—Gizarte-Gayak—

Eusko langilleai oiuak

Txori ega-motzak

Argarate'tar Erraimun

E.L.A.'koak nun-naiko langille euskotar biziak maite bear ditugu.

        Oker dabillana onbideratzeko.

        Alakartasunetik urrun dagona gureganatzeko.

        Yainkoagandik saiestu diranak Yainko-zale biurtzeko. Epelak berotzeko. Eusko-langilleak su ta gar izan bear du!

        Ola-burniak gorri yartzen ditun sugarra bezelakoxea. Gure lagun makalak indartu. Aulak pizkortu, berotu, sutu, goritu bear ditugu.

        Ortarako lendik geronek sututa egon bear. Ta bai ote gaude?

        Sarritan langille onaren bete-bearrak ez ditugu ardura guziz betetzen, sarritan gure alperkeriak edo griña gaiztoak diralata, motel ta makal bizi gera.

        Sarritan, Eleiz-zale gerala-ta, gure lepotik parrez asten ba'dira, zirikatzen ba'gaitue, aurrera yarraitzeko kemenik gabe, beera gatoz. Ikusi dituzu txorikumeak lenengo egaldian? Oraindik ega-motxak dirala gora eziñez, beera datoz sasira. An daude kuzkur, zinkurinka. Alaxe gu askotan, gizon ez bai giñan, kilikolo. Izan gaitezen beti sendo.

        Il ontan dauzkagun betebearrak, aste ontakoak, gaurkoak, gogoratu ditzagun goizero, astero, illero. Betetzeko asmo biziak artu eta yarrai sendo. Sendo, zerubidean aspertzeke. Zirikatzailleak azpiratuz. Maxiolarien ao gaiztoak itxiaz, xomorroak oinkatuz. Aurrera, yo ta ke!

        Izan gaitez goro gaietn gure laisterkariak bezin arintsu.

        Gure arrunlariak bezin burlartsu.

        Arrijasotzailleak bezin indartsu.

        Ukabilkariak bezin eskumuturtsu.

        Euskalerriko burni-olak bezin su ta gartsu.

        Euri-yasa ta tximisten artetik gora ta gora dijoazen gure mendiko arranoak bezin adoretsu.

        Soin sendoan gogo sendoa!

        Soiñean sendo, bai, baña, batez ere, gogoan bizkor ta sendo.

—XV—

Bi zintzo

        Eusko-langille! Irten zaitez Euskalerritik erbestera.

        Zoaz Itali'ko Turin'urira.

        Ba-zan, guda aundia baño len, maixu gerri-makur bat.

        Zarra zan irakaslea, ta gaiztoa. Arpegi ximela. Buru-soilla ta lepo larru zarra, auspo zarrarena bezin zimurtsua.

        «Mutikoak! esan zien bein; zuek gutxi dakizute oraindik. Poliki poliki, asko ikasiko. Nik egingo zaituet yakintsu.

        Mutikotxuok, nik adieraziko dizuet garbi Yainkorik ez dala.

        Mutikotxuok, apaizak gezurti dira. Ez dago Yainkorik, ez zeruan, ez lurrean. Yainkoa ba-dala diotenak, ero ta zoro ta burutik egindakoak dira gizajuok, koitauok.

        Mutikotxoak, bai, bai, nik azalduko garbi garbi Yainkorik ez dala. Irten baño len, guziok esango dezute oiuka ementxe nerekin «Yainkorik ez da». Zuek azkarrak zerate. Zuen artean ez dago erorik.

        Entzun, olaxe, olaxe».

Ikasletxo guziak ixil ixil.

        Ontan, esku txuri bat goratu zan.

        Adolpo, zer nai dek?

        — Ni ero naizela ta Yainkoak ba-dala esango det beti.

        Beste mutikotxu guziak gora ta gora asi ziran Adolpo'ri ta txaloka, eskuzarta zoliaz.

        Adolpo, 1917 garreneko Garagarrillaren emeretzian guda-zelaiean il zan, gudari on Legez.

        Zoaz orain Paris inguruko erritxo batera. Ivry lamgille-errira.

        Bodein'tar Augustin langille on bat zan.

        Beste langille gazteak, biurrikeriz, ari ixeka ta zipoka ari ziran bete. Goiz batean, lan aurretik, Augustiñ'en lan-malean Gurutze aundi bat yarri zuten. Augustin'ek zer egin zun ikusmiñez izkutaturik zeuden.

        «Noiz elduko ote dek Augustin ori?

        Etorri da.

        Ikusi du mai gañean Gurutzea, ta lagun gaiztoak marmarika asi dira.

        Augustin ikaratu? Ez orixe.

        Gurutzea yaso, aren oiñetan musu bat ezarri, giltza ta maillua zorrotik atera, yauzi egin aulkira, ta orma zulatuz, len baño beeraxego esegi zun Gurutze Deuna...

ta bere lanari ekin zion.

        Langille biurriak, asieran bai, Augustin ikustean irri ta irri.

        Gero, mailluz ta giltzez aulkian zutitu zanean, ez par, ez irri.

        Azkenean, arri-arriturik zer egin etzekitela.

        Adolpo mutikotxua ta Augustin gaztea, Eusko-langille Alkartasunerako bikanak lirake.

        Agur bioi!

—XVI—

Ardi tentelak

        Lengora nator.

        Laister batu ditzagun, or emen sakabanatuak dauden Eusko-langille guziak.

Baserritik jeisten da errira lan-billa mutil sendoen bat.

        Bere atzetik ditu, bai komunistak, bai sindikalistak, bai sosolistoak, esaka: «Ator gurekin aguro. Gaurko egunean bakarrik dabillen gizonak ez dik ezertxo lortuko, nagusiak nolannai erabilliko ditek, azala kenduta odola bera edan arte.

        Ta langille berri baserritarra zalantzan duzute... ez bai.

        Gu ere Eusko-langilleok, goazkion atzetik, besoak zabaldu ta gure bide ona erakutsirik. Ekarri alkartasunera, alako langille berriak.

        «Batu adi laister. Bakar bai abil, ez au iñork iñoiz aldeztuko».

        Entzun parregarri ta negargarrizko ipuin au:

        Mendi-aldapan ardiak an emen sakabanaturik zeuden. Nai aiña belar goxo, giro epela, ta artzaik artegira batzen ez.

        Etorri zan lapurra, aiztoa zorroztu, ardi gizenena il, ta bizkarrean eraman zun.

Beste arditxo sakabanatuak somatu ez.

        Goiz goiz-ik, lapurra beti bertan. Ardi batek, burua yaso ta aldapa bera begiratuz, «ondo bizi nauk» zion bere kolkorako; bakar natxiok, eta sail eder au neretzat osorik», eta kask eta kask belar ezea morrozten.

        Ontan, lapurrak atzetik atzitu, larru ta biotza zulatu ta il zan, zulotik bizia irtenik.

        Lapurrak etorri, eraman. Asieran banaka, gero binaka, guziak beregandu arte. Azkeneko bi ardiak, negarrez, alkarri zioten, «ilko gaitu, baña gure erruz. Ara an beko artalde txuri ua; asieratik danok batu ta marrakaz, aiek egin zutenez, artzaiari ots egin ba'genio, lapurra uxaturik, gu biziko giñake».

        Eusko-langille, ez al zera oraindio alkartu? Lapurrak eldu baño len Eusko-langille Alkartasunean batu zaite.

        Banakatuak gutxi iritxi dezakete.

        Banakatuak, zati zati egiñik dagoan iskallera antzekoak dituzu.

        Entzun. Esku-iskallera edo zurubi erabiltzen, umetandik oituak gaude. Goiko zuloan sartutako pelota ateratzeko, goiko adarretako sagar-aleak biltzeko esku-iskallera artzen degu. Bestez ezin deguna, esku-zurubiz dezakegu.

        Teillatura igo bear dezula-ta ez asi saltoka! Ar ezazu zurubi luzear, maillaka maillaka, laister zera teillatuan. Baña, magillak askatu ak ba'leude.... baña

—XVII—

Su-labean erre gabe

        Eusko-langille, sutara ezazu elurra.

        Bertan urtzen zaizu.

        Sartu ezazu labe beroan txoriñoa. Asten da egaka zaratatsu. Laister egoak txigortu, erori, arnas-ezin ta azkenean il.

        Griña gaiztoen sua bakoitzak bere aragietan darama.

        Beste su ta gudetatik igesegin dezakegu. Baña gu gugandik, ezin!

        Batetik, griña txarrak gaizbidera garamazte: ezaguerra zuzenak, berriz, onaren edertasuna begi aurran ipiñirik, bigun bigun onbidera ots egiten digu. Ortik gabiltz guziok estu ta larri.

        Eusko-langilleok, guda erasoan ekin gogor ta egin ots Yainkoari, Beraren Ama garbiari!

        Nabukodonosor errege arroak iru gazte bota zitun labe sutsurra, erre zitezen.

Su erdian arkitu zituten biaramonean, bizi bizi, begiak gora, ta Yainkoaren izenari abesten.

        Errealdian gora laister begiak Yainkoagana. Biotz garbien zoriona, Yainkoa dakuskete-ta.

        Zoaz bataiora: aur gaxoa Satanas'en mendeko da ara dijoanean.

        Apaizak, iru aldiz aurpegira aize egiñaz, au esaten dio aren barrenean dagon nagusi beltzari: «Alde ortikan, deabru zikiñ ori, atera, oa urrutira, Yainkoaren mendeko enengandik.

        Gero, olio bedeikatuz aurra gurutzeran igurtzi oi du bularretan eta sorbaldean.

Urrena buru gaiñean. Ta belaxe, zapi zuri batez biltzen diote burua: «artu ezazu soñeko zuri au, ta eraman zazu garbi garbirik Yesukristoren epai-tokira, betiko bizitzarako».

        Soñeko orrek, gogoaren garbitasuna, goi-eskerra adierazten digu. Eusko-langille! Gaurdaño soñeko zuri ori garbi ta kutsu gaberik gorde al dezu?

        Gaur Yaunak bere epai-tokira deituko ba'zindu? Oraintxe ilgo ba'ziña? Gaur gabean eriotzaren loak artuko ba'zindu?

        Izan zaite garbi, eusko-langille! Bai zoriona biotz garbiena! Yainkoa ikusiko baitute.

        Yaun on batek langille txiro bati deitu ta esan zion: «urutira noa. Ar zazu nere yauregi zoragarria. Urte batzuk buru itzuliko naiz».

        Itzuli zan; ta lengo yauregi ederra guztiz zartuta arkitu zun. Ormak beltz beltz.

Sukaldeko sapai ta baztar guztiak ke usaiez.

Lengo gela apaiñak, ikullua bezela zikintsu, ta teillatua itokiñez beterik. Yauregi ederra oso ondatua.

        Zer derizkiozu? Gaizki egin al zun langille orrek? Zuk zer egingo zenuke?

        Ara, eusko-langille, gu Yainkoaren etxe gera. Ez gera, beraz, guretzat, Yainkoarentzat baizik. Gu Kristoren soiñ-atal gera. Beraz gure soiña luzunkerirako ez da, Yaunarentzat baño.

        Yauna gaur etortzen ba'zaizu?

        Izan zaite garbi Yauna datorken eguneraño, Gorde zaite zikinkeri gabe, Yainkoaren epai-tokiraño. Izan gaitez garbi gu, gure semeak, gure erriak, gure griñak gizonki eziaz!

        Gure semeak eta gure erriak ondatzera ta lokaztera datozenak igesi-araziaz!

Gure Euskalerri txukuna Yainkoaren erri da. Ta lotsagabeko zorigaiztoko batzuk ondarazi nai dute.

        Ez degu nai euskoak, ustel-usaia darion zelai nazkagarririk. Lili zuri, arkume, uxo ta elur garbiak baño garbiago diran oituraz ta gizaldiaz apaindurik nai degu euskoak gure Aberria. Utikan gogo lizunak!

        Bai zoriona biotz garbiena! Yainkoa ikusiko baitute.

—XVIII—

Zaldi beltza ta tximisgorri.

        Guda turutak ots egin du.

        Bakoitzak bi guda dauzkagu. Gure barrukoa, ta bestegandik datorkiguna. Bi guda oietan erne ibilli, eusko-langille.

        Ez dakizula gertatu Tximisgorri'rena.

        Au zan gudal-buru bikaña, bikaiñik ba'da.

        Guda-turutak ots egiñ-ala, ikatz antzeko zaldi beltzaren gañean etsaien zelai zear oldartzen zan eriosuar. Oldartzen zan, eta aizeak daraman odei beltza zirudin.

        Aztamakil luze, zorrotza, besopean yaio ta zaldiaren buru gañetik aurrera zioakion. Eta punta gorriaren zirt-zart ariñak, aizean suzko tximistak ziruditen... Amaika etsai menperatu zitun gudalburu bikain onek!

        Bañan, au negargarri! Iñok iñoiz garaitu ez ta, bere zaldi beltzak, alako batean, il egin zun Tximisgorri bildurgarria.

        Bein batean, aserre-irrintzi zaldi beltza ikullu aterpean, illa lazturik, isatsa iñarrosika, ega nai ba'lu bezela, izugarri yauzika.

        Goiz artan zorigaiztoz jeiki zan Tximisgorri. Goiz goiz, zaldi beltzaren gañean, laugainka atera zan; Ezten zorrotzez ziztatu sabel-zañetan, eta oi zein baño urduriago, ekin zion laisterrari. Odei beltza ta tximista bera ziruditen, leize gañeko bide ertzean, zaldi eroa ta Tximisgorri.

        — Eutsi ao-ugaletik, eutsi, «zioten baserritar izutuak».

        Alperrik esan, zaldi eroa, gero ta eroago ta ariñago tarrapatan.

        Zorigaiztoz, aurreko bi ankak ¡plaust! zulo aundi baten sartu ta bertan muturrez lurra yo. Gañekoa, zaldiaren belarri gañetik, leize sakon sakonera amildu zan buruz bera.

        Baserritarrak ala zioten buru zurrei eragiñez: «Au negargarria, iñork iñoiz garaitu ez, eta azkenean zaldi berak il»... eta zaldi illari bultz egiñik, leizeratu zuten.

        Guk, eusko-langilleok, gure griñak ondo ezirik, eta datorkigun etsaia menperarurik euki ditzagun beti.

        Yaungoikoaren etsaiak guardaño ixillik, orain berriz agirian, lurbira guzian dabiltza. Gure egunetan, bai, guda-turutak otsegin duala!

        Taldeka datoz etsaiak, eresi biraogarri au garraxika:

                    «Yainkori ez ta zerurik ez!

                    Yan ta edan ta poztu gaitez!

                    Yainkorik ba'da, zerurik ba'da

                    Goiko izarrak erori bitez!»

        Etsai deabruak aurretik doaz erantzuten:

                    «Zillar urrendun iturri bat

                    zure yarrai datozenentzat!

                    Zerurik baida, Yainkorik baida

                    urre-zillarra dutenentzat».

        Etsai gorri abek, diru-gosez, zabaldu bear dira baztar guzietan, ipar aldetik ego alderaño, urrearen dirdiraz lilluratuak.

        Zoaz, buru oker oiek zerurantz zuzentzera...

        Zoaz, begi zoro oiek Yaunaganatzera.

        Zoaz, atsegintokirik lurrean ez ta zeruan dala adieraztera.

        Guda gogorra benetan. Baña baten bat ez ote dezakegu irabazi?

        Ala ere gogorrago da gure barruan sortzen zaigun guda astuna. Au da gure zaldi beltza.

        Gaur zintzo nabil. Gaur paketsu ditut nere gogo ta griñak... Gero, ni oar baño len, pekatuaren leize-ertzera naramate. Eutsi nai ta larri nabil nere zaldi beltza ezi naiean. Eutsi nai ta indarrik ez. Alakotan, yarri zaite belauniko, ta otoitz egin Yaunari. «Yauna, lagun! nerekiko guda ontan garaile izan nadin beti. Nere griña eroak ez nazatela iñoiz leize illunera amildu.

        Yaun sendo orrek, sendo nazazu.