—Itz Lauz—

Itza

(Olabide'ren Omenerako)

Etxaniz'tar Nemesi

Aita Olabide'ri omen egiteko estuasunean jarri naute. Estutu nadin zerbait asma al-izateko. Nere ezjakiñean, lagun-bearrean nauzue, ta norbait artzekotan, egokia datorkit eskuetara. Or ikusten det ORIXE adiskidea, bere irri gaiztoz nere larriari parrez.

        — Ordu onean zatoz, Maixu —esan diot nere aldetik, eta bearrean naizen ezkero, ez dizut aldegiten utziko, nere idaz-lan au burutu dezadaño.

        Neretzako zorionez, emen dizkizut liburuan batuak 1917'ren urteko JESUS'EN BIOTZAREN DEYAK, eta aietan, Orixe'ren lan eder batzuek, urte aietan gose aundiz irakurri ta ardura aundiagoz gordeak. Aien laguntzaz, nere gaurko egitekoa borobilduko dizudala, uste det.

        Zorionez ere neretzat, A. Olabide'ren liburuak oso gogozko izan nituan. Aiek urteak! Euskal-gosez edozer ederresten genduen, gure euskal-bideak nundik zabaldu, asmatu nairik. Orduan irentsi nituan, arrituta, A. Olabide'k sortutako lanak LOIOLA'TAR ENEKO DEUNAREN GOGO-INARKUNAK KISTO'REN ANTZ-BIDEA, GIZA-SOINA... Itxu geundenontzat bai ikasbide ederrak!... Baña 'ez gaitezen itz-jario urtu, ta gakizkion lanari...

* * *

        Aurrena, mugatu dezadan nere lana. A. Olabide'ren idazlanetan, ITUN BERRIA aukeratu nai nuke, nere iruzkin-bide. Ta ITUN BERRIAN, YON DONE EBANJELARIA'ren jardun asiera. Lan zalla sakon barnea nai ba-nu. Nere utsean, axaletik elduko diot gaiari, ta saia nai nuke, nere jarioz, irakurle ori, asper etzakizkidan.

        YON DONEA'k onela asten du bere BERRI ONA

        «I. Asieran ITZA ba-zan, ta ITZA Yainkoa'gan zan, ta ITZA Yainko zan.»

        Teologariak ba-du oietan sakondu-lurra naikoa. Gaia pixu aundikoa ematen digu Yon Doneak; ta itz gutxitan egundoko zabaldiak arkitzen dizkigu: ITZA betikandik zala, YAINKOA'gan zuala bere egoitza, ta ITZa Bera ere, Yainko zala. Irutasun Gureneko izkuturik garaienak adierazten dizkigu lendabiziko bertso ortan. Baña atozea nere arira.

        — Zein degu ITZ ori? Jesukristo gure Jauna, noski.

        Ta ez gelditu or ao-zabalik begira. Jakitekoak esan bear dizkizut gaurko onetan, Jainko Bera lagun.

        — Nundik nora izen ori gure Jesus aipatzeko? Bide luzetxoa degu biok egiteko; zaude poliki arnasik aitu ez dakigun. Al-nu zuri bear dan egokitasunez bide au argitu

* * *

        Juduen izkeran MEMRA, grezitarrenean LOGOS, eta lateraz VERBUM dioten ori, euskeraz jator baño jatorrago ITZA ematen digu A. Olabide'k. ITZA zuretzat eta neretzat, aoz esa ten degun zerbait da, baña ba omen-da beste ITZA ere. Orixe' ren eskutik joango gera bide ontan:

        «Atozea; buruan esateko daukagun ori zer dan ikusi dezagun aurrena. Buruan edo gogoan daukagun orri aboz esan baño lenago orri, ITZA esaiogun. Ez al-diogu, ba, ITZA esaten batak besteari adierazten dionari? Bai, baño ITZA, jakitunak diyotenez, egokiago esaten zayo gogokoari; ta mingañetik ateratakoari esateko, beste itz aspaldiko bat ba-degu euskaldunak naparrak esaten duten MINTZOA. Lengo baten esan nizun MINTZOAK itz mintoa edo soñuduna esan nai zula. Ez al-dezu norbait zerbaiti adierazteko bein edo bein aboko itz edo mintzorik gabe, egin eskuz keñua edo? Alare, itz egin dezu. Beraz, bakoitzari bere izena emayogun, ta orain aldin beintzat, itzaldi au amaitu arte, aboko itzai MINTZOA ta gogoan edo buruan daukagunari ITZA esayogun.»

        Orra, ba, ikusi deguna. Aoz aditzen deguna, MINTZOA dasagun; eta esan degun aren buru-barruko ezaguera ta iduria, ori ITZA deitu dezagun. Bi ITZ bezela ditugu, orretan: gogoan, iñori esan baño lenago dedan gauza aren BURUTAPENA, ta buruan dedana, auzoan adierazteko, mingañez jalkitzen dedana. Barruko ta kanpoko ITZA, nolabait esateko. Baña ez gaitezen galdu; goazen berriro ORIXE'rengana:

        «Eta zertsu ote-da buruan asmatzen ari geranean dagoan ITZ ori? Gure buruan nolabait ernetzen dana omen-da, jakitunak esaten duten bezela. — Alea lurrean bezela?
— Alatsu, baño ez da alea, ez da azia; gure buruan barrenen ez du ITZ edo erne orrek mintorik (soñurik), ez du erne-buztanik, eta alare buruan itsatsita bezela jartzen da: ez dabil or buruko tarteka oyetan arontz-onotz. Or dago, baño ez dakigu non edo zein alderditan; gogoan dago. Arrigarria da oinbeste gauza ta ain aundiak gure burutxo onetan erne bezelatze ori. Ikusten al-dezu itxaso zabala? Ta oyean ametsetan zabiltzanean ez al-dezu noiz edo noiz gogora ta iduritu ikusiko ba-zendu bezela? — Askotan ala.» (1917'go JESUS'EN BIOTZA'REN DEYA'ren, 286'ren orrialdean)

        Oraindik illunpetan zaude, agian; ta ez nazu batere arritzen. Nerau ere, ezpainabil oso argimutil ona. Jesukristo ITZA da, YON Doneak dionez; barruko ITZA, alegia. Buruan, iñori esan baño lenago, degun «zer» ura. Gauza jaxoa, alabide!

        Jesukristo'k ez al-du NORTASUNIK? Gogoan dantzan dabillen burutapena besterik ez al-da gure Salbatzallea? Buruan itsatsita bezela degun gauzen ezaguera ori al-da bakarrik? Gaur gogoan eta biar aztu ta aideak jandako zerbait besterik ez?

        Ez, enetxoa, ez, Jesukristo Jaungoiko ta Gizon erabat degu. NORBAIT da Jauna; gu baño NORBAITAGO, ala ere! Bizi da, betikandik zan Yainko, ta aldia bete zanean Yainko-izatez erantzi gabe, Gizon-izatez jantzi zitzaigun, IZATE BIAK NORTASUN BATEAN ALKARTZEN ZITUALA. Gain-gañeko NORBAIT da, beraz.

        Ta, ala ere, Yon Ebanjelariak diona, egi-utsa dezu. Jesukristo gure Jauna, ITZA da. Ez gure ITZA, Aita Yainkoa'ren ITZA baizik.

        Aita Yainkoa'k betikandik du gauza guzion ezaguera; oro daki, zeruko ta lurreko. Aren Gogo-an guziok argi agiri gera, geron bezela mugatuak. Baña guzion gain, Aita Yainkoa'k bere Izatearen ezaguera du, ta ezaguera ori betikandik du.

        Ta emen dator Yainko ta gure artean dan aldea. Zuk eta nik degun geron buruaren iduri ta ezaguera, ez di beste norbait. Ez da BEREZ bizi; gure gogoan du sustraia, ta andik aldera ilko litzake. Ez ala Yainkoa'gan. Arek betielanik duan bere Izatea'ren ezaguera ta Iduri ori, Beregandik sortzen dan beste NOR bat da; berez NORBAIT dana; Aita Yainkoa bezin Yainko dana; Aita Yainkoa bezela, betikandik dana. Ta beste NOR ori, SEME YAINKOA, urteen beteeran GIZON egin zitzaiguna da.

        — Aditzen al-duzu orain? An-an, nunbait.

        Yainko-baitan ditugun izkuturik garaienak aditzea, errez al-da? Aur txiki antzo, totel-motel ari gaituzu jaun Aundiaren berri jakin nairik. Baña gure mintzo motel onek dezakenez, adierazi dizut Yon Ebanjelariak erakutsi nai diguna. Goi-argiz arek erakutsia, goi-laguntzaz jaso bear guk ere.

        Alabaña, mataza ezta ontan bukatu. Sasijakintsuak ez dizue ontzat eman nai Yon Ebanjelariaren Berri Ona. Jesukristo Yainko aitortzea, ezur gogortxoa iruditzen zaie, ta argatik Yon'en aitorra suntsitu nai lukete. Basaurdeak arta-sallean bezela, or dituzu jakintsu siñiskor oiek Berri On au ondatu-asmoz. Berri On au, ez omen Yon Ebanjelariarena, geroko beste kristauren batena baizik; eta batezere, ernen aipatzer zaigun ITZA, jentil eta judu-philosophoengandik ikasia omen-du liburu onen egilleak. Grezi'ko jakintsuak LOGOS itz ori lendik asmatua zuten, diotenez; ta aiegandik jaso zigun Ebanjelari dalako orrek ITZA deritzan NOR ori.

        Lan au geiegi luzatu bearko nuke, auzi au zuri garbitzeko. Sasi-jakintsuak, dagokien erantzuna izan dute; erantzun garbia ta zeatza, ala ere; ta alperrik izan dira aien al-egiñak. Aien agiñak baño gogorragoa zan auzi au, ta or utzi dituzte beren aoguraizak.

        Egia da Grezia'ko zenbait jakinzaleek LOGOS itza oso gogozkoa zutela, baña juduen artean ere, TARGUMIM izeneko liburuetan, gauza bera aipatua zan MEMRA izenez. Itun Zarreko liburuetan ere nolabait aipatzen zaigu Yainkoaren ITZ EGIKORRA era askotara. Ebanjelariak, etzuan, beraz, Grezi'ko jakintsuen bearrik LOGOS ori besapetik ateratzeko.

        Gañera, Grezia'ko zenbait jakinzaleek LOGOS deritzaten ori, ta Yon Ebanjelariaren LOGOS, oso alderantzikoak dira.

        Platon eta onen ikasle Philon'en idaztietan LOGOS ori aipatzen danik, ez dizute ukatuko kristau jakintsuak. Itz ori oso etxeko zebillen aldi artako jakintsuen orrietan, baña itz orren bitartez adierazi nai ziguten ITZA, oso besterik zan. Sasi-jakintsu aien ITZA, etzan Yainko. Mundu onen eta Yainkoa'ren tartekoa zan, aiek ziotena. Yainkoa, aiek uste zutenez, ezin zitekean munduz kutsatu; etzan Aren eskuetarako, mundu onen eginketa. Orregatik beste bere mendeko bat bear zuan mundu lardatx au sortzeko, ta lan ori egin zuana, aiek asmahutako LOGOS ura izan zan. Beste alde asko ere ba-ditu Grezi-aldeko jakintsuen LOGOS arek.

        Besterik degu Yon Ebanjelariaren LOGOS ura. Yainko Aita'ren Iturri garbian sortutako Yainko betiko berria. Iturria bezin Yainko; Yainkoa bezin betikoa; Yainkoaren Izatekide ta AREN BETEKO Yainko SEME gurena.

* * *

        Baña goazen A. Olabide'rengana. Mutilla izan genduen jesulagun ura. Euskaldun epelen artean, etzekian EUSKERA ainbestean ikasi zigun: ta jaiotzez euskaldun geranok lotsatzeko, bere paperetan onelako ondorio ederra utzi zigun. Guk ez bezela, aletu zituan arek euskal-idazle zarren liburuak, aietan aztutako euskal-altxorra arkitzeko.

        Egia egi, aren lenengo idaztiak ba-dute euskaldun berriaren gordin-usai pixka bat. Gerora lenbiziko gordinkeri ura galtzen joan zaigu, ta bere GOGO-INARKUNAK argitaldu zituanetik ITUN BERRI'raño egin zuan bidean asko aurreratu zan Euskal-sallean.

        Orain, poz-pozik gera, ITUN ZARRA ateratzekotan dalako. Au degu bere azken-lana, ta entzun degunez, ITUN BERRI'aren egillea, azkenengo sortzeko degun ITUN ZAR ontan egiñago azaltzen zaigu idazle-aldetik.

        Aitatu ditugun itzetan ere, argin ederra agertzen zaigu A. Olabide. Aren euskeralbena arri landuz jasotako etxea degu. Itza ta adiera ondo baño obeto neurtuak ematen dizkigu bere ortan. Norbaitek euskeraldu zezakean: Asieran Itza zan. A. Ola-bide'k ez orrela.

        «Asieran ITZA ba-zan ta ITZA Yainkoagan zan, ta ITZA Yainko zan.» Esaera bakoitza ederki tajutua ematen zaigu itz auetan. Yon Ebanjelariak gerkeraz emana, euskeraz zeatz egosia degu itz oietan.

        Besteak beste, nik bukatzeko, lan bat ba-det orain. Loiola-inguruan gure gaztetan ainbeste aldiz ikusi genduen jesulagun argi ari nere txapela erantzi. Iñork OSTRO BELTXA irabazi ba-du, A. Olabide'k ondo beregandua du guzion txaloa ta gorapena.