—Idazti Berriak—

Bonaparte'ren eun-urte-muga dala-ta

Tauer'tar Norberta'k

Bonaparte'ren eun-urte-muga dala-ta /1857-1957/.

Alzola ta Gerediaga'tar Nikolas/Berriotxoa'tar Balendin Anaia/

R. Fernandez Atienza'ren Irar-lantegian. Urantzu, 1957.

Euskualdunak ez dituztela euskalari arrotzak aztutzen gogoratu zait nere adiskide maitearen lan jakingarri au irakurtzen nuenean. Eta, egiz, irakurtzean nabaitzen degu idazleak estimu aundi-aundia daukala Bonaparte aundiaren lan guzia. Louis Lucien'ek eskierki merezi du bere aberri-izkuntza maite duten euskaldun guzien onespena; euskeraren edertasuna ta garrantzi aundia ele-jakintzarentzat munduko jakintsuei erakutsi zielakorik, bere lanekin oñarri sendoak ipini zituen geroztikako euskalaritzarentzat.

        Lan merezigarri au «El Bidasoa» izeneko aldizkarian 1957'gko Uztailetik Urrillerano atalka argitaratzen zan, eta orain berezidazti bat bezela agertzen da. Lan txalogarria, 10 orrialde aundi eta edergarri ugariak dauzkanak, mamiz eta idazkeraz eredukorra.

        Oroidazti bat da, nere adiskidearen lan berri au. 1957'garren urtean eun urte igaro dirala, Bonaparte'k eragindako euskalarien lenengo biltzar bat 1857'gko Urrillaren 16'ean Baiona'n ospatu zanetik. Igaro eun urteetan, bai Euskalerrian, bai atzerrietan, euskalari argi asko sortu dira, bainan Louis Lucien'en lanak ez du sekulan bere importantzia galduko. Bere izena betiko biziko da euskaldun zintzo guzien biotzetan eta uste det, nere adiskidearen ikasbideari jarraituz, Bonaparte'ri buruzko beste lanak, euskerazkoak noski, agertuko dirala. Nere iritzi argalean, bear-bearrezkoa da bere lanen edizino berri bat egitea.

        Alzola'tar Nikola Berriotxoa'tar Balendin Anaia gazte-gaztea izan arren, ez da berria euskal-elertian. Bere euskal-lana ongi ezaguna da euskaltzaleen artean. Euskal-aldizkariak irakurtzen oi ditugunok, denetan bere irakurgai eder-ederrak eta olerki samurrak arkitzen ditugu, eta ez nolanaikoak, bainan arlo jakingarriak erabiltzen dituztenak, adibidez «Zeruko Argia»-n atalka agertzen den «Euskal-idazle ezagutuen berriak, laburki» eta «Euskera»-n arkitzen den «Euskal-bibliografia». «Nora...?» izeneko illerokoaren lankide nagusia da.

        Bainan goazen bere lan berrira.

        Sarreran zeaztasun jakingarriak ematen dizkigu 1957'garren urtean Euskalerrian Bonaparte'ren omenez egindako batzarrei eta artikuluei buruz. Gero Bonaparte'ren sendiaren berriak eta euskalari ospetsuaren bizitza kontatzen dizkigu. Beste gauza askoren artean gogora dakarkigu Napoleon III'en emazte Eujenia euskalduna odolez izan zala eta beren semeari «Bizkai'ko seme ospetsu» izentza eman ziotela Bizkaitarrak. Bizkaia'n dagoen Arteaga'ko gaztelua, Eujenia'ren jatorri-etxea berri-arazi zuen Emperadoreak. Urrengoan, Bonaparte'ren lanaz itz-egiten du, batez ere euskeraren mapaz. Euskaltzaleok ongi dakigu Bonaparte'k lankide asko izan zituela Euskalerriko bazter guzietan eta oiek berarentzat, euskal-itzulpenak, bakoitzak bere euskelgian, egiten zituztela. Batzuek ongi ezagunak dira, euskal-idazle ospetsuak bezela, bainan beste asko ere aipatzen ditu gure adiskideak bere lan berrian.

        Bonaparte'k euskera errotik zekian arren, ez zituen bere lanak egiten, Prantzia'ko erderan baizik. Gure adiskideak Bonaparte'k euskeraz egindako bost idazki aipatzen ditu. Lanean arkitzen den idazki baten kopia irakurri ondoren, ikusten degu, nolako idazkera ederra erabiltzen zuen bere idazkietan. Txit tamalgarria da, ain ederki euskeraz idazten zuen euskalariak ez zuela bere lanetan euskera erabiltzen.

        Tamalez, orain ere, euskal-jakintsu askok ez dute beren lanak euskeraz egiten. Auxe kalte aundia da euskerarentzat. Bide ontatik jarraituz, euskera ez da sekulan jakintza-ele bat egingo.

        Gure adiskideak bere lan berriarekin, oraindik erderaz idazten duten jakintsuei argiro erakusten die euskera gai dela mota guzietako idazlanerako. Ontan datza lan berri onen garrantzirik aundiena.