Ustela bilingue egiteko eskaera asko jaso dugu azken hilabeteotan. ez da gaztelania bakarrik (ke fazil idiomes ke solo seaprende en un mita de mes) gure euskara batu dotore eta literarioaren ondoan azaldu nahi duena, ez Urrunegi joan gabe, hona hemen Enziklopedia Britanikak atzo bertan bidalitako telegrama:

«Zuen literaturak bere kalitateari legokiokeen zabalkundea izan dezan stop ingeles-euskara bilingue ateratzeko erregutzen dizuegu stop ez dezazuen otoi ingeles publikoa zeuen literaturaz pribatu. (Baldintza ekonomikoak eta abarren ondoren, kisses for koldo...) Encyclopaedia Britannica».

        Baina ezetz esan diegu guztiei

Lehendabizi —herriak gure arrazoiak jakin ditzan— testo bat bi hizkuntzatan argitaratzeak oso itsusi ematen duelako, bietako batek traba egiten baitio biak menderatzen dituenari, eta honek ere errespetoa merezi du. Eta gainera, fraileetan latina ikasten genueneko ejerzizio liburua gogoraraziko ligukeelako, eta haurtzaro desgraziatu batez oroitzearen goragalea erakarriko.

        Euskaraz egiten diren tiradak —beren urritasunean— oso ondo datozkielako gure ekonomiaren posibilitateei, lau katu besterik ez baikara.

        Gainera, jeneralki, euskara ez dakien jendilaje horrek euskarazko orrialdeak komunetan zintzilikatzeko eta gerokoak gero enplegatuko lituzke, eta ez zaigu azken fin noblea iruditzen geure literaturarentzat. Baina batez ere, esan dezagun behingoz, eta sin que sirva de precedente, porque no tenemos nada que decir en castellano, ni nadie a quien hablar en castellano, zera, ez dugulako erdaraz mintza ahal gakizkiokeenik.

        Euskarara mugaturik daude gure hitzak. Euskararentzat sortzen da gure kreatibitatea, eta hartan emanen, beti euskaraz sortuko ez bada ere. Hau ez da zenbaitek usteko duen boluntarismo militantea. Guk, erdal eskoletan hezitako kalekumeok errazago egiten dugu erdaraz euskaraz baino, zertarako ukatu, baina zorionez ala zoritxarrez, eta gure boluntateak zer ikusirik ez duela, euskarazko testoetan besterik ezin identifika gaitezke. Irrazionelkeria hutsa beharbada, motibazio subjetiboak noski, inkonszientean eragin afektiboak, ur amniotikoaren epelean flotatuz jasotzen direnetakoak. Ez dira arrazoi makalak literatura egiten duen inorentzat.

        Gure hizkuntzak geure literatura dihoakion publikoarekin koinziditzen du. Hau da, gure publikoa euskaraz irakurtzearen aukera irrazoinala egiten duena da, eta ondo diogu aukera esatean, zeren euskaldun izatea akzidental izan badaiteke ere, oraindik zoritxarrez aukera bat egitea da euskaraz irakurri eta izkribatzea. Euskaraz irakurtzea eta izkribatzea ez da bakarrik signo konbenzional batzuk interpretatzen jakitea, beste zerbait gehiagoren sintoma baizik. Sintomatologia hori, sindrome hori duen jendea, esanen genuke, interesatzen zaigu guri, jende horren aurrean bakarrik sentitzen gara gauzak kontatu beharrean, eta zihur gaude gauzak erdaraz emanen bagenitu ere, interesatu, benetan interesatu, euskaraz irakurtzen gaituzten irrazionalak interesatuko liratekeela.

        Geure obra zitatzearren, «Egunero hasten delako» edo «Ziutateaz» gaztelaniaz emateaz ez luke sentidurik baina ez bakarrik txarrak direlako, edo diratekeelako —erdaraz ere badira gauza txarrak, eta geuk ere, erdaraz idazten jarriz gero, orain egiten ditugun baino gauza hobeagoak eginen genituen zihur asko—, baizik eta erdaraz egin ahal izanik ere (eta hobeto), erdaraz eman bagenituen, gaztelaniaz emateak sentidurik ez duelako. Eta Cromagnonen oinordekook zertan ote gabiltzan jakin nahi lukeen literaturzale politiko, antropologo eta agian etologo pare horri bidezkoa da euskara ikastearen aurrelana eska diezaiogun, eta besteek berriz, deseuskaldunduen, euskaldundugabeak, erdaldunek orok, hor dituzte, Orozco eta Aizarnaren euskal nobelak ahaztu gabe, kultura dominante baten lan onak eta txarrak, literatura eta subliteratura, eta ez daude beraz gure zerbitzu (humil) literarioaren beharrean.

        Eta bilinguismoa entenditzeko modu bat da gurea. Bilinguismoa, euskararen erabilketaren esfera zabaltzea baita, eta ez, inolaz ere ez, erdara etxera gonbidatzea. Bilinguismo reala, euskararen erabilketa «goien gradora» potenziatzea da. Ez caja de ahorros-en azpian (goian? azpian? azpian edo goian, póngalo debajo y no se pase Vd. Barrutia), aurrezki kutxa probintziala jartzea, euskaldunok ez baikara inozoak, eta bai baitakigu caja de ahorros provincial-ek zer esan nahi duen euskaratzen ibili gabe ere. Hipoteka.

        Euskararen erabilketa hizkuntza bakarra bezala goien gradora potenziatzea da gure bilinguismoa. Hortik bakarrik etor bailekiguke noizbaiterako espero dugun bilinguismoa. Besteak, legezkoak izanik ere, pasmo belarrak dira, berdintasun formalak desberdintasun errealen iturburu baitira hor hain zuzen, baxatoxik baxatoxik demokrazia liberalaren tranpa betikoa. Noizbait tranpekin harrapatutako abantaila betirakotu nahi izatea.

        Ustela ustela benetan zenbaiten bilinguismoa.