—Gizarte Gayak—

Euzko-langilleei oyuak

Argarate'tar E.

XIX

«Bai»

Bai...

        1927-garreneko azillaren 13-an, Paris bazterreko Clichy deritzan erritxoan, milla ta berreun langille zintzo batu ziran.

        Batzarra amaitzean, izlari yayo batek itz oek esan zizkien:

        «Langille lagunok Prantzi guzian zenbat langille geran bai aldakizute?

        14.000.000. Oietatik milliterdi alkartuak.

        Nai dituzute guregana ekarri? Nai dituzute zeru ziñeztez bete? Nai dituzute Eleizaren seme biurturik ikusi? Nai al dezute?

        «Bai... aizian gora zabaldu zan, seudo, ikaragarri. Euzkadin zenbat langille gera?

        150.000? ortik zenbat E.L.A.'koak? 35.000, gora-bera.

        Euzko langilleak: gure eginbearra bikotxa da. Langille onari lagun egin, onagoa izan dedin. Langille gaiztoei lagun egin. Yainko ta Kristo'gan bere maitasun, itzaropen guzia ipiñi dezaten.

        Ez det nik ainbesteko langille pilla zuzendu bear. Baña, bi langille, bost gutxienez, nere bizi osoan nik irabaziko banitu, neretzat, sarigarri; Yainkoa'rentzat, aintzagarri; Euzkal'erriarentzat, onuragarri litzake nere lan eder ori.

        Nai al dezute?

        «Bai!»

        Euzko langilleak: poztu ta pizkortu zaitezte: E.L.A. aunditzen dijoala ikusiaz.

XX

Sarea ta amua

        Itzaldi batean ezagutu nun. Jon adoretsua.

        Sortzireun langille gazte, aren itz-etorri ugarian murgildurik zeuden.

        Erriz-erri zebillen izlari. Izparringietan idazlari. Nun-nai egiaren alde. Azi ona langille artean ereitzen. II zanean, langillearen txamarran, ingurraztitxo bat arkitu zuten.

        Antxen baturik zeuzkan bere gogoketa sakonak eta asmo biziak.

        Zuretzat, Euzko Langille, egoki izango zaizkitzulakoan, emen jarri nai dizkitzut:

        «Ona izatea bearrezko zait, baña etzait ori naiko. Beste langilleen billa joan bear det. Onbidera ekarri bear ditut.

        Ezker aldekoak gu baño yayogoak dira arlo ontan. Guk, amuz; ayek sarez biltzen dituzte gizonak.

        Guk noizean beiñ ekiten diogu lan orri. Ayek gau ta egun, giro on ta giro txar mugonez, ta mugaiztoz, atertu gabe.

        Nun-nai ikusten ditut. Lan baño len, lantegi atean; arratsan sagardotegiko aulki gañean. Igandetan antzokian, sugurdiko leyoetan, eleiz ondoan.

        Izparringi gaiztoren bat, irabazi nai dutenaren mai gañean jarririk. Liburu berri apain bat, kale erdian erortzen utzirik. Era guziz.

        Izketa goxoz eta ele-xuriz. Itzaldi beroz ta latzaz. Sareka ta sareka batzen dijoaz langilleak, nai aña. Nork axatzen ditu lanerago? Nork eragiten ditu? Txerrenak eta etsaikumiak eta Errusiko zakur nasteak. Ta damakien ondarea alkarren gorrotoa, bekaitza, galbidea ta betiko eriotza.

        Gure nagusi berriz, Yesu da. Berak bakarrik eman ditzazkegu egizko maitasuna ta alkartasuna, biotzaren pakea, ta il ezkeroan, betiko bizi zoriontsua. Ta nik zer egin det, nere langilleen alde gaurdano? Zer egin bearko ote det gaurtik?»

        Naiko lan egin zun, aspertu gabe. Gau ta egun, ixilpe ta agirian. Tira, Euzko Langilleak amuak laga!, sareak atera ta goozen erri nagusi ta txikietako langilleak guganatzera.

        Goazen, langilleak, bixigu billa.

XXI

Ni gabe ta nerekin

        «Ni gabe, bapez». «Ni gabe ezertxo ere ezin egin dezute». Jesukristo berak esandako itzak dituzute.

        Ume jaio-berriak ez jan, ez edan, ez ibilli, ez itzik esan, ezertxo ere ezin du. Ama gabe, iñuderik gabe, bestearen laguntzarik gabe, ilko litzake.

        Alakotxeak gera Jesu gabe gure lanetarako. Batez ere, gure gogoaren bizitzarako. Bearrezko zaigu ta egunero eskatu bear genduke Yainkoa'ren laguntza.

        Zintzo gure eginbearrak betetzeko, Yainkoa'ren laguntza. Aragiaren griñak azpiratzeko, Yainkoaren laguntza. Lagun gaiztoen zirikaldiaz ez izutzeko, Yainkoa'ren laguntza. Sosolistoen mingaiñ luzeen eskeintzei ez ziñisteko, Yainkoaren laguntza. Nagusi diru-zaleen oskaetatik aldegiteko, Yainkoaren laguntza. Logun urkoari gorrotorik gugan ez izteko, Yainkoa'ren laguntza. Igande ta jai egunetan bear degunez mezara joateko, Yainkoa'ren laguntza. Gure Eleiz Ama ta gure Nagusi Jesukristo sutsu maitatzeko, Yainkoa'ren laguntza. Langille gaiztoak zintzotzeko, Yainkoa'ren laguntza. Euzko langille burugaiztoak zuzentzeko, Yainkoa'ren laguntza. Yainkoa'ren itza, euzko errietan zabaltzeko, Yainkoa'ren laguntza. Gure Alkartasuna aunditu ta sendoagotzeko, Yainkoa'ren laguntza.

        «Nerekin dana egin dezakezute, Ni gabe, ezertxo ere ez».

        Yerusalen'en urtegi edo pizina bat bazan. Yainkoa'ren aingeruak, noizik beiñ, urtegira jetxirik, ura mugitzen zun, ta mugitutako uretan aurrena sartzen zana, edozein gaitzez zegola ere sendotzen zan.

Aietako gizon bat bere gaitzaz ogeita emezortzi urte ezkero an zegon. Yesu'k, ura etzanik ikusita, aspaldi an zegola jakinda, diotsa: «Sendatu izan nai al duzu».

        Gaxoak erantzun: «Yauna, urtegira naramaken gizonik ez dut, eta ni ara orduko, ni baño len besteren bat yesten da. Yesu'k: «Jeiki, zure zerraldoa artu ta zabiltza», ta bertantxe gizona sendatu zan, ta zerraldoa sorbaldan, ibilli zebillen.

        Bai, Jesu, Zurekin dana dezakegu. Zurekin, jeiki ta ibilliko gera, ta aldapaz gora, umea aitaren lepoan bezela, pozez joango gera.

        Arrautz-koskoletik, udaberri goizean irten dan zozokume beroak egatzerik ez, txintarik ez. Baña apian azi ta pizkortu danean, gure pagodi ta gaztañedi guzietan dabil, bere txirula, soñuz, euzko mendiak alaitzen.

        Euzko langilleak! Yainkoa'ren laguntza, Yainkoaren ogi ta aragiz pizkortuak, goazen erriz-erri Jesu'ren itza Euzkal'erri osoan ereitera.

        Jauna, ez gabiltza bakarrik. Zu, gurekin zaude. Lagun, Jauna.

XXII

Urrezko orratzak

        Zoaz Bilbo'ko labe aundietara.

        Atoz Bergara, Eibar, Arrasate, Beasain, Soraluze'ko burni oletara. Ango sutzarrak. Ango lan-zarata. Ango su-txingarren txirria. Ta langilleak erdi-jantzian. Ta labearen aoa irikitzean, burnizko bidetik pil-pil, galgaraka burni urtua...

        Garrak urtzen ditu burni ta burni baño gogorrago diran miak edo metalak. Garraren bidez, ikatz antzeko arri-koskarretik urrezko orratzak, urrezko bitxi lilluragarriak, landu oi ditu. Urre lanetarako eskurik trebienak, Eibar'tarrak. Garrak aldatzen du dana. Ongi zuzendutako garrak edertzen ditu guziak.

        Ta nik ere, garra bear det neregan. Garrik ez badet, ez naiz aldatuko. Betiko gizon epela izango naiz. Garrik gabe, ez ditut lagunak sutuko. Lankideak ez ditut onbidera biurtuko. Gure etxeak, gure erritxoak, gure aberria, oraindaño izan dana bera izango degu, gerokoan. Errota zarra, beti zar, beti berdin ikusiaz arritzen ziranei, errotari txepelak esaten zien

                                        «Etxe zar orain ta gero

                                        naizelako arto bero».

        Sugarra, sugalda bear degu. Nolako ordea? Kristo'ganako maitasun bizia; anaientzako maitasun sua, Jaunak berak agindu digunez.

        Sua ta maitasuna berdintsu dira, bat dira. Jauna, piztu zazula nigan, Zu geroago ta obe esagutzeko, nere lagun urkoak bide onean suspertzeko su bizia.

        Jauna, goizeko otoitzetan, Jaunartzetan, piztu, berpiztu nere biotzeko labe gorrian egizko zure maitasuna; aize eman Zuk, nere biotza gartu dedin.

        Pasko egunean bi gizon ziyoazen Yerusalen'era Emaus erritik. Arin ziyoazen ta ontan ari ziran «Aizu, Jaunak or bidean, itzegiten zigunean, biotzak garretan genitun».

        Alako garra bear degu. Jauna, itzegin zaiguzu ta gure biotza gartuko da. Ortako, goizero, otoitz zerbait egin zazu. Jaunaz gogoratu zaite, euzko langille, egun berri bat ematen dizulako.

        Aldezun guzietan, illero, astero, egunero al badezu, Jaunartu.

        Gar ori bizi-bizirik, itzali gabe, biotzean eramango bagenuke, euzko langille guziok urrezko orratzak baño bikañagoak giñake. Euskalerri osoa bitxi lilluragarria litzake.

XXIII

«Alkar maite»

        «Alkar maite», auek dira Jesu'ren azken itzak. Itz eztitzuak benetan.

        Orain berriz, badatoz beste berrilari batzuk. Makillian ikurrin gorria. Ikurriñan itaia ta malluba. Biotzean amorru ta gorrotoa. Espaiñ ibiletan birao beltza. Au da, auxe da alkartasun ondatzallea. Auxe dek gizonak itaitzeko ta aberriak malluratzeko inpernuko praka-gorriak sortu duan alkartasuna. «Alkar maite», gaur iñoiz baño maitegarriagoak arkitzen ditut itz oek, Jauna. «Zure lagun urkoa maite ezazu». Auxe euki bear genuke euzkotar guziok erraietan itsatsirik. Nik beintzat, itz, oek josi nai nituzte euzko langillien biotz erdian. Nola?

        Irakurri ta nere ustez etzaizue iñolaz ere, astuko. Prantzi'tar batek ala dio Europa-guda ikaragarrian zauri zaurituta eron nintzan ta nere ondoan ikusi nuana azaltzera natorkizu.

        Etzanik zeuden bi gudari. Biak laister il bearrean, aiotsez, zinkuriñez! Bata, Alemaniko babieratarra, buru-gorrixka, ta gaztea; sabel urratutik esteak zeriozkan. Min-miñez josirik biak, gero ta zurbillago. Bi errukarri aiengan neuzkan nik adi-adi begiak. Prantzitar ari, ongi iltzen gutxienez, lagun nai nion, baña ezin, arengatu. Nere maitasun xedetan gogoa murgildurik nuala, ikusi nun prantzitarra apurtxo bat mugitu zala; al zunez, jantzipera eskua eraan zuala, ta soñekoaren tolespetik gauz txikitxo bat ageri zitzaiola, bular gañean zintzilik. Antxe zeukan zillarrezko guruztxo bat. Atera zuan, bai, ta maitaro ezpañetara eraman zun. Gero, abots biguñez, baña garbi, otoi egin zun esanaz: «Agur Miren...»

        Biotza urratutik begira nengokion. Gero berriz, beste zerbait ikusi nuanian, nere barruko ler-miña ezin geio eutsirik, ekin nion negarrari. Artaraño ba, Alemani'tar zauritua illa zirudin; bizi zantzurik gabe, doi-doi arnasa ateratzen zun. Baña «Agur Miren» entzutean, iriki begi urdin leiartsuak, itzuli burua prantzitarrengana gorrotorik gabe, xamur ta xaloki berigatuaz, jarrai zion lateraz otoitzari... «Sancta Maria...» Prantzitarrak bere aldiz, zerbait arriturik begiak alemanitarrarengana itzuli. Ta bien begia alkartu ziran. Ta begiratu ixil-itxil artan, ezagutu ziran. Biak kristau, biak zoritxar berdiñean. Biak gudari legez bizi ondoren kristau legez zintzo il nai dute. Ta zeru maitasunak eragiñik, prantzitarrak luzatzen dio gurutza alematarrari, ta onek bai muñ eman goxoki.

        Gero, anai bailira, batak besteari eskutik maitez eldu, begiak itxi ta eriotzaren ikarak dardara zien gorputza... ta il ziran... ».

        Alaxe gorroto gabe iltzen dira Jesu otzanaren seme otzanak.

        Noizbaiten samiñez, atsekabez zauritzen zaitunari, barka zaiozu. Zoriontsuak gorroto gabe bizi: ta il diranak, ez dute auek Yainkoaren aserrerik ikusiko. «Alkar maite» orra gure Nagusiaren itz maitagarriak.

XXIV

Langille agurea

        Il da langille aguretxoa. Bere izena ludi guzii zabaldu da. Il da.

        Etxean gosaria artu ta goizeko bederetzitan, kalez, kale, dijoa langille ona eleizara. Oi Talbor agurea, zenbatetan ibilli dezu Eleiz bide ori? Ez dakizu; Yaingoikoa'k bai: berrogei urte ontan egunero.         Kalez kale dijoa langille zarra.

        Talbot langillearentzat Irlanda'ko Dublin uriburu apaiñak ikusgarririk ez, maitagarririk ez du. Begiak lurrean, biotza Yaungoikoan ta gerri-makur, tapa-tapa, geldirik dijoa. Bapatean, bertan, erori; ta il zan. Aldameneko gizon emakume ta mutilkoskorrak bildu dira langillearen inguruan.

        — Nor da?

        — Nungoa da?

        — Ze izeneko da?

        Ta bi errizañek eldurik, Erruki-Etxera daramate. Sendagilleak agurearen eskua artu, burua jaso ta lekaime izutuei «Ilotzik dago, esan zien: il-gelara eraman zazute ta soñekoak erantzi».

        ........................................

        Oi Dublin, Dublin! negar egin zazu, zure semerik onena illik erori da-ta.

        Dublin'go biztanleak! entzuizute nere begiak ikusi duten arrigarria; mai gañean illik dagoan zure langilletxo zarrari, zeruko Aingeru'ak begira daude arritturik. Ze ikusten ote dute? Talbot illa, soñekoak erantzirik, lepotik gorputz beraño burnizko kate lodi bat estu-estu aragi biziraño, lokarriz gogor loturik. Beso bat kate ariñagoz ertsirik. Bestea Prantzisko Deuna'ren lokarriz bildurik. Iztar biak ere kate-lokarriz estu kiribildurik, ta gorputz osoa txukun-txukun garbi.

        Ta Aingeruak langillearen gogoa eskuetan jasorik, goian onela abestu zuten: «Begietako malko guztiak txukatuko dizkio. Ta ez da aurrerantzean eriotzarik izango ez negarrik, ez karraxirik, ezta miñik ere."        -

        Euzko Langille, begira Irlanda'tar langille orri. Orain zazpi urte il zan. Bizi dira bere etxeko ta lagunartekoak.