—Atarikoa—

«Euskera» ta «Euzko-Gogoa»

«Egan» zebilen ozkarbi urdina ilun agertu zaigu (1956) 5-6'garren banakoan. Aldizkari ori erabateko euskaldun bilakatu zanean, gure anai berriari zorion-agur laztana egin zion gure «Euzko-Gogoa»k luze bezain zabal, baita gure iritzi apala aman ere. «Egan»ek, berriz, dakigunez, lenengoz oraintxe aiputan artu gaitu eta beltza egin digu.

        Bigarren agerraldiko «Euskera»ren lenengo banakoari buruz bere iritzia eman zun U.'k. Okerrean ezpagaude, bere lantxoan auxe adierazi nai zien Euskaltzaindi'ari ta bertako euskalariei, beren lanak euskeraz emateko beraren aldizkarian, alegia. Euskaltzaindia'ri ta zenbait euskalariei ori eskatzea, ordea, ONU'ri ta Einstein edo Fleming'i beren erabaki ta asmakizunak euskeraz emateko eskatzea bide da: zentzugabekeri ta quijotekeri utsa, alegia. Ori dala-ta, U. ori astinduka darabil Mitxelena iaunak, eta iseka ta ista onik egiten du bere buruaren pozetarako ta irakurlearen saminetarako.

        Neu bete ta esku uretan murgilduta, batean argibideak ipiniz, bestean kako-mako biurrien artean, auxe aitortzen digu, beintzat, Mitxelena iaunak: «euskal-kultura nai nuke, kultura orrek euskera mintzabide duela». Besterik eztugu nai. Ta «Euskera»k dakartzin kultura-apurrak euskeraz irakurri nai genituzke: orixe eskatzen dugu begirunerik itzalenaz. Oraindik ere bertan gaude.

        Euskaltzaindia'k euskerari gogor eutsi bear dion kinka larriotan, pellokeriak, Bizantzi'ko eztabaida elkorrak eta norkeriak eztitut maite, are gutxiago ahari-talkak. Nik are pakea laztan dut, ez, ordea, ilerrietako pakerik.

        Lan bikain-bikaina burutu dezake Euskaltzaindia'k; egin bear luke. Egingo al du. Egingo ori, zertzeko, lurpean zapaldurik egon bear ba'nu, pozik egongo nintzake. Euskaldunak, euskera ta gure Erria ditugu gogoan. Zazpi urte aundi ezkero, euskera iraunerazi, edertu ta zabaldu naiean, euskeraz ematen dugu gure aldizkaria. Orretarako kale-garbitzaile edo zatar-biltzailea izatea obe ba'litz, pozarren izango nintzake, neu beintzat.

        Okerretik artu baititute gure asmoak, mingarri gerta zaigu. Inori aserre biderik eztiogu eman nai, euskeraren onerako izan ezik. Oraingo gazteek, bear bada, eztakite gure aldizkariak zazpi urteotan erabili dun burrukaren berri: beste euskaldun askok ere ez, nonbait.

        Euskeraren alde zerbait egiteko bildurrez ta izu-ikaraz euskaldunak lur iota ziranean, asi ginan Guatemala urrunetik gure erriko izkeraren alde, zoli ta ozen, oiu ta irrintzi. Asiera asieratik gure biotz-begiak gure erriarengan tinkaturik egon ziran. Ezkinan laino goietan galduta ibili, gure erria euskeraren alde iratzartzeko asmotan baino. Laguntzaile eder euskal-idazleak izan ditugu. Eundik gora baditugu gure inguruan.

        Gurean erosta geitxoegi darabilgula esan digute. Bai, erostarik badarabilgu, baita erosta eztiran lanak ere, euskerari erderaz ari diran kritikuak baino indar geiago dakarkioten ianak, izan ere. Beraz, alde ortatik, inork ezin digu esan erostari soilak geranik: Ieremi'renak io arren, bestelakoak ere ematen ditugu.

        Itxura-naieko gizon batek Solon aundia ikusi omen zun negarrez, beraren semea il zitzaiola-ta. «Zertako egiten duzu negar, alperrik baituzu?» Ta iskintsu ark erantzun omen zion: «Orretxegaitik, ain zuzen ere, alperrik dalako». Egia esateko, negar egiteak badu onik aski, besterik ezpada, norberaren barrua azazkatzea, alegia. Alare, errex igarri daiteke Solon'ek eman zun erantzunaren mamia. Euskera il zorian dagoela-ta, euskera gure errietan gain-bera doala ikusita, negarretan blei-blei eginda guziok iarriko ba'gina, gure euskeraren il-bear latz ta garratz ori itzuri al izango genuke, beintzat. Guziok atera ioten, eta barneko gure kexka minak, oiu ta garraxi, Jaungoikoari arren eta arren eskean asiko ba'gina, gure kexka minkaitzena bat dala aditzera emango luke gure erri osoak. Ta Jaungoikoak entzun egingo liguke. Besteak beste, orretxegaitik duzu eliza tokirik gurenena: kristau guziek alkarturik araxe ioten dutelako negar egitera, alegia. Ezbearrak astinduka darabilen erri batek, bat eginda, abesten dun «Miserere» saminak filosofi batek aina balio du. Izurritea sendatzea ez da aski: izurrite ori dala-ta, negar egiten ikasi egin bear dugu. Bai, negar egiten iakin egin bear dugu. Ta ortan dago, nonbait, eskutaturik iakintzarik eta senik gorengoena. Zertako? Galde egiozu Solon'i, euskaldun aundi batek zionez.

        Dana dala, negarrez ta parrez ari geranetan, euskeraren oraingoa ta etorkizuna dugu biotz-burutan. Zuzen ala oker, euskerarekin bat eginda egon nai genuke, gure erriaren gogoa ortantxe mamiturik ikusten baitugu batez ere. Mintzabide soila eztugu euskera, gure gurasoen gurasoek beren biotz-ezpainetan birloraturik zerabilten izkera baizik: abendaren odolez igortzia ta aren gogoaren arnasez lurrindua baitago, mun eginda erabiltzekoa dugu.

        Ori dala-ta, euskerak aurrerarik egin dunean, txaloka asi gera ta orrela iarraituko dugu gure euskal-idazleak arrotuz, oiek baititugu gure erriaren eta gure euskeraren aldeko gudari berriak, egunero, orduoro, uneoro, nork bere kitatxoan, lanean ari diran euskaldun beinenak.

        Lizardi aundiak egin zun amets txarra egia izaterik eztugu opa, inolaz ere.

        «Leengo batean amets txar bat eginik nazute, berak dionez. Euskalerria nenkusan, ordeka soil bat iduri. Ez mendi, ez baserri, ez ezetasunik inon: ez-eta ere euskerarik, ila baitzan betirako. Bainan, ordeka erdian yaun ilezuri agurgarri batzuk ari zenituen zerbaitetan, mai baten inguruka, paper ta idazti sail aundien artean. Urbildu natzaie, ta... badakizute zer ziarduten?... Euskel-iztegi bikain bati azken orraztuak egiten, euskera ordurako ila ta lurperatua zanik oartzeka. Agian, bazekiten berak, artean; baita..., erderaz ari baitzenituen...

        Olakorik ez bezaigu gerta, Yainko ona, otoi.»