Zuk ondo aukeratuta zenuen bidea, Navajeros, Colegas, El Pico... filme horietan brotxaz pintatzen zenuen historia, zakarrak ziren gidoiak eta filmeak bainan zuk dohai hori zenuen eta ondo egindako filme basatiak ziren. Zergatik aldatu zara horrenbeste? Bai, barkatu, galdera erretorika egin dizut, ezaguna daukat erantzuna, beste bide batetik abiatzeko premia sentitu zenuen, ez zenuen nahi zuzendari oportunista jarri zizuten etiketa eraman —gure artean esango dizut ez dakidala non dagoen muga, zer da oportunista izatea?, zer da aukeraz baliatzea?— Ados, guzti hori izugarri arriskutsua izan da. Esana duzu «milin» zeunden bitartean Henry Jamesen «La otra vuelta a la tuerca» irakurri zenuela. Pensatzen dut liluratu egin zintuela eta Claytonen filmea, «Suspense» ikusiko zenuela eta handik une batzuetara Brandoren bertsioa, ez hain ona, ez hain sotila bainan bai erotikoagoa eta Jamesen izpirituaz apaindua; baliteke, agian ez, Brittenen opera entzuna izatea. Hori horrela ez zaitut ulertzen, zure mitoetako bat baldin bada, nola tratatu duzu horren zakarki? Nola ahaztu zara Deborah Kerren pertsonaiarekin? Ausardiaz jokatu duzu eta galdu duzu partida. Pedro Mari Sanchezek ez du ematen, ezin du inola ere eman, Deborah-k sortarazten zigun izu isila, zure filmean ikara ez da errege, misteriok ez gaitu harrapatzen, fantasmak ez dira lagun ikaragarri bainan hunkigarri horiek. Esana duzu Jamesen narrazioari kuts protestantea zeriola eta hemengo katolizismoak izan duen eragin txarra adierazteko gogoak eramana, institutriz hori seminarista ohi bihurtu duzula. Ez al da aldaketa izugarria? Zergatik pasa behar zen historia Euskal Herrian? Gonzalo Goikoetxeak esan zuen bezala «zuzendari euskaldunak garelako eta Euskadi barnean sentitzen dugulako?» Diru laguntza lortzeko agian? Penaz dizut Eloy, filme hori ez da zuk nahi zenuen filmea.
Beste beldur batek bete zaitu, jendeak zera dio zutaz, «Eloy beti pasatzen da» eta pasatzeko beldur horren eskuetan ibili zara filmean zehar eta hotza, akademizista, bizi gabekoa suertatzen da narrazioa.
Aldazazu, Eloy, hala nahi baduzu bainan hori ez da bidea, ausardiaz jokatu duzu eta morroi eta instritutizaren fantasmek uko egin dizute.
Bizkaiko golkoa: olatz, zuk zerbait al dakizu guzti honetaz?
Filmearen erdia pasata dago, ikuslegoa ez da —barkatu, ez gara— oraino ezertaz enteratu, ez dakigu nor den pertsonai ona, nor den txarra, zer pasatzen zaien handik hemenka dabiltzan lagun guzti horiei; bapatean, aktore nagusiak Antonuttik, zera galdetzen dio Silvia Munti, «Olatz, Zuk zerbait al dakizu guzti honetaz?». Hor dator jendearen irribatxo eta aldi batean lasaitasuna, bera ere, kazetari ausarta hori ez da enteratu, beraz ez gara leloak eta hortaz aparte, Silvia oraintze esplikatuko digu filmea; kaka zaharra, Silvia gu bezala dabil, ez du ideiarik txikiena ere.
Hor duzue, nik uste, filmeari dagokion kritika, inor ez da ezertaz enteratzen ez Antonuti —elkarrizketa batetan aitortu zuen ez zuela gidoia ulertu— ez Silvia, ez zuzendaria —Zuzendari hitza erabiltzen dugu bat erabiltzeagatik, bainan ez da hain argi geratzen bera zuzendu egin duela filmea, saiatu, zera, baliteke— ez ikuslegoa.
Filmea lokalista egia da, hemendik kanpo inork ez du ulertuko, eta ez nintzateke ausartuko esatera Euskadiri buruzko tesidun pare batez aparte, hemengo jendeak bizi dugun herria ikusiko duenik pantallan.
Antonuti Euskadira datorren kazetaria da, 15 urte pasa ditu Argentinan eta ez du gaur egungo Euskal Herria ezagutzen, halare, zirimolaren erdi erdian amiltzen da. Historia horrela kontatua interesgarria suerta daiteke, bainan tamalez, gidoia ez da existitzen eta giltzarriak, baldin badaude, ez dira ondo azaldutak.
Filme honek ez du kritika luzeago bat merezi zinea ez delako nahiz eta zeluloiden eginda egon. Halare dirutza majo bat gastatu da filmean —inziso bat, dirudienez, herri honetan, subenziorik gabeko pelikula bat ere ez da sekulan ere egingo— eta lelokerietan gastatu gainera. Zergatik doblatu dira aktore guztiak, adibidez?
Eta zer esango dugu fotografiaz? Garoa eta Kresalan ikusten genuen Euskadi bukolikoa eskeintzen digute, hala nola pilota partiduak, arrantzale portutxo ederrak eta Bilbo eder bat, ia ia «Marco incomparable» bihurtzen zaiguna.
Oharra: Norbait filmea zertaz doan aklaratzen bada, aldizkari honetara idatz dezala edo Rebolledo berari, mila esker.
Hamaseigarrenean aidanez, Lehengoan, hain zuzen
Bi muturretara joateko arriskua dago «Euskal Zine» delako horietaz hitz egitean, edo ondo baino hobeto jartzen dugu hemengoa delako eta ume gorria delako edo tontoarena egiteko beldurrez txarto, txarto jartzen dugu.
Anjel Lertxundiren pelikularekin bi joeretako artean zein aukeratu zailago suertatu zaigu. Antza denez, jendea beste aldera pasa da, «Behin eta berriro goraipatu ditugu hemengo pelikulak hemengoak zirelako bakar bakarrik, honi palo ederra emango diogu». Nik uste, horrelako gogoetak egin dituzte askok ta askok.
Neri, egia esango dizuet, bost axola Euskal Zine hori, hasteko ez dakit zer den, jarraitzeko 5 edo 6 filmek ez dute zinematografia bat osatzen eta bukatzeko, filmeak, munduko gauza guztiak bezala, bitan banatzen dira, horrela, alegia, badaude filme txarrak, abizenak edo sorterriak ez du inporta.
Ez naiz inozo bat eta badakit filme batzuk, ikusi baino lehen ere, interesanteagoak direla besteak baino eta garantia gehiago eskaini. Hori dela eta, aitortuko dizuet beldurrez hurbildu nintzela Victoria Eugeniara; lehengo filme bat, Anduk idazten badaki bainan zuzentzen...
10 minutotan joan zitzaizkidan beldur guztiak, historia ondo kontatua dago, pertsonaiak errealak dira, gidoiak badu mamia eta filmea zinea da, zuzendari berri baten zinea bainan zeluloide ona. Pasatu ez dut nahi, ez nioke sari bat emago, ez nuke esanko aurkikuntza izugarria denik bainan apostuen artean gaudenez gero, zera proposatzen dizuet, joan zaitezte «Bizkaiko Golkoa», «Caso Cerrado» eta «Vuelta de tuerca» ikustera, konparatu nola sentitzen zareten pelikula bakoitzean eta gero hitz egingo dugu lasai.
Batzuek diotenez, nobela askoz hobea eta sakonagoa zen, eta gauza asko geratu dira orrialdetan zeluloidera pasatu gabe, baliteke, ez dizuet ezetz esango bainan Anjelek ez badaki ondo laburtzen berak idatzitako zerbait nork egingo dio mesedea?
