- ahalik (...)-en(a)
Azalpena: ahal den modurik -enean
Adibideak:
alic onguiena contu ateraco det.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- alde bat utzi
Azalpena: baztertu
Adibideak:
Jocoa ala baña asmatu zan atseguin artzeco, ta barruna alaitzeco utziric beste quezcac alde bat
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- asmo egin
Azalpena: erabaki
Adibideak:
Eguizu asmo osoa
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ERABAKIA
- asmoa(k) hartu
Azalpena: erabaki
Adibideak:
artzen det asmo osoa ez gueiago becaturic eguiteco
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ERABAKIA
- atzaparra agotzi / ezarri
Azalpena: harrapatu
Adibideak:
Atzaparra egotzi nai izatea
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: echar el guante
Frantsesez: mettre la main au collet
- aurpegira eman
Azalpena: inori ezer gaitzetsi
Adibideak:
Lagun urcoaren bati aurpeguira eman ote diozun
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: echar en cara
- bat egin
Azalpena: elkartu
Adibideak:
Artzen duenac bat eguiten diran Jesu-Cristorequin
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ELKARTASUNA
- batez beste
Azalpena: alde guztiak kontsideratuz
Adibideak:
bataz beste urtean cembat Confesio.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: entre una cosa y otra
Frantsesez: l'un dans l'autre
- batez ere
Adibideak:
baña batezere, ceren oraindaño ichedon didan becatutic irteteco.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: sobre todo
Frantsesez: surtout
- begiari atsegin eman
Azalpena: gustura ikusi
Adibideak:
Inoren beguiai atseguin eman
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: BEGIRATZEA
Gazteleraz: alegrar la vista
- behin eta berriz
Azalpena: maiz
Adibideak:
biltzen da beiñ, ta berriz, ta ascotan jocalariaquin.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: una y otra vez
- behinik behin
Adibideak:
adiracico dizut, benic beiñ, cer bear dan becaturic gabe jokatzeco.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: al menos
Frantsesez: au moins
- belarriak zabaldu
Azalpena: adi egon
Adibideak:
Belarriac zabaldu badira hipui ciquinac, eta araguizco hitzac gustoz aditzeco
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: aguzar las orejas
Frantsesez: tendre l'oreille
- betiraunde
Azalpena: eternitate
Adibideak:
Satanas bere languilleaquin batean egongo dan betiraunde guzian erretzen.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- (inori) (ezertarako) bide(a) eman
Azalpena: aukera eman, lagundu
Adibideak:
Besteri becaturaco videa ematen dioen
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: LAGUNTZA
Gazteleraz: dar pie
- bihotz ukan
Azalpena: ausartu
Adibideak:
Becatari mota hau chit nequez sendatzen da, ceren biotzic ez duen beren griña cutuna utzitzeco
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: AUSARDIA
Gazteleraz: tener agallas
- bihotza (ezertan) ipini
Azalpena: ezertaz zaletu
Adibideak:
Apainduretan ipintzen bada biotza
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- (ezeri) bihotza itsatsi
Azalpena: ezertaz zaletu
Adibideak:
Emendic ditugun gauzaquin ez contentatzea, bear adiña izan arren, degunari biotza itsastea
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ZALETASUNA
- burua altxatu
Azalpena: nabarmendu
Adibideak:
Griña nagusia garaituric equin guiezu besteari ere banaca, eta beti asi zaite burua gueiena alchatzen duanagandic
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: sacar la cabeza
- (neure, heure, bere...) burua ukatu
Azalpena: norberaren buruaz ez arduratu
Adibideak:
Nere ondoren etorri nai duanac uca beza bere burua, edo bere griña charrac, esaten dizu Jesus-Cristoc
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- (neure, heure, bere...) burua zimurtu
Azalpena: zahartu
Adibideak:
Eta ez dira centzatu heren buruac cumirturic ecusi dituen artean
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- deabruak eramatea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Deabruac eramango al au
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- deabruak naramala
Adibideak:
deabruac naramala.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: que me lleven los diablos
- epetan eman
Azalpena: piskanaka ordaintzekotan eman
Adibideak:
Epetan zerbait eman dezunean
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- estadua hartu
Azalpena: ezkondu
Adibideak:
eta ez du estadua artzeco asmoetan asi bear
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: EZKONTZA
- ez ezik
Adibideak:
Beraz confesatugabe utzi zuan becatua ezecic.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: además de
- ezertan ez hartu
Azalpena: ez estimatu
Adibideak:
confesioan, edo geroseago utzi nuan lotsaz confesatu gabe, edo ez nuan ezertan artu, baña ezagutzen nuan ona izango etzala egin nuan gaistaqueria hura
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: MESPREZUA
- ezinbestean
Azalpena: behartuz gero
Adibideak:
eta ecin bestean baicic.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: en última instancia
Frantsesez: en dernier ressort
- ezpere(n)
Adibideak:
zoaz ezperen cerbait diran errietara, eta beguira ondo cer guertatzen dan oraiñ uquitzen degun gayean.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: de lo contrario
- eztanda egitea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Eztenda eguingo al den
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- (inoren) gain
Azalpena: (inoren) ardurapean
Adibideak:
eta eguin det nic nere gaiñ artu nauan aguiteco andia.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo
Frantsesez: sur son compte
- gaitzerdi
Azalpena: uste baino gaitz tipiago
Adibideak:
Eta gaitzerdi lizaque lurreco ondasunetan gueratuco balira datocen calteac.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: mal menor
- gauza ez izan
Azalpena: gai ez izan
Adibideak:
Seigarrena, ezagutzea ez guerala gauza, edo gai
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- gerotik gerora
Azalpena: denboraren poderioz
Adibideak:
guerotic guerora gueyago itsutzen da modetara.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- gerotik gerora (...)-ago
Azalpena: denboraren poderioz areago
Adibideak:
guerotic guerora gueiago gogortzen duana becatariaren biotza.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: cada vez más
Frantsesez: de plus en plus
- gogoa erabili
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Emen guchi batean gogoa erabiltzu
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- gogoak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Eztaquit cer gogoac eman dion
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- gogoan erabili
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Jesusen neque-oñaceac ongui gogoan erabiltzea;
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: GOGOETA
- gut(x)i gora behera
Azalpena: alde gutirekin
Adibideak:
zenbat demboran guchi gora bera izan dezun.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ANTZA
Gazteleraz: poco más o menos
Frantsesez: à peu près
- hala ere
Adibideak:
eta alaere Aita onac bezala deitzen dizu.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: no obstante
Frantsesez: cependant
- han edo hemen
Azalpena: nonbait
Adibideak:
an edo emen biltzen dirala jaietan mutillac.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- hara gurutzea
Adibideak:
Ez ezazula bada icasi ascoren guisa esaten: ara gurutzea!
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- hemendik mugi ez nadila
Adibideak:
emendic mugui ez nadilla.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- hitz(a)(k) eman
Azalpena: zin egin, egindu
Adibideak:
Cer hitz eman cinduan batayoco egunean?
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: dar (su) palabra
Frantsesez: donner sa parole
- hitzak eman
Azalpena: agindu
Adibideak:
¡Ah guezurtia! Cenbat vider orrelaco hitzac eman dituzu, eta ala-ere lenecoan bertan guertatu cera?
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: AGINDUA
- jesus bat ez esan
Azalpena: ezer ez esan
Adibideak:
Ez guerala gauza, edo gai guerenez, eta jaunaren gracia, ta laguza gabe neurri oec artzeco, ezeta, Jesus bat esateko ere.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- kontu(a)(k) atera
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Eta contu aterako det, nola, eta zenbat bider utsegin dedan bacoitzaren contra
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: GOGOETA
Gazteleraz: sacar cuentas
- (...-la) kontu egin
Azalpena: kontsideratu
Adibideak:
Contu daguigun illabete dala
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: GOGOETA
- kontuan ipini
Azalpena: jakinaren gainean jarri
Adibideak:
Gende gaztea contuan mugonez ipintzen ezpada
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- kopeta beltz erakutsi
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Copeta beltz erakutsi cenduan
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- lehenbailehen
Azalpena: ahal den arinen
Adibideak:
bere jabeari biurtzea lembaitlen.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA
Gazteleraz: cuanto antes
Frantsesez: dès que possible
- leku(a) egin
Azalpena: (aldean) onartu
Adibideak:
Eta ericho daudenai lecu eguitea
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: hacer sitio
- leku eman
Azalpena: onartu
Adibideak:
Eta lecu emateco perillean?
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- mairuak baino gogorragoa izan
Azalpena: oso gogorra izan
Adibideak:
Mairuac baño gogorragoac
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- miztoa erabili
Azalpena: gaizki esan
Adibideak:
Lagun urcoaz nolanai miztoa erabiltzeco griña
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- muzinka egin
Azalpena: mesprezatu
Adibideak:
Edo musinca eguiñ diozun, edo gorrotoaren giñalaren batzuec aguertu
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Frantsesez: faire fi (de...)
- nahi eta (nahi) ez
Azalpena: beharrez
Adibideak:
naitaez aitortuco dezu.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: BORTXAZKOA
Gazteleraz: quieras que no
Frantsesez: de gré ou de force
- nere ariman
Adibideak:
Ez dezazula bada icasi ascoren guisa esaten: ara gurutzea; emendic mugui ez nadilla; ala cerura noala; Deabruak neramala; nere animan. Oitu zaite esatera bai, edo ez, Cristoc eracusten digun bezala.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- noizean behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
sarritan, edo noicean beiñ confesatu gabe ecin becatuaren barrizcaturac utzi baditu.
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- (neure, heure, bere...) oinean egon
Azalpena: ez aldatu
Adibideak:
Alaere oec beren oñean daude
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- sineste(a) eman
Azalpena: sinetsi
Adibideak:
Sinisteric eman
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
- tontorra altxatu
Azalpena: nabarmendu
Adibideak:
Bat besteak baño gueyago tontorra alchatzen duana
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Gazteleraz: sacar la cabeza
- zorrak beren oinean eduki
Azalpena: zorrak ez ordaindu
Adibideak:
Zorrac beren oñean iduquitzeco
AGUIRRE, J. B.
Eracusaldiak, 1803
Kontzeptuak: ZORRAK