|
—Elerti—
Hartz gaztia
Peillen'tar Txomin'ek
Ahuñemendi oundoko harpetik, hartza goizik jelkhi da, muthurra aidian, gogua e bai, ttoko-ttoko aihanan gainti ebilten da.
Zer du goguan hala beltz izateko? Burian igaraiten zituanak, hoik: «Herri hountan ountsa bizi nuk, bena jatekuan biltzeko, zer lan tzarra bear dut egin, zer lasterrak, ez bethi zerbaiten hatzemaiteko.
«Gizunai, ardi tchar bat edo beste hartzen dudanian, bethi gordaskaz, gizouna ene ounduan. Nihauk kabale haz baneza laster egin gabe aragi ukheiteko?
«Izan nuk behin haen habian ikhoustera. Negia zen. Negu oroz bezela artzainak ardi saldoekin behera iraitzi ziren. Ez kheik, ez suik ezagun, gizounaren eta abren urrinik ez. Habiaen barnia nahi nuen ikhousi; ezin sar, sartzeko ziloik ez ageri».
«Ari nuk ene goguan, noula gizounak ahal dian biltzen beran ganat ilhe chouria?
«Ohitzen zitadak orai behin beno habotan ikhousirik gizouna, ardier erhauts chouri bat emaiten, henbiltzeko. Agian, harekin die aresa hetzen.
«Behar nukeia nik e ares hazten eta hezten hasi. Noula egiten ahal dut? Noula ahal leitake holako kabal tchar bat ene arolla, harpe, basetan bizitzen.
«Behar diat ungur bat egin tourousta khantila.»
Ardien ikoustera, denbora argi eta ebia atherturik beita. Hola bide phouska baten bourian, hartza tchaula khantila heltu zen.
Hrari chabal baten gañean, arzauinak hustu zian gatz sakuta, ariek gogo hounez, zasta-zasta gatza jaten ari ziren. Hartza aldiz:
«Ai nuk ene zorruan, eztia bezain houn denez. Behar nikek jakin zer den. Artzainak juan beitire, hullan banendi.
«Ardiek, hatia hountzen die, ene heltzian orai ene.
«Gatz chouri hoi, mihian gañean hourtzen zitadak: erdi tzar, erdi gocho, janago eta nahiago, bena egarria jauzeazten dik.
«Hipi-hapa, ihizor tzar zunbait ingoiti. E'nie hatzemanen bardin, zankhuak llaburregi eta mehegi tire. Ba, aski badiat janik, to eztia nahiago diat, kabarra huts baneza, enetako hobe duk, ihizoren oundouan gizounak batuk».
Gaitziturik, bai eta lotsaturik, hartzak lasterra hartu: orrua aanatsez, otcho beltzeko, hegian gainti bazoan: basatik oihanilat, mendi phatar, tharten gainti, ihizlaier lekhu egin du.
«Haintche ahuñe arak, hara artino e'naie jarraikiko galdu tiatzat noazpait; acholbian nuk, ttaka-ttaka kabilat sarthuko nuk».
Gerokoz arolla hegilat heltzen da, habiatik hullanska: han aldepian houra bourounbaz eorten da, bethi urari. Ahin bat egitez, khaparatian hartzaen harpe ziloua. Harpe chilouan aitzinian, atheska bat, hartzaen azken apaidiaren arrastouak; larrian bibilkaturik aresaren ezurrak, ountsa hiüstiaturik.
«Heben ene harpeko habia haitian e'nie edirenen. Bena zer dut...
«Bamba hoi ene gibelian eta min bat sabelian... gatz tzar horrek ditadak...
Dourdoullaskaz, buruz behera, arollan sarthu zaiku hartza; ihizlariek, tzakurrak deitzen, oihukan, horak arolla hegian tchanpaz.
Hartza eori gasto hoi eginik, biziai orano lothurik da.
«Noun dira gizounak? Houna tuk entzuten tiatzat, bena bethi hor tohar hoik ene oundouan. Banu gatz ahureta bat hoien hezteko, ez palie hain gizountiar.
«Utziko tiatzat hullantzera eta phorrokiko tiatzat, jinen tutuk ene khantila, gero...»
Ihizor bat sendikan hasi zaio, unguruz unguru, bethi hullantzez zast! Hartza chutik da, hor baten gaña jauzten arolla lar urthukitzen.
Hartza harro-harrua
«Esku-khaldu horez, ez tudanez kaskaz, hor tchar hoi, zankhaz gora igorri, senthotzera.... hullan bite bestiak».
«Gizon bat eho baneza, gatzaren mina hala igaran leitake eta etchakin, gizonaren sekretia ikhasi hio.
Gizoner hartza gaña, jauzi batez, jin zaie, burian harturik:
«Gazte hoi, mothiko hoi ehoko diat zapartaz eta...»
Gizonak herriturik, buria ukhen dute thiratzeko
Su egin ditadak beran makhilarekin, orai badiat beldurra abeen hozteko sekretia ezagutzen dudala.»
«Eztirela lurrak eman indarra, ez nik harpeen sortzez bildu dudana, beña sutik ukhenik, begietan burian, eskian habian begiatzen diena.
Hartzak ez zakiana, gatza, galdu zianak, lurretik elkhitzen zela eta eztia, maite ziana, ekhitik, sutik.
| 
