Itz Neurtuz
«Abe-Marikoa»
Egarin
Lander-tayua ar berri artan
ezin poztuz betartea,
igaz Bizkaian ondatutako
gudari abertzalea
Bidasoz-arontz doa yakin-min
nun darkikean pakea;
nun arki, etxa-lurrak galtzean
galdu zun bizibidea.
Zori oberik euskal-Aberri
gaixoak iritxi zezan,
Solluben, Lemonan naiz Artxandan
odol beroz yokatu zan,
Aro berri bat gerra-ondoren
elduko zalako pozan.
Ala bearrez, orra non doan
atzerri-bide nekezan.
Gazte gajoa: sendi gaberik,
erbesteko kale-zakur...
¿nora oake?, ¿non topa orain
erruki izpi baten ezur?
Piztientzako ez duk palta oi
nunbait ezur edo ezkur.
Bentzutuentzat, etsi zak beingoz,
ez arrazoi ta ez agur.
Begi lausoak ezker-eskubi
zabaldu ala iñoizka,
basetxe ederrik patxara osoz
noranai nabari zaizka,
baso artetik arpegi txuriz
poz ta zorion gañezka...
¡Aren paketsu nai zituzkean
Bizkai-baserri ta irixka!
Ogibiderik idoroko ote
aietakotxen batean,
begiluzeka bear min ortan
ziyoala iñularrean,
neska gazte bat artaldeakin
dakus etxera-bidean.
Arenganatuz urrats orronak,
urbildu zitzaionean,
«Arratsaldeon deizula Yaunak,
(agurra zion zuzendu).
Auña-mendiko alaba ori,
arrotz ontaz biozmindu.
Baserri-lanik morroi batentzat
lurron yakingo ba'zendu,
eskar obean agian biar elkar
elkar oroituko gendu».
Beste gerrate sor-berri baten
nasteborraste ituna
adiraz zion topa-lagunak
«Zeuk antz-damakezu, Yauna,
artzai nabillen alaba onek
norbaiten utsa dudana.
Anai bakarra Prantzian-gora
gudara dut eramana.
«Aberriaren alde gudari
anaia an dudan bitarte,
arko zinduzket artzaintzarako
gurean aretxen orde.
Laztan nindula yuterakoan
«arrebatxo, aurki arte»
esanda alde zan baña. Gaurgero
luzaro gabe datorke.»
Gudariak:
«Entzun deizula Yainko onak! Baño
bildur dizut okerrena.
Zurea letxe gudaritzara
yun yatan anai zarrena,
etxea ta ama nire zainpean
utzirik, Bizkai-barrena.
Zai gengozkion noiz itzuliko...
Gero yakin genuena:
illa zala ura. Ta aren ordean
neu dei ninduten urrena.
Aldegitean amari bai nik:
«laister natzaizu itzuliko».
Baña gajoak, bizirik ba'dut,
eman bide-du bost malko,
biotzak gauez dasaionetan
ni ere ez naula ikusiko.
¡Ene Bizkaiko egun ederrak,
berriz zakuskedaneko!»...
Izu-ikarak kukildu nunbait
nexka. Oargabekiro
bizkaitarraren beso-sorbaldan
buru etzan zun aunaro;
ta itzokin, noizbait, ixilla eten
«Anai bakarra iltze ezkero,
¿nortxok zainduko ¡ene! ginduzke
ni ta «Intzagarai» gero?»...
«Intzagarai»ri beira sor ta lor
gel ziran nexka-mutillak.
Illunak zeukan. ¿Ez ote ere
zorigaitzaren urbillak?...
Laborripean bi momi zuti
zirauten gazte zurbillak.
Arrats illuna yabetu zala
dei zun artan gau-ezkillak.
Gudariak:
«Ezbearren bat ba'dakarkigu
gauak bere magalean,
Yesurengana begiak yasoz
itxaroz egon gaitean.
Izarñoren bat ez da faltako
fededunon zerupean...
¡Zorioneko, otoitz egiten
dakiana atsekabean!»
«Ai-Marikoa» dulun'ka ari zun
elizatxo urrutiak.
Barruratuta zitun orduko
arratsak bordan ardiak.
Ta asierako larrean tinko,
oi diran Agur-Mariak
otoitz esaten, itzaldu ziran
naigabe-gaupean biak...
1940
|