—Elerti—

Zaitegi jauna

Orixe

Jaso ditut, nekez bederen, zuk bialdu ditidazun liburuak: «Euzko-Gogoa» bi banako, eta «Goldaketan», «Ebangeline», «Sopokel'.

        Gora zu! Kuku berriketontzi oiek! Askotan esaten dutana, itsaso asarrean asi zera igeritan; bioztoiki. Ez ote zera pulunpatuko? Baiezkoan ari dira emen; baña, nik ez dut etsi mirari ori Jainkoak egiñaraziko ez dizunik.

        Lenbiziko gorputz-eragiñak ez dituzu ain txairo ematen; baña, joanago ta txairoago arkitzen zaitut. Aurrera!

        Nere egia jakin nai ba'duzu, gizabiderik aski ez ba dut ere (orregatik deitzen naute Basurde), gisabiderik edo azal-apaiñik ez nuke nai beintzat. Batzuekin legun etabesteekin latz ari diran gizonak ez dira ari obeki.

        EUZKO-GOGOA (zergatik ez s'kin?) irakurtzean, au gogora zait: gazteok gu baño bizkorrago zatoztela, ta atzean uzten gaituzutela. Etorriko dira, ordea, (orrek pozten gaitu euskeraren onerako) zuek «apurtuko» zaitutenak ere.

        Lenbiziko banakoa ia osoa zerorrek idatzia duzu, goxo ta ederki.

        Bigarrenean agertzen da nik idazle bezala ezagutzen ez nun bat: Andima. Ori mutilla, ori! Ez ote zaitu edo ez ote gaitu atzean uzten? «Luzear» zana bezain goxo, ta ua bañon askoz aberatsago. Matxinada-aurretik zein euskal-idazle oberik.

        Or beste zokoren batetik aterako da besteren bat edo beste zenbait, oraingo kritiku txar auen zentzagarri.

        Olabide ederki xurgatu duzute. Aren elur garbia urtu-bearra da erriarentzat, eta asi zerate beintzat.

        Eta atzerrian euskera utsez, Euskalerrian ere ezin egin dutena!

        Ezer egin gabe eskuak antxumaturik dauden oiek, goratzarre aundiagoa merezi al dute? Ortan baldin ba daude, beiñere ez dute ikasiko euskera jakintsurik. Zer mutikoak oiek!

        Badakite, bai, trigonometría, coseno ta olako itzak, eta eundaka geiago, naiz literaturan, naiz beste edozer jakingaitan erabil tzen ditutenak, aien erriak ez dezazkela sekulan ulertu.

        Baña gu euskera jakintsua egin naiean asten ba gera, gure erriak guzi guzia ulertzea nai lukete. Eskerrik asko, berena baño gure erria aintzatago artzen dutelako. Bitartean, beude lotsagarri, alper oiek!

        Orain, «Goldaketan» liburuaz bi itz bakarrik.

        Bi lerro gora bera, Andima'ren iritzia nere egin nezake. Atsegiñez irakurri ditut saio oiek.

        «Lauaxeta» zana (G.B.) oberenak eman gabe joan zitzaigun. Aren lenengo liburua zartu dala iduritu zitzaidan atzerrian irakurtzean. Ez ola bigarrena. Umotzen asi zan, eta uzta ederra eman zezaken, luzaroxago bizi izan ba litza.

        «Lizardi»ren olerkiak ongi zolduak dira, bañan ari ere esan nion azken-urtean: «'jo dezagun gorago», ots, «paulo maíora canamus». Ala asi nintzaion Fr. Luis de León ezaguarazten. Onen gaiñeneko mailla edo lerroa (la línea grande) ukitu zula nago bi edo iru aldiz; bañan erabat ezetz esango nuke.

        Etzaitela arritu, zuri ere «jo dezagun gorago» esatea. Guziok ikasten ari gera, ta goiz edo berandu sortuko zaigu, Jainkoak nai ba du gure Fr. Luis.

        «Ebangeline» irakurtzen asi naiz, zer ote dan, ingelesik ez baitakit, eta beste erderaz ez baitut irakurri. Egia esan, ezin pasa izan naiz 14'garren orri-aldetik. Maxioz literatura esaten dioten ortatik bai bide du aski. Itzulpena, berriz, zuk egin duzun gogorrena.

        «Sopokel». Au besterik da. Asi nadin, zaillenez aurrera. ELETERE aski nekez irakurri dut, oso osorik, ordea. Esana luze danean gogorrago, laburra danean goxoago.

        Liburu osoan ez dut arkitu tokitxo bat besterik, lau lerro, neretzat argi ez dagonik.. Argiz argi dago, euskera dakinarentzat.

        Zer ari dira gure kritiku txar oiek euskeraz ikasi gabe? Erriak ez dula ulertuko? Jakiña, liburu ortan ageri diran itz zarrak, geienak zarrak, berriak oso gutxi ariora, ez dakizki gure erriak; baña, jakintsu oiek ere ez? Lotsagarri da. Beren liburuetan eta artikuluetan itz oiek erabiltzen ez ba ditute, eta orrela poliki poliki errian berriarazi, nola ulertuko ditute? Berak zer eman digute euskeraz arnas aundiko gauzarik?

        Egia, bai, zuk ere goxoago egin zenezaken Antigone'n bezala naiz artikuluetan bezala, oinbeste itz zail elkarren ondo sama rrean metatu gabe, itzulkizuna berez zailla danean. Ortatik datorkizu gogortasunik aundiena.

        Bañan, aurrenekoa zaitugu itsago ortan ageri egiten, eta gaizki egiten dun argandik ere zerbait ikasi egiten da beti.

        Zuk ikasientzat egin duzu, ez erriarentzat; baitakizu alde aurretik erriak ez detzakela ulertu oinbeste ta oinbeste aspaldiko itz.

        Kritiku oiek nor ba lira, beste itzulpen bat errezagoa eman bear lukete, zure ortaz baliatuki. Ez dago bildurrik, ez.

        «Oidipu Bakaldun». Aurrenetik oarkizun zenbait ongi leudeke argitasunerako, erderazko itzulpenetan ere egin oi duten bezala.

        Bestenaz, griegoz bañon errezago dago beintzat guretzat, kritiku aundi batentzat ezik. Ba ditu orrialde bakar batzuk, bat 91' garrena, aski nekez irakurri baitut; euskeraz ikasiarentzat, argi dago.

        «Oidipu Kolono'n» errezago irakurri dut. Zergatik ez egin zuk ere geiagorentzat?

        «Antigone». Euskera ikasten ogei urte ontan saiatu danak, errez irakurri dezake, nere ustez. Zenbait orrialderen azpialdean au ipiñi dut: Ederki! (168). Ederki! (162). Ederki! (163).

        Zu artu bear zaitute eredu, lanean, alper itzontzi oiek. Iru liburu atzerrian; olako Revista bikaiña, guzia euskeraz eta euskera errexez.

        Atzerritik lan geiago ta ederragoak agertuko dirala dirudit gure erritik beretik baño.

        Zuri ta zure inguruan ari diran idazle oraindik ez-ezagun oieri, oiu bat egingo dizuet biotz biotzetik: «Altza, gazteok!"

Argentina'tik.