Hirugarren partea:
KATE HERSTU
HAUETARIK...

Ene adiskide onak,

Badizuet esateko

presondegi gaitz honetan

triste garela oro.

Duela egun batzuek

atzerriko hirian,

hamar anaia direla

hilik injustizian.

lnjustizizko legean

nituenak burkide,

iudizioaren ezean

hamaika on adiskide.

Goizeko egun argiak

itzala urratzean,

zortzi tiroz hilak dira

eguna argitzean.

Gorputzak gelditu ziren

etzanik lur hotzean,

odol erreka batean,

sendiak negarrean.

Geurok lur eman genien,

geurok zulatutakoan,

hilobi triste apala,

rekien ondorioan.

Gizon izateagatik

madarikatu naute,

gainera bota didate,

gainera mila kate.

Oin eta besoak ditut

burniz kateiaturik,

eta bizkar lepoa, berriz,

zur latzez uztarturik.

Gartzelariak ditugu

burreu maltzurgileak,

inoiz ezin dute ase,

kontrako gorrotoak.

Gorotzaz eta xinaurriz

hornituz hemen natza,

gorputza janedan gabe

ezur hutsetan datza.

Bazkariak beti dira

berdinki hain txarrak,

eztarritik pasatzeko

dudala komeriak.

Baraua aste osoan

saldaz dugu egiten,

haragi usairik gabe

oilo saldaz amesten.

Itzal hotza darioten

harri hilunen pean,

eta amairik gabeko

neke hainbat luzean.

Harri besterik eztute

ene soek ikusten,

ene begiak daude

poliki indarra galtzen.

Gauegun luzeetan zehar

armiarmen saretan

gorapilozko mihia

lehortzen dut hormetan.

Atzazkalak janak ditut,

baita ere surangilak,

idi orroa entzutean

puntan ditut ileak.

Larrua dadukat zimaur

aspaldian aginak

Petiri Santxok bezala

ahaztuak sardinak.

Buru errota askotan

bira mila ematen,

pentsatzen eta pentsatzen,

zuhurra ote naizen.

Urrun leku izkutuan

dantzut oilo kukurruka,

harriz harri erreka,

sentipenak, nork uka?

Hain urrun dantzudanean

nekazaria txistuka,

edo emaarrantzaleen

eztarria oihuka,

Urtutzen zaizkit begiak,

joaten zait zentzuna,

amestuz eta amestuz

askatasun eguna.

Ez dut egunik pasatzen

oroitu gabe amaz,

haren besarkada samur

musu etengabeaz.

Eta keinu automataz

babak poliki aletzen

amonatxo sutondoan

erramuz eulik uxatzen.

Kutxa artesituaren

bihotza zahar latzaz,

pipiak erdijantako

margino dotoreaz.

Olazahar baserriko

horma kareatutaz

eta hango astoaren

kexu eta arrantzoaz.

Londreseko artzainaren

sudur oker luzeaz,

eta bere artaldeko

aker adar oker beltzaz.

Lopene zelaian zetzan

ohizko hilarritaz,

goiko eleiz kanpaien

brontzezko oihartzunaz,

Sagastiko semearen

sasoi eta indarraz,

Josune neskatilaren

diti eder pareaz.

Gaztarrotzeko gerezi

udare, sagarditaz,

zelai berde ebakitan

zebiltzen zezenetaz.

Haurtzaroko mundu laister

ibilaldi alaiaz,

zoko batetik bestera

ximeletak segiaz.

Bordatxoko kupeletan

aserik sagardoaz,

hainbat dastaturikako

tokako apostuaz.

Dontzeila ikaratien

garrasi kezkatiaz,

inguratzen ginenean

berba bigun dultzeaz.

Haltza eta urki lirain

garo latz serratuaz,

eta ondartzako bagen

zilarrezko afarretaz.

Kresala mingots zerion

kaia bazterretaz,

antxobak eta atunak

zekarkiten ontzitaz.

Uhinen joanetorriak

banaka kontatuaz,

maite minduren heriak

bigunduz olatuaz.

Patxaran kriselu pean

lasai pipa erreaz,

barnea beterik lanbroz

lanbroz eta kresalaz.

Paseo berriko puntan

patxaran kanabelaz,

arrainik bazetorren

betiko esperantzaz.

Baina ni aspaldidanik

gartzela hontan natza,

oihuz madarikaturik

etorkizun hain latza.

Eztugu hemen garenok

beste itxaropenik,

baizik laister heriotzak

gaituela eramanik.

Ttipitan ikasi nuen,

ene lagun maitea,

jaiotze unetik dela

gizon oro librea.

Borroka behar dugula

berdintasunagatik,

tirano gaiztoen aurka

askatasunagatik.

Baina bake sainduaren

aitzaki faltsoaz,

lagunen odol beroak

hoztutzen horra doaz.

Muga legez jarri dute

Bidasoa ibaia,

Ondarrabi ezkerrean

eskuinean Hendaia.

Baldin agorturik dago

gogo maratilua,

ediren du erditasunak

berezko zigilua.

Eskubidetik lehena

bizitzekoa baita,

besteak honi darraizka,

axolagorik ezta.

Bigarren eskubidea

askatasuna duzu,

inongo katerik bada,

onar behar eztuzu.

Hirugarrena, honela,

berdintasuna dugu,

inor besteren izerdiz,

bizitzen lahako eztugu.

Gaztelanuak esan dit

isilik egoteko,

ez didala entzun nahi,

kontuan ukeiteko.

Eta isiltzen ezpanaiz,

segidan berehala,

harrekin jolastutzera

bidaliko nauela.

Dorrejilko burges hori,

urdi zikin beha adi,

korajerik baldin baduk,

niregana jatsi adi.

Ehun urte bizi banaiz,

haut madarikatuko,

herriak ni entzutean,

hau zintzilikatuko.

Hi eta hi bezalakoak

zuhaitzetan zintzilik

sarats guztiak dirate

oso alegraturik.

Haxerien atzaparrak

izango dituk gako,

hire haragi ustelak

jaki butroentzako.

Buru muinak jango dittik

bele hegalariak,

bihotza eta gibela

gabiroi kexatiak.

Ezurrak izango dira

oro zakurrentzako,

banaloriak hausturik,

hego haizearentzako.

Zaldiak dantzudanean

kaiola honetarik,

ametsetan hasten natzaik

odola nariolarik.

Zulo hontako leihoa

jantzi da elur xuriz,

inguruko hariztian

eguzkia da diz-diz.

Eta noizean behinka

abesti oso tristez

kontsolatzen nau pittin bat

xorinoak nigarrez.

Negu honen ondorean

jarri dut esperantza,

apirilako arrosak

dakarkela bengantza.

Eta udaberriakin

datorrela librantza,

adiskideekin dudala

egingo mila dantza.

Eta deserriratuen

etxeratze egunean,

ibiliko gara denok,

dastatuz, maitasunean.

Aberats burges guztien

ongiak eta lurrak

pobreen arte zatituz,

bakoitzari bereak.

Denbora berri horretan

Euskal langile dena,

askatasun osoarekin

mintzatuko ahal da.

Herri orotan ordutik,

dirate ukatuak,

bortxazko legeak eta

beltzesklabotasunak.

Hautsiak izango dira

injustizi legeak,

entzungo dira bakarrik

gizon eskubideak.

Denon arte ditugu

egingo legediak,

denok beteko ditugu

gustoz bide berriak.

Basajaunaren hilketa

maitatuz bengatzeko,

eta estetikarena

loreaz ahanzteko.

Oihuka iratzartzeko

lotan datzan herria,

kantuka ibiltzeko

behar dugun bidia.

Arranoaren kexua

fidelki aditurik,

inori ukatu gabe

samin ihitaiarik.

Dialektikaren garraz

usoa mailuturik,

arragoan gorituaz

krabelin altzeirurik.

Ezta izango jokatze

denbora berezirik,

ez eta egun horitan

txantxetan ibiltzerik.

Nire mindurak eztu

esateko tamainik,

baina entseiatuko naiz

esatera oraindik.

Nagusiak omen dira,

zentzudun eta jator,

baina pobrearentzat

ditugu bihotz gogor.

Hainbeste ohore eta

hainbeste on bertute,

hala ere guretzat

esku xit labur dute:

Nagusi on eta jatorrik

ez dagoela, ez, entzun,

guretzat kalte besterik

ez dakarte horiek egun.

Horregatik gauza hauek

ez ditut pairatuko,

iraultza egunean

ditugu aldatuko.

Eta azkeneko orduan,

mementoa iristean,

oroituko natzaizue

arnasa loditzean.

Ondartzaren urepelak

ditudala sentitzen,

ametsetan banoakizue

memoriak garbitzen.

Erresuma anitzetan

aspaldian nabila,

amodioaren xerkan

laztan gozoen bila.

Pairatzen ditudalarik

krudelkeria mila,

ifernuko su guztiak,

ezpainintzen abila.

Ehiztaria bezala

munduko oihanean,

animalien gisara,

zauri bat bihotzean.

Arrantzaleen modura

amuak dotoretzen,

apastara inguratuz,

saretan sartzen ziren.

Zuri eta beltxaranak

urre zilar ziruditen,

baina denbora pasata

azkenik hauts zegiten.

Ihintzez beterikako

goiz argi nabarretan,

eta lorez estalitako

belardi berdeetan,

Besarka nahi nituen

amodiozko baratzetan,

belardi paregabetan

hamaika musuetan,

Altzeiruzko taupadak

bihotzan entzutean,

desiozko grin bortitzez

odola ernetzean.

Zuhaitzetako hostoak

erortzen zirenean,

eta ahateen musika

entzuten zen artean.

Laztantzen nituelarik

gerizpe bularretan,

eta suzko mihinez

suzko ezpain gorritan

Ispilu erdoituetan

zilipurdikaturik,

ganbara infinitoetan

amodioztaturik.

Mendietako elurrak

urtzen ziren artean,

desertuko krabelinak

zirauten bitartean,

Esperantzak galdu gabe

ezerezaren pean,

matematika hotzaren

lumero babesean.

Baina hainbat arantzazko

sentipenak akituz,

planeten bideetarik

nindoan abiatuz.

Irudimen zoroari

idekitako leihoak,

itsaso muga gabeko

haizeari hegoak,

Alferrikako zirela

laister ohartu nintzen,

denbora alferrik galdu

inolaz ezina zen.

Goizean goiz jeiki eta

lanera joan beharra,

besteen lurrak jorratuta

esku hutsik etxera.

Nire baserri maitetik

hurrundu nintzenean,

ez nuen, zoro, pentsatzen,

baizik zorionean.

Xorinoak bezalatsu,

libro biziko ginela,

baina zorigaitzean,

preso gautza honela.

Halere, lagun minenak

ez naute, ez, ahantzi,

nuen ene esperantza,

ez zait, ez, itzali.

Baina xit aserre nabil,

orain bildurtiekin,

aserre, oso aserre,

kakontzi direnekin.

Geure zainetan eztugu

arbasoen odolik,

egia ote da, bada,

eztugula indarrik?

Besoetan ekaitzaren

indar izugarria,

begietan ximisten

xinpart bildurgarria.

Besteen begi ederrak

zoratzen baitigute,

mendetan aske ginenok

gatibatu gaituzte.

Baina askatuko gaitu

hilunpe honetarik,

dialektikaren suak

lainu beltzak hautsirik.

Elurra, kea, odola,

ikara ahazturik,

gaitza egileen aurka

adimenak baturik.

Sorginak leize zulotik

irrintziz irtetzean,

hitz majiko estrainoak

luze deihadartzean.

Sugetxarraren ahotik

ihesi egitean,

eta lami lapurtien

sorteak uxatzean.

Nigarrez udaberrian

arropak legortzean,

nolanahi hil ondoren

arima berdetzean.

Antzinako ohoreak

bukatzen direnean,

belaun eskubide denak

betiko deuseztean.

Eta orduan herria,

ene herri maitea!

ikusiko dut berriro

pozez, halafedea!.

Fabrikaz kiskalia den

ene herri maitea,

hizkuntza arrotzek duten

inguratzen iendea.

Herri erre eroria,

orduan da altxako,

herri inri pozoindua

askatasunerako.

Olako burdinetan

nahi nuke nik egon,

burkideen artean

mespretsu gabe inon.

Aspaldiko egarriak

arno beltzez aserik,

zauri eta ezur hauk

indarrez osaturik.

Lantegiko lagunekin

eginaz batasuna,

herriari emateko

bere askatasuna.

Langile menperatuak

firmoki oldarturik,

jauntxoen gainbalioak

betirako kendurik.

Gogorra izango da, bai,

poeta gezurtia,

orduan, bai, hiretzako,

egunaren argia.

Paradisuko atea

izango duk hertsirik,

hiretzat ifernukoak

dirate idekirik.

Egun airatu hartan

jabeak iuiaturik,

izango dira gogorki,

pobreak amuruski.

Iudizio egunean

non dirate nobleak,

markes, zaldun, duke, konde,

hemengo erregeak?

Jurista eta teologo,

poeta doktoriak,

hainbeste urre duten

nagusi bankariak?

Eta eleiza sainduko

apez, kardenaliak,

hainbeste ohore duten

gotzain, prelatiak?

Iudizioa izango da

denentzat xit gogorra,

iustizia egingo da

ororentzat bakarra.

Bizitza ezin daiteke

bada, txantxetan hartu,

seriotasun handia,

behar baita eskatu.

Sofritzen ari direnen

denengatik kezkatu,

hainbeste injustizien

kontra bortitz oldartu.

Hain gaizki diren legeak

ankazgora aldatu,

organizazio onaz

serio arduratu.

Trubleziak ahantzirik

egunoro pelean,

goazen gazteok aurrera,

askatasun borrokan

Kateak ez beste bada,

baitugu guk galtzeko,

mundu berri bat daukagu

gu geuk irabazteko.

Ezpaitigute emango

odol isurtze gabe

legez eskatzen duguna,

ezpaikara gu jabe.

Egunoroko bizitzan

handitzen dugularik

batasun kontzientzia

irteko kateetik.

Ez, bada, gal, adiskide,

fede esperantzarik,

ez eta zure zainetan

euskal odol berorik.

Zeren eztugu guk nahi

izan inork mirabe,

baizik geuk ipini geuren

oinarri eta habe.

Eztugu sofritu nahi

gugan sasi jaunarik

dizkigutenak ezartzen

sasi eskubiderik.

GORA DEZAGUN LAGUNOK

BETI EUSKAL HERRIA,

IZAN DADILA DENONTZAT

ASKATASUN HARRIA.

1976ko Abuztuaren 31n