|
—Euskera / Ondar Mondar—
Ori ba'leike, orrek ba'leike
(E.G. 56, 35-36)
Ormaetxea
Bizkaian galdua da lezake, eta gañera, aditzari erroan d nain g kentzen ba zaio, naspide aundia da. Ori ba-ledike; orrek ba-legike. Ezan ordez egin. «Ikusi gegike» dio bizkaitar onek emen. Ederki dago g ori; baña beste uts bat dauka: gegike ordez gengike bear du. Diteken gertaeran ezaugarri auek ditugu: nen-, nen-, gen-, adijabe edo sujeto'a k duten aditzetan; eta, nin-, nin-, gin-, altxumarik edo sufijo'rik ez duten aditzetan. Ni nintzan, zu zintzan, gu gintzan, &. Nik nenzan, zuk zenezan, ark zezan. Oraingo idazle batzuk n ori zergatik kentzen dute? Beste naspilla bat bereizteko. Nik ua eraman nezake; ark ni eraman nenzake: yo pudiera llevarle a él; él me pudiera llevarme a mí. Bañan ez dugu lenbizikoari n kendu bearrik, nen- eta nin- egiten ba ditugu:
Nik ua eraman nenzake;
Ark ni eraman nindezake
Ortaz, nik nengike, zuk zengike, ak legike.
Orobat idazle berrorrek «Ba'geuke» esaten du ba'geunke ordez. Mataza ori lengoan bezala arildu dezakegu:
guk ua ba'genu(ke)
ark gu ba'gindu(ke);
zuk ua ikusi zenun;
ark zu ikusi zindun.
«Guk ausiko leukegu». Arritzen naiz idazle bikain orrek ortan uts egitea. Leu irugarren nordanaren ezaugarri da; gu, berriz lenengoarena. Beraz, yoka-itz berean lenengoa irugarrenarekin elkartzea (leukegu) idia astoarekin uztartzea da. Ausiko geunke eta ez ausiko leukegu. Gipuzkoan orobat: zuk esan ziozun, zenion ordez. Zio irugarrena da, ta zu bigarrena. Gogoan daukat illoba bati entzuna, aur zala: zuk esan zezun. Ziozun entzunen dunak, burubidez egin du zezun, zenun orde. Eskoletan aurrek ez lukete neke aundirik, onela irakatsi ba ledie:
nen-u-n nen-io-n
zen-u-n zen-io-n
z-u-n z-io-n
gen-u-n gen-io-n
zen-u-ten zen-io-ten
z-u-ten z-io-ten.
Beerago «gegikezala» zuzendu bedi gengikezala.
«Ikasi leiken» (lediken). Gaizki or: ikusi dediken «esan leike» (ledike) Gaizki puédese ordez: dedike. «egin leikena» (ledikena). «Lo que se puede hacer»: ditekena.
|
