|
Bertsolari guduak (1935-1936)
I-GO BERTSOLARI EGUNA
1935-ngo Ilbeltzaren 20-an POXPOLIÑ ANTZOKIAN DONOSTIA
Nola sortu zan
«Aitzol» ospatsuak, gai oni buruz, bere atzeneko itzaldian onela zesan: «Bertsolariak izandu dira gure edestia gorde digutenak; gure erriaren poz ta atsekabeak, abestuaz, eunkiz-eunki guregana iritxi-azi dituztenak, gure adimen argiko bertsolariak.» Alaxen da. Ta yai onen eratzailearen naia, berriz ere, gerogo, orobat gertatzea. Baiñan aspaldi xamar ontan, erriaren gogo-naiak utzirik, or zebiltzan bertsolariak utskeriko gaiak abesten, errien parregarri. Erri-abeslari auek, bide zuzenera ekartzeko asmoz sortu zan yai au. Ludi onetan, utskeri bitartez, garrantzi aundiko gauza asko sortu oi dira ta bertsolari egun au, ain aundiki ospatu ba-degu, utskeri oietako bati zor zaio. Lendik ba-zuan «Euskaltzaleak» bazkunak egun ori eratzeko asmoa; baiña, gaur, gertaera onek eragozten ziola; biar, beste batek garrantzi geiago zeukala; urrengoan politika gaia nagusi, eta orrela, batean ta bestean gure bertsolari eguna atzera. Baiña egun batez, Donostia-n Eusko Gaztedia-k daukan areto apaiñean, ustekabeko gertaera bat sortu zan. Bertsoen indarra argi ikusi zan une aretan eta, ordutik, bazkun onek ere bertsolarien alde zerbait egiteko asmo sendoa artu zuan. «Euskaltzalearen» asmoa lendik yakiñik, ona nola biak batasunez eratu zuten yai-aldi au. Eguna autatzea etzan ain errez; baiña Donosti erria euskaldundu nairik, beren yaiari begira, yatorrizko euskel kutsu duan gauzik egiten etzala-ta, Done Sebasten egunean; danbor soiñu artean, egitea erabaki zan. «Argia» asteroko yatorrak zionez, egundo ez omen da orrelako euskel yai mamikorik izan Donostian. Baiña gure gaurko eginkizuna ez da egun onek sortu dituan zeresanak agertzea, eguna nola ospatu zan edestea baizik. Gai oni elduko diogu, ba, al degun zeaztasunez.
Poxpolin aretoan
Goizeko amarrak ziran eta Poxpolin aretora etengabeko yendetza ziyoan. Garai artan bildu bear zuten bertsolariak; baiñan yai onetako eratzaileak etzion ordurako beste iñori otsegin. Alaz ere gerorago lekurik izango etzan beldurrez, goizik asko zetozen bertsozaleak. Amar terditan, bertsolari geienak epaikarien aurrean zeuden, eta Poxpolin-antzokia berriz, ostez gaiñezka. Antzez-lekua ederki antolatua zegon. Erdian, sei epaikarientzat maia. Epaikari bakoitzak an zeuzkan saioetako bereziki irarritako orriak. Orri aietan, bertsolarien izen ta erriak eta bertso bakoitzari eman lezaioken ainbestekoa agertzeko, alde batean ala zion:
BERTSO BAKOITZARI PUNTUAK EMATEKO ERA Oso txarrari: 0 Txar-xamarrari: 5 On-xamarrari: 10 Onari: 15 Oso onari: 20
Epaikari bakoitzak, onela, errez eman zezakean bere iritzia eta guziak batasunez, erabakia zuzen. Mai onen bi albotan, bertsolarientzako besaulki bigun, dotoreak. «Euskaltzaleak»en izenean yai onetako lendakari gendun Ariztimuño yaunak yarriazi zituan. Gudu onetara beren izenak biali zituzten era berean yarri ere eta onela gerta ziran: Ikusleen eskubiko aldetik, lenengo erreskadan: Basarri - Zarautz. Zepai - Errexil. Txirrita - Altza. Txapel - Azpeiti. Lujanbio - Altza. Bigarren erreskadan: Abarrategi - Bizkaia. Tellaetxipi- Errenderi. Nekezabal - Zarautz. Sarazola - Antiguo. Mintegi - Ordizia. Erauskin - Ordizia. Entzuleen ezkerreko lenengo erreskadan: Kortatxo - Itziar. Aldaia, asteasuarra eta Zailpuru oiartzuarra etziran azaldu ta beren exerlekuak utzik gelditu ziran. Alkain urnietarra zetorren gerogo eta onen inguruan Larralde ta Matxin lapurditarrak. Ezkerreko bigarren erreskadan: Zabaleta, Kepa - Errenderi. Zabaleta, Yon - Errenderi. Sorozabal - Aiete. Etxeberria - Aiete. Uriarte - Bermeo.
Era onetan yarrita zeudelarik esan zitzaien beren eginbearra, baita azkeneko saiorako ezkontza egin ere. Zeiñi zer lankintza ezartzen zitzaion begiratu gabe, aurretik idatzita zeuden eran, bakoitza bere aurrekoakin yarri zan eta onela eskuratu ziran:
Basarri: Artzai Kortatxo: Nekazari
Abarrategi: Arotz Etxeberria: Aizkolari
Zepai: Nagusi Alkain: Morroi
Tellaetxipi: Pelotari Uriarte: Dantzari
Txirrita: Ikazkin Zabaleta K.: Errotari
Nekezabal: Arrantzale Sarasola: Arrai-saltzaille
Txapel: Indiano Zabaleta J.: Maister
Mintegi: Arakin Erauskin: Baserritar
Lujanbio: Itzai Sorozabal: Perratzaile
Matxin: Ardo-saltzaille Larralde: Ardo-edale
Epai-maia onela eratu zan: «Euskaltzaleak» bazkunaren izenean, Ariztimuño yauna. Eusko Gaztedia-ren izenean, idazki trakets onen egillea ta Olano, Altzaga, Lekuona ta Olaizola yaun argiak. Bertsolariei atzeneko irakaspenak eman ondoren, an zabaldu zan antzezlekuko zapia. Egia esan, egundo Poxpolin aretoak etzuan ainbeste lagun bere barruan ikusi. Eta alaz ere, oraindik, estuka ta bultzaka ateetan geiago ta geiago. Baiña goazen indar-neurketaren berri ematera. Ariztimuño yaunak, itz labur mamitsuetan, yai ura zer zan eta zer izatea nai zukean argi azaldu zuan. Bestela luze yuango litzakela ta txalorik egin gabe ixilik egoteko, arren ta arren entzuleei eska zien. Gudaketa asi zanean, ainbeste eunka lagun arnasari eutsiz, beren poza ezin gorderik azaltzen ziran.
Lenengo saioa
Antxiñako erara, epai-maiekoak bertsotan eman zion asiera. Aspaldietan Zapirain zanak, Txapillo izenordez ezagutzen zan donostiar errikoxeme yatorrak erabiltzen zuan doiñu berakin. Ona bertsoa:
Ara bertsolarien gudua eratu, onekin gure izkuntza nairikan goratu. Bakoitzak nai duena lezake kantatu; doiñun azke zerate gaia aukeratu; baiñan beti bertsotan zuek gogoratu euskaldun zeratela ta ongi mintzatu.
Onekin asi zan lenengo saioa. Bertsoak dionez, doiñu ta gaia aske zituztela. Eta Basarri-k bereala onela yarraitu zion:
Uso zuri bat inguratu zait goizean egun argitzez, alaitasuna artxek sortu dit, yaun maiteak, bere itzez; eta ni orain zuen aurrean nazute pozaren pozez. Lendabiziko, entzule onak: Agur danori biotzez!
Saio guzitako bertsoak emen azaltzea, amai gabeko lana genduke. Etziran gaiñera guziak artu eta bakoitzeko banaka batzuek besterik ez ditugu agertuko. Zepai zan bigarren eta ona onek orduan asmatutako bertsoa:
Milla urte ta bederatzi eun da Ogei ta mabosteko urtean olerkariak etori gera guztizko borondatean, Funtzio eder bat zelebratzeko Donostia-ko partean, oitura onak galdu baiño len ea mogitu gaitean!
Txapel zegoan irugarren bertsolari eta onek gai oni buruz botatako biak or dijoazkizute:
Pena guziak aldein dirate, alai dadukat barrena, zer kantzatzea asko det baiño au esan beat aurrena: Ainbeste anai eta arreba eldu gera alkarrena; au da gauza bat euskaldunaren maitasunak dakarrena.
Begiak argi biotza zabal memoria daukat illun, nere moduan besterik iñor ez det ikusten nik iñun. Guztiak ondo izan gaitezen erregutzen det gau ta egun eusko anaiak eta arrebak alkar maitatu dezagun.
Saio onen berri emateari uzteko, Basarri-k botatako bigarren bertsoa deritzait egokien. Auxe dezute:
Bertsolariak eman diote Txeko erriari gorantza, «Mireio» batek edergallutan yosia zuan Provenza. Ene Yainkoa egin zaiguzu guri bear dan laguntza, al dan azkarren sendatu zagun gaixo dan euskel izkuntza.
Bigarren saioa
Oraingo onetan, doiñua epai-maiekoak bertso batean ematen zuana bearrezkoa zuten. Doiñu au guzientzat ezaguna autatu zan; erriak aoz-ao abesten duana, Pedro Mari Otaño-k sortutako «Limosnatxo bat» deritzaion bertsoakin erabiltzen dana. Gaia ere epailleak esandakoa besterik etzeukaten erabiltzerik. Baldintza auetara etziran guziak bear bezela lotu. Tamalez, beartutako bidetik iges, asko ibilli ziran. Baiña geiago luzatu gabe agertu dezagun maiekoak abestutako bertsoa. Berau da:
Bigarren bertso saioa orain zoazte gogoz astera, ni ari naizen doiñu berean bearturik yarraitzera. Nai ta nai ezik bear dezute guziak gai auxe bera: «Euskel izkuntza galtzen ari da ta galtzen ba-da euskera, Euskalerriko seme guziak betiko galduak gera».
Bereala Basarri-k eman zion asiera. Saio onetako bere iru bertsoak yasoak dauzkagu ta, irakurleen atsegiñerako izango diran ustetan, emen agertzea erabaki degu. Iru auek dira beraz:
Itxas ertzetik entzuten dira ama euskeraren antsiak ta bai dirala illun tristeak, ene! bai negargarriak. Nola kanpoan ala etxean nunai ba-dauzka etsaiak, au oldoztuta malko trinkotan betetzen zaizkit begiak; bera iltzen ba-da ez du askorik paltako Euskalerriak!
Entzun zaidazu, gizonezko orrek entzun, emakumezkoa; ikur aundiak agertutzea ez da izango naikoa. Ara nolatan mintzatzen zaigun gure Yauregi zintzoa: «Euskalerria euskerik gabe bai dala erri gaixoa, maasti oritsu ederra baiña mats alerik gabekoa!»
Galtzen ba-degu gure mintzaira galdua dago guzia, esaidazute, anai arrebok, ez al da lotsagarria? Irakasleak bezela daukat nik ere aitortu naia, au esanikan yoan zitzaigun Arana Goiri aundia: «Il naiago det ikusi baiño Aberriaren amaia!»
Bigarren bertsolaria Zepai zegon eta onek gerogo Txirrita zirikatuaz gaia galdu-azi bazuan ere, lenengo bertsoa au bota zuan:
Nere barrengo sentimentua nai nuke adierazi; yakinduria gurekin degu iñork ezin galerazi. Atzerritikan etorri eta euskaldunaren nagusi, geren gauzakin aginpiderik guk ez al degu merezi? kanpotar danak bear luteke euskera ondo ikasi!
Txirrita-k ere bertso ederrik asko kantatu zuan antxe. Azkenean par-antzeko irteerakin entzule askoren atsegiñen. Ona saio onetako bere bat:
Larogei urte gaiñean ditut, nago anketako miñez, Donosti-ra etorria naiz erren aundia egiñez. Bi bastoirekin txit larri nabil pausorik eman eziñez. Euskera ia aztu zait eta erderarikan yakin ez, maixu batekin eskolan laxter asi bear det latiñez.
Bertso onek algara ederrak egin-azi zituan. Izan ere bukaeran buru-eskuakin Ariztimuño apaiza erakutsiaz, maixutzat bera aukeratua zeukala adierazten zuan. Begi aurrean dauzkagu Txapel-en saio onetako beste bi bertso. Guzienak eziñean bioaz auexek:
Nere denboran ez det izandu orain ainbeste deskantsu, gure aberri maitagarria daukagulako indartsu. Gure gustoa zer litzakean guk bezin ondo dakizu, zure berriak abestutzeko desiaturik naukazu, orretarako laguntasuna, ama Euskadi ekatzu!
Nere biotza arkitutzen da alaitasunez betia ikusirikan emen guziak daukagun borondatia. Orregatikan pentsatu det nik alabantzak ematia itzalditxo bat egin gabe gaur ez da komeni yoatia; beti goratzen saia gaitezen gure euskera maitia.
Bigarren ekiñaldi onen berri ematea bukatu bearrean gera eta Kortatxo-n bertso onekin egingo degu:
Zorionean juntatu gera anai danak alkarrena, biar bezela ez gaudelako tristuraz daukat barrena. Gu modu ontan bizi gera ta gauza bat dago txarrena, anaitasuna ipiñi bear guk orain emen lenena, eta euskaldunak ondo izateko euskera bear aurrena!
Saio au amaitu zanean, txalotsa izugarri bat entzun zan aretoan. Ordurako entzuleak, antzezlekuko bazter guziak artuak zeuzkaten. Abeetatik mats-alearen iduri, buruak zintzilik. Ezin adierazi dezakegu ostea nola estutu zan. Urrengo saiorako zalantza gogorra zegon. Nola izango zan ez baitzekien iñork. Eta atsedeneko asti labur baten ondoren asi zan.
Irugarren saioa
Aldi onetan, maiekoak bertsoen asiera bertsolari bakoitzari ematen zion. Doiñu artan yarraituaz, itz-erorkera edo rima berdiñekoa arki bear zuan bertsolariak. Eta guzia une berean, oldozteko astirik gabe, zer esango zitzaionen aztarrenik etzuala. Korapillo auek guziak ederki askatu zituzten gure gizonak. Batzuek «poto» egiteko larri xamar ibilli ziran; baiña etzan iñortxo ere nabarmendu. Entzutekoa zan aien trebetasuna! Ikustekoa zan aien urduritasun ta odolbizia! Buru belarri maiekoen asierari zorrotz eldurik, zakur gosetiak ogi puska aidean artzen duan irudi edo, zaldi laixterkariaren asierako ezin-egonen antzo. Saio oni buruz asko esan genezake; baiño gure itzak baiño ango bertso zorrotzak irakurtzea gogokoago izango zaizutela-ta, berak agertu bearko ditugu. Beste saioetan bezela, oni ere, maiekoak eman zion asiera. Ara zer bertsokin:
Asi dezagun berriz bertsotan saioa, nik oiñak emanikan or yarraitzekoa. Auxen bai guk degula indar neurtzekoa; entzun, ba, nere itzak astera nioa.
I-ngo Bertsolari Eguneko epai-maia eta bertsolariak. Poxpolin Antzokian 1935
GOIAN: 1. «Basarri» — Zarautz. 2. «Zepai» — Erexil. 3. «Txirrita» — Altza.
Eta guziei banan-banan asierak eman zizkion. Berauek eta yarraitzeak emen agertzeko asmoa artu degu; baiñan ez guziak, batzuek baizik. Emen dioaz aurrean egokitu zaizkigunak:
BASARRI Lenengoa zu zera bertsoa botatzen... ............................... Orrekin poz aundirik etzait neri etortzen. Asi bear bet orain zerbait erregutzen, orrela saiaturik alkar ezagutzen.
ZEPAI Bigarrena zu zera bota erantzuna... ............................... Orla agurtuko det nere ezaguna. Asko estimatzen det orlako laguna propio ortarako da gaurko eguna.
TXIRRITA Yarraiozu zeorrek orren esanari... ............................... Errespuesta emango iot orain gizonari. Apenas dagon bertan eskas eta larri; ez da ala moduan yolasean ari.
TXAPEL Nai dezuan gaiakin yarraitu zaiozu... ............................... Nere erantzunakin arritu beazu. Nola alkar mintzatzen ai geran ni ta zu, urte askoan orla zuk segitu zazu.
TELLAETXIPI Zer diozu gai ontan esan zazu azkar... ............................... Euskara galtzeakin gaitz aundia dakar. Saia gaitean danok gogoz eta azkar, ikasten saia ondo naiz gazte ta naiz zar.
SARASOLA Zeiñentzat izango da gaurkoan saria...? ............................... Irabazten duanak zeruan gloria. Zuri erantzun eta ara esan egia; oraindik ez da galdu nere memoria.
ERAUSKIN Orain azaldu zazu zedorren gogoa... ............................... Ia yarrita nago tonto ta eroa. Nik ez dakit zu zeran emen toreroa; toriatzailletzako au dek yeneroa!
ALKAIN Noiztikan asi zera bertsoak kantatzen...? ............................... Nere antzeko lagunakin nintzanen juntatzen, beti kantatuz nitzan euskaraz mintzaten. Eta emen oraintxe asi naiz aspertzen.
MATXIN Nolatan artu dezu orren erantzuna...? ............................... Laxter esango dizut ori ere gizona. Gose ta egarria ez da gauza ona. Nun dezu bazkaria prestatu dezuna?
ZABALETA K. Urte osoan zertan enpliatzen zera...? ............................... Yan eta edanean konpontzen ba-gera. Gaur ere orretara etorriak gera, ia bazkaldutzeko ba-degun aukera.
ETXEBERRIA Erantzun akiozu nere izenean... ............................... Nik kantatuko dizut zuk nai dezunean. Bastante aspertuak gaude gu lanean, pozik asi giñezke orain edanean.
URIARTE Ekin zazu oraintxe nere lagun zarra... ............................... Orretako bai dala orain ordu txarra. Ba-dakizu aragiz naizela malkarra, kanturako amaitu da nere indarra.
ZEPAI Bertsolarien egun zoragarri ontan... ............................... Gizonak ez du bear beti berriketan; baraurikan gaude ta eztarri neketan, danak konporme gera zurruteko orretan.
TXIRRITA Ez dezazute esan berritsuk gerala... ............................... Errespuesta emango diot bereala. Galanki zapaltzen det anketako sala; baiño yasotzen gaitu nola-edo-ala.
TXAPEL Ez nuan nik beiñere orlakorik uste... ............................... Entzunlari maiteak fijatu zaitezte. Goizetik arkitzen naiz gaur ni oso triste, bazkaltzera yuatea obe degu laiste.
NEKEZABAL Bertsoak botatzeko au da yende pilla... ............................... Danak pozik uztetan bear oso abilla. Oraindik solteru naiz, gaiñera mutilla lurrak tapatutzeko a zer ezur pilla.
KORTATXO Ementxe naukazute zutik eta tente... ............................... Ni-re yarko nitzake orain derrepente. Silletan yarririkan orrenbeste jente, zu zutik egotetan aukera zaituzte.
SOROZABAL Gauza bi esatera zuengana nator... ............................... Baldin ba-deizkiozu zuzen ala yator. Ez dakit zer modutan ari zeran zu or, nere eztarria dago, yauna, pranko legor.
TXIRRITA Zer dala-ta zabiltza bertsoen lanetan...? ............................... Zartu xamar naiz eta bizi naiz penetan. Egiak aitortutzen dizkitzut benetan: ez dago arrunka aundirik alderdi onetan.
SARASOLA Au da lanbide zailla gaurko au nerea... ............................... Ondo neurtu lezake bakoitzak berea. Eskuturikan dago neretzat legea, sasoirikan onena joana da nerea.
KORTATXO Orrelako yai-aldi eusko-usaidunak... ............................... Naio nituke beti orlako egunak. Neu bekelaxe emen danak euskaldunak ta pozez euskerari serbitzen diogunak.
ALKAIN Miñikan eman gabe nik nai nuke esan... ............................... Begira daukagunak sinistatu dezan, udaran ta neguan alde guzietan toriadore txarra etzerade izan.
MATXIN Au da buru austeko lana daukatena... ............................... Orrek ematen digu biotzean pena. Zu buru austetan da egarriak dena, nik nai nuke orain yoan zurekin barrena.
LARRALDE Emen azalduko det al detan guzia... ............................... Nik ere egin nai nuke egiñal luzia. Gure izkuntza oni ongi laguntzia, aski da Yinkoari laguntza eskatzia.
Irugarren ekiñaldi au amaitu zanean, entzuleen poz ta zaletasuna agertze gaiko txalo soiñua entzun zan. Ordua aurrera zioalarik, entzule askok beren etxetara yoan bear ta irteteko asti motx bat eman zitzaioten. Alaz ere, bazkaria gerorako utzita amaika lagun gelditu ziran azken saioa entzuteko asmotan. Orduan asi zan.
Laugarren saioa
Ekiñaldi onetan bertsolariak binaka agertzen zitzaizkigun. Erriak geien ikusi dituan eran eta, batzuen iritziz, beren trebetasuna argien erakusten dutena. Asieran agertu degu bakoitzari ezarri zitzaion langintza; nor-norekin ezkon-azi zituzten ere bai. Alkar eztabaida edo yolasa zioan ba, saio onetan eta maiekoak asiera ematearren bertso au entzun-arazi zuan:
Bertsoetako saioa orain emendik degu berritzen, bakoitzak lendik ezarritako langintzak gogoz goratzen. Bertsolariak binaka dira eztabaidetan azaltzen eta asieran esan bear du zer langintzan dan mintzatzen, gero, leiatuz, yarraitutzeko bata bestea menpetzen.
Bostna bertso abestu bear zituzten bikoitz bakoitzak. Eta saio onetan bere goi-argi, trebetasun ta zirikada zorrotzak ederki agertu zituzten. Erakusbiderako ona Zepai-k nagusi bezela eta Alkain-ek morroi langintzan egindako bertso bana:
ZEPAI = NAGUSl Lenago gazte xamarra ziñan pixkat ein dezu zartzera eta aditu izan detanez gizon motela etzera. Nik zuri lana agindu eta etzazu egin atzera, nagusi ona izango naiz ni ondo portatzen ba-zera; lenguan baiño goizago etorri urrena gure etxera.
ALKAIN = MORROI Zure bostortzai etzaio yuten aspaldi ontan erdoirik, debalde ere eznuke artuko asko moduzko pioirik. Zer yanen paltan naukazu eta zutik or nabil doi-doirik, ta sukaldean ez da azaltzen len antzekoen urdairik; zuk ez daukazu billaturikan ni bezelako morroirik.
Basarri-k eta Kortatxo-k alkar zirikatzeko egin zituztenetan, ementxe dauzkagu mai gaiñean eta auekin amaitu nai genduke bertso agertzea. Basarri artzai gendun eta Kortatxo nekazari, ez ditugu berak egindako bertso guziak agertuko; baiña ara emen batzuak:
BASARRI = ARTZAI Neureak orain aitor nai ditut, besteri zertan galdetu, urte polita izan degu-ta ez gera gaizki moldatu. Artzai lanakin ondo nabil ni ezin nezake ukatu; mendi maldetan noiz-nai txistutan, noiz-nai bertsoak kantatu. Mundu onetan zein ote dago orain ni bezin kontentu.
KORTATXO = NEKAZARI Yoan dan urtea urte ona zan, arto gariak galanki eta etsaien inbiriarik nik ezin neike eduki. Txistu egiñez, egoaldi onez, artzaia ere ederki; alperren martxa dago ortikan, ori edozeiñek daki; negu txarrean mantendutzeko saia beazu gogorki.
BASARRI = ARTZAI Ai, Kortatxori erantzuteko ez det nik oso berandu, lendikan zintzo yota naiz eta damurik ez det izandu. Alperren martxa ote daukadan orrek alaxe esan du; inbirietan bizi zerala gauzak ongi ezagun du, zeuk ere zerbait eingo zenduke komenentzirik ba-zendu.
KORTATXO = NEKAZARI Astelenean izaten det nik, nere bizi koxkorrean, iñola ezin ibilli ta ni oso pauso azkarrean. Tabernetara yoaten gera ta, gero illunabarrean, geren etxera etorri-re bai egundoko moskorrean; orduan aitak ipintzen digu atxurtxo bat bizkarrean.
BASARRI = ARTZAI Aguro asko esan dituzu nola bat eta bestia tabemarako nola daukazun zeure yokera guztia; aizu, len asko egitekotan oso seiñale tristia, gaitz izango da atxurrarekin zu lanean ikustia; kolore oiek egiterako etzaude gutxi kostia.
KORTATXO = NEKAZARI Bizibide bat oraintxen goaz geran etxean artzera, nekazariak izanikan gu gauz onik gutxi etxera. Larunbatean tabernara ta astelenean gera, nere moduan kanpo aldetik ibiltzen baldin ba-zera zure aitakin asarretuta sarritan gertako zera.
Ordubiak yoak ziran azken-saio au amaitu zanerako. Iru ordu osoetan egondu ziran ainbeste ta ainbeste lagun, lenengo bertsolari eguneko gora-bera guziak ikusirik, ango trebetasun buru-argiakin arrituta. Ostea Poxpolin aretorik irteterakoan, pozik zegon eta ala adierazten zuan ezpairik gabe. Guzia amaitu zanean, epaikariak bertan bildu ta asi zuten azterketarako lana. Bakoitzak bere iritzia eman ondoren, azkenik erabaki au agertu zuten:
Epai-Maiaren iritzia
Epa-maiekoak beren iritzia agertzeko, kontuan eduki bear izan dituzte bertsolarien sorpena, irudipena, bertsotarako erreztasuna, bertsoen neurketa, puntuak eta oiñen berdintasuna. Baita ere emankako gaiak erabilli zituzten edo ez; eta bakoitzari emandako ogibidearen yabe egin zan edo ez. Gauzak zeatz aztertu ondoren diogu: 1-go. Ao batez, iritzi berdiñekoak izanik epai-maiekoak txapeldun «Basarri» bertsolaria aukeratzen degula. 2-gn. Bigarren sarirako «Matxin»; irugarrenerako «Zepai»; laugarrenerako Alkain aukeratu ditugula. Oietxek puntuz-puntu leku oiek irabazi dituztela, beste batzuek ia berdintsuak badituzte ere. 3-gn. Beste batzuek ere aukeratuak izango zirala, sari ugariagoak izan ba-lira, ba beste bertsolari yaiorik ba-zan gudu onetan-ta. Epai-maiekoak: Ariztimuño-tar Yoseba (apaiza), Altzaga-tar Toribi, Olaizola-tar Yoseba, Lekuona-tar Imanol (apaiza), Zubimendi-tar Yoseba, Olano-tar Txomin.
I-NGO BERTSOLARI-EGUNEKO GUDUAN TXAPELDUN AUKERATUAK
Eusko Gaztedia-n
Berandu zan bazkaria asterako. Iru ordu abesten yardun eta bertsolariak ainbeste aldiz beren zirikadakin yan-edanak eskatuarren, orduan ez bazitzaioten eman, Donosti-ko Eusko Gaztedia-ren areto apaiñean ez zitzaioten ezer ukatu. Ba-zeukaten an eztarria zerekin busti. Eratzailleak guziei poz eman nairik, bazkari txarteletan au irarri-azi zuten:
Done Sebasten egunean 1935.
BERTSOLARI-BAZKARIA «Euskaltzaleak» eta Eusko Gaztediak eratua
Asteko txorakeriak Eusko Gaztedi arroza zilipurdika Bertsolari erako legatza «Euskaltzaleak» arkume erria, patata prejituakin Euskadi-ko goxo ta prutxa Ardorik onenak - Sagardorik bikaiñenak Kafia, esteak erretzekoa ta naiko kia ateratzekoa Ondoren: bota bertsuak!!
Amaika par egin-azi zuan alako euskera mordoilloak eta atzeneko deiari bai bertsolariak azkar erantzun ere. Bazan antxe bertsoa ta alaitasuna! Bazkalondoan, Ariztimuño yaunak, itzaldi eder baten ondoren, epai maieko iritzia agertu zuan eta an aitatutako bertsolariei sariak onela banatu zizkaten: Basarri-ri 100 pezta; Matxin-i 75; Zepai-ri 50 eta Alkain-i 25. Bertsolari bakoitzak eskarrak bertso ederretan eman zituzten eta berak txalo ederrak yasoak ziran. Ondoren «Euskaltzaleak» bazkuneko lendakari dan Monzon aldun gazteak, itzaldi sakon mamitsu bat egin zuan eta egun onen eratzailleei eskarrak emanaz amaitu zan sari-banatzea. Ez ordea bertso ekiñaldia. Goian Eusko Etxea-k daukan aretoan entzuki batzuen bitartez ederki entzuten zan bekoa ta goian ta bean, ostez beterik, bertsoa bazter guzitan. Onela ospatu zan Donostia-n Lenengo Bertsolari Eguna ta itxuraz urrengoak garrantzi aundiagoakin ospatzeko zaletasuna gelditu da.
Ondorenak
Usurbil-ko «Gabon» bazkunak, Udarregi bertsolari zanaren izenean, txapeldun irteten zan bertsolariari sari bat eskeiñi zion. Eskeintz ori bertsolaria bizi zan errian egitea eratu zan ta, orrela, Zarautz-en urrengo igandean au zala-ta yai-aldi egoki bat gertatu zuten. Goizeko amaiketan, «Lizardi» gure olerkari irakasle izena eman dioten antzoki ederrean, bertsolari ekiñaldi bat egin zan. Basarri, Nekezabal, Zepai ta Alkain-ek ongi atsegindu zuten ango ostea. Asieran Ariztimuño yaunak, Euskadi-ko bertsolarien edestia agertuaz oraingoen yo-bidea argi agertu zigun. Guzientzat izan zan naiko txalo. Bazkaltzen adiskide pillo ederra batu giñan eta amaieran, beriro «Euskaltzaleak» bazkuneko izenean itzegiñaz, «Aitzol» argiak Udarregi saria eskeiñi zion Basarri-ri. Bai onek bertso ederretan eskarrak eman ere. Zinkunegi yaunak, andik eta emendik zorionak emanaz etorritako urrutidazki ugariak irakuri zituan. An zegon «Orixe» ere eta txaloak beartuta, eskuartean dabilkien olerkien berri eman zigun. Ezin aztu Barrena yaunak irakurri zigun idazkia. Berau Enbeita-rena gendun eta Basarri bere zuaitzeko kima berria bezela agertzen zuan. Egun ederra Zarautz-en igarotakoa. Bertako semeak beren olerkaria goraldu nairik eratu zuten yaia guzien atsegiñeko izan zan. Onekin amaitzen degu, irakurle, gai oni buruz egin ziran yaien berri ematea. Berriz ere urtebete barru orlako edo aundigoko yaia ospatzeko era izango al degu.
Bertsolari guduak (1935-1936)
|
