerlak jorik dauzkan horrenbeste mundu.

        (Jalitzen dira)

XVII

        Emeki, taula gainean iragaiten dira lau-bost jende multzo... Multzo bakotxa da, gerlaz hunkitu dohakabe batzuz moldatua: Haur, zahar, kolpatu eta beste... Multzo horiek iragaitean entzuten da kantua. Airea: «Alos torrea bai».

                Etsaia sartu da, gure lurretan

                Etsaia hedatu da zelaietan

                Etsaia nausi errekaldetan, mendietan

                Oi Euskal-Herria doluz nigarretan.

XVIII

        Azken multzoa da: Ama gazte bat, haur ttipi bat seaskan pusatzen duela... Jartzen da. Kantuz emaiten da: «Haurtxo-haurtxoa».

                «Izu egin lo, aita urrun da

                Euskadiren zerbitzuko

                Zure ondoan ama daukazu

                Ez zaitu inoiz utziko.»

                «Haurtxo-haurtxoa, izu egin lo

                Hemen nauzu zu zaintzeko.»

                «Izu egin lo, aita preso da

                Zu bihar libro izaiteko.

                Egun batian etorriko da

                Gu biokin egoiteko.»

                «Haurtxo...»

                «Izu egin lo, ilunagatik

                Zeruan izar bat dago

                Mila ta mila izango dira

                Aita libratu-ta gero.»

                «Haurtxo...»

        (Musika)

XIX

        (Zingilek Tripero bere aintzinean dakar azote batekin joka)

ZINGIL

        Haugi hunat, urde ijito, perreka zikin, alfer ongarri ustela!

TRIPERO

        Ai, ai, ai, Monsieur Zingil, barka otoi barka... Mozkorrekin nintzen...

ZINGIL

        Beste aldian, ene lehen oihuan, zurruta utziko duk gero eta lasterka etorriko haiz, edo gostako zauk!

TRIPERO

        Ez nintzen alfer egoki, Monsieur Zingil. Lau gizon mozkor arazi ditut eta musean lotarazi. Bat ari zen tanto ebasten, bestea arneguka, hirugarrena kalapita muntatzen... Sua pitz eta pitz ari nintzen, zuk, zorigaitzez deitu nauzularik.

ZINGIL

        Entzun zak, Tripero, behar duk beste ofizio bati lotu... Hire mozkor lanak ez dik ifernurat aski jende tiratzen.

TRIPERO

        Ez da ene falta, ostatu eta kafetan, arno eta edari finen orde, saltzen badute hoinbeste fruitu edari, kafesne, Vichy eta botikakeri... Fu zikin!

ZINGIL

        Hortakotz, hire nausiek deliberatu diagu behar dukala fraile sartu eta jenderi predikatzen lotu.

TRIPERO

        Ni fraile!... Nik ez dut fraile sartzeko bokazionerik... Ez naiteke ni bizi zurrutarik gabe.

ZINGIL

        Ez hau egarriak hilen komentuan... Ez izan hortaz beldur... Badiztek sekulako mahastiak eta izendatuko haute hango xaiero.

TRIPERO

        Eskualde huntako jendeak nik ezagutzen ditut... Fraileak ez dituzte maite... Ez diote fraile baten predikuari kasurik eginen.

ZINGIL

        Gaizki mintzo haiz: Saratarrak, Senperetarrak, Azkaindarrak, Donibandarrak, Urruñarrak, Zokotarrak dituk jende fededunak eta maite ditiztek sotanak.

TRIPERO

        Ez, Monsieur Zingil, ez... Saratarrak dira larriak, Senperetarrak bulunbak, Azkaindarrak kixkilak, Donibandarrak jaun nahiak, Ziburutarrak kazkarotak, Urruñarrak tipulak, Zokotarrak ijitoak... Jende horiek guziak, sotanak baino aiseago biltzen ditu arnoak.

ZINGIL

        Adi-zak, Tripero, hi bezalako gizon bat ez duk nonnahi kausitzen gero. Fraile jauntzi batekin hinteke gizon bat xoragarria eta bezti hezake prediku alkia.

TRIPERO

        Prediku alkia beztitzea ez da aski... Behar da jakin predikatzen. Nik, predikuan hasi-ta, «beltzak» ditut bakarrik ateratzen.

ZINGIL

        Predikatzen duk gauzarik errexena. Saindu batentzat hartuko haute erraiten baduk hala ez dena... Jende guzia hire alde izanen duk predikatzen baduk bekatu handiak direla tipiak eta bekatu tipiak direla handiak.

TRIPERO

        Nik ez dut ikasi katiximarik... Ez dakit nik zoin bekatu den handi, eta zoin tipi.

ZINGIL

        Badakik Otsoaren alabak maite duela Ganelon... Predika-zak hori dela bekatu bat izigarria... Mutil eta neskatxa bat elgarrekin ibiltzea.

TRIPERO

        Barne huntan bada holako mutil eta neskatxa frango... Ez baitakit ene predikua duten onartuko.

ZINGIL

        Bekatu handia zer den erakutsi ondoan, gero erakutsiko duk zer den bekatu tipia... Badakik Charlemagne-ek nola duen gerla piztu... Nola duen jauzi egin auzoen gainerat... Nola, bazter guziak dituen su eta odoletan ezarri... Aski duk erraitea hori dela bekatu tipia.

TRIPERO

        Jendea ez da eroa, Monsieur Zingil... Ez dute holako ilarrik iretsiko...

ZINGIL

        Aski duk esplikatzea... Charlemagne-ek, horiek guziak egin dituela «para Dios y la Patria»... Nahi zuelakotz bere erresuma izan zadien «una, grande y libre»... Eta ikusiko duk jende hainitz izanen dukala hire alde.

TRIPERO

        O Monsieur Zingil, eneganat jinen diren jendeak, ez dira Jesuitak edo Dominikanoak... Holakorik ez dute konprenitzen... Nik mozkor lana bakarrik dakit ongi egiten.

ZINGIL

        Preseski mozkor lana daiat manatzen. Mozkorreri dituk aisenik holako ziriak sartzen.

TRIPERO

        Arras ongi, Monsieur Zingil, bainan nik ez dut batere ofizioz saindatzeko gutiziarik... Ni fraile, oi ez, ez, ez!...

ZINGIL

        A, ez duka obeditu nahi, urde alfer tzarra... Erakutsiko daiat nik azote hunekin burutik behera emanez, zer den buruzagien errespetoa... Tripustel usaindua! Habil hemendik ifernuko komunetarat... Han duk hi bezalakoen lekua.

TRIPERO

        Ai, ai, ai... Zingil faltsua! Zorriek janen ahal dute zure burua!

ZURIKO

        (Agertuz) Huts leku hauk! (Debruak jalitzen dira... Kantuz)

                Airea, aire sanoa eta goxotasuna

                Ordain-azue laster hemengo peste usaina.

                Ez fida jendeak Satanen predikueri

                Har bere izaria bekatu bakotxari.

                Argi den egiatik, ez sekulan baztertu

                Den gezur abilenak, zangoak labur ditu.

        (Musika)

XX

GURI

                Azti jauna otoi deskantsa nezazu

                Ganelon bizi denetz, egia erradazu.

AZTIA

                Ba andere printzesa, Ganelon da bizi

                Beti zutaz oroit da, ez zazula etsi.

GURI

                Milesker azti jauna, o ene plazerra

                Harekin bizitzea da ene amets bakarra.

AZTIA

                Andere printzesa, ikus zertan giren

                Euskalduna zirela ez duzu ahantziren.

GURI

                Azti jauna eginbidez nuzu euskalduna

                Bainan bihotz barnetik naiz arras harena.

AZTIA

                Euskalduna bazira, otoi eizu kasu

                Ez aipa etsaiari emaitea musu.

GURI

                Bakearen alde naiz, bedi laster etor!

                Gerlak ez du deus onik, zuk ere zazu aitor.

AZTIA

                Guretzat bakea da, libro izaitea

                Gerla dugu egiten biltzeko bakea.

GURI

                Hau ezin jasana, ez ote dezakegu

                Maite duguna har-eta, bakea gozatu.

AZTIA

                Agian beteko da zuk duzun desira

                Bainan anartean dugu gerlako tenorea.

        (Guri jalitzen da)

                Egiazko bakea da, euskaldunentzat

                Besteak besten bainan gureak guretzat.

                Gurikerietarat ez ez gaiten eror

                Kenka gaxtoan gira, izan gaiten idor.

        (Musika... Gudari batzu sartzen dira... Bat dago berex, jarririk eta ilun)

XXI

        (Kantua emaiten da, gudarien artean)

                «Zer duk nigarrez, zer duk hain ilun

                Euskaldun gudari

                Hator gurekin, pesta duk egun

                Gaitezen liberti

                — Ez, ez, ez naike alai izan ni

                Ez baita libro Euskadi (bis)»

                «Lagunak hilak, gorputz lur pean

                Edo desterruan

                Gu berriz hemen, besten menean

                Preso gur'etxean

                — Ez, ez...»

                «Gauak goiz alba duela ondoko

                Lagun oroit hadi

                Luza gabe diuk bai libratuko

                Gur'ama Euskadi

                — Bai, bai, bai alai izango naiz ni

                Libratu-eta Euskadi (bis)»

AZTIA

                O gazteak zuetan da, gu denen esperantza

                Zuen indarrari josia dago gure bihotza.

                Zuek einez gizon lan, eta guk apez lan

                Dugun salba herria, bakotxak gure sailan.

                (Emeki jalitzen ari dela... gaztek kantatzen dute)

                «Gu gira Euskadiko gazteri berria

                Euskadi bakarra da gure aberria.

                Jaungoikoak emana, hor dugu herria

                Bere semek hiltzerat zergatik utzia

                Bat egin behar dugu Euskadi guzia

                Bildu gaiten anaiak gure da bizia.

                Gu gira Euskadiko...»

XXII

        (Sartzen dira Otsoa eta Mezulari)

OTSOA

                Mezularia mintza zaite, denek kasu huni

                Altxa mutilak eta gaiten lotu armeri.

MEZULARI

                Adixkide lagunak, heldu nauzue erraitera

                Adarmotzen armada, berriz dela heldu hunara.

                Zaragozeko Moroek, handik dute haizatu

                Orai Iruñan dago, hiria sutan eman du.

OTSOA

                Adarmotzak dira laster iganen hemendik

                Har armak gudari-ta, gauden prest oraindanik.

                Duena duenarekin, dugun etsaia ataka

                Eta gora Euskadi (denek) Euskadi askatuta!

        (Kantatuz: «Gu gira...» ... Denak ateratzen dira... Musika)

XXIII

ZINGIL

        Tripero, o Tripero!... Nun haiz, alfer tzarra!...

TRIPERO

        (Agertuz, galtzen estekatzen ari) Hemen naiz nausia... Orai ez dugu beraz galtzen laxatzeko astirik ere ukaiten ahal...

ZINGIL

        Adi-zak, Tripero... Gure aferak gaizki zohatzik hemen gaindi... Euskalduna dena gure menetik baztertzen ari duk.

TRIPERO

        Ez da ene falta, Monsieur Zingil... Miriku tzar horien falta da dena... Orai pentsatu dute mozkortzalen edaritik higuintzeko erremedioa... Ene kliantik hoberena Baionako ospitalerat ereman dute tratatzeko... Eta orai, ez du gehiago arnorik jastatzen ere...

ZINGIL

        Entzun-zak, Tripero, behar duk beste ofizio bat hartu...

TRIPERO

        Zer nahi nauzu, berriz ere, fraile sar arazi!... Ez, ez, ez!... Ni, eman nezazu ostalero edo menttero, bainan ez dut beste ofiziorik onartzen.

ZINGIL

        Ohart hadi, Tripero, mundua ari dela bestelakatzen... Lehenago, nork ere pagatzen baitzuen barrika arno gehienik-eta, hura zukan pasatzen bozetan...

TRIPERO

        Ba, arrazoin duzu... Kontent naiz behin bederen aitortzen baitituzu ene merezimenduak. Nik eta arnoak eman ditugu kargutan, hainitz urtez, Euskal-Herriko deputatu eta jaun mera gehienak.

ZINGIL

        Ba, bainan, orai emaztek ere boza emaiten ditek, eta emazteak ere behar ditiagu bildu...

TRIPERO

        Ba, ari naiz frango polliki lanean heiekin ere... Lehenago guti ziren mozkortzen: Buhamesa batzu eta arrain saltzale batzu... Orai baditut klianta onak, jende handitan ere... Debruen «piztaxak» biltzen baitituzte zonbaitek kazinotan eta salun pollitetan.

ZINGIL

        Bon, Tripero, bainan hori ez duk aski... Leku hautako emazteak errexkienik bilduko ditiagu gureganat, euskara horieri galaraziz.

TRIPERO

        Ba, badakit hori aspaldi... Ni, neskatxa guzieri, erdaraz mintzatzen naiz beti, radioan bezala: Je t'aime chérie... Eta, badakit espainolez ere erraiten: Te quiero, mi amor... Bainan, ez dautate kasu handirik egiten... Aise hobeki ditut edari finekin enganatzen.

ZINGIL

        Behar dik, hortan ere, jakin ofizioa... Neskatxa ergelenak dituk aisienik erdararat lerratzen... Hortako, behar dik ikasi behako batez ikusten, zoin diren neskatxetan ergelenak.

TRIPERO

        Nik ikusten ditut hemendik neskatxa frango... Denak kasik erdaraz ari baitira solasean... Nago, zoin ote den horietan ergela ez denik!

ZINGIL

        Hik, Tripero, konprenimendu ttipia duk neskatxetan... Hortakotz, hobe duk entseatzea emazte adinekoetan.

TRIPERO

        Aspaldi ohartua naiz nitaz jelos zirela... Zuhaur antxutan ibiltzeko, ni ardi zaharretarat igorri nahia zirela. Ez, ez dut holakorik onartzen.

ZINGIL

        Tripero tzarra, ez baduk obeditu nahi, igorriko haugu ifernurat, Tantaloren ondorat... Badakik Tantalo han nola dagon milaka urte hautan... Edateko dik bakarrik ur gazia eta jatekoa dik begi aintzinean, bainan sekulan ezin sar aho barnean.

TRIPERO

        Tantalo bai Tantalo... Ez da zuk diozun bezain malurus... Atzo azkenik, kontrabandan, iretsiak ditu hamar Pernod.

ZINGIL

        Urde alfer usaindua... Oraikoan ez duk eskapurik... Haugi hunarat. Makilarekin bizkar hezurra hautsi-ta ezarriko haugu su laratzetik zintzilik... Zintzilik lepo zokotik.

TRIPERO

        Ai, ai, ai... Barka, Monsieur Zingil nausia, barka... Ez dut erranen gehiago holakorik... (Jalitzen dira tirahala)

AINGERUA

        (Agertuz)

                Neskatx euskaldunak, ta euskaldun guziak

                Agian Satanen erranak, ez dira guretzat egiak.

                Mintzairak dirare Jainkoaren dohainak

                Euskara dezala mintza euskaldunak.

        (Musika)

XXIV

GOTOR

        (Sartzen da, gibeletik dituela gudariak... Etsaiaren zelatan dagotzi)

                Gudari lagunak zaudete gorderik

                Adarmotzak dituk, pasatuko hemendik.

                Hurbiltzen ari tuk, utz ditzagun sartzerat

                Eta apaila zaizte, jauzi egiterat.

        (Gordetzen dira. Adarmotzak sartzen dira, kantuz... Gudariek irrintzinaka jauzi egiten diote gainerat... Guduka egiten da... Adarmotzak oro hiltzen dira edo ihesi joaiten... Bat, bisaia gordea, gelditzen da bizirik)

OTSOA

                Bat duk bakarrik bizi, ez hunki jaun hori

                «A la Nobia» bego, ohoretzat niri.

        (Guduka izigarri bat egiten dute buruz buru, bere gorabeherekin, Otsoa eta Ganelonek... Noizbait, Otsoak, Ganelon ezartzen du zangopean eta puñala altxatzen dio, azken kolpearen emaiteko... Betbetan, Aztia agertzen da)

AZTIA

                Ez Otsoa, ez zazula hil

                Horren odolean, eskurik ez ibil.

                Eskatzen derautzut, grazi berezia

                Galdatzen dut enetzat, gizon horren bizia.

OTSOA

                Nik hau ez hil behar, o bortxa dorpea

                Bainan nola bazter, zuk egin galdea.

                Fagore hau ez diot ein sekulan nehori

                Zu zirelakotz jauna, dut eginen zuri.

AZTIA

                Eskerrak Jaun errege, urrikaltzen baitzare

                Gertakari hau beti, izain duzu ohore.

                Lehoin bat bezala, badakizu gudukan

                Bainan berdin on zira, bakezko lanetan.

OTSOA

                Gudari lagunak, goazen apailatzerat

                Altxa mutilak-eta, denak etor pestarat.

        (Musika. Jalitzen dira, salbu Aztia)

XXV

GANELON

                Nigarrez jaun handia, eta belauniko

                Apalki emaiten naiz, eskerren bihurtzeko.

                Nik nola zorra paga, Jainko gizon zira-ta

                Gaineko jaunak berak, zitzala sarista.

AZTIA

                Ganelon xuti zaite, zaitzadan besarka

                Ongi eginak saria, berekin derauka.

                Bainan xo Ganelon, gorde-azu bisaia

                Ikusten dut hor norbait, dabilala nahasia.

GURI

                O etsidura, o pena, o biziaren zama

                Hil hurranean naiz, lagun nezazu, jauna.

                Batzuek diote Ganelon, hemen hil berri dela

                Hori egia bada, ni ere hil nadiela.

                Jaun Aztia errazu, errazu zer dakizun

                Hemen zer gertatu da, zer gertatu egun?

AZTIA

                Andere printzesa, nik ez dakit hainitz

                Jaun hunek dauzkizu aipaturen bi hitz.

        (Ganelonek bisaia agertzen du)

GURI

                Ganelon... (Nigarrez, elgarri lotzen dira)

        (Musika)

XXVI

        Aingerua sartzen da eta kantatzen du: «Bakearen urtxoa...». Kantu denboran, Ganelon eta Guriri ekartzen diote lehenik lore buketa bat, gero, mantalin xuri bat, gero alegia esposatzen, Aztiak benedikatzen ditu. Azkenean, jendea agurtuz emeki jalitzen dira.

                «Bakearen urtxoa, oi urtxo eztia,

                Hegalez kurri zazu lur zabal guzia

                Kontsola gerla pean dagoken jendea

                Hilen haur ait'et'amak eta emaztia

                Kolpatua errestan dabilan trixtia

                Presoner doakabe, hilik den bizia

                Errozute deneri:

                «Jende gaixoak

                Ez beha gau beltzari

                Bainan bai izarren

                Bakea dela zueri»

                «Bakearen urtxoa, jarraik bideari

                Zure lili eztia eskainiz orori

                Mintza zaite etzanik dagon eriari

                Bihotza bero zozu xahar hoztuari

                Esperantza emozu kezkan den amari

                Bere latza ken-ozu hilen ezkilari

                Errozute deneri:

                «Jende gaixoak...»

                «Bakearen urtxoa, hemen zaite geldi

                Lur hau da sakratua, deitzen da Euskadi

                Zorte txar batek joak girare aspaldi

                Denak anaiak-eta bizi bi alderdi

                Gerla da berrikitan pasa hemen gaindi

                Euskalduner urtxoa, otoi mintza bedi

                Errozute deneri:

                «Oi Euskaldunak

                Ez beha gau beltzari

                Bainan bai izarreri

                Bakea dela zueri.»

        (Musika)

XXVII

AZTIA

                Jende maiteak huna bururatzen dela

                Zuentzat muntatu dugun pastorala.

                Pastorala hunek baitu erakaspen asko

                Hemen eman dugu hetaz oroitzeko.

AINGERUA

                Gogoan har dezagun bake saindua

                Ez dela armen bainan bihotzen fruitua.

                Jainkoak erran dauku elgar maitatzeko

                Hortarik baztertzeak ditu hiltzen asko.

AZTIA

                Gizona bezala da edozoin populu

                Hari ere zor zaio berdin errespetu.

                Euskaldunek denentzat galdatzen duguna

                Bai bakea da eta bai askatasuna.

                Gaiten beti denekin ibil eskuz-esku

                Bainan gureak gure eta «gauden gu».

AINGERUA

                Agian zauztegu denak ongi utzi

                Gaizki erranik balitz, zatzue ahantzi.

AZTIA

                Orai agurtuko dugu gure ikurrina

                Eta bururatuko gure gaurko lana.

XXVII

        Musikarekin sartzen dira dantzari eta gudariak... Emaiten dute Ikurrin dantza... Ikurrina itzulikatzean, Otsoak botatzen du azken pertsua.

OTSOA

                O ikurrin sakratua, ibil hadi hegaldaka

                Denetan kanta zak, kanta Orreaga.

        (Denek jendea agurtzen dute)

OIHALA