—Itz-Lauz—

Etxaniz'tar Iñaki ta Xabier

I'tar Xabier

Biki politagorik!

        Euzko-amandre jatorren besoetan —lo, lo— mutur gorridun poxpolintxo bi.

        — Ar-emeak balira —amak ekin zion—. Baña biak, mutillak. Jax!

        — Ao ixillik —jo zun aitak—. Jostunei emango ziek naikua lan prakakonpontzen eta. (Jostuna izan be ba, ama).

        — Oingoz? —amonak ostera—. Soñekotarako aña ez dezute irabaziko.

        — Gosia nolakua, agiñak alakuak —esan nien—. Ta guazen paperetan euren izen ta abizenak jartzen.

        Iñaki, bata; Xabier, bestia. Euzko izeneko mutiltxo politak. Ta bikiak, eurak.

        Arantzazu'ko Ama. Olakorik ondiño!

        Nere parrokixako escritorio aundia euzko-semez inguratua. Txapela ta burukopañelua buruetan. Zarrenak, alkondara plantzaua alkanfor usaiñ da gusti. Ta danok parra-parra euzkeraz. Abarkak palta, bestela, Araotzen giñala nork uka?

        — Ta, abizenak? —itandu nion.

        — Aiten aldetik, Etxaniz. Amagandik, Auzmendi.

        Amak berak ere, euzko izen ederra du: Irune.

        Idazten ari nintzala, kaskar barruan alako burutantzinua sortu zitzaidan: gurasoak eta aita-amabitxik euzkeldunak; aidekoak ainbat; ni ere bai, ta poxpolintxo biak euzko-izen da gusti. Arranapola!

        Nolatan buruko korapillua azkatu? Aukerakua, nere buruaustea arintzeko, Austin Gurenen olako «quod isti et istæ...» emen eta edonun gaur egiten dabena, guk noiz egin al izango degu?

        — Ai-zu, Amantoni. Iñoiz amabitxi izatera eldu al zera? —galdetu nion.

        — Eskuetan dakardan onekin, zazpi aldiz.

        — Zorionak. Ta, apaizak zerabillen bataio-otoitzak zer esan nai zuten, bai al dakizu?

        — Vitoriako seminariuan ez ninduten abaratarako artu nai izan.

        Parre-algara ederrak entzun ziran zirikada onen ondorengo.

        — Ia ba —jarrai nion— Ameriketako apaizen berbetan, bataio-othoittzak ulertzen dituzun.

        — Ez gero neri —erantzun zidan zorrotz— libururik eskiñi. Arrasto orrek zer esan nai duten ez diot igartzen da.

        — Zaude, zaude. Etzaite ixotu, emakumia. Irakurten jakin ez arren, berriketarako naikua da belarriz entzuna. Entzunetik ikasi genun danok izketan.

        Etzion amonak antzik ere eman nere barruko elburuari.

        Kristoren ikaskizunak ez dira apaiz-ikasleentzat bakarrik. Ez orixe. Ta, ortarako, bakotxari Jaungoikuak edatu duan eran itz egin bcar zaio.

        Jun akit, ba, basterrera zalantza beltzori... Lenengo Jaungoikua... ta gerokuak gero.

        Arin jo nun nere gelako liburutegira. An zegon, bigarren mallan, Orixe'n MESA BESPERAK idaztia. «Ator, esan nion maiteki, ator idaztiño berezkorori. Euzkera ez dala ezertarako, be? Oiñ ikusiko diagu. Vitoriako seminariuan artu etzutelako, utsik gelditu uan amonatxuari, itz egingo dok ik, Jaungoikuak ulertzeko aipatu dituan otoitzak, ulertu ditzan».

        Apaiz-soñekua jantzi, ta ekin nion garratz

        — Zer eskatzen diozute Jaungoikuaren Elizari?

        Sutondoko autsartian putz egin orduko, bizi-bizi, pizten dan garra lez, bat-batian erantzun zidaten

        — Sinismena, Jauna.

        Begiak negartu zitzaidan. Zalaparta gogorra biotz-barrendik gora. Eztarria be korapillotuta. Birritan txua iruntzi bear izan nun, bigarren galdera jaurti baño len.

        Bai ba. Sei semebitxi bere gain izandu zitun, berak itz-erditxo bat ulertzeke. Bataiotu bear zirela aurrok, ta kito. Baña zer egintza zerabillen apaizak..., tutik bez.

        Erantzupen orrek ta osterokuak sacristau zarren eginkizunak zituzun. Ta eurak be, alako «Pidel» ta «Via Liternan» ta «Bolo» ta abar..., botatzen zituzten (ta dabez), bolalekuan bi-parra-iru bezin azkar ta begirakune aundi gabe.

        Orainguan, nere lagunok zituzun naikua sacristau. Ez genuen onen bearrik izan.

        Otoitz bukaerako «ala bedi», iñork itandu barik erantzuten zidaten argi ta gartsu. Jakiña! Barrendik zetorkiten da. Gatz eman ondorengo deabruaren aurkako konjuruetan, alkarri kiñuka somatu nituan gure gizonok.

        «Ara, ara, —nere baitan nion. Ez dituk gure baserritarrak ain motzak. Jesu-Cristo deabruaren aurka ari dala antz eman die. Ondo zeok, Darraigun.

        «Sinisten det» ta «Aita Gurea», danok bat-batera. Euzkadiko elizatxuen baten gizon-emakumezko pillia otoitzetan zirudian. Alan izan be, Euzkaditik urruti egon arren.

        Azken aldeko galderak ikaratu zun amona. Bere erantzun larriak argitaralduko dizute, zer zerabillen kolkuan. Min eman nion nozki. Entzun

        — Sinisten al dezu Aita Jaungoikua, guzialtsua, zeru lurren egilea?

        — Sinistuko ez det, ba, Jauna? —erantzun zidan arrituta, begi-larriz.

        Amonatxuaren arpegi itunak minberatu nindun neu be.

        — Etzaite arritu —esan nion irri-parrez—. Zaude trankill. Garisumako dotriña txarteletan ai gerala uste al dezu? Zure sinismena astertzera enator ni emen...

        — Amaikatxok, gurasoengandik artutako sinismena galdu dute emen. Baña, ez da gurian, ni bizi naizan artian, alakorik gertatuko. Ez orixe...

        Ta tanta bi begietatik zeriola, musu-eman zion besoetako kutunari...

        Egun zoragarria!