ITXULINGO ANDEREA

 

      «Herabe» jauna eta andere «Itxulingo» ziren bi lapin gazte sasoin berean sortuak eta auzo-auzoan haziak. Lehen urhatsak elgarrekin zituzten eginak ispillu sasu beraren inguruan eta elgarrekin zuten karruxkatua lehen mando-belhar gaztea. Elgarrekin ere ziren ihesari emaiten demendreneko azantza aditu orduko kanpoetan.

      Hots, munduko adixkiderik hoberenak izaiteko bazituzten behar ziren lokarri guziak. Alta ¡ez ziren ez arras hala! Itxulingo burlatzen zen Herabez. Putruna zela zion erraiten.

      Egia erraiteko, Herabe izibera zen eta lanjerra urrunerat usnatzen zuen.

      Hortarik putruna izaiterat ahatik bada bide.

      Bi lapinak sortu zirelarik, aita-amen begiek, maitasunez betherik, dener zuten jakin-arazi adinerat heltzearekin elgarrendako izanen zirela. Jadanik ere zuten erraiten biziari lotzeko emanen ziotela zilo-hastapen bat (berek bururatzekotan ahatik, erakuts zezaten zeren egiteko gai ziren).

      Bainan nahikeria horiek denak bazterrerat utzi behar izan ziren. Itxulingok deplauki zuen erran ez zuela sekulan laguntzat hartuko lapin kuraios bat baizik, ihiztarien, zakurren eta tiroen beldur ez zen lagun bat.

      Gauzak diren bezala erraiteko, xede horrek Heraberen bihotza erdiratzen zuen_; artetan etsimenduak zuen suntsitzen. Itxulingo maite zuen oroz gainetik. Nahiago zituen oraino haren burlak (osto baten dantzak zituelarik haren beharri luzeak daldararazten) nahiago trufak hartarik urrun egoitea baino.

 

* * *

 

      Goiz hartan beraz, airea bizi-bizia zen. Herabe atera zen bere zilotik, sudurra zimurtuz ezker, eskuin. Zer denbora xoragarria! Lapin bat kanpoari ibiltzeko hoberenetarik.

      Jaunzika Itxulingoren egoitzari buruz zoalarik, gogoan zabiltzan, erranen ziozkan elhe goxoak: «zoin pollita hizan egun goizean, Itxulingo. Nahi dun jin enekin itzuli baten egiterat? Hatxemana dinat erreka bat, hur-ondoen azpian pusatzen baita xarbota...» Pattarekin beharrier orraze ukaldi bat emaiteko astia, eta horra nun den adixkidearen etxean:

      — «Egun on, Itxulingo. Zoin pollita...»

      — «Egun on, adixkide. Jakin diat haritz ondotik urbil badela bidexka bat ahadiez bethea. Baniak heien jastatzerat. Alabainan ez daiat erraiten enekin jiteko. Denek badakie — eta oroz gainetik hik — haritz-ondoa dela ihiztarien bil-tokia...»

      Hitz horiek erraitean, jauzika, partitu zen...

      Haritz haundiaren ondoan! Ezin sinhetsia zen. Herabe desmurditurik bezala gelditu zen hoinbertze ausartziaz. Berebaitaratu zelarik, oihu egin zuen:

      — «Itxulingo! Itxulingo! ago ixtant bat ene beha, hirekin heldu nun». Eta haren gibeletik abiatu zen.

 

* * *

 

      Landare-lastadun baten itzalak bere itzuliaren hasteko astia ukana zuen... ba, oren laurden bat segurik bazen gure bi adixkideak bide gainean zoatzila, Heraberen sudurra hasi zelarik ezker-eskuin, eskuin-ezker dantzan. Ihiztari usaina senditzen zuen. Areago oraino. Zakur-ihiztor usaina bazen bazterretan.

      — «Itxulingo, adi nezan. Itxulingo, geldi giten behar dinagu gibelerat joan.»

      Bainan Itxulingo, sudurra airean, beharriak xut, aintzina bazoan, ahadiak gogoan.

      — «Itxulingo!... Itxulingo!...»

      Herabek oihu eginago eta Itxulingo fiteago bazoan. Heraberi iduritzen zitzaikon haren oihua ez zela zintzurretik atheratzen ahal, hain zen beldur. Nahi zuen ihes egin bere botere guziaz eta denbora berean bere bihotzeko bolerak lasterka igortzen zuen Itxulingoren gibeletik haren lanjerretik begiratzeko.

      Maluroski, berantegi zen.

      Tiro bat... Zakur-ihiztor ehausia batzu... Herabe gelditzen da, ixtant, bat, lekiaren gainean, beldurrak itzaturik. Haren bihotza punpaka ari zen senditzen zuen papoan, zintzurrean, bizkarrean.

      Ihiztariak hil othe zuen Itxulingo?

      Herabek ikusten du urrunxago tiroa bezala pasatzen, beharri gibelean odol tatxa haundi betekin. Itxulingo asaldatu, ezin ezagutuzko bat, zakurihiztor bat aztaletan. Segur, zakurrak hatxemanen du bere zilorat heldu gabe. Zer behar othe litaike egin haren salbatzeko?

      Zer egin? Zakurra hartarik baztertu, dudarik gabe. Ximixta baten pare Herabe jauzian partitzen da zakurrari buruz. Nigar xortek haren begiak dituzte lanhotzen. Behar bada pentsatzen du bere bizia emanen duela hartaz trufatzen den Inxulingorendako? Behar bada... Anartean, zakurrari urbiltzen da. Haren ustearen arabera, zakurrak, utzirik ihes doan lapina, jauzi egiten du haren aforat heldu den dohakabeari.

      Herabe badoa punpeka, bi hitzek neurkatzen dutela haren ihesgoa : «adio Itxulingo... adio Itxulingo... adio Itxulingo...»

      Pan! pan! Bi tiro. Herabe plomuek hunkitu dute. Behar othe du ba hil, holaxet, potretarik gabe, bere zilotik hogoi beharri luzetasunetan? Itxulingotarik hoin urrun eta hoin urbil?

      Bere ondar indarrak bildurik, bere izaite guziko bolera batean itzulmurgilka bat egiten du.

      Bere etxean da.

      Ezker-eskuin, ezkuin-ezker dabila barne-bidetan zakurraren nahasteko. Ezker... Bainan mustupilka, ezin gehiagoz erortzen da. Ez daki gehiago lur pean den ala nunbait, han lapinen parabisuan.

      Berak ez zakiela, Itxulingoren ondoan zen.

 

* * *

 

      Pasatu ziren ilhargi berri bat eta beherapen bat Herabe sendaturik kanporat abiatu artean. Lehen bezain eder eta xaloin athera zen gertakari hortarik.

      Itxulingo hura baino fiteago sendatu zen. Larru gainean gelditu zaio tatxa beltxño bat eta beharri batean xilo ttipiño bat.

      Bainan oroz gainetik gelditu zako bihotzean Heraberen alderat ezin erranezko amodio bat. Miretsirik dago haren kuraiaren aintzinean.

      Heraberen eta Itxulingoren ait'amak elgarretaratu dira atzo, elgarrekin hautatzeko beren haurrer emanen duten zilo-lekia.

      Haitz haunditik ahal bezain urrun, Itxulingok egina duen galdeari ihardesteko...