Campionen lanaren urtemuga dela eta zer edo sartua nahi genuen aldizkari honetan. Batek azterketa literario sakona egitea komenigarri ikusten zuen. Beste batek Ciga margolariak egin zion erretratoaz mintzatzea ikusten zuen onena. Hirugarren batek beste gauza bat proposatzen zuen, eta laugarrenak beste bat...

        Zenbat buru, hainbat aburu. Azkenean Arturo berari utzi diogu hitza. OKENDOREN ERIOTZA 1.883ko abenduan burutu zuen Campionek. Euskal textu orijinalarekin batera erdal itzulpena aurkeztu zuen ere: Okendo marinel gipuzkoarraren heriotza La Coruña-n suertatu zen. Hona hemen ipui horren pasarte bat, garai hartako grafiaz idatzia.

Okendoren eriotza

Arturo Campion

«Euskal-erriaren alde.»

Ainbeste seme eman zikuzan
Ichasorako zoliak,
Liorrerako ez gichiago
Gerrari bildurgarriak.

                                Arrese

I

O Ama Maria de Lazkano, leyoaren ondoan zegoen.

        Mayatzak, zeláyák loraz eta arbólak ostoz estali izan zituen, baño oraindik ozcho egiten zuen; orregatik sukaldea zegoen egur igarrez eta lodiz ondo ornitua.

        Egun artan asi zan goizean goiz euria, istan bat atertugabe. Ulia-mendiko tontorretatik errékak amiltzen dira saltoka; zeru-goyean, argiya illtzen ari da; lurrean laño ubélak eta itzal béltzak ibarretatik eta ibai ertzetatik geldi geldi igotzendira, lurreko osoaren zuritasun eta urdintasun guziyak borratu nayez. Gau eta egun, batak bestearen kontra gogorkiro jazartu dute noski, eta eguna, bere etsayak garaitu diolako, mundu onatetik ote badijoa, bere lots aundiya ezkutatzeko. Argi-guchitu hura, argitasunaren azken agúrrak dirudi; echea, aizeak erabillia dardaratzen dá, eta leyo zabaletatik sartzen dira gelara ichaso aserretueren orroi izugarriyak.

        Bat batetan, neskame gazte batek atea idikita, itz egin zuen onela:

        —Andrea, andrea, berri ónak dakarzkit, berri ónak...

        —Zer den, Praska, burutik jauziya aizan?

        —Ez, andrea, ez; berri onak dakarzkit...

        —Noiz arte, emakumea, egongo aiz esanaz «berri ónak dakarzkit?» Esan itzan, bein betiko, berri oriek, nik jakin ditzadan.

        —Nagusiya eldu da; La Capitana eldu da; portua, jendez betea dago; ango deadarrak! ango chalóak eta pozgarrizko ojúak! dénak atsegiñez zoratúak, dirudite...

        —Bai ote? Ene Andre Birjina María! nere senar maitea eldu da? Donostiyan dago? eta biotzak ez zidan ezer esaten! Zorionekoa milla eta milla aldiz gaurko eguna. Uste nuen, ez nuela iñoiz ikusiko! Urtétan aiñ aurreratua, eta ¡beti ichasoan! beti etsai amorratuen artean! Baño, egiya dá, Praska, aditu dedana? Nóla, noiz artu den berri maitagarri ori?

        —Nik-neronek ikusi det, andrea. Joana nintzan Donostiara áurrak eskolatik ekartzera, eta ikusi nuen gende asko Portu-alderontz joaten zala. Eskuadra Errealaren ontzi bat, jendearen iritziyan, abiatzen zan Portu-barrurá. —Goazen, esan nien aurrai, ikuszaletua, goazen ontzi ori ikusterá. —Gu portura eldu baño lenago, ontziyak aingúrak botarik zeuzkan. Mariñel batzúek, áurrak nor ziran ezaguturik, eskútik kendu zizkidaten, esanaz: —Oyen aitona orainche dator. Ots, eraman ditzagun ontzira; ongi etorri obeagorik ezta izango segurki munduan On Antoniorentzat. —Ala egin zuten, eta jendeak ikusi zan. Ni berriz, etorri naiz echera berrori berri oyek emateko.

        Bazirudien serbitzari leyalak demborarik bidean galdu etzuela. Bere kopeta izerdiz eta euriyaz arras bustiya, eta asnase estutua zeuzkan; gónak ura chirrian zeriotela, aztal eta oñ narru-gorriyak loyaz zikindúak egon arren, zearó agertzen zuten. Praska echerá lembaitlen itzultzeko, naiz nekeari, naiz bide charrari etziola kasorik egin.

        —Uste det, esan zuen Dama Mariak —nere biotza pozez lertzera dijoala. Diotenez, atsegiñak illtzen du; nóla ni, bada, orainche naiteke bizi? Baño... zer egin bear det? Portura joango naiz? Ichedongo diot emen? Ichedoten badiot, zénbat oñaze, datorren bitartean! joaten banaiz, jende guziaren aurrean laztanduko gera... Zer lots aundiya neretzat, atso gaiso bat naizelarik!...