—Idazti Deunak—

Lenengo siñestunen yardunbidea

(Bid. Eg. II, 42-47)

Zaitegi eta Plazaola'tar Iokin Ph. D.

Eliza sortu-berria berebiziko indarrez bizi ta azkartzen ari zan. Ori erakusteko, kistarrak beren oiko yardunean agertzen ditu Luka'k: «bidalien irakastaldietara, senide-batzarretara, otausketara ta otoyetara arduratsu yotzen zuten» (42).

        Aurrenik, Bidalien irakatsiak gogoz entzuten zituten. Kepa'ren itzaldiak gai mardula erakusten dute: alegia, Yesu Yainko ta Gizona geroago ta sakonago azaltzen zien nonbait.

        Baita Berak esandako itz bikaiñak ere: «Gogo-landerren zori ona, zeru-yaure'rria berena dute-ta. Negar dagitenen zoriona, poztuko dira-ta. Otzanen zori ona, lurra yarauntsiko dute-ta. Zuzen-gose ta egarri diranen zori ona, ase izango dira-ta. Errukitsuen zori ona, errukia iritsiko dute-ta. Biotz-garbien zoriona, Yainkoa dakuskete-ta. Gentzakoyen zori ona, Yainkoaren seme deritzakete-ta. Zuzenagatik ezetsien zori ona, zeru-yaurerria iberena dute-ta» (Mat., V, 3-10). «Bi nagusiren morroi ezin izan iñor. Edo bata gorroto ta bestea maite izango du, ba; edo batari atxirik, besteari narda egingo dio. Yainkoaren ta Mammon'en (aberastasunaren) morroi ez zaitezkete izan. Argatik dasaizuet: ez ayola izan zerez bizia azi, zerez soña yantz. Bizia ez al da yanaria baño zertsuago? ta soña yazkia baño geyago? Orra eguratseko egaztiak; ez dute ereiten, ez itaitzen, ez mandiotan biltzen; ta zuen Aitagoikoak azten ditu. Ayek baño nagusiago ez al zerate? Zuetako nork, berriz, asma-ala asma ere, bere bizia besabetez luzagotu dezake? Yazkiaz, berebat, zertako ayola izan? Orra basaliriak. Begira nola aunditzen diran. Ez dute lanik egiten, ez iruten. Ala ere au dasaizuet Salomon bera bere aintza betean ere ez zan orietako bat bezain apaindurik azaldu. Beraz, gaur bizi ta biar labera botatzen dan larrabelarra Yainkoak orrela yazten ba'du, zenbat arduratsuago azalduko zaizue, siñste urridunoi? Ez ayola izan, beraz, «zer yan, zer edan, zer yanzi dezakegu» esanaz. Zuen Aitak, berriz, ba-daki guzi orien bearrean zaudetela. Beraz, Yainkoaren yaurerri ta Aren zuzenbide billa lanik zabiltzate, ta guzi oriek geigarri artuko dituzute. Ta biarkoak ayola ez izan. Biarko ayola, biar. Egunari naikoa eguneko dordoa» (Mat., VI, 24-34).

        Sarriago azaltzen zien elkarrekiko senide-maitasuna, Irakaslearen agindu berria baitzuten: «Ortan ezagungo dute guziek nere ikasle zeratela; zuek elkar maite izatean» (Yon, XIII, 35).

        Irakatsion argiz ta indarrez senide-batzarretara yoranez yotzen zuten. Yainko-maitakuntzaz elkar batu-baturik bizi ziran; senide ta anai zeritzaten, naiz ta yayotzez ta bizitzez bestelakoak izan.

        Senideak, ba, usu: yoaten ziran otausketara. Yudu arteko bazkari-afaritan onespena ta ogia austea noraezean zenitun. Paska-afaritan, Yesu'k ere maitara yarri ta ogia artu, esker eginda, zatitu ta eman zien esanaz: «Au nere Soña da, zuen alde emana. Au egizute nere oroitzat» (Luka, XIII, 19; I Kon, XI, 24-25).

        Yaunaren aginduz, ba, Bidali ta siñestunak eten gabe esku artzen zuten otausketa arrigarri ontan. Ta egin ere Yesu'k berak egin zunez, erabilli zitun itz berberak erabillita, Yesu-Kisto'gan aldatutako ogia yaten zuten; orri, otautsia zeritzaten bigarren gizaldiraño «e klásis tou ártou»: arrezkero, meza ta Yaunartzea. Kisto'ren soin biurtutako ogia yatean, ordea, Kisto'rekin bat-egiten ziran, ta ala Kisto'kin bategiñek, elkar ere bat-egiten zuten. Paul deunak geroago esango dunez: «Zatitzen dugun ogia Kisto'ren soñarekiko bakuntza ez ote da? Ogi bat izan ezkero, soin bat ere baikera guziok; ogi berberaz azita, bat egin geralako ' (I Kor., X, 16-17).

        Azkenik senide guziak otoyetara irrika yotzen zuten: alegia, Yainkoa yauresketan otoika ari ziran. Alegia, egunero aldi berezietan otoi egiten zuten, yudu Yainkozale miñak oi zutenez, «tai gabe otoi egizute» (I Tes., V, 17) agindua beterik.

        Oi ez bezalako ayek ikusirik, «lagunabarrak izututa zeuden, Bidaliek Yerusalen'en alatz ta arrigarri asko zegizten, ta guziak oso beldur ziran» (43). Orrela, Yesu'rengaz esaten zitutenak oro siñesgarri egiten ziran. Indar andiz aitortzen baitzuten alatz arrigarri oien bidez. Bidaliak Goteuna artu ezkero, izkera berriak erabilli, txerrenak iraitzi ta eriak sendatzeko gai ziran (Mark, XVI, 17-18), Yesu'k agindu zienez. Orixe duzu, nik uste, biderik lasterrena gizakume aragikoiak onbideratzeko. Alatzok beldurra ezurretaraño sartzen zioten lagunabarrari ta guziak oso izututa omen zeuden. Ala gertatzen da orain ere Lurdes'eko gertari arrigarrietan-eta.

        «Siñestunak, berriz, guziak bat ziran, ta guzia guziena zuten. Ta yarauntsi ta on guziak saldurik, ordaña guzien artean banatzen zuten, bakoitzaren bearrari zegokionez» (44-45), guziak etxeko senide bailiran.

        Geroago berriro atsegiñez oroiterazten dizkigu Luka'k onduko elkar-maitakuntza eta eza: «Ainbeste siñestunen biotza, berriz, bakarra zan, baita gogoa ere; ta iñork ez zion beretakorik ezer bere zunik; guzia guzientzat zitzayen, ordea» (IV, 32).

        Ezer bere ez izatea maite zun nonbait, Luka deunak. Berri onean ere orrela ageri da: «Zuen zoritxarra, ordea, aberatsok; zuen atsaldia onezkero ba-duzute ta!» (Luka, VI, 24), gizon aberats zoroaren alegia (Luka, XII, 15-21), orrits egitekoan, lander ta ordainbiderik ez dutenak maira deitzeko aolkua (Luka, XVI, 14-15), Lazar eskalea aingeruek Abrahan'en altzora eramaten eta aberatsa sulezean gaitzesten (Luka, XVI, 19-31): Yesu'k lander-aberatsei erakutsitako oarrok irugarren Berri Onean bakarrik ageri dira. Urteak yoan eta urteak etorri entzundako egiok biotz-ondokorik eztigute egiten, agian; alare, Yesu'k irakatsitako maitakuntza mozkin gañea ta antziñako siñesgabeen berekoikeri gorria buruz buru imakikan daude.

        Bestalde, Yesu ren agindu nagusiaren zaiña ta muiña bere egiñik zitun Luka zindo ta samurrak; ta osotara betetzen zutela lenengo siñestunek tutulurik ikusten zun: orain «guziak bat ziran» (44) dio; gero, berriz, «ainbeste siñestunen biotza... bakarra zan, baita gogoa ere» (IV, 32). Yesu bera zuten aien biotz ta gogo, nik uste. Elkar-maitakuntza betegiñak ezer bere ez izatea dakar atzetik. Orduko siñestun geintsuak, gañera, ezeukiak ziran enura gabe. Ala gertatu oi da: kistarrik geienak lander dira eskuarki: «landerrei Berri Ona azaltzen zaie». Zerbait zeukatenak, ordea, ez-eukiak bezela bizi ziran. «Landerrik aien artean bat ere ez zegon; beren alor ta etxeak yabe guziek saldurik, ordaña ekarri ta bidalien oñetan yartzen zutelako; ta andik bear aña bakoitzari ematen zitzaion» (IV, 3435). Arrezkero, guziok gogoz lander ziran: goikoak zituten gozagarri, ez lurgañekoak. Gogo batez Goiko Aitaren billa ari ziran biotz errukitsuz, ta beste guziak geigarri artzen zituten. Orra lenbiziko siñestun aien komunismoa: maitakuntzaren eragiñez ziarduten. Atzerrietako siñesgabeak arriturik ziran orrelako yardunbidea ikusirik: «Ikusi zeinbeste maite diran» zioten. Lukian ek, ordea, aien lepotik parre egiten zun, guziak senide arala beren lenengo legegilleak erakutsi ziela-ta. Biotz-gogoz baturik oi danean, berriz, guzia guziena izatea errez da.

        Onibar eta beste ogasunen yabe izatea etzun iñoiz gaiztetsi Yesu'k, aberaskiok alperrik erabiltzea baizik. Yainkoaren yaurerriko altxorra baño maiteago emengo lurreko dirua zutenak larderiatu zitun. Alare, aberatsak beti izan bear dirala ba-zekin, ezin ukatu. Berak eta bere Bidaliek, ostera, beartsu bizi ziran, eta gazte aberatsari lez, edonori esaten zion «ona oso izan nai ba'duzu, zoaz, dituzunak saldu ta landerrei emazkiozu; ta altxorra zeruan daukakezu; ta zatoz; zarraizkit» (Mat., XIX, 21).

        Yesu'k esana zun: «zuetan ere ditun guziak uzten ez dituna ezin izan diteke nere ikasle» (Luka XIV, 33). «Altxorrak zuentzat lur onean ez bildu: erdoi-sitsak emen zirtzika ari baitira ta lapurrek zulatu ta ostu oi dute. Altxorrak, ostera, zeruan bil itzazute zuentzat; ez dago an erdoi-sitsik zirtzikatzeko, ezta zulatu ta osteko lapurrik ere. Izan ere, zure altxorra iñon ezkero, zure biotza ere antxe dago» (Mat., VI, 19-21).

        «Ez beldur izan, motxiño ori; zuen Aitak adeitsuki yaurerria zuentzat baitauka. Daukazutena saldu ta ukar egizute: marroizten ez diran zarpak eta aitzen ez dan altxorra zuentzat atondu zeruan; lapurrik an ez baitago, ezta zirtzikatzeko sitsik ere. Izan ere zuen altxorra non, zuen biotza ere antxe» (Luka, XII, 32-34).

        Ereilleak ereitean, azi «bestetzu arantzartean yalki ziran ta arantzak aundi egin ziranean, alerik ekartzeke ito egin ziran». Ta Yesu'k Berak adierazi zien: «bestetzu dira arantzartean ereiñak. Auek dira itza entzun dutenak: baña gizarteko arazoak eta aberastasun-lillurak eta osterantzeko irritsak sartzen zazkiela, itza ito ta alerik gabe gelditzen zaie» (Mark, IV, 18-19). Yesu'k eta Bidaliek, alabañan, zizku bakarra zuten, eta emakume on aiek bere zituten ogasunetatik laguntzen zien.

        Yasotako irakatsirik etzuten bapikatu Bidaliek, aitorle ziñak baitziran. Nork bere gaizkakundea iristexo ogasunak oro egitez uztea bearrezko zanik iñoiz etzuten erakutsi. Guzia guzientzat izatea elkarren maitakuntzak eragiña zan: ez, ordea, Bidaliak ortaratuta. Azal-utsen batzuk beren urregosea gaintxuritu nai zutela esku-zabalez? Errukirik gabe astinduko ditu gezurretan ari ziralako: «Landa zeneukanean, zurea ez ote zan? Saldu ezkero, berebat, ordaña zure mendean ez ote zan?» (V, 4), Anani'ri Kepa'k esan zion.

        Beraz, guzia guziena izatea, bein beiñeko yardunbidea besterik etzan izan. Edonon eta edonoiz etziran bizi orrela lenengo siñestunak. Yerusalen'dik alde ez da orrelakorik ikusten: an bertan ere, ezari-ezarian ekandu ori galdu zan. Ezurteak eta yazarri andiak zirala-ta, eza zer zan ba-zekiten bertako siñestunak. Ezin-bizizko maiztarrik ba-zan angobazterretan. Beraz, edonon, eske-batzea egiten zan errukigarri aien alde: Antiokei'n (XI, 29-30), Galati'n (I Kor., XVI, 1, cf. Gal. II, 10), Makedoni'n (II Kor., XVI, 1, IX, 2; Errom., XV, 26), Korinto'n (I Kor., XVI, 1-4); II Kor., VIII-IX; Errom., XV, 26), Yerusalen'go «deunen» alde sorozpidea biltzen zun Paul deunak. Emengo siñestunak lander porrokatuak baitziran. Alare, beren artean ba-ziran landa ta etxe yabedun zenbait. Adibidez, Yerusalen'nen bertan, Mark zeritzan Yon'en ama Mari'k etxea berea zun; Mnason kipertar ikasleak ere Kaisarai'tik Yerusalen'erako bidean beste bat zeukan; Yope'n Simon larrugiñak berea, baita Basauntz zeritzan andre guziz ongille ta ukar emalleak ere.

        «Egun oro ere gogo batez yauretxean zirauten» (46) egunean egunean eguneko otoiak oitutako ekanduz egiten. Gauza yakiña da: yudu guziak goizean goizik esnatu-ala Yainkoa goretsi ta esku-arpegiak garbitzen zituten, illobiak bezela kutsatzen baitzun loak, erioaren irudia izaki. Onenbestez, gero, ollaritea baño len, yauretxean ziran, egatzaren gain zeuden barrandariak Ebron'go muñoak argitan zuritzen noiz ikusiko zituten zai. Argi-zirrinta ikusi ta izkolaka oiu egiten zuten: «Zuen eginbidetara, apaizok! Zuen egikizunetara, Lebitarrak! Israel'darrak, zuen tokietara!» Guziak bizkor zoazten yuduei aldabeetara, goizeko oparia eskeintzera: bildotsa lepo egiñik, opamaiaren ertz-zokoetan beraren odola ixuri, ta Gurenean goporrak lurrin-yario ezarri ta edaleskeintza egiñik oparia bukatzen zuten. Eguzkia mendiak gora zioan: bederatzi bidar yauretxe gaiñeko sapailloetatik turutak ots egiten zuten, apaizek, Israel onetsi bitartean, ziotelarik: «Yaunak onetsi ta yagon zaitzatela. Yaunak bere arpegia erakutsi ta erruki zaitzatela. Yaunak zuen aldera egin eta bakea eman dezaizuela».

        Yesu'ren siñestez yauresle yatorrek Aita gogoz ta egiz yauresten zuten. Goizeko ordu lenak Yainkoarekikoetan emanda gero, esku-kanean asten ziran, bizibidea ateratzeko: etxarte ta kale biurrien ertzetan yartzen zituten edotariko zerak: etxarte ta kale biurrien ertzetan, altxabe-baztarretan azokari-sail kopurutsuaren inguruan ale, igaliak salgai; aruntzago, eun gorri, ubel eta urdiñak, tupiki, ta burnizko atuxak, trebe antzetsu ta igurdizi aundikoak; bestekaldean, pitxiak, atxonak, olioa; bideburuetan gizakume tirlu izugarria eskulanean ari zan agiri-agirian: yudu lankoi artean lan-zuririk ez da. An ari ziran kistar berriak ere yardunean: guziak ikusgarritzat zuten aien elkar-maitakuntza ta yainkozaletasuna: goizeko bederatzietan, eta arratseko iruretan lanaldia eten eta berriro yauretxera yoten zuten. Yesu'ren ikasleak Yainkoaren etxea etzuten utsik uzten; gezu batean, bertatik alde yaurtiko ditute: bitartean zintzo diraute. Ukuziak izan arren, yauretxerako bidea ez dute aztu: zarragokoen irakatsi ta ekanduei eutsiz, gogoangarri zitzaien etxe ura. Ba-zuten besterik ere: Yesu Beraren yarduna zirikagarri zuten: yayo-berri zalarik, amabi urtedun zala, ta gero, agiriko bizitzaldian Aitaren etxea aintzakotzat artu baitzun. Areago: yauretxetik alde egitea zantar eta biraolariei zegokien, yuduen aburuz; beraz, ori gerta baño len, Lege berriaren uztarri leguna ta zama ariña leporatuz, Yainkoaren deia onartzeko garaia eman bear zioten Israel'i. Anartean, ba, kirmen diraute yauretxera yoaten, onespenei «ala biz» erantzuten; egunero birritan zioten «Xema, Israel: entzun, Israel: Yaun bakarra da Yainko gure yauna».

        Yerusalen'go sinagogetara yoaten al ziran kistar berriak? Ba-liteke. Luka'k, baña, orrelakorik ez dio. Dana dala, gerora, sinagogetako ariketak onarturik kistarren yaurespidera yetxiko ditute: alegia, Idatzien irakurraldiak, eresiak abestea, itzaldiak eta arrenak.

        Beste aldeak alde, otausketa zuten bereizgarriena «ta etxerik etxe otautsirik, yatekoa pozik eta nabastarrez artzen zuten. Orrela Yainkoa goretsi ta erriaren ederra irabazten zuten. Yaunak, berriz, yareikide berriak egun oro itsasten zizkien» (46-47), azkortzea Yainkoak eman (I Kor., 111, 7) ta Yesu Kisto gure Yaunaren erkidetzara Yainkoak deitzen du-ta (I Kor., I, 9). Irugarren Berri Onean Yesu'ren aurtzaroaz auxe dio: «Ta Yesu senaz ta lazoz ta Yainkoaganako ta gizaganako gogarabidez azten ziyoan» (Luka, II, 52); orren eduz Yesuren Soin mistikua-Eliza-azten ziyoala esan dezakegu.