—Itz-Lauz—

Kenpis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean

B.

Nahastu egin ote-naizen egongo zera, irakurle, or ipiñi ditudan buru-itz oiek irakurtzean. Kempis'en «Antz-bidea» esan nai ote-nuan, alegia... Ez, irakurle, ez. «Antz-bide» sonatu orren «Gurutz-bidea», ots, Kalbarioa, Franco'ren España'n esan nai det.

        Ala da-ta, izan ere. Lurbira osoan ain irakurria dan, Kempis'en liburu ederrak, gaur Gurutze-bide jatorra darama Franco'renpean, orain arte kristauen artean iñoiz ta iñun eraman ez duan bezelako Kalbario garratza, Kempisek.

        — Ez-iduria dala, orratik? onen Laterri katolikuan? — Olaxe dezu, ba, ez-iduria bada ere. «Kristo'ren Antz-bidea» ezin argitaldurik dabil egun oietan, aipatu degun Laterri bedein katu onetan — Donostia'n, iñora gabe — Laterriaren beraren gizonen debeku ta eragozpenez... Geiago oraindik: argitaldu nai izan duana, Auzitegian dabil denuntziatua, salatua, «Prensa y propaganda» — edo dalakoaren den-antziz salatua. Zer nai dezu geiago?

        Guztiok ezagutzen degun andereño donostiar bat argitaltzallea. Bizpairu beste idazti eder ta bikain ere argitaldurik dauzka lendik. Guztiok dakigun «Meza-Bezperak» eta umetxuentzako beste esku-liburu apain-apaña, besteak beste. Eta guzti ori, bere bizkar ta bere sakeletik... Euskalerriko jaungoikozaletasunak asko ta asko zor bat-dio andereño jator oni — Jaungoikoaz beste iñork ere iñoiz ordainduko ez dion zorra gure jaungoikozaletasunak andereño jaungoikozale oni...

Orain beste olako Idazti bear-bearreko bat argitaltzea gogoak eman dio: Kristo'ren Antz-bidea... Bañan, ikusi al-dezu Kristo jaiotzen? Laterriko gizonak jabetu zaizkio, ez dezakela olakorik egin. Eta egiña daukanarengatik Auzitegira joan bearko duala, egindako pekatu izugarria pagatzera. Bai ba: kristau-liburu bikain ori, euskeraz bait-dago. Ta Jesus'en Ebanjelioa berbera ere debekaturik dago Franco'renpean, euskeraz badago. Umeentzako Kristau-ikasbidea berea ere, berdin. Guk dakigu zenbat eta nolako Kalbario —ez det beste izenik esango— igaro bear izaten dan emen, gure umetxoai euskeraz ogi bedeinkatu ori eskuratzeko.

        Gaur Kempis'en txanda. — Bigar besteren batena — Ez dakit nik zer akats arkitu dioten argitaltze oni. Pilatos'en egunean Jesus'entzat berarentzat arkitu zuten parisaitarrak legezko akats zenbait, beren Laterriaren Legearen kontrako zenbait akats. Bañan guziok dakigu olakoetan Legea aotan artu, bañan beste zerbait izaten dala benetako zio ta zergati. Gaur zergati ori, euskeraganako gorrotoa da. Orduan Jesus'ganako gorrotoa izan zan bezela. Eta gaur Euskeraganako gorrotoz, Jesus'en Antz-bidea bera galerazo egin nai dote... Bi oker: gorrotoa batetik, eta gorrotoz gauza on bat galeraztea bestetik: biok zein baño zein txarrago; biok Laterrietako Lege guztiak baño gorago dagon Lege Jatorraren kontrako oker nazkagarriak bait-dira.

        Lege Jatorraren kontrako esan det. Bañan guztion lotsagarri, bai bait-dira or tartean, egite orrekin lotsa gutxikin oinperatu diran beste Lege batzuek ere. «Derecho Canónico» dalakoa bat; eta ain xuxen gaurko «Concordatuaren» indarrez, Laterriko Lege dan «Derecho Canonicoa». Bañan Concordatu ori nunbait Euskalerriaren mesedezko ez diran gauzetarako bait-da lege. Gure mesedezko diran gauzetarako ez dago legerik. Gure gauzak, legerik landa, legetik at daude, edonork ankapean erabiltzeko eran. Eta ankapetuago ta naiago.

        «Derecho Canónico» dalakoaren arauz, Españia'n Eliza azke da ta eskubide guztiz jantzia bere zabalkunderako diran gauzetan. Laterriak ez dezaioke eragozpenik ipiñi bide ortan. Eta «Derecho» ortan bertan ezagutuak eta aitortuak daude Elizaren barruan (eta ain zuzen Elizaren zabalkunderako bide bezela) Erri bakoitzaren izkuntzak: beraz baita gure Euskera ere. Ortarako liburuak argitaltzea, beraz, Elizaren eskubideetan sartzen da, eta Laterriak ezin dezake gebendu ta galerazo iñungo aitzakiz, ezertxo ere gai orretan. Elizak du ortan zer-ikusi ta eskubide guztia. Berak eman bear ditu, eta ez beste iñork ortarako baimenak... Eta, Jaunari eskerrak, gure «Kristo'ren Antzbideak», Elizak emanik ba'zuan baimen ori. Ez dakigu zer geiago eskatu ditekean gai ontan.

        Au ere guk ikusi bear genduan. Elizaren baimen guztiz «Kristo'ren Antz-bidea» ber-bera argitaldu nai izan dualako, al banquillo de los reos gure andereño jaungoikoazale bat. Nun? eta Franco'renpean. Au ere ikusi bear genduan — Berdin litzake. Elizaren zabalkunderako dan beste edo-zer balitz ere; naiz-ta idaztitxorik ziztriñena. Bañan, zer? eta Kempis ber-bera... Egundo olakorik!

        Olakoxea da, ba, emen oetan oitzen dan kristautasuna. Kristautasuna ta Gizatasuna. Euskera galduerazo-bearrez, berdin zaie, Kristautasunari berari kalte egitea ere. Eta ortarako iñungo Lege guztiak oinperatu gañera.