—Euskera—

Uribe italiarra ote?

Xalokin

Euzko Gogoa'n zertxobait idatzi bear detala-ta makiñat buruauste ba dabilt egun auetan. Nere eginbearrak geyegi izaki, ito zorian naukate, baño ordu erditxo bat bederik ostuko diet gaurkoz beintzat nere gogo bizia EUZKO GOGOA'kin lerrotxo banaka batzuek bide ditutala elkarrtzeko.

        Orain dirala iru aste mendi utsak diran toki auetatik, beste mendi asko zearrkamearka ibilli ondoren La Ceja del Tambo izenez ezagutzen duten erriraño eraman nindun zalaparta ugari ateratzen zun gurdi batek.

        Toki alayak urixka ori inguratzen dutenak. Gure Euskal-Errian ua bezelako zelairik ez det ezagutzen, ez zabaleran en luzeran, ezta ere ederrtasunean. Bertan ikusi nitun soroak asko, batzuek artoz, bestetzuek azategiz, geyenak abere-landa biurtuki, gure soro ta landa aundienen aldean oso aundiak iduri zitzaizkidan. Eta edertasun oroen erdian, erregin bezela eliz-dorrea ageri zan. Eliz nagusi ori erletegiko erregin ba zan, berari lotuki etxe pilloak, nere idurimenarentzat erleak elkarri lotuak bezela. Bostpasei milla biztanle izango dira erletegi ortan bizi diranak. Iritxi nintzan orduan bertan eliz-torreko ezkila din-dakaa asi zan erriko andereño guziei deika. Ordu laurden baño lenago an ziran eliz barnean millatik gora andereño. Andereño ayek adin guzietakoak ziran, asi amairu urtedun ollandatxoetatik eta 75 urtedun neskazar' ollo koloketan bukatu arteño. Baño guziak andereño, andereñoentzako bakarrik bai-tziran lau egun ayetako elizkizun guziak, gogo-iñarkunak obe esateko. Aur, gazte ta neskazarr oroen artetik banaka batzuk nereganatu ziran lenengo egunetik, emakume begiluze, jakinai ta minluze besteak bezela izaki, nere jatorria, nere aberria ta nere edesti edo ipui oro ikusi-egarriz. Nunditarra nintzan esan niyen, eta berealakoan asi ziran beren gurasoak ere Euskal-errikoak izan zirala ta odol berdiñekoak giñala ta eztakit zenbat geigo. Beren abizenak jakiteko egarria sortu zitzaidan neri ere ordun eta bai bertantxe galdetu ere. Londoño, Arango, Maya, Etxeberri, Gabiria, Enao, Uribe, eta abar. Nere ustez bat ere etzan Guadalajara edo Cuenca aldean bere asaben jatorria ipiñi zeikenik. Argi dago ba zuen euzko jatorria, esan nien al nuen txeratsuen nere arpegia agertuz.

        Baño orduntxe asi zan eztabaida ere. Neskatx bat zan eztabaida nai zuena eta ortan nik ere nere erriaren alde ekin bearr.

Uribe abizena zan berea, ta bere aitak esan oi-zionez abizen ori Italia'tik ekarria zan. Bera etzan ba euzko-odolekua. Geyago ere entzungo degu. Orren argi dagon abizena gure mendietakoa ez izatekotan, eta italiarrei utzi baldin bear badiegu, beste abizen guziak ere ostuko dizkigute, italiarr dirala, greziarr dirala, doixtarr dirala asmaki. Uribe italiarra dala ta italiarrei uzten ba diyegu, gure Mendibe, Munibe, Olabe, Murube eta abar ere italiarrok laister ostuko dizkigute berentzat. Ain politak eta eztitsuak izaki, eztizale ta ederzale ditugun italiarrentzat ongi bailetorzke. Orrela berriak asma bearrik ez baliteke izango noski.

        Euskal-Erriko semeak aspaldi, orain dirala irureun urte gutxienez, etorrtzen asi ziran Colombia'ko Antioquia deritzayon lurralde menditsu ontara. Italiarrak orain dirala 80 urte banaka batzuek eta gerogo ere eztira ugari etorri izan. Uribetarrak lenbiziko italiarra Colombiaratu orduko mendi auetan ugarituak ziran. Nola ordun gure andereño kaskariñari eta bere aita «jakintsua» ri buruan sartu zaye URIBE Italia'n sortua dala ta Italia'ko Liguria'tik ekarri zutela?

        Colombian izan dan gizonik ospatsuenetarikoa Rafael Uribe Uribe, ezkerr alderdiaren buruzagia izan da noski. Gizon aundi orrek bi Abizenak URIBE zituen eta bere burua arro arro jasoki: «Ni eusko-odolekua naiz» esan oi zun. Nik ezagutzen ditutan bere bi semeak Uribe Gabiria abizenak daramazkite eta beren aitari jarraituki, buruak arro jaso-ta, alde guzietarik euskoak dirala desale. Izan ere gutxi gure Euskal-Errian bertan URIBE GABIRIA URIBE iru abizen orren garbi ta txukunak erakutsi leizkenak. Eta orain arte beti entzun izan diet ezagutu ditutan URIBE guziei beren asabak Euskal-Erritik etorriak zirala ta orregatik beren zainetan eusko-odola daramatela. Nexka kaskarin bat eta aita jakintsu bat atera bear orain Uribe abizena Italiarrei eman naiki. Uribe gure gurea degu, nai ta sasi-Jakintsuak eta neska buruariñ banaka batzuek italiarr etsi. Ez digute ba ostuko, ezta guk lapurrkeri egiten utziko.

Sonson (Colombia) Jorralla, 1952.